POETJA FIONA SAMPSON – FITUESE E ÇMIMIT “NAIM FRASHËRI” TË EDICIONIT TË XXIII TË FNP “DITËT E NAIMIT”/

Në Tetovë, u mbaj konferencë shtypi e Jurisë së Festivalit Ndërkombëtar të Poezisë “Ditët e Naimit”/

Poetja e njohur angleze Fiona Sampson është fituese e çmimit të madh “Naim Frashëri” të Edicionit XXIII të Festivalit Ndërkombëtar të Poezisë “Ditët e Naimit”. Ky është vendimi i Jurisë së Festivalit i përbërë nga studjuesit e letërsisë, Prof. dr. Ymer Çiraku (kryetar), Ndue Ukaj dhe Xhelal Zejneli (anëtarë). Drejtoria e Festivalit ia ka akorduar Laureates së sivjetshme edhe titullin Anëtar Nderi e Festivalit. FNP “Ditët e Naimit” do të mbahet prej 17 – 21 tetor 2019, në qytetin e Tetovës dhe ate të Korçës.

Këtë e bënë të ditur në një Konferencë shtypi të mbajtur më 19 shtator, në Qendrën e Kulturës në Tetovë, anëtari i Jurisë, Xhelal Zejneli dhe drejtori i FNP “Ditët e Naimit”, Shaip Emërllahu. Më herët, me këtë çmim letrar janë lauruar emra të njohur, si: Ismail Kadare (Shqipëri), Desmond Egan (Irlandë), Ali Podrimja (Kosovë), Fatos Arapi (Shqipëri), Lionel Ray (Francë), Abdelatif Laabi (Marok), Eva Lipska (Poloni), Tua Forstrom (Finlandë), Peter Poulsen (Danimarkë), Athanase de Thracy (Bullgari), Kuei shien Lee (Taivan), Sebastiano Grasso (Itali), George Wallace (SHBA) etj.

Anëtari i Jurisë së Festivalit, profesor Xhelal Zejneli, paraqiti arsyetimin për dhënien e çimimit letrar “Naim Frashëri”. Poetja Fiona Sampson “është shkrimtare dhe poete mjaft e njohur, që ka botuar deri më tani njëzet e shtatë libra dhe është përkthyer në mbi tridhjetë gjuhë të ndryshme. Ajo është pranuar si anëtare e Urdhërit të Perandorisë Britanike për Shërbime ndaj Letërsisë dhe njëkohësisht, si anëtare e Shoqërisë Mbretërore të Letërsisë. Është Profesoreshë e Poezisë në Universitetin e Roehampton-it; dhe gjithashtu një kritike, shkrimtare libretesh dhe redaktore botimesh. Ndër çmimet që ajo ka marrë deri më tani, përfshihen disa të tilla si: Njudigate Prize, Cholmondeley Auard, Hauthornden Fellouship, si dhe çmime ndërkombëtare në SHBA dhe në disa vende të tjera të botës.

Poezia e Fiona Sampson, përcjell botën komplekse të njeriut të sotëm, me tërë vibracionet shpirtërore dhe relievin e botës egzistenciale të tij. Prej kësaj poezie, burojnë për te lexuesi kumte të thella, të endura këto me një gjuhë të pasur poetike, me larmi stilistike e shtresa të dendura kuptimore. Është poezi natyrale, që endet magjishëm në valëzimin e kaltër të liqeneve të dalë prej mitesh, që pastaj depërton në skutat e fshehta të botës, për të dëgjuar gjithëshka, deri edhe zërin e milingonave që nën pemë ngrenë foletë e tyre sekrete…

Vlerësimi dhe vendimi i jurisë për dhënien e çmimit të Festivalit Ndërkombëtar të Poezisë “Ditët e Naimit” (2019) – për poeten nga Anglia, Fiona Sampson, është vlerësim për krijimtarinë e pasur dhe të çmuar të saj, si dhe shprehje e vlerësimit të lartë për gjuhën e bekuar të poezisë, e cila, me magjinë e artit të saj, ka aftësinë që që t`i kapërcejë kufijtë gjuhësorë dhe regjionalë dhe të kthehet në një pasuri shpirtërore për njerëzit, kudo në botë”.

Drejtori Shaip Emërllahu, në fund, lexoi edhe një deklaratë të laureates Sampson, të dhënë me rastin e shpalljes fituese e çmimit “Naim Frashëri”. Ajo në mes tjerash, thotë se, “jam thellësisht e nderuar, si dhe plot gëzim të gjej që poezitë e mia më sjellin në Tetovë dhe në Korçë, dhe kjo në emër të Naim Frashërit, poet i madh i Romantizmit dhe një hero i gjuhës shqipe. Një hero tjetër i tillë është patjetër Ismail Kadare, vepra e të cilit më ka mësuar për Shqipërinë para se ta vizitoja vendin për herë të parë, dhe që është njëri nga lista shumë e dalluar e shkrimtarëve të cilëve, Festivali Ndërkombëtar i Poezisë “Ditët e Naimit” u ka dhënë më parë çmimin “Naim Frashëri”. Nuk do t’ju pyes se si mund t’i ndjek, por thjesht do t’ju ofroj, kolegëve të mi të admiruar te “Ditët e Naimit”, përkushtimin tim të përtëritur dhe të përjetshëm për poezi, dhe për përkthimin dhe botimin e saj, për ta lexuar dhe shkruar dhe për t’u angazhuar për të, si dhe për mirëkuptimin ndërkombëtar që krijon.

Pres me kënaqësi shumë të madhe të vij në Festival dhe jam e nderuar të bëhem anëtare e tij, dhe pres t’ia shpreh respektin tim kujtimit të Naim Frashërit, traditës së madhe të Festivalit, si dhe Jurisë dhe organizatorëve. Pres edhe me padurim dhe gëzim të takohem me kolegë poetë nga gjithë bota dhe të mësoj më shumë për poezinë shqipe dhe për kulturën e Tetovës dhe Korçës. Edhe një herë, kolegë të çmuar të “Ditët e Naimit”, ju dërgoj falënderimet e mia të thella”.

Këtë vit janë ftuar 40 poetë nga vende të ndryshme të botës, si: SHBA, Britania e Madhe, Gjermani, Francë, Itali, Spanjë, Meksikë, Korea e Jugut, Malajzi, Bangladesh, Izrael, Tunis, Danimarkë, Holandë, Belgjikë, Kroaci, Greqi, Rumani, Bullgari, Bosnjë dhe Hercegovinë, dhe poetë të shumtë nga e gjitha hapsira shqiptare. Edhe programi i këtij edicioni do të jetë i larmishëm për nga përmbajtja. Në kuadër të tij, do të mbahet disa orë letrare, do të hapet një ekspozite pikturash, do të promovohen libra të Sh.b.”Ditët e Naimit”, do të vizitohen lokalitete kulturore dhe historike në Tetovë dhe në Korçë, etj.

Tetovë, 19 shtator 2019

D. Hadri

****

Fiona SAMPSON (ANGLI)*

Fiona Sampson është shkrimtare dhe poete që ka botuar njëzet e shtatë libra dhe është përkthyer në tridhjetë e shtatë gjuhë. Ajo është bërë Anëtare e Urdhërit të Perandorisë Britanike për Shërbime ndaj Letërsisë dhe është Anëtare e Shoqërisë Mbretërore të Letërsisë, Anëtare e Shoqatës Angleze dhe Anëtare e Wordsworth Trust. Ajo është Profesoreshë e poezisë në Universitetin Roehampton-it; dhe gjithashtu një kritike, shkrimtare libretosh dhe redaktore. Ndër çmimet që ajo ka marrë përfshihen Newdigate Prize, Cholmondeley Award, Hawthornden Fellowship. Ajo gjithashtu ka marrë nderime të ndryshme nga Këshilli i Arteve në Angli, Këshilli i Arteve Uells, Shoqëria e Autorëve, Shoqëria e Librave të Poezisë dhe Këshilli i Kërkimit të Arteve dhe Shkencave Humanitare, si dhe çmime ndërkombëtare në SH.B.A., Maqedoni dhe Bosnje. Ajo gjithashtu ka fituar një numër të konsiderueshëm bursash ndërkombëtare. Biografia e saj, “Në kërkim të Mary Shelley” (2018), është vlerësuar dhe kritikuar në rang ndërkombëtarisht për Klubin e Biografëve Slightly Foxed Prize. Përmbledhja e saj e ardhshme e poezisë është “Come Down” (Little, Brown, 2020).

SHPELLA E DANTES

VelikeDoline, Skocjan

Më së mbrami mbërrita

në fundin e botës

tek shkëmbi gëlqeror

që bie me hapa të lehtë

dhe shumë më poshtë një liqen

i vogël si i dalë prej mitesh

dëshmon se aty nuk kish

asgjë përveç shkëmbit

për të më mbajtur për të më rritur

në atë ajër të pastër

ku korbat vërtiten ku syri

i Zotit ishte prej ari

dhe shkujdesshëm atëherë

pashë se fundi ishte ajër

dhe të rënit i pastër

dhe ëmbëlsisht blu.

SHURDHËRIA

A po dëgjon po ti po e

dëgjon botën

kështu të duket por ti dëgjon veten

përsëri e përsëri gjuhën e errët

të botës skutat e saj të fshehta

ndënë pemë përtej dritave

terri bie prej këmbëve të tua

kaq i thellë sa mund të biesh mespërmes tij

përgjithnjë dhe sa e zhurmshme është

bota me netë ndër pemë

si një pemë ku shplodhën harabelat

që zgjon gjuhën e errët të botës

që zgjohet përmes teje teksa ti

bie e shtrenjta vete e shtrenjtë

e vetmuar vete që bie heshturazi

që shqiptohet përmes tingullit

EKUINOKS I EGËR

Këto ditë janë ende

të acarta filli i ndjenjës

ngjitet lart mes një vije

tëbrishtë siç do preknim një

puls pothuajse të gjallë

apo zemra brenda një veze

të jehonte vetveten apo

të dëgjosh milingonat që nën pemë

ngrenë qytete sekrete

*

Lutja jote vështirë

se ka vlerë

kur lugina e mban

dritën me kaq

kujdes gjith-

sesi është kaq

e brishtë kjo –

e vërtetëështë

ose diçka e ngjashme me të –

këtu por gjithashtu

disi jo

ajo pret radhën pas

gjithë gjërave

për të folur

përmes secilës pemë

secilës gardhiqe –

dhe derisa gjendesh këtu

të flasë edhe

përmes teje

*

Ka ende

vertikale

dhe pemët

ngjiten përpjetë

sërish këtë mëngjes

të punosh është

të lutesh njësoj

kur sythat e mbyllur

të pemës së dardhës

nuk çelin dot fusha

zhytet duke imituar mëngjesin –

konfucianët thonë

se vetmja gjë e vërtetë

është vëzhgimi –

dhe kur ne tregojmë

duart e zbrazëta

diçka duket

se zhduket pak

nga drita e humbur

mes pemëve

*

Stinë e thatë

në zemër

duhet të lutesh

edhe pse nuk mundesh

por sërish trungu

i manjolës

tërhiqet

fort lart

*

E pashpërfillshme

pema e hijes derdhet

lart duke e rritur

dhe rritur veten

rosa të egra fluturojnë

poshtë

me zëra të ngritur

dhe lulet e bardha

bëhen tufa

prej degësh

qe e mbajnë lart

ajrin e zi

çdo gjë është

dhe e di se është –

ekuinoks i egër

që balancon dritën

me errësirën

e pandashme

ZONJA E DETIT

i

Blu dhe e zezë

Virgjëresha është

ulur në vigun

e saj të lartë

ajo nuk

na vështron

vështrimi i saj shtrihet

larg prej nesh

larg në të kaluarën

pas në shekuj

prej ku dhe kur

ajo vjen

ajo ikën

tashmë

po udhëton

përkrah nesh dhe tej nesh

yll i lashtë

që fluturon kaq ngadalë

nuk e shohim

tek lëviz

ii

po sikur

e mëshirshme siç është

të shpërvilte

krahët e saj gjarpërorë apo

maska e saj e zezë

të binte a mund të vinte

mes nesh

atëherë apo çfarë

do të thyhej dhe

të perflakej sërish

çfarë kuptimi

rishtas i përsosur

iii

lart dhe tej

shumë lart

dhe aq larg

sa zhdukja

tingulli i erës

duke ulërirë ndërmjet

qelqeve vjen

me kumbime tëëmbla

unaza guri

ku troket

sarkofag

i hapur shenjtori

iv

Zonjë në

arkën tënde prej guri

ti që vesh

gurin e bardhë

për vello

nusërie Zonjë

e paepur

dhe vetjake

të mbajmë

në qivurin e

syve

si një grimcë (mote)

ose si një rreze

tek e cila mbahemi

teksa mbytemi

Zonjë më e fortë

se koha më e fortë

se drita të shohim

të padukshme

dhe kudo

LAPUINGU I MARSIT

Gjithçka ka

filluar të lëvizë

dhe gjithçka mbetet

ku është

secila pemë e bërë hi

dhe çdo bregore

zhvendoset kundër

vetes madje

bari zhvendoset

laupingët elektrikë

qajnë sepse

e zakonshmja shkrihet

dhe rrjedh madje

shkrihet dhe rrjedh

madje dhe toka

shpërbëhet dhe shkrihet

si akull kaq të humbura

janë shqisat

prej këtij shqetësimi

ja ku po vjen

përsëri e reja

klithma elektrike

ndryshim i ndryshuar

që lëviz përkrah nesh

GOLEMI I FRANKENSHTAJNIT

Kush është ai

që lëviz shpejt

përmes errësirës

në një peizazh

të cilit ende nuk i ka

dhënë formë

drita e ditës

rrëshqet paformë

si hije

përmes errësirës

dhe vendeve të panjohura

ka veshur natën

ngjitur me lëkurën e tij

i veshur me një gëzof

prej pishe dhe guri

kush është ai

të cilit atomet i

vlojnë në lëkurë

që kalon

përmes errësirës

ku u varros

dhe prej të cilës

ai u ngrit

jo nga dashuria

por vetëm nga pushteti

u ngrit nga vdekja

dhe u detyrua të kalojë

përsëri përmes

vdekjes së tij

qërrëshqet larg

midis shkëmbinjve (teksa

ujëvarat

elektrizojnë

errësirën) kush është ky

në malin ku

mëngjeset thyhen

përmes shkëmbinjve

terakotë

ngjyrë portokalli

krejt i ri dhe

i punuar me përkujdesje?

NUMEN

Dëbora bie dhe mbush luginën

dhë nën çatinë e saj të bardhë

si borë bien ëndrrat e fshehta

dhe vetjake të një gjumasheje

bien dhe bien në errësirë

bien si diçka që flet

pa zhurmë në errësirë

diçka qëështë krejt vetmitare

në heshtje nuk mund të dëgjojë

vetveten nuk mund të ndjejë barin apo gurët

apo degëzat e vogla të fshehta

edhe nëëndrrat e gjumashes

bora që bie nuk mund të ndjejë

tokën që e malluar mezi pret të prekë

dhe e merr malli të bjerë e të bjerë

 përmes përqafimit të saj të ftohtë

në errësirë e përgjumura ëndërron

dëborën që bie në nënkresën e saj

teksa një lagështi e madhe fjalëzon natën

dëbora flet për veten

duke thënë fjalët për natën

BIRI I ATYRE QË DO TË VIJNË

Ne që do vijmë

të cilëve ju ua kini borxh këtë fushë

këto pemë këtë qiell të ndryshueshëm

të cilëve ua kini borxh këto mure

që të kanë ngushëlluar

që do na ngushëllojnë

sepse ti i bërë për të qenë

streha jonë

edhe pse ne nuk na duhet asnjë strehë

pasi kemi fushën, pemët

qiellin e ndryshueshëm që lëviz

përreth nesh në formë

rrathësh të mëdhenj ne që vijmë

prej kohës ku tërë gjërave

të ndryshueshme do u vijë shplodhja e tyre

ju bekojmë

o prindër që endeni

nëpër fusha a thua se sapo keni

mbërritur a thua

nuk kuptoni asgjë.

Përktheu: Belfjore Qose