Nga Fahri XHARRA/
Nuk po qaj se se më ka marr malli- thot një këngë popullore, por më dhimbsen si sytë e ballit shqiptarët, të cilëve gjatë shekujve iu desht të ikin , dhe të shpetojnë vetëm kokën për t`iu lëshuar vendin barbarëve , gjuhën dhe fenë e të cilëve nuk e kuptonim dhe as që e donim.
Por ata si të tillë se paku i lane gjurmët e tyre , gjurmë të cilat ( jo gjithkund ) ,përmenden me devotshmëri . Ata, më nuk janë aty ; ikën, i përbiu koha ose u tretën në dhe të huaj. 
Arbanasi , një fshat shqiptarësh në Bullgari , i cili edhe sot e këasj dite e mbanë emrin e themeluesve të vet , dhe gjurmët e tyre si një popull i civilizuar , me traditë ndertimesh , me pasuri shpirtërore dhe ndjenjen e të qenit Njeri .


Stili dhe mënyra e ndërtimit në Arbanasi ështe krejt ndryshe nga e tërë Bullgaria dhe sipas shkrimeve te tyre ishte “Koha e artë”, që fshati Arbanasi e arrijti në shek.17-18-të


Shumica e ketyre njerzëve- Shqiptarëve- ikën bga Arbanasi në shekullin 18-të , të kushtëzuar nga sulmet banditeske, dhe kuur ma nuk u kthyen . Që nga fillimi i shekullit 19-të,fshati u mbush me Bullgarë. 
Si erdhën shqiptarët këtu? (Most of these people – Albanians– left Arbanasi during the bandit raids of the 18th Century, and never returned. By the beginning of the 19th Century, the village population was already predominantly Bulgarian. In spite of their general mediaeval feel, the Arbanasi murals often depict with charming naivety and vividness scenes from everyday life (by Dimana Trankova)
Gjithëse , historiografia e drejt dhe burimore e cekë se sikur emri Arbanasi , ashtu edh themeluesit dhe banuesit e parë ishqin shqiptarët. Pranitë e shqiptarëve në këto pjesë të Ballkanit nuk janë raste të izoluara, sepse shekulli i Mesëm me ardhjën e turqve e bëri që shqiptarët të lëvizin nëpër ato vende ku gjenin siguri dhe i formonin komunitetet e tyre “ vibrante”( e thot shkrimi).Por më vonë u shkrinë në bullgarë apo ikën ne Transilvani apo Ukarinë ( ju kujtohen shqiptarët e Ukrainës ) 

( Një sqarim , të cilin e kam mësuar nga Historia , se shqiptarët kur iknin shkonin atje ku kishte shqiptarë me kohë , se njeriu ikë leht vetëm tek i veti )

Bullgarët e shkruajnë që Shqiptarët e krishterë që e themeluan Arbansin sigurisht ishin nga Epiri , dhe u shpërngulën këndej pari pas ardhjes së Osmanëve.( The Christian Albanians who founded Arbanasi were probably people from Epirus, resettled here after the Ottoman invasion of the Western Balkans. Here, in their new home, they experienced several centuries of prosperity. )
Shqiptarët ishin të vyejshëm , e prodhonin leshin, mishin dhe stolitë nga ari . 
 Arbanasi churchesTransfiguration, Nativity Church
 Details from an altarpiece, Nativity Church, ArbanasiDetails from an altarpiece, Nativity Church
The ceiling of the Nativity Church with depiction of the Holy Trinity, ArbanasiThe ceiling of the Nativity Church with depiction of the Holy Trinity

 Ikjen e tyre nga atdheu, shqiptarët e shprehen edhe ne freskat e Kishave

Mjeshtërit e vizatimeve ishin nga Bullgaria , Selaniku, Bukureshti she Shqipëria (Arbanasi church Painters from Bulgaria as well as Albania, Salonika and Bucharest have decorated the old Arbanasi churches)


Nuk po qaj se më ka marr malli , por po më dhinsen të parët tonë që kurrë nuk ishin të qet në tokat e tyre. As sot!

Fahri Xharra, 03.08.15 
Gjakovë