Nga Fadil LUSHI/Disa ditë më parë vizitova pjesën oksidentale të Stambollit për të takuar Motrën e madhe, atë heroinën fatkeqe të gjeneratës së saj. Më rastisi të takoj edhe ca shqiptarë më të moshuar se unë të cilët shumë kohë më parë, ashtu pavullnetshëm, kishin braktisur vatanin për t’u degdisur në një cep të Dardaneleve…, për një jetë, ndoshta, më të mirë. Tek ata vërejta se u mungonte kujtesa pamore; ajo dëgjimore – po, mbase edhe ajo mekanike a logjike, hiq mënjanë atë kujtesën emocionale, prej së cilës nuk kishte mbetur dot gjë. Më gostitën në një ndejë “haramash”. Atë që “para kohe bëhej tapë gjegjësisht atë që çorientohej në kohë dhe hapësirë” si dhe ata që e “fëlliqnin fjalorin” i largonin dhe i dërgonin në shtëpi. Matanë ndejës ku më “sistemuan” përkohësisht kishte një tjetër “mexhlis (veror) besimtarësh” që kishin për “obligim” të bënin duatë për shiun e munguar. Këta të fundit i konceptonin si “gjynahqarë”, sepse kishin shkelur mbi parimet e librit të shenjtë, gjegjësisht mbi disa kapituj të Kuranit famëlartë. Moralin e “mexhliseve” në fjalë e kishin ndërtuar “kryepleqtë” e tyre. Përkundër dyshimit tim, më duhej të vij në një përfundim pragmatik: të dy “mexhliset ishin hileqare dhe mbase gjynahqare” pavarësisht se frekuentuesit e këtij të dytit ishin “namusqarë” dhe besimtarë të devotshëm!
Axha Abdullah (një ish-kundërshtar i papajtueshëm dhe i përbetuar i njëmendjesisë dhe një njeri goxha i moshuar), duke e vërejtur “dalldisjen” time të skajshme, m’u drejtua me dy pyetje. E para: “Ti arnavut, a mos vallë e fillove shkrimin e radhës”!? Po, ia ktheva. Por, ama, do ta përfundoj në Tetovë, respektivisht atje ku asnjëherë nuk përfundojnë thashethemet mes vëllezër shqiptarë. Fatkeqësisht, ca mendime a ca “fiqire” më ikën dhe më “mbetën” në varrezat e Erenkoy (aty ku prehen eshtrat e Shemsettin beut, ideologut kryesor të Lëvizjes Kombëtare Shqiptare) dhe në qytezën e Ibrik Tepes (aty ku lindi Fani, ai eruditi mendjefemër). Pyetja e dytë e tij ishte: “Në çfarë organizimi politik jetojnë shqiptarët e Republikës së Maqedonisë”!? Përgjigja ime ishte: “në DEMAGOGJI”!? Mendimet që më “mbetën” te lapidari i Samiut dhe te vendlindja e Nolit, por që i duhen këtij shkrimi, do t’i zëvendësoj me një paragraf të huazuar nga shtypi ditor i Tiranës, që llafos një retorikë shumë të rrallë dhe “tejet të çuditshëm dhe mosbesues” të kryeministrit të Shqipërisë në detyrë, ku, përveç të tjerash, thuhet: “Kryeministri Rama tha në fjalën e tij se pavarësisht konflikteve politike, kur vjen puna për çështjen e Kosovës, shqiptarët janë bashkë. Ai shprehu mirënjohje për ish-kryeministrin Berisha dhe mbështetjen e tij për Kosovën gjatë qeverisjes së të djathtës… Shpreh mirënjohje dhe për Sali Berishën e PD, kur ishte në qeverisje, si pjesë e përbashkët shqiptare për pavarësinë e Kosovës dhe për të arritur në këto ditë. Nëse e kthejmë në çështje politike, ne ngatërrohemi edhe sa është ora, apo është mars a prill, por fatmirësisht nuk ndahemi te çështja e madhe që deri dje mbante emrin çështja e Kosovës, por sot natyrshëm ka emrin çështja e shqiptarëve”. Se kjo retorikë a kjo e thanë e kryeministrit nga kryeqendra e shqiptarëve u tha me “tamam” a jo, unë nuk e kam “takatin politik ta konfirmoj”, por ama se është demagogji pa dyshim se është e tillë.
Sot ka shumë njerëz që në kohë të gabuara frekuentojnë “ambiente” të gabuara (siç e bëra unë me shumë “qejf” një të tillë). Të thuash se ato hapësira vërtet janë të tilla, nuk mund të thuash, nga fakti se për këtë duhet të parashtrosh fakte a argumente. Këto hapësira a ambiente të gabuara, logjikisht duhet të jenë përjashtuese për njerëzit me mendje të shëndetshme, aty ka vend vetëm për njerëz me moral të dyfishtë respektivisht për ata të cilët përjashtojnë fjalën humane dhe atë emancipuese. Lukman El Hakim (i urti Lukman), i njohur si mbledhës fjalësh nga goja e popullit, në përmbledhjen e tij kishte përfshirë edhe këtë thënie: “Dy gjëra duhet harruar në këtë botë: një të mirë që ia ke bërë dikujt dhe një sharje a fyerje që ta kanë bërë ty”! Thonë se kjo e para disi mund të harrohet, por e dyta, shumë vështirë mund të kapërdihet a të falet, sidomos kur bëhet fjalë për shqiptarë kokëkrisur. Parashtrohet pyetja se cili është morali i këtij proverbi, është vetëm një i tillë a mbase i dyfishtë dhe, a mos vallë kjo sot, është bërë një kryefjalë në komunikimin e bastarduar te shqiptarët, në veçanti tek ata që profesionalisht merren me politikë. Lëre që kjo e para do të përmendet, po aq edhe do të keqpërdoret.
Nëse morali i parë (i këtij proverbi popullor) është racional, atëherë i dyti mbetet të jetë irracional. Kjo e para pak po duket në përditshmërinë tonë. Në këtë të fundit (në atë irracionalen) kanë “hise” njerëzit të cilët mëtojnë të tallen në vazhdimësi me “frikën tënde”, me varfërinë mendore si dhe me atë materiale, të tallen me njerëzit të cilët jetojnë me “shqetësimet e vatanit”, me ato të fëmijëve dhe me ato personalet…, me njerëzit të cilët dikur “shkonin për gjah dhe vetë u bënë për gjah”, me njerëzit që u janë shterur mendja e takati…, t’i ofendojnë me atë thënien ”kështu i do mushka drutë”…, me njerëzit që aq shumë janë frikësuar, saqë “pordha u shkon deri në zemër!” e të tjera. Çfarë ishte dikur kodi moral i organizimit dhe komunikimit politik këtej në Republikën e Maqedonisë?! Thonë se ky kod nuk ishte i ndërtuar sipas vullnetit të shumicës, përkundrazi ai ishte produkt i ideatorëve të saj. Ky moral i sistemit njëpartiak, ndonëse irracional, në vijimësi “mbikëqyrej, kontrollohej dhe, në instancë të fundit, ata që e shtrembëronin edhe ndëshkoheshin”…, ky moral u interesonte vetëm kryeparëve, të tjerëve nuk u hynte në punë për arsye se aty nuk mund të ndryshoin gjë, dhe e kundërta, sot partitë politike kanë kodin moral të tyre, por kjo gjë nuk u intereson lidershipëve të tyre, kjo i përket atij që jep votën, thjesht, me këtë moral nuk merret lidershipi, përkundrazi kjo i takon elektoratit…, i cili “detyrohet” të pajtohet a ta “aminojë” fjalimin retorik të lidershipit, një retorikë që kur nuk “lekturohet dhe nuk redaktohet”, atëherë ajo shndërrohet apo kalon në retorizëm të rëndë dhe fyes…, kalon në retorikë të sajuar, të denigruar, pa parime e standarde dhe madje edhe me mendjelehtësi a mendjeligësi politike.
Nëse nuk më “gënjen mbamendja”, më duket se axhës Abdullah i thash se këtë shkrim do ta përfundoj në Tetovë!? Si duket e gënjeva pa qëllim. Nuk do ta “përfundoj” pasi që ende nuk kanë përfunduar inatet homerike dhe thashethemet ndër vëllezërit shqiptarë. Dikur moti qehallarët, respektivisht kujdestarët e pasurisë së beut, e tridhnin dashin që ruante delet!? Pse e bënin këtë, unë nuk e di.