Herman Bernstein – Dielli

Ambasadori Mal Berisha promovon në Durrës Herman Bernstein

April 17, 2018 by dgreca

Herman Bernstein, Ambasador i SHBA-ve, në Mbretërinë Shqiptare, 1930-1933/

Nga Shefqet Kërcelli/

Mbrëmjen e datës 13 prill 2018, në klubin e arteve “Sigal” në Durrës, u organizua promovimi i librit më të fundit të Ambasadorit Mal Berisha, me titull”Herman Bernstein”, Ambasadori Amerikan në Shqipëri. Në këtë aktivitet morën pjesë shumë qytetarë durrsakë, intelektualë, studius, gazetarë, krijues, miq të botuesit, etj. Fillimisht shkrimtari i mirënjohur durrsak Hoxha bëri një prezantim të shkurtër të aktivitetit studimor dhe botues të autorit, ambasadorit Mal Berisha, duke u ndalur në vitet e fundit, ku spikasin studimet dhe botimet rreth perceptimit të popullit shqiptar nga studiuesit anglo-saksonë. Jeta e zotit Mal Berisha në këto vite ka ecur në dy shina paralele, ajo e hulumutuesit pasionant dhe diplomatit. Si botues, veçojmë veprat “Shqiptarët, lisa mbi truallin ilir’, “Shqiptarët, europianët më të lashtë dhe më të rinj”, “Charles Telford Erickson, amerikani që i kushtoi jetën Shqipërisë”, “Realitete shqiptaro-britanike”, dhe së fundmi monografia e ambasadorit Herman Bernstein. Shkrmtari Hoxha theksoi se, krijimtaria dhe puna studimore e zotit Berisha, ka njohur rritje, në cilësinë dhe interpretimin shkencor të ngjarjeve e fakteve historike, duke i bërë bindës librat e tij tek lexuesit. Pikërisht botimi i tij i fundit Herman Bernstein, shpreh qartë aftësinë dhe pjekurinë e tij si studjues i plotësuar tashmë dhe i profilizuar në këtë fushë të bukur të historisë. Punë kërkimore shkencore për ta sjellë të plotë figurën e ambasadorit Bernstein dhe familjes së tij, është një tregues i formimit të gjithanshëm të autorit Mal Berisha, si studjues, diplomat, publicist dhe krijues. Ndërsa si diplomat ai ka zhvilluar teorinë Soft Power, për prezantimin e vlerave më të mira të popullit shqiptar në disa universitete, forume dhe auditoriume ndërkombëtare. Diplomati Berisha ka shërbyer si diplomat i vendit tonë fillimisht në Stamboll, Konsull i Përgjithshëm, dhe pastaj në Londër, si ambasador në Mbretërinë e Bashkuar, Irlandën e Veriut dhe Irlandës.

Mbas këtij prezantimi të shkurtër të karrierës diplomatike dhe studimore, zoti Berisha shjegoi para pjesmarrësve motivin dhe qëllimin e krijimtarisë së tij, sidomos veprave për amerikanët që kanë shërbyer në Shqipëri, të cilët e dashuruan popullin tonë në limitetet e njerzores e punës së tyre diplomatike. Duke u lidhur ngushtësisht me jetën, hallet e traditën e Shqipërisë së kohës, këta diplomatë bënë të pamundurën për të mbrojtur kombin shqiptar në opinionin dhe kancelaritë ndërkombëtare, që kulmon me shpëtiin e Shqipërisë në Konferencën e Paqes në Paris. Por mos harrojmë se situatën paraprake, punën në terren dhe përgatitjen e presidentit Uilson për të mbrojtur çështjen shqiptare ja dhanë këta diplomatë amerikanë të shqiptarizuar dhe mërgata brilante shqiptare e kohës në SHBA. Pikërisht ndriçimin e këtyre figurave amerikane para opinionit shqiptar në gjithë dimesionin e vet, e ka mision parësor studiuesi dhe diplomati Mal Berisha. Kërkues ndaj vetes, hulumutues i arkivave brenda dhe jashtë vendit, deri tek YIVO Institute of Jewish Research, NYC. Lëvrues i shqipes dhe anglishtes, mëndje e hapur në cekjen dhe trajtimin e fakteve jetësore, Mali, në librin e tij prej 334 faqesh na sjell me gjithë thjeshtësinë dhe madhështinë e tij, figurën e Ambasadorit Herman Bernstein.

Po kush është Ambasadori Bernstein, sipas zotit Berisha?

Këtë na e shpjegon faqe mbas faqe, kapitull mbas kapitulli, pjesë mbas pjesë në këtë libër që nuk të le pa e lexuar në kohën sa më të shkurtër. Ja çfarë shkruan autori për përfaqësuesin zyrtar fuqiplotë të SHBA-ve në Mbretërinë Shqiptare të viteve 1930-1933, Herman Bernstein, mik i tre presidentëve amerikanë: Theodore Roosevelt, Uoodrou Uilson dhe Herbert Hoover.Ardhja e një figure kaq të lartë, si Herman Berstein në postin e ambasadorit përbën një ndër nderimet më të mëdha që shteti dhe qeveria amerikane i bënë shtetit shqiptar. Po ashtu, edhe hebrenjtë e Amerikës ndjejnë se ky ishte një vlerësim për ta. Teksa krijohet kështu, një lidhje mes këtyre tre kombeve, përfaqësuar nga një figurë e tillë e lartë siç ishte Herman Berstein. Një njeri i cili kishte pasur kontakte me njerëzit më të shquar të botës, të tillë si Leon Tolstoi, Leo Trocki, August Rodi, Leon Andrejevi, George Bernard Shou, Sheik Ul Islam, Sigmund Freud, Aleksandër Moisiu dhe mbi të gjitha, ai kishte miqësi personale edhe me vetë Albert Ainshtajnin. Teksa pas ardhjes në Shqipëri shohim se si vetë Bernstein vlerëson Shqipërinë dhe shqiptarët. Ai i çmoi lart traditat e mrekullueshme shqiptare, tolerancën fetare, besën shqiptare, hebrenjtë dhe trajtimin e tyre. Dhe vlerësimet e tij janë aq të larta sa sot, pavarësisht distancës kohore, ndjehemi krenarë për trashëgiminë e tij…

Si hebre, ai la një trashëgimi të jashtëzakonshme edhe rreth historisë së pranisë hebraike në Shqipëri. Gjithsesi, identiteti hebraik i Bernsteinit nuk mund të veçohet nga kontributi i tij si përfaqësues i një kombi të madh, atij amerikan. Vetëm dhjetë vite para se Bernsteini të emërohej në Shqipëri, vendin tonë e kishte mbrojtur Presidenti Uilson, ndërsa Bernsteini kishte njohje personale me të, qëkur ai ishte guvernator i Nju Xhersit. Madje, ai kishte organizuar edhe takime të tij me gazetarët më të famshëm të Amerikës në fushatën elektorale të vitit 1912. Një ndër veçoritë që duhen vënë në pah më shumë është se ai ishte një mik i ngushtë edhe i Presidentit Hoover. Siç do të shohim, ai kishte kontribuar shumë në zgjedhjen e këtij Presidenti duke mbuluar si gazetar për shtypin amerikan ngjarje të cilat kanë tronditur njerëzimin, siç është revolucioni i sovjetëve. Fjala e tij pati peshë të madhe në zgjedhjen e këtij burri të madh në krye të Shtëpisë së Bardhë, sidomos me botimin e librit “Njeriu që e solli Amerikën në Botë”. Së dyti, nga urimet që Bernstein mori me rastin e emërimit në Shqipëri, do të shohim qartë se ai kishte një ndikim të jashtëzakonshëm te lobi hebraik në SHBA, i cili ka luajtur përherë një rol shumë të rëndësishëm në zgjedhjen e presidentëve amerikanë, të paktën prej asaj periudhe. Duhet thënë se Amerika e atëhershme nuk ishte ajo e sotmja, ku respektohen të drejtat e bashkësive të ndryshme. Gjurmët e antisemitizmit në Europë kishin filluar të shfaqeshin dukshëm. Edhe Amerika vetë, edhe pse vend i formuar nga emigrantët, ka dhënë shembuj që nuk e bëjnë të ndihet mirë në raport me hebrenjtë e asaj kohe. Një ndër rastet fatkeqe që e ilustron këtë më mirë është ai i anijes St. Louis. Dhe nëse nuk dihet fati i çdo individi të asaj anijeje, fati i hebrenjve në vendet europiane deri në fund të luftës së Dytë Botërore tashmë dihet. Edhe vende të tjera me prirje më të pakta antisemitiste nuk kanë qenë gjithsesi kaq dashamirëse ndaj hebrenjve, siç ka ndodhur me Shqipërinë…

Studimi i jetës së Herman Bernsteinit

Studimi i jetës së Herman Bernsteinit përbën në vetvete një sipërmarrje shumëplanëshe. Është i rrallë dhe i admirueshëm fakti sesa shumë mund të bëjë njeriu gjatë një jete jo aq të gjatë, sa ajo e tij. Sa udhëtime të gjata ndërkontinentale, në kushtet e lëvizjes së ngadalshme të kohës, sa artikuj gazetash, sa ngjarje të përshkruara drejtpërdrejt nga terreni ku ndodhnin, sa vepra letrare të shkruara, sa polemika të publikuara, sa përkthime veprash në disa gjuhë, rusisht, anglisht, gjermanisht, frëngjisht, hebraisht, polonisht, madje edhe esperanto janë dashur. Ai ka botuar 14 vepra dhe fatmirësisht të gjitha mund të gjenden lehtësisht të ribotuara sot. Veprat e përkthyera nga Bernstein-i janë 17, që të gjitha kryevepra të autorëve të mëdhenj. Megjithëse, zanafilla e këtij studimi ishte periudha e jetës së Herman Bernstein-it në Shqipëri (1930-1933), densiteti i jetës së tij paraprirëse intelektuale përfshiu me interes një pjesë të madhe të punës sime. Prandaj, ashtu si në rastin e studimit të jetës së amerikanit Charles Telford Erickson, që i kushtoi jetën Shqipërisë, apo në ato të udhëtarëve të “The National Geographic Magazine”, që e paraqitën Shqipërinë me tërë bukuritë e saj dhe gjithashtu, si në rastin e studimit të “Racave dhe Feve në Europë” si raca më e vjetër dhe më e bukur në kontinent, po kështu, shkrimet e udhëtarëve britanikë në trojet shqiptare, që e përshkruajnë Shqipërinë dhe shqiptarët me nota ekzotike, edhe në jetën e Herman Bernsteinit, në përmbledhjen e parë dhe në këtë të tashmen, ndjej se ndikimi i gjithë atyre aspekteve, që plotësojnë njohjen e figurave të mëdha, apo një periudhe historike, ka qenë shumë i madh.Në një kapitull të veçantë autori shpjegon dhe kontaktet e para shqiptaro – amerikane.

Historia e marrëdhënieve shqiptaro-amerikane fillon përpara krijimit të vetë shtetit shqiptar. Gjurmët e para të vëmendjes amerikane ndaj historisë së kombit shqiptar i gjejmë te poema e Longfellout “Përrallat e Bujtinës ndanë Udhës”, në të cilën i këndohet heroit tonë Gjergj Kastrioti Skënderbeu. Përkthimi i kësaj vepre është bërë nga Fan Noli (1916):

Banorët e parë amerikanë në Shqipëri

Ndërkohë që emigrantët shqiptarë shkonin e vinin përtej oqeanit, në Shqipëri u shfaqën banorët e parë amerikanë. Ungjillorët. Ata arritën në Korçë në fillim të viteve 1900 dhe bashkëpunuan me motrat Qiriazi dhe familjen Cilka. Ishin kenedët që u bënë shumë të njohur në atë qytet. Në Korçë, Shoqëria Biblike kishte kohë që e kishte filluar veprimtarinë e saj. Aty përdorej Bibla e përkthyer në gjuhën shqipe me iniciativën e Robert Pinkertonit nga Shoqëria Britanike Biblike shkruar më 28 gusht 1816. Në vitin 1855, Konstandin Kristoforidhi, Aleksandër Thomson dhe Shoqëria Biblike publikuan Biblën e plotë në shqip, në dialektin geg. Kjo ndodhi për herë të parë në historinë tonë, çka e bëri librin e shenjtë të përdorej nga shqiptarët dhe ndihmoi në identi-fikimin e tyre bazuar në një gjuhë të përbashkët. Më 23 tetor 1891, Gjerasim dhe Sevasti Qiriazi themeluan të parën shkollë për vajza në Shqipëri, e cila kishte modelin e shkollave të tilla protestante të hapura nën Perandorinë Osmane që nga viti 1800. Më 14 nëntor 1892, Gjerasim Qiriazi me ndihmën e bashkëpunëtorëve të tij themeluan Vllazërinë Evangjelike me qëllimin e vetëm, që të zhvillonin dhe përhapnin gjuhën shqipe dhe njohuritë rreth Biblës. E tillë ishte gjendja në Korçën e asaj kohe, kur në vitin 1908 arriti edhe familja prej pesë anëtarësh e Charles Telford Ericksonit. Ata nuk qëndruan aty, për shkak se gjetën një Korçë shumë më të zhvilluar nga ajo që përfytyronin. Ata ishin në kërkim të një vendi më të pazhvilluar, i cili, siç thotë Ericksoni, të plotësonte një standard tjetër, atë që ai më vonë e përshkruan kështu: “Nëse do të kërkoja një vend, ku të mos kishte asnjë prej elementeve të jetës së rehatshme, kurrë nuk do të kisha gjetur një vend më të mirë se Shqipëria”. Ndikimi i këtij amerikani në historinë e Shqipërisë tashmë është bërë i njohur dhe nuk do të ndalemi aty, por ngjizja, vendosja e themeleve, hapja e udhës së një marrëdhënieje të kombit më të varfër e më të vuajtur të Europës me kombin më të madh dhe më të fuqishëm të globit, që po formësohej, është një rast unik që vlen për t’u studiuar me shumë vëmendje dhe respekt. Ashtu si kish bërë Longfellou me poemën “Skënderbeg” disa dhjetëvjeçarë më parë dhe siç do të bënte Bernsteini më pas edhe Ericksoni i kushtoi heroit tonë poemën e mëposhtme:

“Skënderbeg,

Ti dorën nuk e zgjate drejt skeptrit njollagjak,

As i trishtë nuk kërkove të shprishurën kurorë,

Përballë i dole që vetë të merrje hak,

Ndaj atij tirani djemrrëmbyes e idhnak,

Që dheun tënd kishte shtënë në dorë.

I flake tej nderet e pafundme imperiale,

Dhe lavdinë ndër vite të fituar,

Të mbroje folenë e vendit tënd, trazuar,

Si shqipe-shqiptare gjokszbuluar,

Prej morisë së pafund të shigjetave, i sulmuar.

U zhveshe nga një fe që të kishte ndarë,

Nga shtëpia, babai, nëna dhe altari,

Dhe varrose një dashuri,

Tinëzare, por të bukur, tretur, ëmbëlsi,

Për at’ dhe, fe e truall që t’ la i pari.

Si dikur Zoti yt, drejt vdekjes t’i shkove,

Ndërsa bota krejt e qetë të kundronte,

Pa luajtur qoftë dhe gishtin për shpëtim,

Pa rrahur një herë duart për tëndin guxim,

Kur kombit tënd si shi gjaku i kullonte.

Shpirt martir, eja prapë dhe hakmerru!

Nga pluhuri ngrije atë flamur, në lartësi!

Bëhu edhe një herë për ne, frymëzim,

Për Kryqin e Ndritur deri në amshim,

Dhe pamjes së largët të Lirisë, silli përjetësi!”.

Ambasada e SHBA-ve në Tiranë

Për t’u theksuar është edhe fakti se Ambasada e SHBA-ve në Tiranë, e inauguruar më datën 27 nëntor 1930, është e para ndërtesë në historinë e Amerikës, e ndërtuar enkas për ambasadë. Ajo përfshihet në historinë e selive diplomatike të ndërtuara më vonë në shumë vende tjera të botës dhe shquhet si pioniere e këtyre ambasadave për arkitekturën dhe funksionalitetin e saj. Inaugurimi i saj bëhet pikërisht nga ambasadori Herman Bernstein.

Rëndësia e emërimit të Herman Bernsteinit

Emërimi i Herman Bernsteinit si Ministër Fuqiplotë në Mbretërinë Shqiptare, kishte rëndësi për Shqipërinë, për Vatrën në Boston dhe për vetë lobin hebraik në SHBA-të e asaj kohe. Vetë “Vatra”, e cila kishte vepruar si “qeveri shqiptare në mërgim”, e priti emërimin e tij me gëzim të veçantë, siç vihet re nga njoftimi i botuar për në gazetën “Dielli”: “Ministri i ri i Amerikës Herman Bernstein lindi më 21 shtator 1876 në Vladislavov sipas rusishtes, Neustadt – Schirmuindt, në gjermanisht, ose Naishtot në hebraisht, në atë kohë një vend në kufirin midis Gjermanisë dhe Rusisë, sot territor lituanez”, citon ai. Duke shtuar më tej detaje se ai ka shkruar për “Neu York Evening Post”, “The Nation”, “The Independent”, teksa ka themeluar gazetën “The Neu London Day”, ka qenë edhe botues i “The Jeuish Tribune”, apo i “Jeuish Daily Bulletin”. Ndërsa si korrespondent i “Neu York Times”, Bernsteini udhëtoi rregullisht në Europë, kur në vitin 1915 shkoi atje për të parë në terren situatën e hebrenjve në zonat e luftës. Më pas ai mbuloi si gazetar Revolucionin Socialist të Tetorit të vitit 1917 për gazetën amerikane “Neu York Herald”, çka e çoi atë drejt Siberisë dhe Japonisë me forcat amerikane të ekspeditave. Ai hartoi artikuj mbi Konferencën e Paqes në Paris në vitin 1919, po për të njëjtën gazetë. Gjatë udhëtimeve Bernsteini mori intervista nga disa prej njerëzve më të shquar të Europës, përfshirë Kontin Uitt, Metchenikoff, Bergson, August Rodin, G.B Shau, Tolstoin dhe mblodhi materialin e librit “Me mendjendriturit” botuar në vitin 1912. Teksa vepra e Herman Bernsteinit gjendet në arkivën e Institutit të Hulumtimeve Hebraike “YIVO”, në Nju Jork. Ku hapjen e këtij instituti e mbështetën intelektualët më të shquar, përfshirë Ajnshtainin dhe Sigmund Freud-in. Ndërkaq, në një shkrim me titull “Koleksioni i Herman Bernsteinit për Shqipërinë”, dr. Elez Biberaj shkruan: “Ky koleksion përfaqëson një burim të vlefshëm për studiuesit e interesuar për zhvillimet e Shqipërisë në fillimin e viteve 1930. Ai është relativisht i pasur dhe përbëhet nga tetëmbëdhjetë dosje të vendosura në katalogë, sipas subjekteve që përmbajnë. Ai përmban informacion interesant mbi aktivitetin e Bernsteinit në Shqipëri, marrëdhëniet e tij me shumë shqiptarë, intervista me burrështetas dhe një dorëshkrim bibliografik për Mbretin Zog si dhe informacion tjetër përkatës. Ambasadori Bernstein duket se ka qenë shumë i interesuar rreth Shqipërisë dhe historisë së saj. Ai shkroi disa artikuj për luftën e shqiptarëve për mbijetesë në një vend sovran. Gjatë qëndrimit të tij në Shqipëri ai u bë një figurë shumë e njohur dhe mik i ngushtë i shumë shqiptarëve përfshirë Mbretin Zog, Faik dhe Mehmet Konicën”.

Mbrojtja e hebrenjve në Shqipëri

Me përkeqësimin e pozicionit të hebrenjve dhe ardhjen në fuqi të Hitlerit, Bernstein-i mori përsipër të bisedonte me Mbretin Zog çështjen e vendosjes së një numri të madh hebrenjsh si emigrantë në Shqipëri. Si rezultat i këtyre diskutimeve, në qershor të vitit 1933 ai u dërgoi një ftesë zyrtare biznesmenëve hebrenj të vendoseshin në Shqipëri dhe u premtoi “të ndihmonte me çdo mjet sipërmarrjet tregtare të ndërmarra nga të ardhurit e rinj, të tillë”. Më datën 29 gusht 1934, një zyrtar shqiptar në një dokument të nënshkruar e informon Bernstein-in rreth mundësisë së vendosjes së hebrenjve në Shqipëri. Kjo cështje u konkretizua dhe me kontributin e qytetarëve durrsakë në mbrojtjen e hebrenjve.

Marrëdhëniet e Shqipërisë me Italinë

Gjithashtu, koleksioni i Bernsteinit përmban informacion të rëndësishëm edhe mbi marrëdhëniet e Shqipërisë me Italinë dhe varësinë e saj kronike nga ndihmat e huaja. Në një letër të datës 28 maj 1930, H.T. Fultz, i cili drejtonte Shkollën Teknike, i raporton ambasadorit të sapoemëruar në Shqipëri, një memorandum marrëveshjeje për ndihmat që i ofronte Italia Shqipërisë dhe një bisedë që kishte bërë me një ministër shqiptar të paidentifikuar. Ai përmend bisedën shumë miqësore që ministri kishte pasur me të dhe që i kishte thënë se Shqipëria i kishte jetike ndihmat e huaja dhe se, tani për tani, e vetmja ndihmë që merrte Shqipëria, vinte nga Italia. Aty gjendet edhe një raport konfidencial i datës 3 shtator 1930, i ambasadorit Bernstein pas një vizite në shtëpinë e dr. Terenc Toçit, i cili hedh edhe më shumë dritë mbi varësinë e Shqipërisë nga Italia. Ai thotë se Shqipëria është në prag të shkatërrimit dhe se është shumë kritik ndaj Zogut, i cili i ka orientuar marrëdhëniet vetëm drejt Italisë, duke injoruar Greqinë dhe Jugosllavinë dhe se “Mbreti është i rrethuar nga dhjetë ose dymbëdhjetë vetë që e keqorientojnë atë”. Teksa një prej dokumenteve më të rëndësishme të koleksionit është edhe një material në shtatë faqe, i cili përmban intervistën që Mbreti Zog i ka dhënë gazetarit amerikan Pouell. Intervista duhet të jetë dhënë në fillimin e vitit 1931. Në këtë intervistë Mbreti Zog shpreh pikëpamjet e tij për ekonominë shqiptare, bujqësinë, si dhe marrëdhëniet e vështira të Tiranës me Beogradin dhe Athinën.

Bernstein, personalitet që promovoi shqiptarët

Ai ishte mik i tre presidentëve amerikanë: Theodore Roosevelt, UoodroU Uilson dhe Herbert Hoover. Ai kishte pasur kontakte me njerëzit më të shquar të botës si me Leon Tolstoi, Leo Trocki, August Rodi, Leon Andrejev, George Bernard Shou, Sheik Ul Islam, Sigmund Freud, Aleksandër Moisiu dhe mbi të gjithë, ai kishte miqësi personale me Albert Ainshtajnin. Një personalitet i tillë, për mua, në kontekstin shqiptar, është promovim i Shqipërisë, pasi përfaqëson dikë që ka përmasa universale. Ky është edhe qëllimi, misioni i veprës sime: Të zbulohet Shqipëria dhe shqiptarët, siç e kanë parë njerëz të tillë të mëdhenj. Kjo është pjesë e asaj që bota sot e quan “Pushteti i butë” i kombeve të vegjël, në marrëdhëniet ndërkombëtare. Një njeri që i “këndoi” Shqipërisë, lavdisë së saj antike, Skënderbeut, konsolidimit të shtetit të pavarur shqiptar, tolerancës fetare, virtyteve tona, besës dhe mikpritjes shqiptare.

Në gjithë këtë rrugë të gjatë studimore dhe shkencore, që i ka marrë disa vite kohë, zoti Berisha nuk la pa vlerësuar ndihmën dhe inkurajimin që i ka dhënë familja e tij, vecanërisht gruaja Donika, që meriton një falenderim të vecantë.

Gjithashtu gjatë shpjegimit të përmbajtes së librit të tij, autori Berisha solli në vemendjen e pjesmarrësve kontributin e qytetarëve durrsakë në strehimin dhe mbrojtjen e hebrenjve gjatë luftës së IIB, konkretisht familjes së vjetër durrsake, Stratti. Në vijim shkrimëtarë dhe krijues të qytetit në diskutimet e tyre sollën vlerat e këtij libri, si një kontribut i vecantë në historinë e popullit shqiptar, që duhet të zerë vendin e duhur dhe në programet mësimore te shkollave tona. Zoërinjtë Hysen Haxhia, Nikollaq Spathari, Eqrem Shehu, zonja Adelina Hoxha dhe studjuesi nga Kosova, Isak Guda evidentuan ceshtjet kryesore të librit, që nëpërmjet një personazhi si Herman Bernstein, evokon e lartëson miqësinë tradicionale midis dy popujve tanë, atij amerikan e shqiptar, ku diplomatët e dy vendeve kanë rol e mision të rëndësishëm. Ndërkohë u evidentua dhe puna e zotit Mal Berisha, si diplomat dhe historian. Gjithashtu diskutantët i uruan autorit vazhdimësi në krijimtarinë e tij në këtë gjini të historisë, pra, librit biografik e monografi. Aktivitetit nuk i munguan ngjyrat artistike dhe emocionet qe të jep recitimi i poezisë nga aktori i madh Mirush Kabashi. Kështu mjeshtri Kabashi recitoi disa poezi të krijuara nga H.Bernstein dhe përkthyer me mjeshtëri nga zoti Mal Berisha, të cilat merituan duartrokitjet e auditorit. Në fund të promocionit Zoti Mal Berisha falenderoi pjesmarrësit dhe qytetarët durrsakë për pritjen dhe vlerësimin që i bënë në këtë mbrëmje të vecantë. Aktiviteti u monitorua nga Klub ART “Sigal” Durrës.

VATRA SHPALOS STRATEGJINË E ELABORIMIT TË MARRDHËNIEVE SHQIPTARO AMERIKANE

January 7, 2018 by dgreca

VATRA SHPALOS STRATEGJINË E ELABORIMIT TË MARRDHËNIEVE SHQIPTARO AMERIKANE PËRMES PREZANTIMIT TË LIBRIT “HERMAN BERNSTEIN” TË AMBASADORIT MAL BERISHA/

NGA DALIP GRECA/

Foto: ILIR RIZAI/*

1 grupi Vatra ishte e ngrohtë edhe në një ditë me temperetuara ekstreme të pasborës, kur termometri shënonte -14 gradë C. Vatranët, miq të Ambasadorit Mal Berisha, njëherazi anëtar Nderi i Vatrës, kishin ardhë për të qenë të pranishëm në promovimin e librit më të fundit të tij”Herman Bernstein-Ambasador i SHBA-ve në Mbretërinë Shqiptare 1930-1933”. Surprizë ishte ardhja e Presidentit të Nderit të Vatrës, z. Agim Karagjozi, i cili sfidoi moshën 92 vjeçare dhe temeperaturën e ulët. I shoqëruar nga i biri Zyhdi Karagjozi, anëtar i Këshillit të Vatrës, ai befasoi të pranishmit.

Moderatorja e veprimatrisë Marjana Bulku, anëtare e kryesisë së Vatrës, ka ftuar fillimisht Kryetarin e Vatrës z. Dritan Mishto për t’i uruar mirëseardhjen të pranishmëve si dhe autorit të librit, Ambasador Mal Berisha.Mishto, ka përgëzuar autorin e librit për punën studimore plot pasion dhe sjelljen para lexuesëve të figurës brilante, mikut të Shqiptarëve, ambasadorit Herman Bernstein, ashtu siç kishte bërë më përpara me një tjetër figurë të shquar që punoi aq shumë për Kombin shqiptar, amerikanin Erickson, përfaqësues i Vatrës në Konferencën e Paqes në Paris si dhe atë të San Franciskos. Kjo veprimtari e sotme, tha z. Mishto, nuk është një promovim i thjeshtë, por shpalosje e strategjisë së Vatrës për të elaboruar marrdhëniet dhe urat e miqësisë mes Shqipërisë dhe Amerikës dhe se kjo do të pasohet nga të tjera veprimtari.

Më pas z. Mishto ka sjellë në Kujtesë se dita e promovimit, 6 Janari, përkon me Festën e Ujit të Bekuar dhe me këtë rast ai uroi besimtarët ortodoks, kudo ku jetojnë. Po ashtu ai solli në kujtesë 6 Janarin , si Dita e Lindjes të bashkëthemeluesit të Vatrës dhe udhëheqësit shpirtëror të vatranëve Fan S. Noli.

Më pas z. Mal Berisha ka prezantuar jetën dhe veprimtarinë e gazetarit, shkrimtarit, përkthyesit, diplomatit Herman Bernstein, shoqëruar me projektimin në ekran të fotografive, që shpalosnin aktivitetin e ambasadorit Bernstein në Mbretërinë Shqiptare gjatë viteve 1930-1933.

Autori spjegoi se për të ardhur deri tek përfundimi i librit ai kishte përshkuar një rrugëtim të gjatë dhe se do ta kishte pasë të vështirë pa ndihmën dhe bashkëpunimin e shumë personaliteteve dhe Institucioneve, veçanërisht të Institutit YIVO(Institute of Jewish Research New York). Po ashtu ai vlerësoi dr. Elez Biberaj për ndihmesën me pasqyrën e arkivës së YIVO-s botuar në Gazetën Dielli ne vitin 1980 si dhe historianin Ilir Ikonomi për materialet e ofruara, si dhe shumë personalitete të tjerë, përfshi edhe mikun e shqiptarëve, britanikun Noel Malkolm.

Përmes fjalës së autorit Mal Berisha të pranishmët u njohën me figurën e Herman Bernstein, një personalitet shumëplanësh i Kohës, gazetarit që mbuloi ngjarjet më pikante të kohës së vet, si revolucionin e tetorit, Konferencës së Paqes në Paris, që përshkoi si gazetar kontinente, që raportoi nga frontet e luftës, që shkroi 14 libra dhe përktheu 17 kryevepra, polemistit, diplomati brilant, që pati marrdhënie të shkëlqyera me Mbretin Zog,për të cilin shkroi të parën biografi, që e lartësoi emrin e Kombit shqiptar tek amerikanët, njeriu që ngriti ura miqësie mes shqiptarëve dhe hebrejve, etj….

Pas prezantimit të z. Mal Berisha e ka marrë fjalën studiuesi, ish gazetari i Zërit të Amerikës, anëtar i Këshillit të Vatrës z. Idriz Lamaj. Ai ka përgëzuar autorin për librin kushtuar Herman Bernstein dhe është ndaluar në detaje në një nga vizitat e ish Ambasadorit Herman Bernstein në Elbasan në manastirin Shën Gjon Vladimirit. Kjo vizitë në librin e z. Mal Berisha është përfshirë në Kapitullin”Toleranca fetare në Shqipëri e përshkruar nga Bernstein.”… Një nga cilësitë fisnike që Bernstein vuri re tek shqiptarët është tolerance fetare, bashkëjetesa në Paqe dhe mirëkuptim, madje kremtimi i përbashkët i njerëzve me përkatësi të ndryshme fetare në një qendër kulti. Askush më mirë se Bernstein nuk do ta përshkruante dhe ta ilustronte këtë fakt në Ditën e Shën Gjon Vladimirit në fshatin Shijon në Elbasan. Libri sjell mbresat e drejtëpërdrejta nga peligrinazhi i datës 5 qershor 1931 në Kishën Shën Gjon Gjon Vladimirit në Elbasan.Studiuesi Idriz Lamaj solli detaje nga kjo ditë plot mbresa e Herman Bernstein.

Moderatorja ka paraqitur në vazhdim artistin, tenorin e njohur shqiptar Riad Ymeri, i cili ka apeluar për një Qendër Kulturore të Shqiptarëve të Nju Jork-ut. Nuk mund të matemi me kombe të fuqishme, por me kombe e shtete të krahasushme si Maqedonia, që e ka qendrën e vet, PO-argumentoi artisti.

Për kënaqësinë e pjesmarrësve Riad Ymeri ka interpretua Fjalët e Qirit të Poetit Kombëtar Naim Frashëri.Interpretimi është shoqëruar me duartrokitje.

Editori i Diellit paraqiti trajtesën e tij”Herman Bernstein i Ambasador Mal Berisha dhe gjurmët e mikut të shqiptarëve në Gazetën Dielli”.

Editori vlerësoi librin për nivelin shkencor të realizimit, për stilin e të shkruarit, për informacionin që sjell. Libri i ambasadorit Mal Berisha, tha editori, është fryt i një rrugëtimi të gjatë kërkimor rreth jetës dhe veprës së Herman Bernstein,veçanërisht të shërbimeve plot vlera që ai i bëri Shqipërisë. Autori i librit ka arritë që t’na përcjellë mesazhin e një personaliteti të fuqishëm, mik i tre presidentëve amerikanë, i shumë personaliteteve të larta të kohës, shkrimtarë, gazetarë, shkencëtar, artistë, njerëz të shquar. Libri na përcjell qartazi qëllimin e autorit:Zbulimi i Shqipërisë dhe shqiptarëve përmes njerëzve të Shquar, atë që Bota sot e quan –Pushteti i butë i Kombeve të vegjël në marrdhëniet ndërkombëtare.

Editori solli detaje nga kronikat, komentet dhe intervistat e Diellit për dhe me këtë përsonalitet të jashtzakonshëm. Dielli i nis kronikat që nga 31 Janari i vitit 1930 e deri në gusht 1935, kur u shua në moshën 59 vjeçare në shtëpinë e tij verore në Masachussets, miku i shqiptarëve Herman Bernstein.

*Per me shumë fotografi shihni në facebook

KUR FAIK KONICA PËRCILLTE HERMAN BERNSTEIN NGA NJU JORKU DREJT TIRANËS

February 5, 2015 by dgreca

*Ambasadori amerikan Herman Bernstein e kishte marrë emrimin si Ministër i Shteteve të Bashkuara pranë Oborrit Mbretëror të Shqipërisë, që me 17 Shkurt 1930. Ai u nis nga Amerika drejt Shqipërisë të mërkurën e 2 prillit 1930 me avulloren”President Roosevelt”. /
* Shkëlqimi i Ambasadori të Shqipërisë në Washington, z. Faik Konica, në darkën përcjellëse, ku bëri rolin e avokatit për Mbretin Zog, përballë gazetarëve, që sajonin lajme të rreme për Shqipërinë dhe Mbretin./
*Është intersant të shënohet fakti se ceremoninë e dasmës së vajzës së Bernstein, Dorthy-t, e drejtoi kryetari i Bashkisë së Tiranës Rexhep Jella. Në të morën pjesë të gjithë anëtarët e kabinetit qeverisës. Dasma u bë të dielën e 19 tetorit 1930 në Legatën amerikane./
*Botohet me rastin e 85 Vjetorit të emërimit si ambasador i SHBA-ve në Shqipëri/
Nga Dalip Greca/
Shtysën për këto shënime, e mora të dielën e 14 Dhjetorit 2014, kur ambasadori shqiptar në Londër z. Mal Berisha prezantoi në Institutin e Kerkimeve Hebraike YIVO, ne New York, ligjëratën “Albanian – American – Jewish Relations and the Contribution of U.S Ambassador to Albania, Herman Bernstein”.
Në gazetën DIELLI, më e vjetra gazetë e shqiptarëve në botim, e cila me 15 shkurt 2015, mbush 106 vite nga dita e parë e botimit, gjenden kronika dhe shkrime të gjinive të ndryshme, që sjellin informacione të shumta, që nga dita e nisjes të ambasadorit amerikan drejt Tiranës e deri në ditëkthimin e tij.
Marrdhëniet e Konicës dhe Vatrës me Herman Bernstein, kanë qenë të shkëlqyera. Vatra e priti me gëzim emrimin e z. Bernstein ambasador në Shqipëri. Popullariteti që ai gëzonte jo vetëm tek hebrejtë, por edhe tek i gjithë opinioni amerikan,falë penës së tij dhe kurajos qytetare, mbështetja që gëzonte nga presidenti amerikan, u jepte shpresë vatranëve se Shqipëria do të fitonte shumë nga ambasadori hebre. Dhe nuk u zhgënjyen.
***
Në Gazetën”Dielli” të 21 Marsit 1930, faqa e parë i kushtohej pikërisht ”Ekselencës së Tij, zotit Herman Bernstein, Ministër i Shteteve të Bashkuara pranë Oborrit Mbretëror të Shqipërisë.” Ka vetëm një titull faqja e parë e Diellit të atij numri dhe pesë fotografi, të zotit Herman Bernstein, zonjës Bernstein dhe fëmijëve të tyre, Miss Dorthy, Mr. David dhe Miss Violet Bernstein.
Ndërsa në faqen e dytë të gazetës, në vend të editorialit botohej shënimi”Ministri i ri i Amerikës”.
Në momentin që janë publikuar fotografitë e familjes Bernstein në faqen e parë të Diellit dhe shënimi editorial në faqen e dytë, z. Bernstein, ende nuk ishte nisë për në Tiranë, por po gatitej për nisje. Në fakt ai e kishte marrë emrimin që me 17 Shkurt 1930 dhe u nis nga Amerika të mërkurën e 2 prillit 1930 me avulloren”President Roosevelt”.
Ministri shqiptar në Washington, Faik Konitza shkoi ta përcillte në avullore ditën e nisjes , duke dhuruar tri buqeta me trandafila për të shoqen e ministrit dhe dy të bijat.

KUSH ISHTE HERMAN BENRSTEIN

Kush ishte Herman Bernstein deri në momentin e nisjes për në Tiranë? Herman Berstein ishte shkrimtar, gazetar dhe diplomat. Kishte lindur në Neustand-Scherwindt të Rusisë me 21 shtator 1876. Ishte i biri i David Bernstein, tregtar dhe njeri i ditur i hebraishtes.Hirsch Bernstein, ungji i tij, ishte themeluesi i gazetës së parë Hebraisht në Shtetet e Bashkuara që më 1870.
Herman Bernstein emigroi në SHBA më 1893, ku mësimet e nisura në Rusi i përfundoi në Amerikë. Ishte i prirur pas shkrimeve dhe gazetarisë. Që më 1900 ishte bashkëpunëtor i rregullt i gazetës”The New York Evening Post” dhe i të përkohshmeve”Nation”, “Ainslee’s Magazine” dhe “Independent”.
Gazeta famoze The New York Times e dërgoi z. Bernstein si korrespondent të saj në Evropë gajtë viteve 1908, 1909 dhe 1911.
Gazeta Dielli tek do t’ua prezantonte lexuesve të vet aktivitetin gazetaresk të z. Bernstein për këto vite shkruante:”Në kohën e udhëtimeve në Evropë, z. Bernstein pati intervista me disa nga njerëzit më të shquar të Evropës si: Witte-n, Metchenikoff-in, Bergson, Bodi-n, Bernard Show-n, Tolstoi-n dhe mblodhi subjektet për librin e tij”Me mësonjësit e mendjes”, që e botoi më 1912.(Dielli 21 Mars 1930)
Kur u kthye në SHBA, Bernstein themeloi më 1914 gazetën “The Day”, e përditshme në gjuhën Hebraishte. Ishte editori i saj deri më 1916. Ai po ashtu ishte botues dhe Krye-Editor i gazetës “The American Hebrew” nga vitet 1915-1919.
Gjurmë ka lënë pena e tij në fushën e gazetarisë së kohës në vitet 1917, ku u dërgua në Rusi prej gazetës”The New York Herald”, ai përshkroi revolucionin dhe përmbysjen absolute të Carëve dhe dhe qeverimin e Sovjetëve.
Ai mbahet si një ndër gazetarët më të rëndësishëm gjatë kohës së luftës së Parë Botërore. Bernstein kreu një studim në ato vite për vendndodhjet e popullit izraelit në shtetet ku bëhej lufta.
Penës së Bernstein i dedikohet korrespeondenca e bujshme mbi bisedën mes Carit dhe Kaiseri-t në kohën e luftës Ruso-Japoneze, ku ai nxori në dritën e diellit bisedat e fshehta që preknin interesat anglo-amerikane.
Herald-i i Nju Jorkut e dërgoi Bernstein në Japoni, Siberi, e Çekosllovaki më 1918, ndërsa më 1919 ai ishet korrespondent special në Konferencën e Paqes në Paris.
Më 1920-21 gazeta”The New York American” i kërkoi Bernstein-t që të përshkruante shtetet e reja të Evropës, që u krijuan pas Traktatit të Versajës. Për çdo vit ai ndërmerrte udhëtime me qëllime gazetarie dhe letrare në Evropë.
Karriera e Bernstein në Evropë ishte e pasur. Ai ishte edhe Editor i gazetës”The Jewish Tribune” nga vitet 1923 deri në 1928.
Herman Berstein ka lënë pas edhe vepra letrare, si vëllimi me poezi “Fluturimi i kohës”-1899; një vëllim me përralla”Në portën e Izraelit” 1902, ka shkruar librin”Herbert Hoover, Njeriu që solli Amerikën përpara Botës”-1928 etj. Një trashëgimi të psur ka lënë Bernstein në fushën e përkthimeve nga rusishtja. Ai përktheu drama dhe përralla nga Tolstoi, Maksim Gorkit, Leonid Andreiv e të tjerë.
Z. Herman Bernstein ishte martuar me 1 Janar 1902 me zonjushën Sophie Friedman dhe kishin katër fëmijë Hilda e martuar me z. Murray Giltin, Dorothy( e cila e bëri dasmën në Tiranë) Violet dhe djali David Bernstein.
Është intersant të shënohet fakti se ceremoninë e dasmës së vajzës së Bernstein e drejtoi kryetari i Bashkisë së Tiranës Rexhep Jella dhe në të morën pjesë të gjithë anëtarët e kabinetit qeverisës. Dasma u bë të dielën e 19 tetorit 1930 në Legatën amerikane. Dorthi u martua me zotin Actius Nash, në atë kohë student i mjeksisë në një universitet francez.

DARKA MADHËSHTORE NË HOTELIN “ASTOR” NË NEW YORK, I FTUAR NDERI FAIK KONICA

Para nisjes së Ministrit Amerikan, miqtë e tij dhe lobi hebre, shtruan të Hënën e 31 Marsit 1930, një darkë përcjellje në Hotelin”Astor” në New York. Lajmin e nisjes së Konicës për në New York gazeta Dielli e dha në numrin e 25 Marsit, në faqen e parë.
Në darkë morën pjesë më shumë se 200 të ftuar, mes të cilëve shquheshin diplomatë, kongresistë, juristë, shkrimtarë, artistë, financierë të shquar, gazetarë etj. Në këtë mjedis i ftuar nderi ishte Ministri i Mbretërisë Shqiptare në Washington z. Faik Konitza.
Në numrin e 4 prillit, Dielli përshkruante me shkëlqim darkën, ku merrnin pjesë personalitete më të njohura të kohës.
Gjykatësi Otto A. Rosalsky, që Dielli e përshkruan si dollibashin e darkës, mbajti një fjalim të bukur rreth jetës dhe veprave të Herman Bernstein. Më pas ai ia ka dhënë fjalën milionierit filantropist Nathan Straus, i cili edhe pse i kishte kaluar të 80 vjetët, qëndroi deri në fund dhe foli për Bernstein, si një personalitet i kohës. Fjala më e zgjedhur u vlerësua ajo e zotit James W. Gerard, ish ambasadori i Amerikës në Berlin, si dhe fjala e z. Robert Underwood Johnson, ish ambasador i Amerikës në Romë. Që të dy thurën fjalë të hijshme, tepër lëvdonjëse për kombin shqiptar, dhe që të dy shfaqën mërzinë që nuk patën mudnësi ta vizitonin Atdhenë e Skënderbeut, Shqiperine. Shumë u duartrokit edhe fjala e Dr. Samuel Schulman, i cili e lëvdoi shumë Shqipërinë, dhe përmendi hebraisht fjalën e një profeti, kuptimi i së cilës ishte se një djalë izraelit nga populli do të dilte para mbretërve: kjo fjalë i shkonte pikë për pikë shkuarjes së Bernstein, që do ta priste Mbreti Zog. Në kronikën e fjalimeve të asaj nate plot shkëlqim, shënohet edhe fjala e Dr. Macfarland, përfaqësonjësi i Këshillit Federal të Kishave të Krishtit në Amerikë, i cili shtroi nevojën vëllazërimit të popujve.
Vëmendjen e audiencës e ka tërheqë fjalimi që mbajti zonja Rebekah Kohut, kryetare e Kongresit të Përbotshëm të Grave Izraelite, e cila përmendi veprën e një spanjolli të Shekullit XVI, i cili kishte përshkruar me admirim figurën e heroit të Kombit Shqiptar Gjergj Kastrioti Skënderbeu. Pikërisht aty e ksihte marrë ngacmimin Longfellow, për të shkruar poemën e vet, që i jep lavdi heroit shqiptar.
Zonja Rebekah nuk harroi të përmend edhe takimin që kishte pasë në Vienë me motrat e Mbretit Zog I.
Atë natë u fol vetëm për Shqipërinë dhe Bernstein.

SHKËLQIMI I FAIK KONICËS NË DARKËN PËRCJELLSE

Fjalimin e Faik Konicës, gazeta Dielli, që për atë kohë kishte editor Refat XH. Gurrazezi, e përshkruan me supershkëlqim, duke e paralajmëruar në faqen e parë:”Zoti Faik Konica jep një fjalë të pritur mirë…. Përgënjeshtron propogandat e padrejta kundër Mbretit tonë…. Lëvdon Trimërinë, Zotësinë, Zemërbardhësinë e Mbretit….Të gjithë të ftuarit ngrihen në këmbë dhe pinë Shëndetin e Madhështisë së Tij…”
Ministri i Shqipërisë e kishte marrë fjalën pas orës 12 të natës. Ishte i parafundit në radhë, para ministrit amerikan Bernstein.
Në fjalën e tij z. Konitza e komplimetoi Ministrin Amerikan, z. Bernstein, si një njeri që bashkon në personin e tij dy gjëra, që rrallë janë të bashkuara-Ëndrrën dhe Veprimin: Zoti Bernstein, tha ai, është ”both a man of letters and a man of action, both a dreamer and a fighter”.
Konica shtoi se z. Bernstein pati fatin e çuditshëm të njihet dhe të fjaloset me figura historike si Papa Benedikti i XV dhe Presidenti Wilson, me shkrimtarë si Tolstoi dhe Bernard Shaw, me shkencëtarë si Mecnikof-i dhe Einstein-i, me artistë si August Rodin-i etj. I patrembur dhe i palodhur, si korrespondent lufte dhe kryengritjesh është futur në sheshet më të rrezikshme. Vetëm një popull kishte mbetur gjer tani i panjohur për zotin Bernstein-populli shqiptar dhe këtë popull do ta vizitojë për së afërmi si i Dërguari i Shteteve të Bashkuara të Amerikës.
Konica e shfrytëzoi mjeshtërisht fjalimin, për të vrarë me një gurë dy zogj; përgënjështrimin e shkrimeve të gazetarëve trillues, për të hedhur dritë mbi shpifjet kundër Shqipërisë dhe Mbretit, dhe së dyti për t’i bërë apel Ministrit amerikan para miqëve të tij dhe para gazetarëve, që ta shihte Shqipërinë me sytë dhe zemrën e tij, jo me të thënat e gazetave.
Faiku tha:- Një gjë që z. Bernstein ka për ta vënë re menjëherë është ndryshimi i madh në mes Shqipërisë siç është, dhe Shqipërisë siç e kanë përshkruar gazetarët.
Konica, shtoi se njeriu, mund t’i ndajë gazetarët në dy soje; gazetarët-historianë, që vazhdojnë me kujdes e me ndërgjegje historinë e sotme siç po bëhet në sytë tanë; dhe gazetarët poetë, të cilët nxjerrin lajme jo nga burime të jashtme, por vetëm nga fantazia e tyre. Gjer më sot më të shumtët gazetarë të huaj që janë marrë me Shqipërinë, janë të sojit të dytë, tha Faiku.
Kryediplomati shqiptar, Konica, e bëri për vete auditorin, kur filloi të tregojë shembuj konkretë. Salla shpërtheu në të qeshura e habi, kur ai tregoi: “Afro këtu e katër vjet më parë, qindra gazeta në Amerikë botuan lajmin se kish dalë në Shqipëri një vullkan dhe një liqen i Ri me ujë të nxehtë që valonte:- shumë qytete dhe fshatra u prishën….Ministri shqiptar në Washington nisi të marrë telegrame ngushëllimesh nga gjithë anët e Amerikës. Madje dhe vizita zyrtare u bënë në ambasadë. Pasi u kabllua në Tiranë, u mësua se gjithçka nuk ishte e vërtetë, lajmi ishte i çpikur nga rrënja në majë.”
Pastaj Konica kishte shtuar me ironi: Ndoshta gazetari- poet që çpiku këtë lajm kish parë çiliminj të lozin afër një pellgu me ujë duke djegur kashtë…Të qeshura…!
Pasi dha edhe disa shembuj të tjerë, Konica komentoi se: “Sot, gazetarët kanë hequr dorë nga vullkanet dhe liqenet me ujë të përvëluar, mania e tyre është të çpikin lajme mbi Mbretin e Shqiptarëve dhe Shqipërinë. Mbretin, herë e përshkruajnë si njeri të shkurtër e të trashë, të veshur pa shije, herë si njeri pa mëshirë, herë si njeri të trembur që ruhet tepër, e të tjera marrzira. Fakti është, tha Konica, se Mbreti Zog është një i ri 35 vjeçar, i qytetruar, i hollë, i veshur me shije dhe pa shkëlqim, jo vetëm më i dukshëm, por dhe më i zoti i të gjithë Mbretërve që rrojnë sot. Që të kuptojë njeriu zotësinë krijonjëse të tij duhet të ketë njohur Shqipërinë si ish para se ta merrte ai fuqinë, dhe si është sot. Vlera e një njeriu, veçan e një njeriu të kësaj shkalle, nuk matet me fantazi, por me studimin e kthjellët dhe të duruar të fakteve.”
Pas fjalës së Konicës drejtuesi i darkës kërkoi të ngriheshin në këmbë dhe të pinin shëndetin e Mbretit të Shqiptarëve.
Banketi përfundoi me dhurimin e një busti mermeri të z. Bernstein, vepër e skulptorit të njohur të kohës, Moses Dykaar, dhuratë e miqëve.
Ky banket madhështor u mbyll në orën 1 të mëngjesit të 1 prillit 1930. Shumë gazetarë i shtërnguan dorën Faik Konicës për informacionin e hollsishëm që dha për Shqipërinë dhe Mbretin Zog….

BERNSTEIN DREJT SHQIPËRISË

… Gazeta “Dielli”e 21 Marsit e përcaktonte kështu personalitetin e ministrit Amerikan Bernstein: “Shkrimtar i zoti, njeri me karakter, dhe me kurajë, z. Bernstein është një nga personalitetet më të forta të Amerikës. Është ay që e shtërngoi Henry Ford-in të heqë dorë nga lufta fanatike që industrialisti i madh kish vazhduar disa vjet me radhë kundër izraelitëve. Sot, z. Ford është një nga miqtë e çquar të z. Bernstein, i cili ka një shumicë miqësh këtu dhe veçan, gëzon miqësinë dhe besimin e Presidentit të Shteteve të Bashkuara të Amerikës.
Në komentin e tij, Dielli shënonte se z. Bernstein shkonte si përfaqësonjës diplomatik në një vend që ka vuajtur qindra vjet dhe vazhdon së vojturi nga grackat dhe çpifjet e popujve të tjerë.
Dielli shfaqte bindjen se z. Bernstein do ta përkrahte popullin shqiptar dhe se shpejt ai do të shfaqte simpatinë për shqiptarët, me gjithë mungesat e mëdha.
Po ashtu Dielli shfaqte bindjen se”S’kemi asnjë dyshim se Shqipëria, e cila kurdoherë ka nderuar karakteret e forta dhe mendjet e holla, do ta bëjë z. Bernstein të ndjejë se është mes miqsh dhe si në shtëpinë e tij.”
Pasi prezantonte familjen e Ministrit Amerikan, artikulli mbyllej me urimin:”Vatra dhe Dielli, i urojnë udhë të mbarë!”

Marrëdhëniet shqiptaro-hebrenj dhe Kontributet e Ambasadorit Amerikan në Shqipëri, Herman Bernstein (1876-1935)

December 17, 2014 by dgreca

Diplomati dhe publicisti Mal Berisha, mbajti ligjetarë në Institutin e Studimeve Hebraike – YIVO në Nju Jork/
Nga Beqir SINA – New York City/
NEW YORK, NY – Të dielën, më 14 dhjetor në Institutin për Hulumtime Hebraike, YIVO – në Nju Jork, i ftuar nderi për të mbajtur një ligjeratë, ishte diplomati dhe publicisti Mal Berisha – Ambasadori i Shqipërisë në Britaninë e Madhe dhe jo rezident në Iraland. Ambasadori Berisha- erdhi në Nju Jork, për të paraqitur para një auditori amerikano – hebraik, dhe shqiptaro – amerikan – ligjeratën :”Marrëdhëniet shqiptaro-hebraike dhe Kontributet e Ambasadorit Amerikan në Shqipëri, Herman Bernstein (1876-1935)” e cila, duket se është bërë nëpërmjet një hulutimi të thuktë, të tij – duke folur në mënyrë të detajuar mbi historin e hebrenjëve dhe lidhjet e tyre me Shqiptarët, para dhe pas Holokaustit, nëpërmjet kujtimeve të lënë nga Ambasadori amerikan në Shqipëri, Herman Bernstein .
Ligjerata e diplomatit dhe publicistit Mal Berisha e titulluar :”Marrëdhëniet shqiptaro-hebraike dhe Kontributet e ambasadorit amerikan në Shqipëri, Herman Bernstein (1876-1935)”, i dha përgjigje të mirë edhe shumë pyetjeve. Atë se si Shqipëria, arriti të të shpëtojë të gjithë hebrenjtë e saj gjatë Luftës së Dytë Botërore? Si deri në fund të luftës, Shqipëria, kishte dhjetëfishuar popullsinë e saj hebreje, të strehuar me hebrenjt të ardhur nga Austria, Gjermania, dhe ish – Jugosllavinë, çfarë ka ndikuar që sot janë marrdhënjet e më të mira shqiptaro hebraike, dhe cili ishte roli dhe kontributi i Ambasadorit amerikan në Shqipëri, Herman Bernstein, qysh në atë kohë lidhur me këto lidhje.
Mirëpo, duhet theksuar se vetëm pas rënjes së komunizmit, hapjes së Shqipërisë, shumë organizata amerikane, si dhe politikanë shqiptarë, studiues, dhe individët e zakonshëm, kanë bërë përpjekje për të shpalosur këtë histori në botë, përfshirë këtu edhe diplomatin dhe studiuesin Mal Berisha i cili ka bërë një punë të madhe dhe të rëndësishme.
I pari ndër ata, që e kan “zbuluar” këtë çështje, ishte ish- kongresiti republikan i Nju Jorkut, zoti Joseph DioGuardi, kur në kohën si president i Lidhjes Qytetare Shqiptaro-Amerikane (Albanian American Civic League), ai dhe ish Kongresmeni i ndjerë Tom Lantosh, pra të dy së bashku në Maj 1990 bënë një vizite historike në Kosovë dhe në Shqipërinë, që akoma nuk kishte dalë “balta” e komunizmit.
Ata 24 vjet më parë : gjatë takimit me presidentin e atëhershëm Ramiz Alia, morën nga ky i fundit i në dorëzim, një dosje të trashë me dokumente sesi shqiptarët shpëtuan qindra hebrenj gjate luftës së Dytë Botërore. Tom Lantosh (vetë me origjinë hebraikë) dhe DioGuardi( vetë me origjinë arbëreshe) i dërguan ato dokumente në Izrael, ku u certifikua edhe vërtetesa e tyre.
Mbas kësaj dhjetëra shqiptarë, të tjerë, kanë marrë titullin :”Righteous Among the Nations” nga shteti Izraelit, që u jepet atyre që shpëtuan hebrenjtë gjatë luftës së dytë botërore.
Ndërsa, po në këtë këndëvështrim – është edhe një film dokumentar për shqiptaret që shpëtuan hebrenjtë i cili është realizuar nga fotgrafi Norman Gershman – Neil Barrett, dhe Director Rachel Goslins, Kurse, më pastaj edhe gazetari i Zërit të Amerikës dhe studiuesi i njohur, Ilir Ikonomi, që prej kohësh nxjerr materiale, interesante rreth Herman Bernstein, ambasador të Shteteve të Bashkuara në Shqipëri, ka publikuar të marrë nga Arkivi e Qendrës së Historisë Hebraike, në Nju Jork YIVO, një video ku shihet Mbreti Zog dhe Ministri (ambasadori) Bernstein i Shteteve të Bashkuara të Amerikës në Shqipëri.
Video e cila na tregon se në vitin 1930 presidenti amerikan Hoover caktoj Herman Bernstein, ambasador të Shteteve të Bashkuara në Shqipëri, një post që e mbajti deri në vitin 1933. (Gjatë mandatit të tij, ai ka punuar në negocimin midis SHBA dhe Shqipërisë për ratifikimin e shumë traktateve, ku edhe kishte marrë një çmim nga Mbreti Zog për shërbimin e tij në Shqipëri, ai ishte shpërblyer me dekoratën e “Urdhri Skënderbeut).
Ligjerata e Diplomati dhe publicisti Mal Berisha, mbajtur të dielën e 14 Dhjetorit 2014 në Institutin e Studimeve Hebraike – YIVO në Nju Jork/
Në ligjeratën e tij, të gjatë në Institutin YIVO për Hulumtime Hebraike, në Nju Jork, të cilën e hapi duke prezantuar Ambasadorin Mal Berisha – Drejtori Executive i këtij instituti zoti Jonathan Brent, tha se diplomati dhe studiuesi shqiptar “do të fokusohej në një pjesë të vogël të kësaj historie të gjatë dhe interesante : lidhur në jetën dhe punën e ambasadorit amerikan Herman Bernstein (1930-1933), vepra e tij përkrah marrëdhënieve mjaft pozitive shqiptaro-hebreje, si dhe implikimet e përpjekjeve të tij – për të shpëtuar në kohën e Mbretit Zog – hebrenjët para se të fillonte Lufta e Dytë Botërore në Shqipëri”.
Lidhur me këtë ligjeratë zoti Brent shtoi se :” Duke pasur parasysh historinë institucionale, YIVO-së dhe angazhimin e saj për të shqyrtuar jetën e hebrenjve në Evropën Lindore, para dhe gjatë Luftës së Dytë Botërore, sot, përfshirë Shqipërinë, dhe mbrojtjen që u bën shqiptarët, atyre, ne besojmë se Instituti YIVO – është vendi më i mirë për këtë diskutim. Ne jemi shumë të kënaqur për të mirëpritur këtë leksion të shquar të dhënë nga diplomatiti shqiptar, Ambasdori Mal Berisha ” na tha Jonathan Brent, Drejtor Ekzekutiv i Institutit YIVO.
Diplomati dhe publicisti Mal Berisha, si i ftuar nderi në Institutin e Studimeve Hebraike në Nju Jork,, (YIVO- Institute for Jewish Studies), ligjeroi mjaft bukur mbi figurën mjaft të rëndësishme që ka pasur ndikim në marrëdhëniet shqiptaro-hebraike, para Luftës së Dytë Botërore.
Ai foli për ambasadorin e SHBA-ve në Tiranë, Herman Bernstein i cili shërbeu në Shqipëri me gradën diplomatike i Dërguar i Jashtëzakonshëm dhe Ministër i Plotfuqishëm nga 17 shkurti i vitit 1930, deri në 24 shtator 1933.
Berisha tha se :”Puna e diplomatit amerikan gjatë këtyre viteve ka pasur një rëndësi të veçantë, jo vetëm në marrëdhëniet shqiptaro-amerikane, por kryesisht edhe për kontributin e jashtëzakonshëm që dha për shpëtimin e hebrenjve në Shqipëri.”
Kurse, aktiviteti diplomatik, gazetaresk, por dhe si shkrimtar i Berstein gjatë misionit në Shqipëri dhe roli i tij në shpëtimin e hebrenjve në vendin tonë, ka qenë në qendër të një hulumtimi të veçantë të diplomatit shqiptar Mal Berisha.
Ai tregojë se puna e tij për përgatitjen e këtij prezantimi kishte filluar që me kohë, dhe autori kishte përgatitur përveç prezantimit me video screen edhe një broshurë të plotë prej 50 faqesh ilustruar me fotografi të kohës, dhe një biografi ilustrive të tij, të cilën ua shpërndau të pranishmëve, falas.
Prezantimi i kësaj ligjerate i diplomatit Berisha, u bë përpara një audience të gjerë, ku të pranishëm ishin dhjetëra amerikanë, amerikanë hebrej, shqiptaro amerikanë, studiues dhe të interesuar për lidhjet e Shqiptarëve me hebraizmin. Ambasadori Berisha – foli në mënyrë të detajuar dhe pasqyroi një pamje të gjerë të asaj se përse në Shqipëri – gjatë kohërave më të vështira të holokaustit, por edhe në etapa të tjera nuk u dëmtua asnjë hebre.
Duke folur për diplomatin Berstein dhe qëndrimine tij në Shqipëri, z. Berisha tha se” Bersteni ishte një emër i njohur i atyre viteve në komunitetit hebraik në SHBA dhe një prej publicistëve që evokoi me punën e tij rrezikun nazist ndaj këtij komuniteti. Ardhja e tij ambasador në Shqipëri ka qenë jo vetëm një vlerësim i diplomacisë amerikane për vendin tonë, por edhe një mision që la gjurmë në marrëdhëniet shqiptaro-hebraike”.
Në hulumtimin e tij, diplomati Berisha është ndalur në kontributin që ka dhënë Shqipëria për shtimin e hebrenjve, si një nga vendet e pakta europiane që arriti të kthehej në strehën më të sigurt për hebrenjtë gjatë represionit nazist. Zoti Berisha u evidenton fakte se si Shqipëria deri në fund të Luftës së Dytë Botërore e kishte trefishuar popullsinë e saj hebreje. Në qytete të ndryshme të Shqipërisë janë strehuar hebrenj nga Austria, Gjermania dhe Jugosllavia.
“Unë jam një shqiptar. Një nga traditat që unë vlerësoj së tepërmi tek popullin tim është BESA”.
“BESA është Kodi i Nderit i shqiptarëve. Ai udhëzon sjelljen tonë ndaj mysafirëve dhe kur dikush gjendet në nevojë të skajshme. Kodi ynë moral është i shprehur në këtë mënyrë: “Shtëpia e shqiptarit është e Zotit dhe e Mikut”. Kjo është arsyeja pse populli shqiptar ka strehuar dhe mbrojtur, jo vetëm hebrenjtë e vendit të vet, por edhe refugjatët hebrenj që dëboheshin gjermanët nazistë”, – u shpreh gjatë fjalës së tij diplomati Berisha.
Ai ka dhënë edhe shifra konkrete të hebrenjve që janë shpëtuar në Shqipëri. “Rreth tre mijë hebrenj u shpëtuan në Shqipëri. Në fakt, gjashtëdhjetë e nëntë shqiptarët i kanë pasur emrat e tyre të gdhendur në Yad Vashem (përkujtimorja në Jeruzalem). Myslimanët dhe të krishterët shqiptarë morën rreziqet më të larta mbi veten e tyre për të shpëtuar hebrenjtë”.
Kontributi i Herman Bernstein në marrëdhëniet shqiptaro-hebraike
Kjo ishte një pjesë tjetër që trajtojë në këtë ligjeratë studiuesi Berisha ndërsa, kujtojë duke thënë se “Ambasadori Bernstein është një figurë shumëdimensioale, që ka lënë gjurmë në marrëdhëniet me Shqipërisë dhe SHBA-ve. Kontributi i tij për Shqipërinë nuk lidhet vetëm me punën si diplomat, por edhe si gazetar dhe publicist i njohur. Gjithashtu, ai është një nga diplomatët dhe figurat e rëndësishme që vendosi precedentë të rëndësishëm në marrëdhëniet mes shqiptarëve dhe hebrejve. Ai shkroi dhe u bëri jehonë vlerave të rralla të kombit shqiptar, siç janë BESA dhe mikpritja, mungesa e plotë e antisemitizmit mes shqiptarëve dhe toleranca historike fetare e etnike. Duke njohur këto cilësi të kombit shqiptar, Benstenin ndikon në vendimmarrjen e Mbretit Zog për të ndihmuar hebrejtë. Vlen të theksohet se në vitin 1935, Mbreti Zog urdhëroi të gjitha misionet konsullore shqiptare në Europë që të jepnin viza për hebrejtë që kërcënoheshin nga përndjekja gjermane. Falë këtij vendimi u bë i mundur shpëtimi i mijëra jetëve të hebrejve që kërkonin shpëtim nga vala naziste e cila përshkoi në atë kohë Europën”
Në fund të kësaj ligjerate, të gjatë dhe shumë të detajuar – diplomati dhe publicisti Mal Berisha – Ambasador i Shqipërisë në Britaninë e Madhe dhe jo rezident në Iraland, foli për atë se “si e kreu detyrën e kryediplomatit në Shqipëri, Herman Bershtein – Ministri Amerikan, si e fitoi ai miqësinë me Mbretin Zog, me Ministrin e Shqipërisë në Washington ambasadorin Faik bej Konica, dhe çfarë roli luajti në forcimin e marrdhënieve me komunitetin hebrenj, kush ishte Bernstein si njeri dhe intelektual! Kush ishte Bernstein si gazetar, bashkëpunëtor i shumë gazetave, që nga “The New York Evning Post”, i të përkohshmeve “Nation”, “Ainslee’s Magazine” dhe”Independent” e deri tek korrespondent i The New York Times”-it në Evropë në vitet 1908, 1909, 1911”.
Berisha tregojë edhe se cili kishte qenë roli i Ministrit Amerikan në Luftën e Parë Botërore, po në Konferencën e Paqes në Paris. Dhe se kush ishte Bernstein shkrimtar!
Këto dhe këndvështrime të tjera të marrdhënieve të shqiptarëve me hebrejtë dhe Amerikën, për shpëtimin 100 për qind të hebrejve gjatë Luftës së Dytë Botërore e më tej tërhoqën dhe ngulafatën për më shumë se 90 minuta, auditorin e shumtë të cilët nga “etja” për të mësuar më shumë nga kjo ligjeratë e shkëlqyer e diplomatit dhe publicistit Mal Berisha – Ambasador i Shqipërisë në Britaninë e Madhe dhe jo rezident në Iraland, bënë pytje shtes dhe morën përgjigje në Institutin e Kerkimeve Hebraike YIVO, ne New York, zoti Berisha, “promovoi” : “Marrëdhëniet shqiptaro-hebrenje dhe Kontributet e Ambasadorit Amerikan në Shqipëri, Herman Bernstein (1876-1935)”

Albanian-Jewish Relations and the Contributions of U.S. Ambassador to Albania, Herman Bernstein

November 18, 2014 by dgreca

Albanian-Jewish Relations and the Contributions of U.S. Ambassador to Albania, Herman Bernstein (1876-1935)/
December 14, 2014/
SUNDAY, DECEMBER 14 | 1:00pm
RUTH GAY SEMINAR IN JEWISH STUDIES
Herman Bernstein, 1929.
Ambassador Mal Berisha, Ambassador of the Republic of Albania to the United Kingdom and Ireland
Admission: Free
RSVP Required: yivo.org/reservations | (212) 294-8301 x5167
How did Albania save its Jews during the World War II? By the end of the War, Albania had tripled its Jewish population, sheltering Jews from Austria, Germany, and Yugoslavia. Since then, many U.S. organizations, as well as Albanian politicians, scholars, and ordinary individuals, have made efforts to disclose this history to the world. In this talk, Ambassador Mal Berisha focuses on a small part of this fascinating story: the life and work of U.S. Ambassador Herman Bernstein (1930-1933), his work championing positive Albanian-Jewish relations, and the implications of his efforts for Albanian Jews during WWII.
The Ruth Gay Seminar in Jewish Studies was established in 2008 in honor of Ruth Gay (1922-2006), the noted American Jewish historian and writer, with a generous gift from the family of Ruth Gay. The seminar series is given by scholars who have conducted research in the YIVO Archives and wish to share their work with the public. For inquires related to Ruth Gay Seminars, please contact Senior Archivist, Fruma Mohrer, at fmohrer@yivo.cjh.org or (212) 294-6143.

——————

Ambassador Mal Berisha is Ambassador of the Republic of Albania to the United Kingdom and presented his letters of credence to Her Majesty, Queen Elizabeth II on June 27, 2013; he is also Ambassador non-resident to Ireland. Ambassador Berisha previously served as a General Consul at the General Consulate of Albania in Istanbul and as General Director of the Consular Department and then of the Department of Regional Affairs and Initiatives at the Ministry of Foreign Affairs in Tirana. Before working for the United Nations Mission in Kosovo (UNMIK), Ambassador Berisha joined the Pan Albanian Federation of America, Vatra in 1998, contributing to the extensive efforts of Albanian Americans to resolve the Kosovo question. Ambassador Berisha is also a history scholar and has published many books and articles on Albanian history and culture. His latest publication, Charles Telford Erickson, A Life Dedicated to Albania (2012), in Albanian, is an extensive monograph on the life and work of the early 20th century American missionary, Charles Telford Erickson. He has also published articles and given talks on Jewish life in Albania and Jewish Albanian relations internationally.
Venue: YIVO Institute at the Center for Jewish History | 15 West 16th Street – NYC view map