Që mjeshtri i madh me origjinë shqiptare, Gjon Mili ishte vatran, këtë nuk mund ta mohojë askush. Kishte ardhë në SHBA më 1923. Ishte i biri i Vasil Mili dhe Viktori Cekani nga Korca. Gjon Mili nderroi jete nga pneumonia ne Stamford, Connecticut ne 14 shkurt 1984. Nder shqiptaret qe moren pjese ne varrim ishte kryetarja e Vatres per New York New Jersey, gazetarja dhe shkrimtarja Nexhmije Zajmi.
Para se të bëhej i famshëm, ai merrej me shkrime e përkthime në Gazetën Dielli, duke u ushtruar në përsosjen e gjuhës shqipe, pasi vinte nga komuniteti shqiptar i Rumanisë. Janë dy përralla me të cilat ai nisi bashkëpunimin në Gazetën Dielli, të botuara në faqet e Diellit.
Më pas mësojmë se Gjon Mili është arkëtar i Vatrës. Në një nga numrat e vet gazeta Dielli njoftonte se arkëtari i Vatrës, Gjon Mili, kishte dalë nga spitali, dhe ishte mirë me shëndet.
Gjejmë në faqet e Diellit edhe një falenderim publik, ku Aqile Tasi u rizgjodh Kryetar i Federatës Vatra për një mandat të dytë. Po ahshtu emri i Gjon Milit gjendet në komisionet e punes të Vatrës, që ndihmojnë Shqipërinë përmes Kryqit të Kuq, në vitet ’30 të shekullit të Shkuar.
Por në arkivin e Vatrës gjendet edhe një Letër e ish Kryetarit të Federatës VATRA në vitin 1961, Kristo Thanas, i cili i kujton mjeshtrit se dikur, të dy së bashku ishin pjesë të bordit të VATRËS. Shiheni Letrën origjinale.Kliko siper letres per ta lexuar…
Qerim Vrioni boton fjalorin e parë të fotografisë në shqip
Botimi i këtij fjalori të forografisë në shqip është një ngjarje kulturore, një punë e madhe që duhet evidentuar dhe përkrahur, një kontribut i çmuar për të cilën brezat që vijnë do t’i jenë mirënjohës këtij autorit të palodhur./
Nga Flori SLATINA/
Studiuesi i mirënjohur i fotografisë, Qerim Vrioni, ka sjellë për herë të parë në shqip një fjalor të fotografisë. Eshtë hera e parë që në historinë 155-vjeçare të fotograifsë të kemi një fjalor të tillë. Ky fjalor është frut i një pune të gjatë të stjuesit Vrioni. Kjo vepër vjen pas dy librave të tjerë të autorit “Fotografia një grusht qiell” dhe “150 vjet fotografi shqiptare”.
Për Vrionin “është hera e parë që botohet një fjalor fotografie në gjuhën shqipe. Duke parë se thuajse në çdo libër fotografie në botë, gjendet dhe një fjalor i vogël termash të fushës së fotografisë, mendova se përpilimi i këtij do ishte i dobishëm për lëvruesit dhe dashamirët e kësaj veprimtarie shoqërore dhe artistike të vendit. Kjo shpresë më jep kënaqësi”, shprehet Vrioni.
Ky fjalor është i rëndësishëm edhe në këtë fushë, pasi leksikografia shquiptare paurohet ehde me një tjetër vepër të rënëdishme dhe që, për fat të mirë, e rendit edhe vendin tonë mes shtetee që tashmë kanë të paktën nëj fjalor të tillë. Fjalori përmban : terma, gjini, rryma e drejtime artistike, botime, revista e gazeta, konkurse, çmime, procese teknologjike, aparatura e pajisje.
“Natyrisht kishte vështirësi puna për realizmin e Fjalorit, edhe ngaqë letërsia shqiptare e fotografisë është shumë e varfër, ajo përbëhet vetëm prej 5-6 botimesh, numër fare i vogël për një kohështrirje mbi 150 vjeçare të Fotografisë Shqiptare. Këtë mangësi e ka plotësuar pjesërisht shtypi shqiptar në vite”.
Ashtu si duhet lëvduar puna e studjeuist për përkushtimin, profesionlaizmin, ashtu duhetn kritkuar edhe autoritetet kopetente të cilat në asnjë rast, ap omë keq akoma, në raste klienteliste, ndihmojnë kulturën dhe autorët e këtyre veprave. Ka raste që ato edhe pengojnë. Por z. Vrioni është i ndërgjegjshëm për këtë punë voluminoze (pasi nëj fjalro i tillë e hartojnë akademi ëapo grupe pune dhe këtë e ka bër i vetëm z. Vrioni), natyurisht , “më kanë ndihmuar mjaft miq e shokë, ndër më ndikuesit i kam falenderuar në fjalën hyrëse të Fjalorit”.
Sipas tij “Fotografia Shqiptare nuk përmendet shumë në fotografinë botërore, të paktën me aq libra historie të fotografisë sa kam shfletuar une. Shkrimi i parë serioz mbi të i takon studjuesit francez Gerard Girard në vitin 1982, gjithsesi për fotografët e hershëm shqiptarë. Në vitet ’90, u botuan dy albume me foto të Marubëve në Francë (1995) dhe Itali (1996). Vitet e fundit disa studjues francezë kanë botuar studime dhe albume për fotografinë shqiptare.
Në vitin 1999, fotoja “Kapiteni Mark Raka dhe Bajraktari i Shalës”(1922) e Kel Marubit, u rendit në “The Photo Book” të shtëpisë botuese “Phaidon” midis 500 fotot më të mira të historisë botërore të fotografisë. Deri tani, kjo përfshirje përbën vlerësimin më të lartë të fotografisë shqiptare në botë.”
Botimi i këtij fjalori të forografisë në shqip është një ngjarje kulturore, një punë e madhe që duhet evidentuar dhe përkrahur, një kontribut i çmuar për të cilën brezat që vijnë do t’i jenë mirënjohës këtij autorit të palodhur.