Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Një selfie e munguar me Kryeministrin tim

by

Nga Ilir Levonja-Majemi-Florida/
Nga mesazhet me plot urime për një vit të mbarë. Nga dje në mëngjes më vine edhe plot të tillë edhe si formë njoftimi për mbërritjen e Edi Ramës këtu në Majemi. Disa më kujtojnë ndonjë nga shkrimet e mia ku kam qënë paksa i ashpër me ‘të. Disa më pyesin se, a e di se për çfarë ka ardhur? Për ndonjë ekspozitë personale? Apo për t’u tallur me lekët e popullit.? Ndërkohë të tjerë habiten përse hesht kur unë jetoj këtu. Përse hesht për këto pushimet e tia përrallore? Ndërkohë ca më pyesin se, e kam apo nuk e kam marrë vesh akoma?
1)Unë nuk kam asgjë me Edi Ramën, biles gëzohem që është këtu. Të kritikosh nuk është marrëzi, por dobi. Të pështysh e përdhosësh, shash, fyesh…, është tjetër gjë. Faqje jetë që nuk i përket qënies time. Dhe sigurisht do dëshiroja që kjo të mos ndodhte edhe mes politikanëve tek ne. Edhe tek Edi Rama.
Dhe dua të them edhe këtë tjetrën, sidomos për shtypin aprofesional. Për shtypin e selive pranë partive kundërshtare. Se nuk është kreja e luksit një pushim dy ditor në Majemin e latinëve të Amerikës së Jugut. Majemi nuk është paraqitje e kulluar e fotoshopëve në sportelet e turistëve. Tashmë në këtë sezon, për shkak të klimës së ngrohtë. Që ta themi më shqip, është një lloj llixhe si ajo e Elbasanit, ku shkojnë pleqtë tanë të ngrohin gjunjët.
Më shtrenjtë është të pushoh në ndonjë nga resortet e reja, në vendet e nivelit të tretë. Si Afrika apo Oqeania e mënjanuar, se sa në Majemin tradicional. Aq më tepër në këtë sezon, ku vine dhe e pushtojnë zogjtë e borës, kanadezët. Ashtu siç bëjmë ne me Elbasanin.
2)Do kisha kënaqësi ta takoja. Dhe sigurisht do e ftoja për darkë në shtëpi. Bashkë me time shoqe, ne gëzojmë. Kemi kënaqësi të ndezim grillën. Kënaqësi sidomos unë të hap shishen e verës dhe ajo ato të ujit. Të bisedojmë e kujtojmë. Do e ftoja në shtëpi dhe jo në restorant për faktin e virtytit të shqiptarit. Me të drejtën njerëzore se sa kohë që nuk i kam thënë qelbësirë, apo depozitë m, apo nxjerrur ndonjë video të fshehtë etj. Nuk e kam problem por kënaqësi të pi gotën e verës. Në fund të fundit, argumentave të mia, i bien kokës 1 million vota të popullit shqiptar. Dhe nëse ka ardhur të hapi ndonjë ekspozitë, do shkoja me dëshirë. Pavarsisht shijeve të mia, që përkojnë me paqen shpirtërore të një piktori lezhian si Pashk Përvathi. Dhe jo abstraktsionizmin e tij. Por në art, ekzistenca është e drejtë universale, pavarsisht apo jo qejfit tim apo tonit. Në shtëpi do e ftoja edhe për t’i treguar një landfill të përpunimit të plehrave. E kam as një sy larg dritares time. Na ndan një liqen si ai i Tiranës. E shoh gjithë darkave që bulërin nga dritat. Një dykodrionor i gjelbër aq sa kur fqinji më tha se është landfill. Dhe një përpunues e prodhues energjie, u habita. Kam bërë shkrime ato kohë për këtë përpunim dhe riciklim. Tamam atëhere kur Edi Rama në opozitë i kundërvihej ashpër një nisme ricikluese në Shqipërinë tonë. Vitet kalojnë dhe prapë habitem. Nuk ka pluhur, nuk ka kutërbime, nuk ka asgjë. Veç kodërzimet e gjelbërta plot bar të qethur që mbulohen e zbulohen, në brendësi të të cilëve fermentohen mbetjet, të vetmet pasi gjithçka përqark është fushë. Aq sa këtu kanë vite që po bëjnë kodra, apo male, me plehrat e përpunura. Ndërkohë tek ne edhe pse kemi lumenjë të rrjedhshëm, edhe pse kemi plehra me shumicë, vuajmë akoma nga mungesa e energjisë. Dhe po çmeritemi nga djegiet publike të landfillëve kancerogjenë. Këtë jua siguroj që do t’ia kujtoja.
3)Tjetër gjë do i ofroja edhe një vizitë të shkurtër tek shtëpia e njërit prej ish Kryeminstrave tanë. Atij të vitit 1924, peshkopit erudit Fan Noli. Themeluesit të Kishës shqiptare, por që ne shqiptarët çuditërisht e lam përjetësisht në mërgim. Dikur për shkak të kundërshtive të ashpra politike mes nesh. Dikur prej luftrave … Dikur prej blasfemisë për njëri-tjetrin po prej nesh. Dhe sot prej qylit që aq shumë e vdesim. Dhe aq pa problem e kemi të shesim edhe krenarinë kombëtare. Të gjitha vendet i ngrenë kultet me dheun e tyre. Me djersën e tyre…, kurse ne mbetëm me sytë nga Konstandinopoja dhe fushat me rërë të beduinëve. Aq sa e mbushëm Tiranën me ibrikër çaji, duke u mburrur fushatave si arritje dhe thithje investimesh. Do ja tregoja këtë shtëpi duke i kujtuar se nuk kushton as sa gjysma e një apartamenti një dhomë e guzhinë në Tiranë. Nga ata të ndërtuarit me leje me shtatë vula fallco. Dhe që buxheti i shqiptarëve, qoftë i Tiranës, Prishtinës, apo edhe atyre të Maqedonisë… e ka vetëm një qime trupi. Në fund të fundit, peshkopi i shqiptarëve është.
Tjetër do i tregoja se gjithë Majemi ka në shpinë një kënetë. Atë të Everglajd-it. Një sipërfaqe e pamatë uji dhe kallamishtesh. Aq sa kur udhëton atyre anëve të kap paniku i një bote që të ka mundur një herë e përgjithmonë me hapësirën. Tabelat e rrugëve fije plumbi të këshillojnë ta kesh serbatorin plot. I gjithë Majemi është nën nivelin e saj. Një lloj ujdhese gjigande e bonifikuar gati në një sipërfaqe sa ajo e territorit të Shqipërisë. Një resort i botës siç e ka bërë Zoti. Ku për njëzet dollarë mund të shëtësisësh për orë të tëra mes natyrës dhe gjindjes së saj. Ne, ato pak laguna që kemi ua morëm shpirtin me pronarë që vriten si në filma western. Kjo këtu është rezervat e frymës së vërtetë shpezore, kafshësh dhe zvarranikësish. Një basen ushqyes për gjithë kanalet e lundrueshme në ujdhesat e Majemit dhe deri sipër. Por këto nuk janë bërë vetëm nga Zoti. Por edhe nga njerëz që dinë të shtrëngojnë duart. Të bëjnë marrëveshje. Të flasin, pasi pa folur nuk arrihet asgjëkundi.
4) Megjithatë një pyetje të drejt për drejtë do ja bëja. Për shkak të nismës së tij në luftën kundër informalitetit. A është Partia Socialiste sot, një zyrë punësimi? Nëse do më ironizonte, do qeshte dhe do fillonte e të tjera që i bën vetëm ai. Ta dini, nuk ka akoma reformë të mirfilltë aty. Madje këtë dua t’ua transemtojë edhe njerëzve mbarë. Nëse prisni të punësoheni përmes Partisë, në të cilën aderoni. Ai vend nuk ka për t’u rregulluar asnjëherë. Lëngata jonë vjen pikërisht prej kësaj strategjie. Ju mendoni se keni fituar. Në fakt jeni varfëruar më shumë.
A po na mashtron ne, Edi Rama duke thënë se po lufton informalizmin? A besoni ju se po e lufton dhe nga ana tjetër prisni radhën në listën e Partisë.? Pyesni veten. Se përgjigja është e thjesht…, ashtu sikur i dham një milion vota. Për ta sjellur këtu ku është. Ka po aty një milion vota për ta hequr. Dhe kjo quhet përgjegjësi qytetare. Puna është se tek ne ka një vlim marrok aq sa gjithçka është dhe i përket vetëm qeverisë. Dhe aspak e këtyre një milion votuesve. Përshembull nuk mund të bëhet opozitarizëm me aksidentet rrugore. Apo me një fatkeqësi si ajo e Drishtit në Shkodrën e pushtuar. Ku një i ri vret nga inati pse nuk i japin për grua vajzën. Kjo është një fatkeqësi që përpara se të na mbushi me mllef antiqeveri. Duhet të na bëj me turp. Duhet të kuptojmë se sa të lidhur këmbë e duarsh jemi. Së pari nga vetvetja pastaj nga qeveritë. Vetëm tek ne gjithçka mund të përbëjë lëndë opozitare. Jo sot, por kështu ka qënë. Kështu është. Dhe duket sikur kështu do të mbetet. Dhe çdo gjë mund të quhet shanc për të denigruar shoku-shokun. Ndaj them se kjo është një marri kolektive, krahësh. Nga e cila duhet dalur. Por me sa duket, ose sipas kapjes sociale. Akoma është e pamundur. Shqipëria ka nevojë për përtëritjen e politikës. Dhe nëse nuk e bëjnë këtë partitë aktuale. O do lindi një pol i ri. Ose do vazhdojë gjëndja tërkuzë me të acaruar dhe nevrastenikë të së përditshmes. Me politikanë që rrahin gjoksin dhe kurrë nuk duan ta kuptojnë se ka një ditë që i thuhet edhe vetes mjaft. Dhe fatkeqja është kur akoma ka ithtarë që i brohorasin.
5)E fundit do e bëja edhe një selfie me Edi Ramën. Për të lënë përfundimisht të kuptoni se, Edi Rama nuk u bë Kryeministri i 33-të i shqiptarëve me grusht shteti, me juntë ushtarakë, me çfarë të them. Por thjesht me votën tuaj. Unë asaj i falem, jo lartësisë së Tij.

Karrika bosh në “darkën e gabuar”

by

Nga Ilir LEVONJA/
Kur lexova se një pjesë e mire emrash të dëgjuar në gazetarinë shqiptare, kishin refuzuar darken e Ramës, mendova se tek pritja e Metës shifra do të ishte dyfish. Por me sa po shoh tani, nuk është e tillë. Madje Iliri po flet plot qetësi dhe dashuri. Tekstualisht, “Gjithnjë ka vend për tu përmisuar, ju uroj vit të mbarë, gezuar në familjet tuaja dhe natyrisht të dominojnë lajmet me pozitive dhe shpresojmë të japim lajmin e çeljes së negociatave, që do ishte lajm i mire për të gjithë ne.”-tha ai. Ah, ky lajmi i negociatave. Të njëjtat fjalë edhe kur ishte në qeveri me doktorin. Me siguri të njëjtat do thojë edhe në qeverinë e ardhshme me Bashën. (Atëherë kur të mos jetë më qelbësirë.) Ndërkohë po pres statutin e radhës. Jo nga frëngjia e LSI-së, por nga ajo e doktorit. Veç, kësaj here të vrasin veshët e shpirtit ato…, fjalët e Lutfiut. Atij gazetarit të qetë, që i tregoi mbrëmë Ramës. Listën me shumicë të kolegëve të pa paguar. Por mbase ky, konstatim, nuk është tregues informal. Në Shqipëri nuk ka punë të pa paguar. Asesi. As mos e ço nëpër mend. Aq më tepër në një banket me disanjo prej kuponësh tatimorë. Me gabime drejtshkrimore që çuditërisht i kanë shpëtuar shpurës së ndjeshme të Kryeministrit. Sidomos kur dalin nga Presidenca. Një darkë e madhe dhe e vakët. E gabuar do thoshte Ismail Kadareja. E ftohtë si në sallonet e Moskës.
Megjithatë se si të vjen shkarasi, se si të vërtitet një vraje. Rroga për muaj të tërë pa paguar. Në sallë punëdhënësit pine…, kushedi se çfarë vere. Pak ditë më parë kishin dhënë urdhër të bombardonin me tituj Presidentin. Për një mbrëmje gala. Për një banket si ky. Tituj të tillë…, ”Shpenzime të tepruara të Presidentit”.
I urti President i vendit tim. As në Vlore, bash në vend themelimin e shtetit amë. Aty ku ka sajuar Enveri një shtëpi pushimi. Rezidencë qeveritare i thonë. As aty nuk e pranuan. Kushedi as atij, nuk i kanë dhënë rrogën? Ka vajtur në bankë e ka tërhequr paradhënie. Ashtu siç tha ai, gazetari për kolegët.
Pak apel miqësor, për hatër të një bote të madhe me emra si ai Branko Merxhanit. Si i Petro Markos, Godellit, Zavalanit, Çikës, Pecit etj. Sot memoria e artë e Shqipërisë. Të gjithë ata në internime e dënime përfunduan. Por në atë ekonimi të brishtë, të asaj kohe. Me satrapër…, me pushtues, me kuislingë a ku di unë se çfarë. Nuk bën asnjë ditë punë të pa paguar. Eshtë tragjike sot. Të dëgjosh këtë fakt. Aq më tepër përballë kamjes së një Kryeministri, apo Kryetari Kuvendi. Shqipërisë i ikin për vit me qindra. Nëse nuk u paguajnë. Ikni…, lërini pronarët të shkruajnë. I ndihmon edhe Kryeministri. Nuk është gjëm ikja. Pavarsisht këngëve të folklorit. Të ikur nuk do të mbushni xhepat me ato që shkruani. Të paktën do të bëni si u thotë shpirti. Gjëm është puna e pa paguar. Dhe gota e shampajnjës përballë shakave të kripura të Kryeministrit.

Dy fjalë Kosovës

by

Nga Ilir Levonja/
Një marrëveshje e vjetër midis Haki Mustafës dhe Hashim Thaçit, e bën këtë të fundit President të Kosovës. Jo më larg se në shkurtin e vitit që vjen. Pra i bie rreth një muaj e ca. Ndaj në Kosovë kanë filluar thashjet. Megjithatë i duhen thënë dy fjalë, jo Hakisë dhe Hashimit, por shqiptarëve. Mos bëni gabimin trashanik të Shqipërisë amë. Duke zgjedhur President kukull. Të gjitha ngërçet politike Shqipëria i ka pasur nga këtu. Te gjoja Presidenti konsensual dhe me marrëveshje. Ashtu sikur vazhdon ta trajtojë pa respekt pikërisht garantuesin e Kushtetutës së vendit. Sado u përpoqën ata që ishin. Sado po përpiqet Presidenti aktual. Ashtu sikur edhe Presidentja aty. Prapë është një fallcitet që i ngjan mishit të huaj. Kjo, jo për çështje të personit. Asesi. Por thjesht konjukturës fallco të të zgjedhurit të Tij. Aq më tepër të pozicionit të Tij. Tjetër në letër dhe tjetër në aktivitet.
Një President përmes partive nuk është asnjëherë kësisoj garant i Kushtetutës së vendit. Qoftë në Shqipërinë amë, qoftë aty në Kosovë. Eshtë thjesht një figurë dekorative e flamurit kombëtar. Ose flamurit të shtetit aty. Ne kemi nevojë për një President ndryshe. Të gjallë dhe vërtet një garantues të Kushtetutës. Dhe një të tillë, e sjell vetëm vota përmes popullit. Vota e juaj. Ndaj zgjidhni një President që të mos e fyejnë palët politike. Një President nga populli. Dhe mos dëgjoni fjalët se duhen ndryshim i sistemit kushtetues etj. Gjithçka është e mundur kur ka vullnet. Dhe vullneti politik i vërtet, ose i drejtë, është kur shmangen marrëveshjet e individëve. Dhe i jepet prioritet verdiktit të popullit. Vetëm në Shqipërinë amë janë barriera tabu, marrëveshjet e individëve përballë vullnetit të popullit. Biles vullneti i popullit as që diskutohet. E keni vënë re, se si takohen në dhoma hotelesh, me disajne muresh o nga Bavaria, o nga Toskana. Ose ndonjë dekor nga orienti kinez. Të gjithë me strategji plot kulisa. Se si të ken nën hyqëm një titullar. Se si të ken nën vete, kontroll e çfarë të thuash. Burrin e dekorit të flamurit. Garantin e Kushtetutës. Një nga ata që ndofta është duke luajtuar domino, me moshën. Dhe gdhihet paparitmas President.
Çfarë nuk e kanë quajtur Presidentin e Shqipërisë. Deri ulok. Për shkak të një fatkeqësie njerëzore që askush nuk ia dëshiron vetvetes. Çfarë nuk kanë thënë për Presidentët me radhë. Kryetarët e partive. Individë të fort të politikës. Kam pare dhe më ka ardhur keq që
Presdientin shqiptar, këtë në atdheun amë edhe për një gabim të dizenjatorit ia mveshin atij mallkimin, talljen, fyerjen. Shkurt e duan të merret edhe me shkrimin e parullave. Edhe pse aty paguhen një shpurë shërbyesish, prapë ia ngjeshin atij mëkatet e shpurës. Mjafton që ai të mos ketë ardhur nga krahu ynë. Edhe pemët po të krasisin gabim, aty në kopshtin e Presidencës, e ka fajin Presidenti. Edhe barin po të korrin e ka fajin Presidenti. Edhe çatia po të pikoi Ai, e ka fajin. Edhe kur nuk ka drita, Ai e ka fajin. Edhe kur zëmerohet Rama me Metën Ai e ka fajin. Edhe kur nuk poston gjë Berisha në fb, Ai e ka fajin. Edhe pse po mbillet drogë në Shqipëri, edhe tani në dhjetorin e radhës në ngrohjen globale, ta dini, Ai e ka fajin. Edhe pse e prishin dy doganierë shqiptarë, aty në Morinë, për shkak të bakshishit, Ai e ka fajin.
U drejtohem ju, pasi jetuat për kaq e aq kohë nën diktatin e të huajit. Dhe ai i huaji juaj, shkjau…, duam apo nuk duam ne, është më i zoti se ne, në bërjen e shtetit. Ndërrohen për qejf, pa u vrarë e pa u sharë. Kanë kohë që, lëshimin e karrikes nuk e quajnë fundin e botës. E kur vjen puna tek korrupsioni, nuk të falin. Të hedhin hekurat në vend sado lavdi mbuluar qofsh. Kurse tek ne ndodh e kundërta. Të arrestojnë të korrupturit. Qofsh ti edhe pesë apo shtatë milion popull. Ndaj në këtë drejtim, ndiqni shembullin e shkjaut, jo të atdheut amë.
Shkurt, mos bëni gabimet e Shqipërisë. Një President marrëveshjesh nuk i është i vetes, e më jo i juaji.

Festoni fort për një 2016 të ashpër

by

Nga Ilir Levonja/
Ka filluar një fllad nervash. Më saktë një mësymje ndryshe. Dhe kjo jo për shkak të idealeve. Por të gjëndjes. Përshembull revolta e pare vjen nga të papunët e Agonchanel. Shumë prej tyre habiten që janë të papunë. Që kanë mbetur pa punë. (Megjithëse shëndet plot i pohojnë kamerave se ashtu thatë nuk janë, bëjnë ndonjë punë aty këtu.) Një vend vërtet është dramë kur ka gazetarë të papunë. Por është tragjedi kur ka ashtu, të papunë, një popull të tërë. Se ku bën pjesë vendi ynë, nuk është nevoja ta theksojmë.
Megjithatë edhe ata që punojnë i përkasin një informaliteti të madh.
Ka filluar një mllef gazetarësh, që më shumë se idealit të profesionit i ngjan politikës së padronëve të tyre në këtë treçerekshekulli të përpjekjes së një shoqërie për të qënë e barabartë me simotrat e saja në Perëndim. Ndaj them se duhet të festoni fort këtë fund viti. Për të qënë të përgatitur në 2016.
Mbaj mend kështu ndodhi edhe në 96-ën. Hëngrëm shumë sa nuk mbante. Pastaj protestuam deri në shpërbërje. Megjithatë heronjtë dhe antiheronjtë dekoruan njëri-tjetrin. Kurse masat morën kush malet dhe kush detin.
Ka shumë pikëpyetje që shqiptarët për një ose dy arsye janë duarlidhur. E para dhe më brutalja është fakti i ekzistencës së politikanit njëzet e pesë vjeçar. Nuk e di se si akoma vazhdoni të besoni se mund të ketë të tilla, reforma të ndershme, të drejta dhe të domosdoshme nga njerëz që kanë njëzet e pesë vite në pushtet.
Mund të ketë manovra. Por asesi reforma. Reforma është diçka jashtë konceptit të atij që fle me shuma eurosh apo dollarësh tek koka. Që mban lekë kesh në shtëpi për ditën e zezë. Nga ata që I kanë fëmijët e tyre jashtë, në universitetet më të mira. Kurse juve u privohet e drejta për t’u arsimuar. Se si mund të ketë reforma në shëndetësi, nga ata që vetë kurohen jashtë shtetit, kurse ju në mizerjet e shëndetësisë publike ”falas” shqiptare. Në atë shëndetësi që nuk kap as 00001% të diktaturës së djeshme. Dhe normalisht as klasin e asaj të pardjeshmes. Nuk e di se si akoma vazhdoni të besoni në reformat në drejtësi, kur edhe pse kanë kaluar njëzet e pesë vjetë, ngërçi qëndron tek siguria që duan nga njëri-tjetri baronet e politikës shqiptare. Prokurorët dhe avokatët flen me dyshekë të mbushur me euro e dollar. Dhe ju nuk u besohet. Nga ana tjetër janë militantë që përdoren nga politika. Ngasin makina me aromë meshini dhe hukamë livandoje. Kanë vila dhe super vila. Janë ata që bëjnë sehir kur ju vriteni e digjeni nëpër sheshe.
Të jeni të bindur se reforma e vetme dhe e drejtë në drejtësi, është ajo që do bëni ju me Venecian. Jo politika…. Ajo që po bën politika është manovër. Nuk është reformë.
E gjitha kjo në fakt është luftë-manovër midis pushteteve. Atij njëzet e pesë vjeçar. I përbërë nga një shpurë gazetarësh të kënaqur me nga një makinë markë. Ca fonde për t’u mbajtur gjallë edhe pse informalë. Nga një tufë politikanësh tmerrësisht të pasur…dhe përjetësisht në pushtet. Nga një shpurë ligjëbërësish, që veprojnë dhe i bëjnë ligjet ashtu si i duan ligjet kapot. Me një popull muhaxhir por krenar.
Arsyeja e dytë është një pikëpyetje e vonuar. A do ta fitojnë gazetarët këtë luftë? Pas gjasave jo…Ka indinjatë personale tek-tuk. Nuk ka lëvizje në sharmin e pushtetit të shtypit. Tek-tuk do të thotë ndonjë lule. Dhe proverb ballkanas thotë, që ”pranvera me një lule nuk vjen”.
Ka vetëm kaos. Dhe vështrim social që kënaqen me lëvizjet midis Metës, Ramës dhe batalionit të Berishës.
Ndaj festoni fort, pasi nuk është e qartë se kush do e fitojë betejën e 2016. Kështu që radha është për ju.

Një vrimë e çmendur po çmend një vend

by

Nga Ilir Levonja/
Mund të bëhet një analogji fare e thjesht me disa vargje nga Dritëro Agolli. ”Në vendin tim, në vendin tënd/ një kokë e çmendur po çmend një vend” … Analogji me vrimën e këtyre ditëve. Thjesht thuajeni për qejf. Një kor pa fund bubuzhelash nate. ”Në vendin tim e në vendin tënd/ Një vrimë e çmendur po çmend një vend.” Po thuajeni. Kënaquni. Vazhdoni më tej…, ”Në vendin tim e në vendin tënd/ e shpojnë lakrën i fusin mend./Në vendin tim në vendin tend/ Ty të kërruhet tjetrit i dhëmb”.
Një analogji krahasuese, si përshpirtje. Eshtë eksituese kur bërtet në kor.
1)Një burrë, po burrë ama. Nga ata të shtetit shqiptar…, para do kohësh. E zunë gafil në mes të Tiranës duke ndjekur një vrimë. Me makinë luksoze. I përgjërohej. I lutej të kthehej. Të shkonte me ‘të. Po vrima nuk ia vari. U bë gazi i botës i ziu.Tashmë për inatin e asaj vrime. I vërsulet poezisë. Çfarë nuk thotë. Vë në diskutim ekzistencën e poezisë. Prirjen që herë vjen musht i ambël, fllad vere, cigmë dimri. Dhe herë vulgaritet shtresash. Apo intimiteti. Por çështja nuk është vulgariteti, por gjëndja.
Burri i shtetit shqiptar për vrimën e ndoqi atë femër. Për vrimën iu përgjërua. Për çfarë e ndjekim tjetër një femër. Nëse e mendojmë femrën pa atë, vrimën tmerronjëse. Atëherë jemi për t’u mishëruar. Bëjmë sikur, pasi nuk ndjehemi të dashuruar. Nuk ka dashuri pa atë vrimën. Ka, bëjmë sikur. Dhe mjerë fati që na ka rënë për pjesë.
Megjithatë burri shqiptar, demi, kau i atravuar me makina luksoze, që ndoqi një vrimë. I ka pshurrur në kokë hazdizjes që e bëri gazi i botës. Atij në fakt që ishte dhe qënia e gjallë brenda tij. Njeriu i vërtetë. I është kthyer poezisë me një batalion fyerjesh. Dhe shumë nga ne…, e duartrokasim. Çfarë paradoksi.
2)Florentino Arisës një indio nga karaibet. Iu desh një jetë e tërë që të arrinte tek dashuria e tij e madhe. Ajo quhej Fermina Dasa. Gjithë jetë shkriu. Deri sa kapi mbrëmjen e mbrame kur në një deltë lumi mënjanoi jahtin e tij. Diku nën një hënë të kulluar. Diku mes Amazonias dhe shuguritjes së bulkthit. Dihatjes së botës së nxehtë. Kur e ndaloi në rrugë. Dhe shprehu dashurinë Ferminës. Nuk ishte veç një djalosh me xhepa të zbrazët. I varfër, por i fort. Fermina nuk e pranoi. Atëhere ai u pasurua. Iu desh më shumë se pesëdhjetëvite. Iu desh koha në mes dhe vitet që rridhnin si ujët e lumit. Në fakt Fermina nuk e pranoi për çështë të kamjes. Apo varfërisë. Por ishte shkruar ashtu. Ashtu e degdisi Zoti atë dashuri. Megjithatë, rendi për t’u bashkuar erdhi. Ai shkoi natën vonë në dhomën e saj. Ajo e priste me derën hapur. Fikën dritat për të mos parë rrudhat e trupave të tyre. Dhe i thanë kapitenit që të mos e ndalonte më kurrë dhe askund jahtin dashurisë. Pra fundi nuk ishte asgjë tjetër, vrima. E shenjta dhe prostituta. Ashtu si vet poezia e jetës tonë.
3) Nga viti 2000, bagazhin e makinës time e gjeje gjithmonë me libra. Aty rrëmonte shpesh një burrë po prej shteti. Dikur më kërkoi një libër. I thashë me humor se nuk ka çmim për atë. Hodhi njëqind mijë lekë dhe e mori. Bëhej fjalë për vëllimin poetik ”Hukamat e Venusit”. Një krisje e bukur portike, e bardit, poetit plak…, Pano Taçi. Një libër plot dalldira të çmendura nga imagjinata njerëzore rreth seksologjisë. Kur ia thashë poetit, nuk u habit. Madje isha unë që bëra habi. Ai më tha i menduar se që nga 1997-ta, kur e kishte nxjerrur për herë të parë. Ai libër ashtu ishte shitur. Doras, dhe dhjetëfish. Për çfarë bënte fjalë tjetër, për vrimën. Për atë që na djeg dorën. Por që ne nuk përtojmë të digjemi.
4)Kurrë më parë se në këto tri ditë. Ditët e mëdha të Krishtit. Në këto njëzet e pesë vite demokraci. Nuk është hedhur kaq shumë gur mbi poezinë. Kaq shumë gur mbi një poete me emrin Rita Petro. Kaq shumë gur mbi një Çmim, që në një farë mënyre, në kulturën shqiptare është meritokraci e shoqërisë. Ose shkërdhatokraci e quan Dritëro Agolli. Por nganjëherë varet se cili mik ta jep atë çmim. Kësaj radhe i qëlloi Edi Ramës. Dhe Ritës iu vërsulën për së pari kritizerët demokratë. Ata që heshtën kur Berisha lavdëroi Ledi Gagën. Një vrimë absurde e botës moderne. Për së dyti, inatçorët e Ramës, nga krahu i majtë. Ata që pasi u kënaqën kur panë cullak në plazhet e Francës. E bën kryeministër me një milion vota. E mbasandaj të thjeshtit që ndjekin flamurtarët. E më fatkeqit në këtë versje llumi, edhe militantët e fjalës. Sidomos ata që shkruajnë, jo se u ka thënë gjenia brenda vetes. Por etja për të marrë çmime. Ata që ngrysen, gdhihen, ecin, shkruajnë me mendjen vetëm tek çmimet. E kësisoj bash në ditët e Zotit, poezia, Shën Maria apo Shën Prostituta do goditej me gur. E natyrisht përmes saj edhe autorja.
5)Në fakt askush nuk e kupton që ajo çfarë shkrua poeti, nuk i përket poetit. Por ne. Nuk i përket jetës së poetit. Por tonës. Banaliteti që u duket disave, nuk vjen nga poeti. Por nga ne. Herezia seksuale, që shohin disa të tjerë, nuk vjen nga poeti. Por nga ne. Merita e poetit qëndron në ekzistencën sociale si individ që shikon dhe guxon më shumë. Në kuptimine të padukshmes, ndjeshmërisë dhe tabuve. Tenton dhe eksperimenton. Sjell atë që nga njëra anë ne paradoksalisht përgjërohemi. Dhe nga ana tjetër harbutërisht të shënojmë me gisht, të dhjesim në kokë. Të bëjmë nishan krahasues, ose simbol të të sharit. Aq sa tjetrit të dridhet syri, kur të shohi se si pranveron një lëkurë gruaje me pak bimza hepimesh aty-këtu. Ky devijimi që i bëjnë jetës inatçorët, dështakët, burrecët. Duke na mbajtur historikisht në paradoksin midis asaj që është dhe asaj që quhet llafe. Në një farë mënyre, të gjithë burrat janë pamja e zagarëve në kohën e ndërzimit të buqeve. Por s’ke çfarë i bën, kur të bie për pjesë gjëma e mëkatit. Që nuk është asgjë tjetër, jeta jonë po patradoksale.
6)Tani diçka për ata që i njohin vetëm një anë poezisë. Që hera-herës postojnë strofa nga autorë të huaj. Ka autorë në botë që veç pamjes estetikisht të pastër nga morali. I janë kthyer edhe mizerjes. Ia janë kthyer edhe bordurave të shalëve. Edhe tragjedive nga oborret aristokrate apo ato në kasollet fatkeqe të bujkut. Sepse poezia në përgjithësi me gjërat e jetës merret. Përshembull amerikani me prejardhje gjermane Çarls Bukovksi është një shembull i tillë. Princi i jetës rurale, i mizerjes. Kështu e thërrasin. Nuk ka vetëm fjalë të zbuluara lentesh, por edhe të zhveshura. Nuk ka vetëm ndjesi sipërfaqësore për lëkurën, gjirin e gruas, barkun etj. Por edhe për zorrët në ‘të. Problemi apo banaliteti nuk qëndron në faktin se çfarë shikon dhe sjell poeti. Por në atë se sa të përgatiru jemi ne. Të dëgjojmë një suitë muzikore të tillë. Dhe rruga është e hapur. Nuk të pëlqen, vazhdo si një udhëtar. Mbylli sytë. Mos harxho as frymë. Dhe as pështymë. Pasi nuk janë gjëra të poetit, por të jetës. Janë rrobat e trupit që ne ia dimë përmendësh gjymtyrët.
7)Në poetikën tonë (…me kaq pak histori. Edhe pse jemi një komb i lashtë…) janë një aradhë e bukur zërash femëror që sjellin virtualitet detajesh ndryshe. Por pak janë…, ca lule aty-këtu. Kjo poetikë mbahet aty-këtu si rrobat në gozhdë. Tek emrat e tyre. Një nga këto gozhdë është edhe Rita Petro. Them kanë tentuar ndryshe, për natyrën tonë si shqiptarë. Ose për kulturën tonë ca mashkullore në kuptimin që gjoja mbahet vetëm prej burrash zamani. Në fakt jemi një grafomani orientale. Poezi që kanë hapur sipare. Dhe që bukur një gozhdë tjetër diku në Kosovë, me emrin Flora Brovina. E ka cilësuar, grarinë, si ”bimë e zë për tokën e tharë”. Që duhet të kuptojmë tokën mashkullore orientale. Përshembull në fillim të viteve 90-të. Poezia e babait të dashuruar e Rita Petros, apo ”pesë fustanet”, janë tregues të qartë të prurjes ndryshe.
Të fakteve gjysmë të zbulura, të thëna dhe të pa thëna.
Por kjo është jeta jonë. Me ato që edhe pse ekzistojnë, ne na duken blasfemi. Na duken vulgaritet.
Dhe me që jemi në ditëlindjen e të madhit Zot. Ta gjuaj me gurë muzën ai që ka këtë kurajo të jetuari. ”Të duash të rrëfehesh/ Para njerëzve të tu më të dashur/ Pa pritur çastin e vdekjes/ E t’u thuash – Baba, ka shumë kohë që të kam tradhtuar!/ – Burrë, ka ca kohë që të kam tradhtuar!/- I dashur, ka që dje që të kam tradhtuar!” Janë vargje të Ritës, që guxon në kompleksitetin tonë paradaksol. Thjesht dhe vetëm për të na treguar. Këta që jemi.