(Shpalesë kohësh të mëdha)/

Nga Rexhep Kasumaj- Berlin, mars 2016/

Në lektyrë e kujtesë Bruti i perandorisë më lucide të botës, njihet për “thikë pas shpine”, për trathti e besëpreje legjendare…Por në librin e Alexander Demandt “Atentati në histori”, do t’gjejmë, tashmë në gjurmët e një letre, dhe anën tjetër të profilit të tij historik.

Në muzgun e 13 korrikut të vitit të stuhishëm 1793, që i hidhte pëlhurën e mugët një dite të bukur parisiene, Charlotte de Corday, trokiste lehtë në portën e Jean Paul Marat -it. Ai, pasi dëgjoi zëra, kërkesë, ndalim, doli i turbulluar e u tha njerëzve të tij: lëreni të hyjë. Madje e shoqja do ta shoqëronte atë mikpritshëm deri në sallon. Vetëm ca minuta më vonë një nga prijësit shpirtëror (revista “Miku i popullit”, mandej Montanjar e Jakobin i zjarrtë) të Revolucionit francez mbeti i vrarë. U godit me thikë në zrmër nga mysafirja e largët. Ishte akuzuar, por rrjedhoi të mos ketë qenë autor i masakrës së shtatorit. Ndaj do shdërrohej në martir revolucioni dhe mbetjet e ti trupore do ekspozoheshin muaj me radhë në Panteon…

Krahas sulmit mbi Bastille-n dhe shkokëzimit të Lui-t të XVI-të, goditja e tij kje ngjarja tjetër madhore që shenjëzoi ndërgjegjen politike të kohës.

Megjithëse thuhet ta ketë atentuar pse admironte privilegjet fisnike, rekonstruimi i ngjarjes ngjan prorë mundimtar
dhe i errtë. Charlotte, njëmend, vinte nga një familje e epërme pronarësh toke të Normandisë. Veçse, njëherësh, në orën e arrestimit (katër ditë para se të gijotinohej) në çantën e saj gjendeshin broshurat e atij që posa i kish marrë jetën.

Në kapitullin e veçantë: “Dialektika e viktimës”, shpalosen fragmente impresive nga letra e sipërthënë, që s’arriti kurrë adresantin e vet. Ndërsa priste vdekjen, dorasja shkruante në burg se ndjehej çlirimtare e vërtetë ndanë “revolucionarëve gjakpirës” dhe se Marat- in universi vetë e kishte mallkuar. Ah, sa pak patriotë dhe sa popull i trishtë për të themeluar Republikën, vijonte ajo ankueshëm. Më pas, për të përligjur moralisht aktin e saj, evokonte Brutin e Romës antike që paskësh lënë të dënoheshin edhe fëmijët e tij sepse patën shpërfillur ligjet dhe interesat e  Atdheut.

Teksa shfletoja këtë libër të vyer, një reflektim mësimnxënës rrekej e kërkonte trollëzim. Por, sikur e ka vështirë të bëj vend në truallin arbnor..!