Nga BEQIR SINA, New York /

 NEW YORK : Filmi me tematikë Shqiptare “Falja e gjakut” (The forgiveness of blood), mbas shfaqjeve në Shqipëri, Kosovë, dhe mbretërinë e kinemasë në New York, ku ka korrur sukses edhe në kinematë amerikane, dhe është kurorzuar me disa çmime dhe medalje prestigjoze të kinematpgrafisë amerikane, me regjisorin amerikan Joshua Marston dhe bashkë-skenaristin dhe producentin shqiptar të filmit “Falja e gjakut”, Andamion Murataj është renditur në mesin e 100 filmave më të mirë në listën e portalit film.com(www.film.com)

 “The Forgiveness of Blood” – “Falja e gjakut”:/

 Filmi “The Forgiveness of Blood” – “Falja e gjakut” , ngjarja, aktorët dhe gjuha e përdorur shqiptare: SHBA, Shqipëri, Danimark, Itali, 2010,
Metrazhi 109 min
Gjuha : Shqip
Director: Joshua Marston
Aktor: Tristan Halilaj, Sindi Lacej, Refet Abazi, Ilire Vinca Celaj
Skenografia shkruar: Josha Marston, Andamion Murataj

Nik, është shtatëmbëdhjetë vjeç dhe është në vitin e tij të fundit në shkollën e mesme në një zonë veri të Shqipërisë. Ai është diçka që tregon një njeri energjik. Nik, ka vendosur që, sa më shpejt tani që ai ka në duart e tij diplomimin e shkollës në duart e tij, të ndryshojë jetën. Ai dëshiron të hapë një internet kafe. Ai gjithashtu ka filluar kohët e fundit, të shfaq dhe dashurinë imtime, ka ndjenja për vajzat – dhe ka rënë në dashuri me një vajzë në klasën e tij në shkollë. Ndërkohë, e motra e tij Rudina, është pesëmbëdhjetë vjeçe, edhe ajo ka një ide të qartë se çfarë ajo dëshiron nga jeta dhe ëndrrat që e ndjekin atë deri sa të përfundojë edhe universitetin.

Por, gjithshka duket se është “fashitur” mbasi familja e tyre është në gjak. Familja e tyre ka qënë e përfshirë në një luftë mbi pronësinë e një toke dhe babai i tyre është i akuzuar për vrasje. Nga të gjitha këto “anë të pa dirtë” të jetës së këtyre dy fëmijë fare të rinjë, Nik dhe Rudina duket se e gjejnë veten për të u tërhequr nga “pjesamrrja e tyre” në një hakmarrje e tmerrshme.

E cila sipas diktatit të Kanunit, ligjet shekullore të Shqipërisë tradicionale, asnjë nga anëtarët meshkuj të familjes së tyre – përfshirë edhe të rinjt edhe vëllain i tyre shtatë-vjeçar – nuk mund të largohet nga shtëpia.

Intervistë me regjizorin Amerikan Joshua Marston dhe bashkë-Skenaristin dhe Producentin Shqiptar të filmit “Falja e gjakut”, Andamion Murataj

“Përtej gjakut “rrëfim” në Amerikë

BROADWAY – MANHATTAN NYC: Filmi me tematikë Shqiptare “Falja e gjakut” (The forgiveness of blood), mbas Shqipërisë dhe Kosovës, ka korrur sukses edhe në kinematë amerikane, përgjatë fundjavës së çmimeve Oscar. Ky film ka mundur të ketë mesataren më të lartë deri tani për shitje biletash të një filmi të sapoprezantuar. Kompania Distributore “Sundance Selects” vendosi menjëherë që filmi të hapet dhe në kinema të tjera në shtete të tjera të Amerikës dhe do të shtrihet, sipas kompanisë distributore, edhe në 20 tregjet më të mira në fund të muajit mars dhe muajin prill.

Meqenëse, një vit më parë filmi po shfaqej me plot sukses në Nju Jork, në metropolin e botës, kryeqendrën botërore të artit, kulturës dhe filmografisë, gazetari ynë në këtë qytet Beqir Sina, u takua dhe foli me dy protogonistët kryesorë të këtij filmi, me regjisorin amerikan Joshua Marston dhe bashkë-skenaristin dhe producentin shqiptar të filmit “Falja e gjakut”, Andamion Murataj.

B.S.: Zoti Marston, dihet se ju punuat në Shqipëri për një film në gjuhën shqipe. Ju shpenzuat shumë kohë në Shqipëri në kërkime për skenarin e këtij filmi dhe më vonë për prodhimin e tij. Çfarë mësuat në Shqipëri?

Joshua Marston: Po! Unë punova për gati tre vjet për realizimin e këtij filmi. Shpesh mu desh të jetoj në Shqipëri, ku mësova të flas gjuhën shqipe dhe duke punuar me shqiptarët rrëfyem një ngjarje aktuale shqiptare. Kështu që pas kësaj eksperience që pata nuk ka sesi të mos ndihem pakëz shqiptar. Për këtë do t’ju rikujtoj edhe ish Presidentin e SHBA-ve, John F. Kennedy kur më 26 qershor 1963 vizitoi Berlinin Perëndimor dhe tha: “Ich bin ein Berliner” (gjermanisht)- “I am a Berliner” (anglisht) dhe po t’a përkthejmë në shqip: “Unë jam berlinez”.

B.S: Për të gjithë ata burra të huaj që vizitojnë Shqipërinë, mbase pyetja e parë që mund tu bëhet është: “A e provove rakinë shqiptare?”

Joshua Marston: Po, përveçse mësova gjuhën, mësova dhe të ngre dolli (qesh). Unë mësova diçka më të rëndësishme: që pavarësisht tragjedisë së gjakmarrjes, Shqipëria është një vend me tradita të pasura ku mikpritja dhe besa janë të një rëndësie të veçantë. Shpesh e më shpesh jam impresionuar me ngrohtësinë njerëzore me të cilën shumë shqiptarë na kanë mirëpritur, duke na hapur dyert e shtëpieve e duke ndarë me ne copëza jete mjaft të rëndësishme të jetës së tyre. Nuk do të kishim mundur kurrë ta bënim këtë film, nëse nuk do të kishim gjetur këtë mbështetje dhe këtë mikpritje.

B. S: Andamion, Joshua Marston, në një deklaratë, eshte shprehur se ky film përbën një hap historik në bashkëpunimin midis kinematografisë amerikane dhe asaj shqiptare. A është i tillë edhe për ju dhe përse ?

Andamion Murataj: Ky film jo vetëm që është bashkëpunimi më i rëndësishëm midis Shqipërisë dhe Amerikës në fushën e artit, por suksesi i tij hap një rrugë të re, shumë të rëndësishme për bashkëpunime të tilla në të ardhmen e afërt. Shqipërisë e Kosovës si shtet më vete, pra kombit shqiptar në përgjithësi nuk i kanë munguar as historitë, as talentet, por si në çdo fushë tjetër janë prodhimet mediokre si dhe zyrtarët mediokër, që ia kanë zënë frymën vlerave të vërteta kulturore. Siç ka ndodhur, bie fjala edhe herë të tjera në historinë e Shqipërisë, edhe tani në historinë e kinemasë u desh ndërhyrja e amerikanëve që filmi shqiptar dhe kultura shqiptare të ngrihen në nivelet që meritojnë. Shpresoj që peripecitë dhe barrierat që iu vunë këtij filmi nga të papërgjegjshmit dhe dashakeqët e Shqipërisë të mos përsëriten më në të ardhmen.

B. S: Eshtë folur për sukeses në Shqipëri, Kosovë e viset shqiptare. Ndërkohë “Falja e Gjakut” është vlerësuar me “Ariun e Argjendtë” në Berlin, Çmimin Special të Jurisë në Festivalin Ndërkombëtar të Filmit në Hamptons të Neë York-ut, për skenarin më të mirë në Festivalin Ndërkombëtar të Filmit në Çikago, etj. Mirëpo, mediat amerikane shkruajnë se “Falja e gjakut” është skualifikuar pa të drejtë për të prezantuar Shqipërinë në OSCAR- ët e sivjetshëm. Si e komentoni ju këtë fakt ?

Andamion Murataj: Nuk kam se çfarë të shtoj në këtë histori (turpi, për ata që e bënë), që tashmë është një kapitull i mbyllur. Si edhe më parë në historinë tonë, edhe kësaj rradhe ishim vetë ne shqiptarët që i sollëm dëmin më të madh suksesit dhe u bëmë barriera kryesore e këtij filmi. Fatkeqësisht, është e trishtë që edhe në këtë shekull lutja e Konicës: “Ruje Zot Shqipërinë prej Shqiptarëve” mbetet po aq aktuale. Por, nga ana tjetër tingëllon shpresëdhënëse thënia e Nolit: “Mbahu nënë e mos ki frikë, se ke djemt në Amerikë.” Ishte pikërisht komuniteti shqiptaro- amerikan, të cilit i jam thellësisht mirënjohës, që ishte kontribuesi dhe suportuesi kryesor i suksesit të këtij filmi në kinematë amerikane. Ata e kanë kuptuar se tashmë është bërë domosdoshmëri inkurajimi dhe mbështetja e prodhimeve të tjera shqiptare me histori dhe trajtim bashkëkohor, larg mediokriteteve dhe zgjidhjeve romantike folklorizante.

B S: “Falja e Gjakut” që prej datës 24 shkurt ka filluar jetën e tij në kinematë amerikane, duke sjellë kështu një copë nga tradita e gjakmarrjes në Shqipëri. Duke ndjekur opinionet e shikuseve, ka edhe mendime të tilla: “Titulli, nuk është i përshtatshëm, pasi në film gjaku nuk falet kurrë dhe filmi mbaron ashtu..!”…

Andamion Murataj: Gjakmarrja është një traditë shqiptare prej të paktën 600 vjetësh dhe do të ishte naïve të besoje që në kuadër të një filmi të tillë realist gjakmarrja të zgjidhej me nota optimiste. Ajo çka ky titull ngërthen është falja si koncept, që nuk konsiston vetëm në faljen e të tjerëve përballë, por dhe në faljen brenda familjes, brenda gjakut. Filmi në esencë është një reflektim i sinqertë mbi një realitet që na dhemb të gjithëve dhe më shumë se një zgjidhje utopike, ndërton një urë drejt faljes! Palët në film kanë hedhur vetëm hapin e parë, atë hap që unë besoj se edhe shoqëria shqiptare tashmë e ka hedhur. Epoka e re e zhvilimit apo europianizimit, siç quhet nga shumëkush, kjo kohë e zhvillimit midis internetit dhe urbanizimit do të lidhë e do të integrojë Shqipërinë me Europën jo vetëm materialisht, por do të emancipojë shoqërinë shqiptare në përgjithësi. Pjesë e zhvillimit është konsolidimi i kulturës së shtetit dhe të ligjit, mbyllja e kapitullit të qeverisjes prej ligjeve të Kanunit!

B S: Si e shihni marrëdhënien e filmit me prezantimin e imazhit të Shqipërisë, jashtë “çarçafit” të bardhë?

Andamion Murataj: Besoj se ka ardhur koha që ne, shqipëtarët t’i rrëfejmë botës me gjuhën e artit historinë tonë, botën tonë shpirtërore. Dhe mënyra më e mirë, për të rrëfyer këtë është kinemaja. Kinemaja si art, sintezë i arteve të tjera të jep mundësinë që në pak minuta komunikimi të flasësh shumë. Ne e njohim Italinë, Amerikën, Kinën, Francën, Indinë, etj. para së gjithash nëpërmjet filmave. Po kështu të huajt gjithnjë e më shumë do të na gjykojnë ne nga kinemaja. Sa më cilësore ta kemi kinemanë aq më tepër shërbim të very i bëjmë imazhit kombëtar. Hisoria jonë, bota jonë shpirtërore është shumë e pasur dhe ngërthen ngjarje të mëdha e të vogla, që premtojnë për filma cilësorë, ku secili prej tyre do të ishte vetëm një gur i mozaikut.

B. S: Shumë shikues në një forum pas shfaqjes kanë bërë komentin se “ndihen sikur shohin një film të vërtetë, gati dokumnetar”…

Joshua Marston: Për të arritur që gjithçka të jetë e vërtetë, që gjithçka të ndihej e vërtetë, më duhej t’i kuptoja të gjitha detajet, jo vetëm kur flitet për Kanunin dhe gjakmarrjen, por edhe kur flitet për jetën e përditshme. Përshembull më duhej të kuptoja mirë se cilat janë vështirësitë dhe shpresat për një të ri në shkollën e mesme në Shqipëri. Unë pata zhvilluar qindra biseda me të rinjtë në të cilat bëra mijëra pyetje, që të kuptoja jetën e tyre.

B. S: “Falja e gjakut”, trajton një problem social të një pjese të shoqërisë së sotme shqiptare, ndërkohë që kemi parë se po shënon sukses ndërkombëtar filmik, të paktën në SHBA. Sipas jush pse?

Andamion Murataj: Ju faleminderit për këtë pyetje! Kjo tregon se arti vërtet gjeneron nga problemet. Filmi “Falja e Gjakut”, bën pikërisht këtë: në mënyrën më të ndershme përpiqet të rrëfejë një aspekt të kulturës dhe traditës sonë. Historia jonë është e mbushur me përpjekeje njerëzore, virtyte, heroizëm, por edhe me humbje e dështime. Janë këto këto përpjekje të çdo individi për të tejkaluar kohën apo parardhësit e tij, për të krijuar një identitet të vetin, përkundër rrymës që përgjithësisht frymëzojnë artin. Kjo ndodh dhe me kombet e tjera dhe ky nuk është një proces i mbyllur. Ne e krijojmë identitetin tonë kulturor përditë me çdo vepër tonën. Filmat nuk janë domosdoshmërisht “udhërrëfyes turistikë” për asnjë vend, por rrëfime të përpjekjes njerëzore në tërë thellinë dhe kompleksitetin shpirtëror të saj.

B. S: Filmi theu rekordet në Shqipëri përsa i përket shikueshmërisë, veçanërisht në brezin e ri. Edhe tani në Amerikë, është publiku shqiptaro- amerikan, ai që ka mbushur masivisht kinematë për të parë këtë copëz Shqipëri në Amerikë, këtë copëz që vjen nga vendi i tyre. Si ndihesh pas këtij vlersimi me nota patriotike të publikut shqiptar, sidomos këtu në SHBA, ku premiera ka ngjallur interesim të jashtëzakonshëm?

Joshua Marston: Jam shumë i lumtur kur njerëzit dalin nga kinemaja pas shfaqjes dhe më thonë që ndihen sikur filmi të jetë bërë nga një regjisor shqiptar. E vërteta është se më vjen mirë që filmi tashmë është bërë pjesë e tyre, e qindra dhe e mijërave shqiptarëve. Ndihem i privilegjuar dhe krenar që pata mundësinë të bashkëpunoj me të gjithë ata.

Intervistoi: Beqir Sina New York March – 2012

FOTO:Joshua Marston dhe Andamion Murataj