Shkruan: Eugen SHEHU/
Jo rrallë,në historinë e burrave shqiptarë,paradokset kanë shoqëruar ata,edhe në jetën e përjetshme.Krejt ato vlera të mëdha,krejt ajo veprimtari kombëtare,krejt ai vizion i qartë për ruajtjen e tërësisë toksore shqiptare,befas u mbyllën në përmasat e një cope varri nëpër dhera të huaja.A nuk vdiq dhe u varros së pari në Itali,Ismail Qemali ? A nuk janë ende në Stamboll eshtrat e Sami Frashërit ? A nuk prehen diku në Brazilin e largët eshtrat e Zef Serembes ? A nuk janë ende në Amerikë eshtrat dhe kujtimi i vyer i Mid’hat Frashërit ?Kështu ndodhi me Mbretin e Shqiptarëve Ahmet Zogu i cili mbylli sytë në një spital në periferi të Parisit,në vetminë e madhe dhe dhimbjen për fatet e atdheut e kombit.Fati i rezervoi kësisoj Leka Zogut një endje nëpër dherat e huaja.Më 27 prill 1938,në Tiranë u zhvillua një festë e madhe.Oborri mbretëror,jetoi gëzimin e martesës së Mbretit të shqiptarëve me konteshën Geraldine Aponuj të Hungarisë.Kjo martesë u dha gëzimin shqiptarëve për arsye se ata shihnin qartë modelin e një gruaje fisnike,origjina e të cilës nga nëna,sidoqoftë ishte amerikane.Shumë vite më vonë,duke kujtuar ditën e lumtur të dasmës kontesha Geraldine Apponuj do të thoshte në intimitet se “dashuria që më lidhi me mbretin e shqiptarëve nuk parashihte as kushte dhe as interesa të vogla.Ajo ishte kaq e natyrshme dhe kaq e pastërt ashtu si dielli që shëndrit dhe si vesa në petalet e luleve”.Por ngjarjet pas asaj martese të lumtur,rodhën me një tis tragjedie jo vetëm për familjen mbretërore,por për krejt fatet e kombit tonë.Italia u bashkua me ideale me Gjermaninë dhe ata të etura për pushtime ndanë zonat e influencës.Është e kuptueshme që dalja e Duçes në brigjet lindore të Adriatikut,do t’i jepte atij shanse të mëdha për ëndërrat e largëta të pushtimit..Në rrafsh të marëdhënieve diplomatike,vlen të thuhet se politika sllavëruese italiane dështoi në marëdhëniet me Mbretin Zog.Tentativat deri në zhdukjen fizike,nuk pinë ujë përpara zgjuarsisë dhe trimërisë së Mbretit të shqiptarëve.Kështu niste nga kancelaritë e Romës,plani për pushtimin ushtarak të Shqipërisë.Ministri amerikan,përfaqsuesi diplomatik i asaj kohe në Tiranë,Hugh Grant,në kujtimet e tija për ato ditë të vështira shkruan ; “Të dielën me dy prill 1939, u bënë demonstrata kundër italianëve në rrugët e Tiranës.Tezja e Mbretëreshës,kontesha Sehr Thoss,më telefonoi duke më lajmëruar se pritej një sulm italian nga e marta,se Mbretëresha Gardine do të gjendesh në rrezik të madh dhe më pyeti nëse zonja Grant dhe unë,do të ishim të disponuar të merrnim Mbretëreshën Geraldine në legatën amerikane.Kontesha dukej shumë e alarmuar.E sigurova konteshën se gjithshka do të shkonte mirë… Më pas mësova se Mbreti kishte dashur ta dërgonte në legatën amerikane por ajo kish ngulur këmbë të qëndronte me te”.(Hugh Grand,”Mbreti Zog siç e kam njohur” faqe . 108 ).
Më 5 prill 1939,në mëngjez lindi trashëgimtari i fronit Leka i Parë. Lindja u përshëndet me disa të shtëna artilerie dhe Radio Tirana e kumtoi këte sihariq të madh.Ndërkaq në bregun tjetër të Adriatikut,kanë qenë në pregaditjen e fundit për sulm të forcave fashiste italiane.Mijëra ushtarë e oficerë italianë,u hypnin anijeve dhe avionëve luftarak,për të shkelur tokën e shenjtë shqiptare e për të shtrirë më pas agresionin,në teritore të reja.Me sa duket Mbreti Zog duhet të jetë gëzuar vetëm disa çaste për lindjen e të birit.Ai gjendej mes burrave të tjerë shqiptarë dhe kërkonte fjalën e tyre mbi ate çka duhej të bënte ai vet dhe Shqipëria.Kur këshilli i Lartë Shqiptar,u bind për forcat e mëdha italiane që do zbarkonin,kur llogaritë e bëra dilnin se duhej të shuhej krejt Shqipëria nëse do të rezistonte deri në fund,atëherë burrat e Shqipërisë vendosën që Mbreti i tyre së bashku me familjen të largohej nga Shqipëria.Kësisoj,ende pa çelur sytë akoma,Leka i Parë,merrte udhët e mërgimit,ato rrugë të gjata e të lodhshme,ato rrugë pritjeje e të tmerrshme.
Largimi i Mbretit Zog u bë nëpërjet kufirit grek.Duke ndërtuar marrëdhënie krejt të sinqerta me grekët,ata lejuan kalimin e sigurtë të tij nëpër tokën helene.Më pas,jeta e Mbretit të shqiptarëve kaloi përmes dramave të mëdhaja.Në Turqi,Angli,Amerikë,Egjypt e më vonë në Francë ai ndiqte me vëmendje ngjarjet në Evropë duke paraparë sigurisht me trishtim edhe fatin e vendit të vet.Komunizmin bollshevik të importuar nga stepat e Rusisë,Mbreti Zog e pat demaskuar qysh herët ndaj edhe pas vitit 1944,ai u përpoq të sensibilizojë autoritetet e larta të diplomacisë perëndimore për këtë rrezik të madh të Shqipërisë.
Leka i Parë,u rrit në oborrin mbretëror me përkujdesjet e mëdha të nënës Geraldine.E trishtuar për fatin e të birit,kontesha hungareze përpiqej me çdo mënyrë që ti jepte të birit një edukatë perëndimore,ndërsa e mësonte gjuhët anglisht,frengjisht dhe hungarisht.Ndërkaq Mbreti shqiptar ishte mësuesi i madh i historisë së popullit të tij.Në një përpikmëri të çuditshme,ai përpiqej (megjithse i sëmurë) që ti çelte të birit shtigje të reja mendimesh duke i sjellë ngjarjet e kaluara shqiptare nëpërmjet fokusit atdhetar.Leka i Parë nga këto biseda me të jatin do të mësojë ate armën e fortë të fillozofisë diplomatike të të madhit Mbretit Ahmet Zogu i cili askurrë nuk e mburte veten,por kishte qejf të mburrte kundërshtarët.Nëpërmjet një kthjelltësie të çuditshme,ai përshkruante ngjarje të tilla madhore ku anipse Mbreti kishte qenë protagonist,askurrë nuk përmen veten e tij.Dhe porosia e mbrame e çdo bisede do të përfunojë si zakonisht “ta duash Shqipërinë siç don nënën tënde”.
Në rininë e tij,falë edukatës së lartë,të marrë prej prindërve,Leka Zogu mori njëherazi edhe njohuri në shkolla të ndryshme.Por kujtimet më të bukura të tij,lidhen me studimet në akademinë ushtarake angleze.Atij do ti formohej së tepërmi jo vetëm karakteri por sidomos vullneti dhe këmbëngulja instiktive për t’u formuar si ushtarak i zoti,gjithmonë duke qëndruar në shpirtin e tij se do afrohej dita të sprovohej edhe si ushtarak.Ai ndiqte gjithashtu me vëmendje ngjarjet në Ballkan e sidomos në Kosovë e trojet tjera të pushtuara nga serbosllavët,duke pritur me shpresë se ndofta bota perëndimore do të kujtohej ndonjëherë për ate gadishull aq të tarzuar historikisht dhe etnikisht.Në prill të vitit 1961,Mbreti Zog , mbylli sytë në një klinikë të vetmuar të Parisit.
Kryetrimi,ai që pat dashur e mbrojtur deri në fund shqiptarizmën,ai që i pat dhënë besën Ismail Qemalit,që mbajti Kongresin e Lushnjës,që bëri shtetin e parë shqiptar,që bëri tek e mbramja aq sa ç’mundi për atdheun e vet,tani shkonte për në banesën e fundit,në shoqërinë vetëm të familjes e besnikëve idealistë të vet përreth në emigracion. Leka i parë duke u ndarë me lot në sy nga i jati,bën betimin se do të jetë kurdoherë ushtar besnik i atdheut.Hugh Grant,në një fjalim të mbajtur në Nju Jork më 17 qershor 1961,në përkujtim të Mbretit Zog,pos të tjerave citon edhe një letër që Leka Zogu i pat shkruar atij,letra mbyllej me fjalët“Im atë,tue u nda nga kjo botë,më la si trashëgim një barrë të rëndë,sidomos kur mendojmë rrethanat dhe konditat në të cilat gjendet vendi ynë dhe populli shqiptar brenda dhe jashtë atdheu”
Disa vjet,Leka Zogu jeton në Spanjë.Aty edhe martohet dhe në dasmën e tij marrin pjesë qindra shqiptarë nga krejt vendet.Por bukurinë e dasmës së tij me mbretëreshën Suzane,do ta shtonte sidomos grupi i vajzave valltare të ardhura nga arbëreshët e Italisë.Vallja e kostumet e tyre e bënë gati të mahnitshme mbramjen e dasmës,me ç’rast Leka i Parë kumtonte se lidhjet e gjakut nuk mund të harroheshin kurrë. Një erë e re kish nisur të frynte në fund të viteve 70 në Evropë.Po dukeshin të çarat e para të sistemit komunist i cili për decenie me radhë kish lavdëruar pavdeksinë e tij.Intuitivisht Leka Zogu,në krye të një grushti burrash në mërgim,merr nismën për të ardhur në Shqipëri.Natyrisht,ardhja e tij e ligjshme ishte ndalaur prej komunistëve që në kongresin e Përmetit në qershorin e vitit 1944.Ndaj ai mendonte të organizojë një zbarkim,i bindur në aspiratat e shqiptarëve për demokraci.Por spiunazhet komuniste ende mbahen në këmbë.Ndërhyrjet e tyre janë deri lart dhe plani dështon.Mbas zbulimit të planit,Leka Zogu nuk trembet të deklarojë në gazetat kryesore të Madridit se e ardhmja e atdheut të vet do të jetë Shqipëria Etnike.Pas ndërhyrjeve diplomatike të jugosllavisë e greqisë,Spanja nën akuzën për irredentizëm,e largon prej territorit të vet.Ishte 31 janari i vitit 1979. Pas kësaj Leka Zogu ndërmerr udhëtime të tjera në Evropë për të qendruar në fund në Afrikën Jugore.
Së pari Leka Zogu shkon në atdhe më 1994.Ka një enigmë të madhe në qendrimin e asaj kohe prej qeverisë demokratike.Pa mbushur 24 orë qëndrimi në Tiranë,atij i jepet urdhëri të largohet sepse nuk kishte pasaportë shqiptare !!?.Përgjigjja me këtë rast e Leka Zogut ishte ; “Unë kam lindur në Tiranë me 5 prill 1939.Sigurisht kjo gjendet në zyrat tuaja.ma bani atëhere një pasaportë shiptare!”.Fakti ashtë se ai u largua nga Shqipëria.
Por ndryshe qe rikthimi i tij në prill-majin e vitit 1997.Populli i zhgënjyer prej qeverisjeve shqiptare të koruptuara i besoi Leka Zogut me po ate shpirt që i pat besuar babait të tij.Pritja qe madhështore dhe mijëra nacionalistë shqiptarë e ndiqnin kudo që ai shkonte në turin e madh të referendumit për Republikë apo Monarki. Tepër e thjeshtë e briljante ka qenë thënia e tij në çdo tubim,tej e mbanë Shqipërisë.”Letë bashkohemi” ishte thirrja që dilte prej gjoksit të burrit trim.
Pyetjes së një qytetari të Sarandës lidhur me Shqipërinë Etnike iu përgjegj; “Unë mendoj se jo vetëm unë,por në zemrën e krejt shiptarëve të ndershëm,kufijtë etnike të Shqipërisë nuk mund të shuhen.Ne jemi për tu integruar në Evropë me të drejtat tona natyrale.Kufijtë etnike,janë jo vetëm amanet i të parëvet por edhe gur themeli për të ardhmen paqësore”.
Nëse referendumi nuk fitoi,ende ka enigma për shqiptarët.Manipulimi ka qenë i parnishëm,siç ishte i pranishëm edhe në zgjedhjet e qershorit të vitit 1997.Por historia s’mund të manipulohet gjatë dhe pamvarsisht prej gjyqeve farse komuniste,shqiptarët e duan mes tyre gjithmonë Leka Zogun I-rë,Mbretin e Shqiptarëve.Edhe Historia në të shumtën e rasteve është si ai vullkani që kur shpërthen nxjer llavën sa do e fuqishme që të jetë ajo,mbledh në vehte misteret,ashtu dhe në situata e kombeve ajo rrëfehet edhe përmes figurave të saja që lënë gjurmë me vepra.Të tjerët që pretendojnë të mbeten në histori duke hyrë përmes vrimash të mistershme,së fundi mbeten si ai hiri i mbetur nga stërpikja e lavës së historisë.Së fundmi ai mbylli sytë në nëntorin e fundit të vitit 2011,në muajin që shqiptarët e kanë kremte të tyren,e për ma shumë dhe në nëntorin që e kishte të trashëguar edhe na babai i tij,i mbylli sytë gjithmonë me idealin e Shqipërisë Etnike duke zbritur çerpikët e syve sikur i thoshte britma “Atdheu mbi të Gjitha”.Kujtimet mbeten të përmotshme.
Bern-Zvicër