Nga Arjan Th. Kallço/

Të shkruash poezi apo prozë, sidomos letërsi, është një profesion që nënkupton detyrimisht shumë kohë në vetmi. Pak shoqërizim nuk do të na bënte keq, një lloj ndihme apo një lloj relaksimi që pas të një dite pune tepër intensive, do të na largonte vetminë dhe izolimin për orë të tëra të kredhur mbi fletët e bardha që shpesh mbushin skrivanitë. Por edhe për faktin se kemi nevojë për takime të dobishme ku të ballafaqohemi me të tjerët. Në Amerikë dhe Europë, tek ne ndonjë shkëndijë e re edhe mund të pranohet, po rilindin sallonet e famshme letrare që aq shumë dhanë një kontribut të madh jo vetëm për zhvillimin e letërsisë dhe afirmimin e saj, por edhe për vetë përparimin e shoqërisë. Me të drejtë mund të pyesim: a janë të njëjtët si dikur? Përgjigjia nuk ka dyshim, e pranojmë a priori, vjen natyrshëm dhe kostante se nuk janë të dikurshmit, por kanë të njëjtin funksion. Askush nuk mund t’i harrojë, të paktën nga filmat e ruajmë ende të freskët në kujtesë ritin, disa prej salloneve më të fashme letrare të kohës, në shtëpitë e fisnikëve, ku zonjat apo madamat prusiane, francize, italiane viheshin në konkurrencë mes tyre për mendjet më brilante të epokës, duke i përgjedhur reptësisht të ftuarit. Me këtë veprim kërkonin edhe një shpagim në shoqëri, pra të zinin një vend të rëndësishëm mes elitave që të fitonin një emër të mirë dhe prestigjin e munguar apo uzurpuar nga kundërshtaret xheloze. Sipas opinionistëve të shumë mediave të shkruara dhe vizive nga këto dy kontinente, sallonet e sotëm janë një vend shumë i zakonshëm dhe pak elegant. Por gjithësesi ofrojnë raste ku të debatohet dhe të vihen në provë idetë e reja dhe veprat e krijuara.  Ka nga të gjitha shijet apo varietetet që promovon sot bota për shkrimtarë dhe lexues të shkëlqyer dhe të suksesshëm; për të rinj intelektualë të papunë, për gej, vetëm për gra, për autorë që janë prindër; për pornografë falas ose me pagesë. Pra një konglomerat tepër të komplikuar dhe të pandarë, jo si dikur, të joshjeve që tashmë e kanë humbur sensin e civilizimit. Një shoqëri ku shijet kanë degraduar dhe ku fare thjesht mund të përzihen, duket se e ka humbur dimensionin apo hapësirën e kultit të letërsisë, dikur tempull i fjalës magjiplotë, duke i zëvendësuar me një grumbull sipërfaqësor, të pacipë, trupor, kohor ndjenjash apo emocionesh. Sipas një drejtuesi që drejton me sukses të padiskutueshëm një salon në Londër, ideja e salloneve nënkupton të flasësh, të flirtosh, të dehesh dhe të shkosh në shtëpi me ndjesinë se bëre diçka kuptimplote. Duket qartë se formulat e dikurshme të salloneve janë vjetëruar dhe të shpallura të pavlefshme për shoqërinë e sotme, prandaj janë në kërkim të formulave të tjera që të paktën të garantojnë suksesin në këtë kohë krizash gjithëpërfshirëse.

Një sallon tjetër i formuar nga shkrimtare si romancierja Jenny McPhee bashkë me një biografe dhe një gazetare synojnë faktorin femër dhe të gjitha problematikat me të cilat përballet sot femra, prandaj shprehen për takime me r një autore interesante, ndoshta nga korrespondete të vartrave të luftës e deri tek ato më trasgresivet. Organizohen takime me aperitivë, ndoshta ironia është e kuptueshme, me lexime, me intervista e debate që zgjatin rreth dy orë dhe kushtojnë 10 stërlina. Qindra kilometra më në brendësi të kontinentit, në qytetin e mrekullueshëm të Parisit, mbrëmjet parisiane të sallonit janë krejt ndryshe, numëri i të pranishmëve nuk i kalon 10 persona të cilët qëndrojnë rreth tre ore bashkë çdo muaj dhe kanë si përparësi studimin e një libëri të një autori të botuar apo edhe vetë autorin, por kjo nënkupton edhe një kosto për konsumimin e pijeve apo ushqimeve me vlerë 38 euro për person.

Në Amerikë flitet për një sallon letrar, më snobi dhe tepër rebel  i krijuar prej revistës New Inquiry, por që ka edhe të papritura të këndshme apo jo, pasi miqtë e së cilës janë të rinj intelektualë të diplomuar në universitetet më të mira të Amerikës që për shkak të krizës janë aktualisht të papunë. Me një ftesë të marrë nga organizatorët nisen për një takim letrar, por dera e tij hapet vetëm nëse i pëlqen të zotit të shtëpisë. Në renditjen e tyre ka edhe tipikë borgjezë, si ai i Manhatanit, që mbledh rreth vetes vetëm shkrimtarë-prindër. Më eklektiku është një i Londrës i drejtuar nga romancieri dhe gazetari Burson ku bën një përzjerrje të muzikës bashkëkohore dhe performancës art. Më i tepërti është ai i lançuar nga Vuitton i Parisit në hapësirën ditore të lokaleve të prenotuar nga libraria historike La Hune, ku të ftuarit mund të konstatojnë vetë se regjizori dhe shkrimtari Lanzmann është një monument i gjallë narçizist.

Më gazmori është i londinezit Barri, një klub privat ku pica dhe koktejli janë gratis për të gjithë, por çuditë nuk kanë të sosur, pasi mund të dëgjosh këshillat e atyre që shpresojnë të bëhen shkrimtarë, tek deklamojnë : shkruani atë që ju vjen në mendje dhe më pas korrigjoni bocat derisa t’ju lëshojnë sytë xixa. Të paktën aktorja po lindineze, e njohur nga publiku kinemadashës, Fielding, kryen një rit ndryshe dhe tepër strikt letrar, sepse u bën homazh të ftuarve apo edhe dashamirësve të letërsisë, duke lexuar tre faqet e para të ditarit të ri të Bridget Jonesit që do të dalë së shpejti në pranverë. Po tek ne a do të lindin, ndoshta jo sallone, apo salltanete siç do ta quanin kritizerët e gjithëanshëm, takime serioze letrare? Një pyetje që vështirë t’i japim një përgjigje të saktë se çfarë drejtimi do të marrë. Në Korçë po përpiqemi bashkë me një mësuese italiane dhe miq të tjerë të hapim rrugën e një tradite të rikthyer, por duket se nuk është e lehtë. Në këtë kohë të mbrapshtë shqiptare askush nuk ia ka ngenë të marrë pjesë në takime të tilla, por më e keqja se askush nuk ka dëshirë të dëgjojë kritikë apo opinione për veprat e veta. Një ftohtësi që e kemi dhuratë nga të gjitha këto vite ku mjaftohemi vetëm me një takim prezantues të librit dhe më pas asnjë fjalë për vlerat e vërteta të librit.