Nga Ilir Levonja/

1) Duhet të ketë qënë viti 1984-85 kur nga ato aksionet e shkollave të Myzeqesë, pambuk, misër etj. Kthehesha më këmbë anës xhadesë. Nga fushat e Plukut. Më kujtohet si tani, kur një burrë me mustaqe, majë një biçiklete kineze më ofron të hipi në portobagal. Si ta kishte kuptuar lodhjen time. Përfshi dhe një zënkë moshe që më bëri të humbja autobuzin. Më tha se e kishte rrugën për Lushnje. Dhe unë pranova. Erdha shumë mirë dhe e falenderova.
Por kurrë nuk ia mësova emrin. Veçse tani vonë, aty e ca vite më parë. Në një nga ato kronikat me vrasje për efekt të detyrës. Pashë atë. Në krye të familjes. Viktima ishte i biri. Një oficer i policisë së shtetit. Dhe që vrasja e tij kurrë nuk u zbulua deri sot që unë po e kujtojë. Shkurt njeriu i mirë i memories sime. Vinte nga një familje e persektuar. Dhe vrasja e të birit, mos vënia para drejtësisë e autorëve, është padiskutim persekutimi i tij i dytë. Ky i demokracisë otomane shqiptare. Së cilës në një apo tjetër mënyrë iu bashkua edhe shtresa e të persekutuarve. Së cilës në një apo tjetër mënyrë, iu bind zvarritjes së reformave të vërteta, aq të domosdoshme për një vend, mjaft që tek-tuk morën pak pushtet, pak kompesim pronash si depot e çarmatosura të regjimit. Duke bërë kështu kompromisin më të ulët, përballë vuajtjeve dhe përndjekjes gjysmë shekullore. Ndërkohë që një pjesë e madhe ikën botës, për shkak të lidhjeve historike që familjet e tyre kishin me regjimet, një pjesë të dorëzuar nga ëndrrat dhe makthet diktatoriale. Me vulën se ai vend kurrë nuk ka për tu bërë. Një mundësi e artë kjo për të gjithë nomeklaturën e djeshme. A një batalion aparatçinjsh që dispononin edhe medaljen e familjes së dëshmorit, heroit të punës etj. Dhe së fundi atë të të përndjekurit dhe të persekutuarit politik.
Kjo ishte panaroma e fillimeve të demokracisë.
2) Fushat e qytetit tim që ishin edhe kazermat e borgjezisë, e antiregjimit, ordinerëve gjysmë politikë, e të shushaturve nga zakonet e gjakmarrjes, kosovarëve të arratisur nga raprezaljet. Dhe të fundit, byroistë të çmontuar që ndiheshin pjella të ironisë së fatit, për shkak se u duhej të jetonin me produktin e dhunës së sistemit të tyre. U zbrazën vrullshëm. Aq sot në ato kampe kanë mbetur ca baraka iterniti. Dhe hallexhinj nga malësia rreth malit të Tomorit. Ca si ruajtës prone, ca si zabtues të saj.
Myzeqeja është e paqtë. Mund ta mbjellësh farën me gisht.
Të përndjekurit, tashmë skajeve të globit. Ose skajeve të kompromiseve me xhelatin shkojnë aty sa për të bërë foto. Për të bërë ca deklarata dhe për të rrëfyer pa u lodhur kalvarin e vujatjeve.
Në një farë mënyre këtë bënin edhe persekutonjësit me luftën e tyre. Me heroizmat në emër të popullit.
3) Në prillin e vitit 2015, Kuvendi i Shqipërisë miraton ligjin për hapjen e dosjeve të sigurimit të shtetit. E gjitha një panoramë ku po t’i kthehesh kujtesës. Një inisiativë e një maxhorance që duam apo nuk duam ne, ka lidhje të drejtpërdrejtë me persekutorët. Një tjetër ironi e fatit të të persekutuarve, ligjin e relaton një ministër i mirëqënies sociale. Kur duhet të ishte ndryshe. Ndofta nje relatim i karakterit me lot mes vidjove horror. Mbi mëkatet, torturat, shantazhet deri nga motra për vëllanë, vëllai për vëllanë, gruaja për burrin, burri për gruan, shoku për shokun etj. Të gjithë ishin të një gjaku. Dhe gjaku o falet në shesh burrash. Ose nuk falet kurrë.
Duhet të ishte një relatim nga një komision që nënshtron qeveritë. Dhe jo nga ministra të përkrahjes sociale.
Persekutimi nuk ishte çështje mirëqënie. Por mënyra sipërore e çnderimit, përçudnimit e një klase shoqërore. A një pjese të shoqërisë që mendon ndryshe nga ty. Që siç e tha edhe martirja e madhe e jona, Musine Kokalari…, se përse mendoj ndryshe nga ju, nuk do të thotë që nuk e dua vendin tim.
Por nga prilli i 2015 e deri sot qeverisë dhe Kuvendit iu desh tetë muaj për të emëruar një kryetar për komisionin që do zbatojë këtë ligj. Tetë muaj dhe me 69 vota pro. Jo me plot kapacitetin e domosdoshëm dhe të nevojshëm që e kërkon koha. Ndërsa qeverive shqiptare plot 26 e vjet …, edhe pse aty ka akoma të përsektuar që rrahin gjoksin me vuajtjet e sojit. Marrin vota me shumicë. Dhe abstenojnë kur nuk janë më në pushtet. Po thjesht deputet. Abstenojnë jo se u dhëmbin vuajtjet. Po për inat të ministrit të punëve sociale. Ose atij të keç-up-it. Ose Ilir Metës që iku e bëri aleancë me armiqtë.
4) Të persekuturët i njohin persekutorët e tyre. I dinë se ku janë. Çfarë postesh kanë. Madje i tregojnë me gisht sapo ndonjë nga ata u ngrihet nga tavolina. Kuptohet pasi ka paguar kafenë dhe pijet.
I dinë se kush ua nënshkroi dëshmitë, dënimin.
E dinë tashmë që në këto 25 vite demokraci. Dosjet kyçe kanë ikur në drejtim të paditur. Ose janë bërë kontigjent shantazhi mes socialistit dhe demokratit. Ashtu sikur edhe mes të persektuarit me të persekutuarin. Nuk u kujtohet rasti i këngëtares Hisku. Një denoncim të sajin më shumë e sulmuan të persekutuarit se sa krahu i persekutonjësve. Nuk u kujtohet se si një burrë shteti i tha botës së po të hapen dosjet shqiptarët do vriten pasi kanë spiunuar njëri-tjetrin. Një llogjikë si ajo barcaleta me burgjet jashtë vendit, ku hekurat e qelive të shqiptarëve janë të rralla dhe pa gardianë. Pasi shqiptarët ruajnë njëri tjetrin.
Të persektuarit sot kanë dhe një seli, por shumë shoqata.
Sidomos kur vjen fjala për përvetësime fondesh, a marrje bursash.
Sidomos kur duan ndonjë favor. I nxjerrin sytë njëri-tjetrit. Edhe pse përbetohen në varje njerëzish. Në koka të prera.
Në fakt i janë larguar çështjes së tyre, me këto kompromise thërrime rehatie. Duke i quajtur vujtjet si kriter për ndreqjen e jetës së tyre. Jo të çështjes së madhe.
5) Dhe ky komision, i ngritur kështu…, mes këtyre kompromiseve përciptas. Eshte persekutimi yt i tretë miku im biçikletës. Mjafton edhe një xhest i thjesht për tu mbajtur mend. Të tjerat janë lojrat e radhës brenda sojit.