shkruan: Dr. Pashko R. Camaj, Doktor i Shkencave të Shëndetit Publik **–

Derisa koronavirusi vazhdon të përhapet në të gjithë globin, njëra nga pyetjet kryesore, në luftën për ta ngadalësuar atë mbetet: a na mbrojnë maskat? Përgjigja e thjeshtë është, po, maskat në fytyrë në kombinim me masa të tjera parandaluese, siç është larja e shpeshtë e duarve dhe distanca fizike, ndihmojnë në ngadalësimin e përhapjes së virusit dhe të na mbajnë të shëndetshëm. Shpesh mund të dëgjojmë se maskat, ose mbulesat e fytyrës, nuk ju mbrojnë, dhe se ato mbrojnë njerëzit e tjerë nga mikrobet tuaja. Kjo është e vërtetë, por ne gjithashtu e dimë se maskat mund t’ju mbrojnë nga viruset që përndryshe mund të jenë në ajrin rreth nesh. Pra, këtu janë disa informacione, shpresoj të dobishme, për mbrojtjen që ju bëjnë maskat dhe mbulesat.

Një pyetje e qartë është, pse nuk u rekomanduan maskat në fytyrë nga zyrtarët e shëndetit publik në fillm in e pandemisë? Ekzistojnë disa faktorë që u përfshinë në këtë vendim: së pari, shqetësimi mbi furnizimin e kufizuar të maskave kirurgjikale dhe respiratorëve N95, që duhej të ruhen për punonjësit e kujdesit shëndetësor. Një faktor tjetër ishte që nga ana kulturore, nga se ne Shtetet e Bashkuara (Sh.B.A.) nuk ishin me të vërtetë e përgatitur për të përdorur maska, ndryshe nga disa vende në Azi, ku praktika është më e zakonshme. Por faktori më i rëndësishëm ishte se në atë kohë, ekspertët e shëndetit publik nuk e dinin plotësisht se në çfarë mase njerëzit me Covid-19 mund të përhapnin virusin, përpara se të shfaqeshin simptomat e infeksionit. Infeksionet virale, si gripi sezonal, përhapen nga njerëzit simptomatikë. Në ndryshim nga kjo, në rastin e Covid-19, virusi mund të përhapet nga njerëzit në fazat e hershme të infeksionit, kur nuk kanë simptoma. Këto zbulime i shtynë grupet e shëndetit publik që të bënin një maskë për fytyrën. Organizata Botërore e Shëndetit dhe Qendrat për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve te Sh.B.A-së (CDC) tani, në rekomandimet e veta, përfshin përdorimin e maskave të fytyrës, për ngadalësimin e përhapjes së virusit.

Pra, maskat dhe mbulesat e fytyrës janë bërë një pjesë e jetës sonë të përditshme. Ato janë thelbësore dhe njerëzit duhet t’i perdorin kur të dalin në vënde publike, si në pazar, ose kur të shkojnë në aktivitete shoqërore. Maskat i shohim në forma dhe ngjyra të ndryshme. Por në përgjithësi, ekzistojnë dy lloje mbulesash mbrojtëse: maska të nivelit mjekësor dhe mbulesa jo-fromale apo ‘shtëpiake’ të fytyrës. Maska të nivelit mjekësor përfshijnë maska kirurgjike dhe respiratorë N95. Ato kirurgjike, për fytyrën përdoren për të bllokuar grimcat e mëdha dhe pikat qe qitën gjatë frymëmarrjes (në ajër kur dikush kollitet ose teshtit). Maska prej rrobash nuk janë të njëjta me maskat kirurgjikale ose maskat e frymëmarrjes N95, të cilat përdoren nga punonjësit e mjekësisë në rrezik të lartë për t’u ekspozuar në koronavirus. Ata mund të mos ju pengojnë të thithni të gjitha grimcat që mbajnë koronavirusin. Por kjo nuk do të thotë se nuk ia vlen të veshësh një.

Si na mbrojnë maskat: Si e dime, koronavirusi është përhapur kryesisht përmes pikave që dalin nga goja, ose hunda e njerëzve kur kolliten, teshtijnë ose flasin. Maskat e thjeshta prej rrobave veprojnë si një pengesë fizike për të mbajtur pika të mëdha nga spërkatja në ajër, ku dikush tjetër mund t’i marrë frymë brenda dhe të infektohet. Maska e fytyrës zvogëlon sasinë e virusit të cilit i ekspozoheni. Nëse jeni mjaft i pafat për të hasur një person infektiv, perdorimi i çdo lloj mbulese të fytyrës do të zvogëlojë sasinë e virusit që mund të thithni. Në toksikologji, ne kemi një thënjë, që “sasisja dhe koha” përcaktojnë toksicitetin. Kjo do të thotë, sa prej sa, dhe për sa kohë jemi të ekspozuar ndaj një agjenti të dëmshëm. Siç rezulton, kjo është shumë e rëndësishme. Pra, marrja e një sasie të vogël të virusit, dhe per nje kohe te shkurtër, mund dhe të mos shkaktojë sëmundje ose infeksion, por dhe nese shkaktohen, efektet mund të janë shumë më të lehta. Ndoshta, kjo është arsye kyçe që disa të infektuar pësojnë simptoma të buta, ose dhe aspak simptome. Por thithja e një vëllimi të madh të grimcave qe permbajne viruse, mund të rezultojë në sëmundje serioze ose dhe vdekje. Ne, po ashtu e dimë se edhe mosha e përgjithshme dhe gjendja shëndetësore e personit të ekspozuar ndaj virusit, janë faktorë përcaktues në rezultatin e sëmundjes. Të moshuarit dhe ata në gjëndje të dobësuar shëndetësore janë goditur më rëndë nga ky infeksion.

Në mbyllje, në kombinim me metoda të tjera të parandalimit të virusit, si higjiena e mirë dhe distanca fizike, mbulesat për fytyrën si maskat kirurgjikale të fytyrës, respiratorët N95 dhe madje edhe mbulesat e fytyrës të bëra në shtëpi, mund të ndihmojnë në uljen e rrezikut të përhapjes së virusit, ose infektimit, dhe mbajtjen tuaj të shëndetshme. Prandaj, ju lutem, vazhdoni t’i praktikoni këto!

** Nënkryetari i Federatës Pan-Shqiptare të Amerikës -VATRA