Nga Keze Kozeta Zylo/Nju Jork/

Të dëgjosh vendime të çmendura rreth tokes amë, sidomos kur je larg Atdheut të ikur pikërisht nga këta çmendurakë do të thotë të besh kujdes dhe të mbash mendjen e kokës në vend, për t’i përballuar pazaret e fëlliqura dhe të paskrupullta që luhen mbi kurrizin tënd dhe të popullit që ngeli skllav dhe po aq i mjerë…

Është fjala për varrezën greke që do të ndërtohet ne grykë të Këlcyrës, etj ose në gjuhën e vendimit të ministrisë “vendprehje” fjalë e përzgjedhur greke: që do të thotë shqip: prehje në “vendin e tyre”…ashtu siç kanë urdhëruar grekët dinakërisht.

Nuk ka shqiptar e bir shqiptari që mund të heshtë në këtë tragjedi kombëtare që po luhet ndër sytë tanë, por që mjerisht sëmundja e verbërisë është e një shkalle të lartë, ku okulistët “priftërinj”grekë dhe të pabesë u nxjerrin sytë me duartë e tyre…

Jo vetëm si shqiptare e bijë shqiptari që s’mund të heshtë, por kam dhe të drejtën morale dhe legjitime si bijë e Mezhgoranit të flasë dhe te rrëfejë tmerret e luftës italo greke që na treguan prindërit dhe gjyshërit sa ishin gjallë, meqënse një pjesë e tragjedisë ka pasur për skenë Mezhgoranin që rri buzë Trebeshinës dhe që lag këmbët nga uji i bekuar i lumit Vjosa. 

Kur dëgjova se do të ngrihet varreza madhështore për ushtarët grekë, ose “vendprehje” meqënse grekët e kanë shumë për zemër këtë shprehje, u drodha, u trishtova pamasë, por nga ana tjetër mora fuqi Anteu se një ditë shqiptarët do t’i çojnë në vendprehjen greke atje ku kanë atdheun e tyre.  Mora fuqi si Anteu nuk do të mposhtem ose s’do të mposhtemi për sa kohë ne të Diasporës kemi kontakt me tokën, nënën tonë, Kombin. 

Ndonëse pabesia greke tentonte ta vriste Anteun me kundërshtarët e tij, ai dilte fitimtar dhe ndërtoi tempull me kafkat e tyre.Populli i qytetëuar, i lashtë dhe plot kulturë, varrezat e ushtarëve grekë dhe italianë në Sajmolë që është një fushë e bukur buzë Vjosës, i trajtuan me respekt, sepse është kodi: “Te vdekurin lëre të prehet i qetë, mos e ngacmo.  Dhe plot 80 vjet eshtrat dhe varret e tyre s’u ngacmuan kurrë, toka nuk u prish, pasi ishte tokë buke, trupat e tyre nuk u prekën dhe kjo është mëse njerëzore”.

Ato u prekën vetëm me vendim qeverie ne vitin 1985 sipas z.Beqir Zaimi mësues patriot, në atë kohë kryetar këshilli i fshatit Mezhgoran i cili thotë: Natyrshëm më lind pyetja: “Përderisa gërmohet, kërkohet dhe verifikohet identiteti i tyre, përse nuk cohen në vendin e tyre në Greqi, por hiqen nga Sajmola e Tepelenës dhe çohen në Gryke të Këlcyres 4 km.me tej?  Me sa di unë, kjo është hera e dytë që gërmohet.  Ka qenë shtatori i 1985-ës kur u gërmuan, u sistemuan dhe u varrosën përsëri nën mbikqyrjen e një komisini dypalësh me mendimin se kjo do të jetë shtëpia e tyre e përjetshme, sepse kështu janë rregullat ndërkombëtare” perfundon mesues Zaimi.

E gjithë kjo tragjedi me autorë greke dhe aktorë të përbashkët shqiptaro grekë është nga më të fëlliqurat që bie erë lufte dhe pabesie.  I çojnë në grykë të Këlcyrës ku është shumë afër pranë Sajmolës sime, sepse atje është kisha greke dhe pretendimet për “Vorio Epirin” të qeverisë dhe shoqatave antishqipare greke realizohen plot sukses.  Janullatosi që pushtoi kishën autoqefale shqiptare të Fan Nolit ligjërisht, nuk i del shpirti pa parë të ndërtuar Varrezën e ushtarëve grekë në tokën shqiptare, që ai dhe shpura e tij e quan tokë greke, toka e Vorio Epirit, ndërsa për Çamërinë as që i bie mendja fare…

Dëshmitarët e Mezhgoranit dhe opinionistët e shitur…

Është turp dhe faqja e zezë kur dëgjoj në emisionet televizive opinionistë që thonë se lufta-italo greke ka qenë lufte midis tyre dhe jo për shqiptarët. Ata nuk i ngacmuan shqiptarët… Në fakt shumë prej tyre që flasin me këtë gjuhë kanë interesa të mëdhaja, blerja e tyre nga greku mund të shikohet qartazi dhe nga turmat e verbra.  Po cili shtet në botë të lejon të shkelësh tokën dhe ta bësh fushë beteje për të tjerët?  Ata erdhën dhe shkelën tokën tonë, ata dhunuan pronat tona, ata vranë dhe plaçkitën, ata ndoqën popullsi të tëra nga fshatrat.  E meqë jemi tek Mezhgorani po flas me shumë kompetence dhe dije se cfarë pësoi fshati nga lufta italo greke?  Për 6 muaj fshati u braktis i tëri, ata shkuan muhaxhirë sipas babait tim dhe shumë të tjerëve, pati dhe ndonjë plak të therrur nga greku, mos gabohem familja ime u strehua në Krahës në një familje fisnike dhe plot mirësi.

Disa të tjerë sipas një shkrimi të gazetarit Fatos Baxhakut të shkruar vite më parë shkuan nëpër male dhe ja si shkruan:   “Si s’e mbaj mend kur nisi lufta italo-greke!  Në fillim erdhën italianët dhe na thanë që të zbraznim fshatin.  Më parë ishte vrarë një grua e ngratë, Qazime e quanin – nis të tregojë xha Sadiku – ishte mesnatë kur kemi nisur të iknim.  Bënte ftohtë. Ne u ngritën lart në stanet që kishim në mal.  Atje kemi ndenjur derisa ka mbaruar lufta.  Kur jemi kthyer kemi parë katrahurë.  Gjithandej trupa ushtarësh të vrarë, mushka të ngordhura, fshati që bërë mos o Zot.  Por jeta pak nga pak nisi të marrë udhë sërish.  Mbaj mend një italian që kishte mbetur këndej nga anët tona, ai ishte arbëresh, Stefaneli e quanin më mësoi që të mblidhja pushkë.  Mblodha 34, ato i shita.  Mbaj mend që kam blerë një arë me ato para. Pastaj jeta ime vazhdoi me partizanët derisa erdhën peripecitë e pasluftës”.

Diku aty pranë tij jeton një tjetër i moshuar. Myftar Cani i ka kaluar të 80-at. Edhe ai e mban mend mirë natën kur iu desh të linin fshatin.  “Ne u detyruam të iknim, sepse greku nisi të qëllonte me artileri fshatin tonë ku mendonte se ishin forcat italiane.  Kështu që na u desh të iknim. Familja ime shkoi në Krahës, atje kishim kullotat tona. Por shumë të tjerë ikën nga sytë këmbët, deri në ullishtat e Vlorës. Jemi kthyer andej nga pranvera kur grekët ishin tërhequr.  Ç’t’ju them më parë. Këtu ishte bërë batërdia. Vendi qe mbushur me kërma njerëzish e kafshësh.  Kishte kudo municione të braktisura. Më është fiksuar ajo skenë sikur të ketë ndodhur dje”, vazhdon Myftari.

Opinionistët dhe sahanlëpirësit e qeverisë po e shesin luftën italo greke sikur të ketë qenë një show i “kryeqeveriut” të tipit “ERTV” dhe jo një luftë që mbushi fshatrat me viktima të pafajshme, me kufoma që s’kaloje dot në faqen e malit të Trebeshinës që quhet “Kumbulla”, me kufoma që tromaksën fëmijë e pleq.

Era e luftës italo greke dhe pasojat e saj u ndjenë për 50 vjet të tjera, sepse ata lanë bombat, predhat që të çanin kokën, frikën që s’kaloje dot në disa rrugë të Mezhgoranit.  Më lejoni të sjellë pranë jush lexues të dashur një rast nga më të dhimbshmit e jetës sime, ku shoku i bangës sime në klasë të parë Ceni Izet Rrapo, humbi jetën nga bomba që i plasi duke ecur fshatit, Markollë quhej vendi.  Si fëmijë frikësoshesha pamasë nga këto ngjarje tejet dramatike.  Në fshatin tonë janë disa qëu plagosen pas lufte nga bombat se po të kishja tim atë gjallë me një kujtesë fenomenale mund të sillja dhe më shumë fakte… Dikush humbi dorën, krahun, sytë, mbetën me shenja djegjeje në trup, ata janë dëshmitarë të gjallë të hisorisë makabre që ndodhi në luftën italo-greke, por që pasojat po i ndjejmë edhe sot moralisht edhe fizikisht edhe pse kanë kaluar pothuajse 80 vjet.

Mos ndërtoni muezeum per ushtarët greke, por ndërtoni për ushtarët shqiptarë që luftuan për Atdheun.

Zot cfarë dhimbje më jep kur disa të ftuar në studio të ndryshme shqiptare deklarojnë me mburrje se do të ndërtojnë muzeum për ushtarët grekë sepse do të ketë shumë tërheqje nga turistët…

Po pse duhet muzeumi pranë varreve të ushtarëve grekë për trimërite e tyre?  Jo, botës i duhet treguar  se si na pushtuan, dhunuan, vranë, plaçkitën…  Le ta ngrenë muzeumin në Atdheun e tyre dhe eshtrat e ushtarëve të prehen atje ku kanë origjinën.  Le të ngrihet një memorial i përbashkët thjesht si kujtim për të vdekurit.  Mos ngrini muezeum për pushtuesit, por ngrini muzeum për ushtarët e popullit mezhgoranas dhe fshatrave përreth që dhanë jetën për Atdheun në një nga betejat më të mëdha heroike në luftën kundër Italisë fashise ku ra heroikisht akademiku ushtarak, trimi sypatrembur biri i Progonatit Asim Zeneli.  Ngrini muzeumin në vendin më piktoresk, më mahnitës buzë lumit Vjosa dhe malit lirik të Trebeshinës të dhuruar nga natyra, ngrini muzeumin te flitet për të vërtetat historike, në vendin ku u lind Fehmi Bej Mezhgorani qe mori pjesë në Pavarësinëe Shqipërisë,  avokati i parë i kushtetutës shqiptare në qeverinë e Ismail Qemalit, flisni për protestën e popullit mezhgoranas për shkollen shqipe ne fillim te shekullit te kaluar, për Sami Mezhgoranin dritë nga drita e diturisë kombëtare sjellë ne foto nga Marubi.  Flisni dhe shkruani për të gjithë vatranët mezhgoranas që shkuan në Amerikë dhe mbështetën kauzën e Nolit dhe të Konicës.  Shkruani për Dr.Përparim Tepelenën dijetarin erudit, për prof.Sejfulla Malëshovën që e kishte shtëpi të dytë Mezhgoranin nga nëna e tij Pashakoja, por u persekutua nga diktatura.

Vendosni pikturën gjigande të piktorit të popullit Guri Madhi si “Gryka e Mezhgoranit” dhe të jehojë zëri i baritonit të famshëm Mentor Xhemalit, me këngën “NJë zë po del nga gryka e Mezhgoranit” sillni portretin e kompozitorit të shquar korçar Kristo Kono dhe të mbushet muzeumi me tingujt magjik të kompozuar nga vetë ai “Simfonia Mezhgorani”.  Në se do të keni këtë dashamirësi dhe atdhedashuri historia mezhgoranase nuk do të harrohet kurrë, dhe ndoshta atëhere do të kthehet dhe vëmendja e qeveritarëve dhe ata që merren me turizmin, pasi është lënë në mëshirë të fatit.

Rruga që është vetëm 5 kilometra nga varrezat e ushtarëve grekë dhe italianë në Saimolë për në Mezhgoran është e frikshme, e pashtruar, pasi askush s’kujtohet, askush s’ndihmon, ndonëse meriton shumë e shumë, por është lënë pse jo dhe qëllimisht në harresë…

Por le të hidhemi përsëri tek ndërtimi i varrezës së ushtarëve grekë.  Vendimi tjeter i qeverisë është që pasi të ndertohen varrezat ose “Vendprehja” e ushtarëve grekë do të mbahet  ceremoni përkujtimore që do të zhvillohen në datën 28 tetor, me protokoll shtetëror. Çfare nderimi për okupatorët!  Dhe të mendosh që është vetëm  dhe vetÇm 5 kilometra nga heroizmi i popujve përreth nga Sajmola e Mezhgoranit që mban eshtrat e grekut dhe të italianit.

25 Janar, 2018

Staten Island, New York