Nga Ilir Levonja/

Disa ditë më parë në një nga faqet e saj për Europën, saktësisht më 24 maj, prestigjozja The New York Times, i kushtonte një artikull të gjatë situatës aktuale në Kosovë. Më saktë radikalizmit fetar, kësaj toke pjellore (etiketimi nuk është i imi, por i gazetës në fjalë) për forcat e shtetit islamik ISIS. I gjith këndëvështrimi është një fakt që gazeta e konsideron si një ndryshim i çuditshëm, i vendit që më 1999-ën luftonte për lirinë e tij, ndërsa sot furnizon radikalizmin. Autorja Carlotta Gall është dërguar aty edhe si deshmitare reale e luftës së atyre viteve. Ajo është një bashkëpunëtore e hershme e New York Times. Dhe njohëse e mirë e terrenit në Lindjen e ndezur që nga Pakistani, Talebanët e Afganistanit, ISISI etj. Pra më mirë se ajo, si dëshmitare e luftës në Kosovë, nuk kishte kush tjetër ta shikonte ndryshimin. Midis kohës kur shqiptarët e Kosovës një pjesë luftonin, një pjesë debatonin, një pjesë sabotonin. Dhe një pjesë tjetër, e konsiderueshme mbushnin karvanët e eksodeve në drejtim të atdheut amë dhe botës gjithandej. Por atëherë shqiptarët e Kosovës luftonin për lirinë e tyre. Ndërsa sot pas opinionit të fjalës në redaksitë e botës, janë një tokë pjellore për të mbushur radhët e ISIS-it. Ajo shprehet se jeta e korrespodentit të jashtëm është e lidhur ngushtë me eksperiencat që lë pa pas. Le të jesh kudo, me kolegët e tu, mbrëmjeve ti do flasësh për to. Kolegë dhe miq nga Kosova më bëjnë me dije se plot të rinj të marrin rrugën drejt Sirisë. Vriten atje. Ashtu sikur ka edhe nga ata që kthehen dhe heshtin në kërcënimin e një frike për jetën dhe një pendimi të përjetshëm. Ajo kthehet aty dhe verifikon plot burime.

Por që pikë së pari, nuk kanë të bëjnë me inspirimin individual përmes internetit. Madje sipas ekspertëve të radikalizmit, raste të tilla janë vërtetë të rralla.
Kështu që të tjera burime janë ato që ngjizin radikalizmin.
Së pari ndryshimet…, ajo midis botës nga federata ish jugosllave dhe modernizmit në ndërtime. Së dyti klerikët e institucioneve fetare. Së treti, një lloj padijeni e prindërve për vendimet e të rinjëve. Së katëri një detyrim nga i pari i shtëpisë për rritjen e fëmijëve me frymën dhe kulturën e fesë islame. Së pesti, dhe ajo më e prekshmja, mizerja e jetës në familje të rrënuara dhe padrejtësitë e mëdha shoqërore.
___________________
Megjithatë ne si shqiptarë, asnjëherë nuk jemi ndalur në hulumtime të tilla. Madje kur flasim për injorancën fetare, sidomos të drejtuesve të institucioneve, bëjmë një sy qorr e një vesh shurdh.
Institucionet tona shkencore, karshi realitetit i japin udhë atij patriotizmi butaforik që është gjithmonë midis të kaluarës dhe legjendarizmit. Kjo edhe për faktin se studiuesit janë ose komunistë të thekur, ose demokratë të djegur, ose socialistë të shtrydhur. Dhe asnjëherë intelektualë të mirëfilltë e të pavarur. Kurse qytetarët e thjeshtë nuk flasim edhe për shkak të kërcënimit. Ku siç e vutë re më sipër, mbi të penduarit e përjetshëm dhe të heshtur. Kanoset jo fjala e Zotit. Jo besimi i dlirë, por kama e jeniçerit radikal. Nga ana tjetër sa kohë që presim me bujari çdo financim prej tyre, sigurisht jemi të kapur kokë e këmbë. Edhe pse shpesh ne shqiptarët e marrin me tersllëk hamendësimin se islamin, apo fetë në përgjithësi ne i shikojnë edhe si një strehë financash.
Ndërkaq të gjithë kemi pamje të qarta se si feja, institucioni i saj, përdoren për luks politik. Deri në puthje dore, deri në ulje në shesh.
Eshtë një lloj marrëveshje që krijon realitet të detyruar. Dhe për rrjedhojë mish për ushtritë radikale kudo qofshin.
Kjo sjell atë që gazetarja e përmbledh në një fund të dhimbshëm, mizerje dhe padrejtësi. Një Kosovë më shumë e turqizuar se sa shqiptare si ashti i saj.