Nga Keze Kozeta Zylo/

Kur jeta e një njeriu këputet në mes para kohe padyshim që kujtimet që lë pas janë  gjurmë në memorje, si një Hënë e bukur vere. Në këtë esse e kam fjalën për autorin e disa shkrimeve, librave, kryeredaktorin e gazetës së mirënjohur “Trebeshina” e cila është bërë një tribunë e mendimit të lirë tepelenas dhe mbarëkombëtare.  Ndoshta mund të mos takohesh kurrë me një njeri gjatë jetës tënde, por shkrimet, gazetat, librat që kanë lënë bëhen miq pakuptuar me të gjithë lexuesit e tyre.

Duke e pasur për zemër gazetën “Trebeshina” jo vetëm si tepelenase, por dhe si një lexuese që më ngazëllehet shpirti kur shikoj publikimin e suksesshëm të saj, kam parasysh padyshim dhe një nga kontribuesit kryesorë të kësaj gazete si ish kryredaktorin të ndjerin Lumo Paza i cili u nda para pak kohe nga jeta.

Në kollonën e gazetës ku ai publikonte vazhdimisht dukej sikur mbinte një lule e bukur Trebeshine i cili me majën e penes qëndiste botën e tij shpirtërore.  Ato trokisnin fort në zemrat e lexuesve edhe pse krijuesi shpesh herë mund të ndesh me netë skeptike, por degët e pemëve thyheshin nga pesha e frutave të pjekur të vjeshtës tepelenase.

Ishte një mësues që eci gjurmëve të historisë duke na dhuruar shumë libra ndërmjet tyre dhe monografinë: “Tafil Buzi, kryekënga e trimave”, libër që erdhi mbi krahë pulëbardhe mbi dallgë oqeani dhe përhapte zërin e Tafil Buz mustaqeziut i cili të kujton këngën e famshme popullore si: Ndë Stamboll karta dërgojnë/ Se raeja po lëftojnë/ Që në Berat’ e në Vlorë/ U mbush deti me pamporë/ Një pasha me tre taborë/ Misërishtatë i korrë/ Se e dinë me kë lëftojnë/ Me Gjon Lekë Kuçin thojnë/ Gjon Lek’ e Hodo Aliu/ Mbë dorë palla ç’ju ngriu/ Tafil Buz-mustaqeziu/ Nga Gryk’ e Kuçit arriu/…

Libri thotë autori është mbështetur në materialin arkivor të përkthyer në gjuhën shqipe kryesisht prej arkivave osmane, në botimet e historianëve e të kronistëve tanë ku trajtohen lëvizjet kryengritëse kundër osmane të asaj periudhe, në burimet gojore e të dhëna të tjera arkivore të nevojshme për një monografi.

Ishte një zë tepelenas me ëndrra të një kundrimi magjik duke u bashkuar në peizazhe shetitëse me vatranët e fillimshekullit të kaluar tepelenas.  Në të tilla projekte pa çmime të epërme shihet pasqyra e një edukatori me duar të blerta që sjellë lule bjeshke duke i dërguar mesazhe qiellit nga ditari i tij si me refrenin: Buken tonë të përditshme falna sot!

Tafil Buzi ka frymëzuar shqiptarët në kryengritje kundër osmanëve si dhe poetin e shquar Agim Shehun i cili ndër të tjera në poezinë “Fotografia” e Gjolekës shkruan:

“Tafil Buzit të m’i thoi/ Gjoleka s’e turpëroi/ isua e maleve tejpërtej kumboi/ Gjoleka’ po formohej pikturë/ mbi piedestal Heroi.
Monografia e publikuar për Tafil Buzin nga autori Paza të kujton nobelisten e shquar amerikane Tony Morrison e cila thotë se: Në qofte se ju vërtetë doni të lexoni një liber, por akoma ky libër nuk është shkruar, ju duhet ta shkruani atë.

Është ditari i një mësuesi si një degë e bukur lule molle që varet nga një guvertë e bukur reje të argjendtë dhe që hedh petale pikëllimi të ndarjes parakohe.  Nga bardhësia e degëve me lule të bardha molle bariu i Trebeshinës me fyellin magjik përflak si vetëtimat tingujt tek lexuesi i rregullt ngase dehet dhe digjet metaforikisht brenda tyre.

Monografia “Tafil Buzi – Kryekënga e trimave” e studiuesit Limo Paza, është botuar 10 vjet më parë, me rastin e 175-vjetorit të Kuvendit të Beratit, pararendësja e denjë e promovimit të figurës së Tafil Buzit në Shqipëri!

Në fund të vitit 2013, Presidenti i Republikës së Shqipërisë, z. Bujar Nishani e nderoi Tafil Buzin, me titullin e lartë “Nderi i Kombit”.

Dhimbja e ikjes për këdo është e madhe, por po aq dhe për krijuesin si në rastin në fjalë për të ndjerin Lumo Pazën, ndaj dhe familja, fëmijët për momentin mund të hutohen, por krenohen me veprat dhe shkrimet që ka lënë.

Ato ngelen strehë e kujtimeve, një shteg ylberi ku Pegasi fluturon i lirë, i lirë.

Ishte një mësues dhe krijues që eci rrugëve të pashkelura dhe ndali pranë Trebeshinës, malit lirik që çdo udhëtar çmendet nga magjia e gjirit të tij që pikon kulloshtër.  Ishte një k/redaktor që s’u lodh kurrë brenda kullës që sillte gjithë blerimin e stinëve, paçka se ndonjëherë ato mund të egërsoheshin si shterpa.

Ai tashmë është në shtëpinë qiellore ku prek dhe sheh qartë me sytë e Diellit gazetën “Trebeshina” i cili shkriu gjithë mundin dhe dijen për të.

Krijimet e tij nuk janë zymtësi muzgu vjeshte dhe ato nuk e lënë punën dhe idetë e hedhura të mpiksen si pikëz gjaku në ndonjë pjesëz trupi, apo të vajtojnë në ndonjë shkarpë të thyer si këngë qyqeje, ato janë veçse ditar i blertë i nje mësuesi, i një autori që komunikon përjetësisht.  Gjuha e përdorur si deti i thellë pasqyrohet kaltërsisht në sytë e lexuesve dhe qëndron si syprinë e qetë për pritje të tjera me vazhdimësi besnikërie dhe mirënjohjeje nga kolegët e tij të dashur.

 

5 Prill, 2014

Staten Island, New York