Nga Fadil LUSHI/Fjalori i Gjuhës së Sotme Shqipe për fjalën TJERR jep këto shpjegime:E bëj fill leshin, pambukun, lirin etj. duke e tërhequr pak nga pak nga shtëllunga dhe duke e dredhur me dorë a me makinë. Tjerr lesh (pambuk, mëndafsh). Tjerr trashë (hollë). Tjerr me furkë (me makinë).

• fig. E zgjat shumë e pa nevojë një punë, një bisedë etj., e stërholloj, e bëj tërkuzë. I tirrte fjalët. E ka zakon ta tjerrë. I tjerr gjatë gjërat ai. Mos e tirr më tutje!

• fig. Shpif a sajoj diçka të paqenë. Pse tjerr kot! Nuk është mirë të tjerrësh.

 

* Tjerr (pret) hollë… Tjerr lëmshe kundër dikujt –  shpif shumë kundër dikujt, thur intriga të mëdha.

              Miq të nderuar! Në këtë shkrim të radhës do bëj përpjekje ta them të vërtetën për një ngjarje me rëndësi historike, një ngjarje sa humane, po aq emancipuese dhe po aq denigruese. Për këtë arsye do të shkruaj për sebepin tim dhe të gjeneratës sime dhe, në veçanti, për “shokun” nga një mëhallë e kasabasë së Tetovës. Ju them që në fillim, se nuk do të tjerr as leshin as pambukun, nuk do të tjerr as me furkë e as me makinë,  nuk do ta stërholloj shkrimin, po as tërkuzë nuk do ta bëj, nuk do të sajoj a të trilloj gjëra të paqena, përkundrazi, në këtë shkrim do të bëj përpjekje të identifikoj njerëz të cilët lëre që jetojnë në një realitet të shtrembëruar dhe në iluzion, por mëtojnë ta zbehin dhe ta anashkalojnë kontributin e disa shqiptarëve që ndërtuan të kaluarën e tyre të lavdishme. Nëse jo për diçka tjetër, atëherë do ta bëj për gazetën në fjalë, për lexuesit e mi të çmuar dhe, në instancën e fundit, për hir të njerëzve të cilët në ditën e njëzetedytë dhe të njëzetetretë të muajit dymbëdhjetë të motit 1968 kërkonin lirinë e munguar të vatanit të tyre të zaptuar. Prandaj, jo më kot, iu referova Fjalorit të gjuhës sonë dhe kujtesës sime pamore e dëgjimore.

             Dikur moti prindërit tanë mendjendritur thoshin: Nëse do jetimin ta ndihmosh a ta mishërosh, mos e paragjyko, mos e përmend të mirën që do t’ia bësh dhe nëse do t’ia bësh një nder, bëje me tamam dhe mbaje për vete…, mos e bëj sa për sy e faqe…, sepse jetimi s’përdëllehet dot kollaj. Por ama, mos harro se një ditë edhe ti mund të biesh në hall të madh, andaj do të duhet të bësh kujdes se në derën e kujt do të trokasësh për të kërkuar ndihmën pa interes! Asokohe ne, që ishim axhami në fiqir, nuk e kuptonim në asnjë mënyrë këtë thënie popullore që lakohej nga prindërit tanë të varfër, por të mençur, për faktin se kjo filozofi ndoshta nuk na hynte në punë, po ndoshta edhe nuk besonim se një ditë do të ballafaqohemi me këtë mençuri popullore.

            Kritikët letrarë shqiptarë thonë se Azem Shkreli ishte një njeri i cili u ngjit natyrshëm në kulmet e poezisë së sotme shqiptare. Ai njëherë, pos të tjerash, kishte thënë: “Të vërtetën përgjysmë mos e ndaj, se njëra gjysmë komploton kundër saj”. Ky përgjysmim i së vërtetës shkreliane, pa fije dyshimi, sot e gjithë ditën e Perëndisë, do të gjejë vend në muhabetin e pshurrur të “mikut tim” në vijim të këtij shkrimi.    

           Sot e kaq dekada pas takova “shokun” e mëhallës sime. Ishte duke dalë nga haleja e kasabasë. Sigurisht që ato hapësira i kishte frekuentuar sa për të bërë çiçën pa pare. Pasi u “përshëndetëm”, pa një pa dy, ashtu thjesht e pshurri muhabetin fare. Bënte sikur ende frymonte, njësoj si në vaktin e babait të tij komunist, gjegjësisht ish-kolaboracionistit i përbetuar. Sikur e kishin zaptuar ethet malarike. Sikur e kishte kapluar nostalgjia për vitet e ikura. Sikur nuk ndërgjegjësohej sa i përket shqiptarizmit të tij të rremë. Sikur kishte harruar detyrimin moral ndaj meje dhe të tjera borxhe të pashlyera ndaj miqve të tij, që fatkeqësisht nuk frymojnë më. Çdo fjalë timen e merrte me inatin e tij prej vitesh të akumuluar, gjithsesi pa të drejtë. Më dukej se nuk ishte në terezi, sikur i kishte luajtur tepeleku i kokës, edhe ashtu të boshatisur.

Duke vërejtur se po e shpërdoronte durimin tim, ia ktheva: – Pa më thuaj, “mor dost”, ç’të mungon e ç’të mundon! Ma ktheu hazërxhevapin, ashtu si ndër dhëmbë, duke më thënë: “Ore, pse nuk ma urove gjyshërinë time!”. Fillimisht mëtova “ta gjezdis ashtu kot” përgjigjen time, por duke qenë i ndërgjegjshëm se nuk do t’ia kapte radakja, ia ktheva troç, ashtu drejtpërdrejt pa frikë, ‘açik’, në sy: – Po kur u martove, o “mik im”, e që sot qenke bërë gjysh! “Ehe, a hiç nuk të kujtohet, ishte moti 1981, pikërisht në vitin kur komunistët ty ta morën “masën e samarxhiut”, në vaktin kur bashkëpunëtorët e tim eti ta morën bukën e gojës”. – Eh, “xhanëm, miku”, të lus mos ma rikujto atë kohën tënde…, fare mirë e mbaj mend kur babai yt ftoi gjithë burrat dhe gratë e lagjes në dasmë, kurse mua më la mënjanë me a pa të “drejtën” e tij. Ehe, sa shumë u pikëllova në atë kohë. Ti “shoku”, tok me babin tënd, asokohe më lënduat e më anashkaluat! Dhe kur shokët e klasës e kishin pyetur babanë tënd se për ç’arsye mungoja unë në dasmë, ai ishte përgjigjur: “Kam të ftuar funksionarë të lartë të partisë komuniste“, e të tjera broçkulla dhe gjepura kalamajsh! Dhe tashti, miku, më thuaj ç’kuptim do të kishte “urinimi” im! Dhe “miku” duke u çakërdis nga mendja, ma ktheu njësoj si daulltari i grupit a bandës frymore, të cilit para dasmës i çahet daullja: “Nuk të thashë të më ‘urinosh’, por të më urosh a të më japësh uratën!”. Ja ktheva se e ç’kuptim do të kishte kjo uratë apo ky ‘urinim’, po ç’të duhet kjo uratë irredentisti, uratë njeriu i cili dikur moti mëtoi të ta prishë rehatinë e familjes sate komuniste, rehatinë e babait tënd, i cili dikur hante bukën dhe qengjin e katundarit fisnik shqiptar, e mandej bënte duanë e kaurit-komunist dhe ca të tjerë shqiptarë!… Ç’të duhet urata e njeriut të cilin babai yt e konsideronte rebel dhe shkatërrues sistemesh!

           “Mbreti Solomon, të cilit një ditë ia sollën për gjykim dy gra të cilat pretendonin se ishin nënat e një foshnje, e zgjidhi çështjen duke gjetur nënën e vërtetë, nisur nga gruaja e cila shprehu më shumë dhembshuri për foshnjën. Solomoni menjëherë nxori një shpatë dhe kërcënoi të ndante më dysh foshnjën, por njëra nga gratë iu hodh te këmbët duke iu përgjëruar që t’ia falte jetën foshnjës dhe se ajo hiqte dorë nga pretendimet e saj kundrejt foshnjës. Solomoni e kuptoi që ajo ishte nëna e vërtetë dhe jo gruaja tjetër, e cila u pajtua me faktin që foshnja duhej ndarë në dy pjesë”.

Eh, “xhanëm miku”, të vërtetën mos e ndaj përgjysmë…, mos e nguc foshnjën, lëre të RRITET!

P.S.

Ky shkrim u dedikohet të gjithë pjesëmarrësve të demonstratave të vitit 1968 në Tetovë.