TREGIM NGA HASAN KOSTRECI/
Me Andrean jam njohur qysh në Nëntor të nëntëdhjetën e pikërisht tek zyra e emgracionit në Romë, ose më mirë, tek Koraxhio, siç i thoshim zyrtarit me origjinë sërbe që shërbente në atë kohë atje, të cilit emrin ia mbaj mënd, sepse na ndihmoi në pergatitjen e dokumentave, neve dhe gjithë emigrantëve të ardhur nga ish vëndet komuniste të lindjes, të cilët aplikonin për të shkuar në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, në Kanada apo Australi. Qëndruam atë ditë bashkë vetëm për pak minuta, aq sa u prezantuam dhe mora vesh se ishte nga Fieri dhe atje me gjithë familje pati banuar, deri ditën që iku. U takuam përsëri mbas disa muajsh e pikërisht në pranverën e vitit të ardhëshëm, pra në nëntëdhjet e njëshin, sepse na qëlloi të intervistoheshim në Ambasadën Amerikane në të njëjtën ditë dhe nga që u aprovouam dhe të dy e fituam azilin politik, u ulëm në një nga lokalet aty afër që ta festonim, por si herën e parë, ashtu si dhe sot ai erdhi sëbashku edhe me një shok tjetër dhe mora vesh se qe me origjinë Ruse dhe quhej Dimitër. Ky ishte një burrë rreth të pesëdhjetave, nja tre vjet më i madh nga neve, trup gjatë, flokë biond të përziera me thinja të bardha, fliste pak dhe burrë serioz.
– Jetojmë afër dhe është njeri i mirë dhe intelektual njëkohësisht – më tha Andrea – ka pasion muzikën dhe meqënëse atë fushë e njoh pak a shumë edhe unë, diskutojmë me njëri tjetrin, bile i bije mjaft mirë edhe violinës.
– Po si komunikoni? – U bëra unë kurioz.
– E flas pak rusishten, sepse kam qënë nja dy vjet student në Moskë, kur isha i ri – m’u përgjigj ai.
– Ç’farë pune ka bërë atje? – e pyeta përsëri, por dhe fillova të dyshoj, se mos të dy kishin prejardhje komuniste dhe bashkë i lidhte më shumë ideollogjia e tyre.
– E, i shkreti, ka lindur në Siberi, ku i ati si armik i regjimit komunist dhe i Stalinit, ka qënë i internuar – më tha Andrea – i liruan në kohën e Hrushovit dhe nga që kishte talent për muzikë, vazhdoi konservatorin dhe e përfundoi mjaft mirë. Për ca kohë e mbajtën në orkestrën simfonike të Moskës, por më mbrapa, për punë po biografie, e hoqën dhe e degëdisën si mësues të thjeshtë muzike në një qytet në veri dhe shumë larg Moskës, gati në kufi me Finlandën.
– Dhe nuk ka ndërmënd që ta vazhdojë këte profesion edhe këtej?
– Është vonë, më thotë dhe interesimi tani duhet të jetë më shumë për kalamajtë, por atje ka bërë njëkohësisht edhe një aksident dhe krahu i majtë, siç shoh, kur i bije ndonjëherë violinës, i lodhet shpejt dhe nuk vazhdon gjatë.
Qëndruam për pak sekonda në heshtje, pimë cigaret që kishim në dorë, gjithashtu kafet dhe nga radio e lokalit e vendosur mbi banak, po dëgjonim një serenatë të vjetër italiane.
– Kurse im atë me akuzën si sabotator, është pushkatuar me grupin e inxhinierëve të naftës në Fier, nëqoftëse e ke dëgjuar – e prishi atë heshtje Andrea – dhe në të njëjtën kohë edhe mua më kthyen nga Moska e përfundova puntor krahu në N. Sh. N. e Fierit
– Më ardhka keq – i thashë.
– Po atje, të paktën, kam mësuar pianon, gjithashtu edhe fizarmonikën – përfundoi ai së rrëfyeri këtë herë për veten e vet dhe vështroi nga Dimitri, i cili nxorri nga xhepi paketën e cigares dhe na ofroi nga një edhe ne të dyve.
– E formokemi atëhere një grup të vogël muzikor, sepse edhe unë luaj pak në kitarrë
– i thashë dhe qesha, por gjithashtu edhe Dimitri, kur miku im ia përktheu.
Edhe udhëtimin për këtu në New York, koinçidoi që me Andrean ta bënim përsëri bashkë dhe me të njëjtën avion dhe mbasi i ndërruam vëndet me gratë, u ulëm pranë njëri tjetrit dhe nisëm përsëri bisedën.
– Po ti me se je marë në Shqipëri? – Më pyeti ai këtë herë mua.
– Disa vite si mësues fshatrave të rrethit të Gramshit dhe pastaj njëzet vjet të tjera mekanik makinash – iu përgjigja dhe i tregova duart dhe gishtërijtë e trashë dhe bërë gjithë kallo.
– Më the, se i bije pak kitarrës, por me këto gishta, besoj, që ti kap dy tela njëherësh – bëri ai humor dhe nga që lejohej në atë kohë cigarja, dolëm në fund të avionit dhe e ndezëm.
– Dimitrin e le në Itali?
– Po, më uroi ‘Udhë të mbarë’, kur u ndamë, por e pashë që u mërzit dhe mbushi sytë me lot. Nga Italia, depertohen gati çdo dy javë emigrantë dhe më shumë nga çdo vënd tjetër
– shtoi ai.
Kur zbritën në aeroportin J. Kenedi, megjithëse na patën thënë që është i madh dhe të kemi kujdes mos ngatërrohemi, u hutuam aq shumë, sa u ndamë me njëri tjetrin, pa lënë asnjë mundësi takimi. Atë e morrën njerëzit e vet dhe ikën, kurse mua të mijtë dhe qysh prej asaj dite, nuk u pamë më.
New Yorku, siç njihet, është një qytet gjigant dhe ka mjaft gjallëri, por jo vetëm mbi tokë, por edhe nën tokë dhe në metronë e tij, një nga më të mëdhatë në botë, qarkullojnë mbi katër miljon njerëz në ditë. Trenat e shumtë dhe të mbushur plot e përplot, sidomos mëngjesve dhe pas orës katër mbas dite, megjithëse shkojnë e vijnë njëri pas tjetrit, platformat asnjëherë nuk i sheh bosh. Kjo gjallëri, në fakt, më ka pëlqyer, por njëkohësisht edhe habitur, për aktivitetin dhe vrullin e madh të këtij populli, aq sa edhe në eskeletër, nuk presin të shkojë deri në fund, por i zbresin shkallët me vrap. Emigrantët e ardhur nga vënde të ndryshme, sidomos, nga ato të qeta, si Shqipëria apo ndonjë tjetër si kjo, jo vetëm befasohen, por edhe i trëmb ky dinamizëm, sa u duket e pa mundur që të ambientohen, por dalëngadalë dhe me kalimin e kohës, edhe ata përfshihen nga kjo rjedhë dhe u bëhet pastaj e zakonshme
Një veçanti këtyre metrove, ua japin edhe grupet muzikore apo individë nga vënde të ndryshme, të cilët kanë kënaqësi kur talentet e tyre i demostrojnë përpara këtij mjedisi dhe megjithëse, siç thashë, të gjithë shpejtojnë dhe nguten për të kapur një tjetër tren, të dalin jashtë mbi tokë e të shkojnë në shtëpi apo në punë, ndalojnë patjetër dy tre minuta përpara tyre dhe rrinë i dëgjojnë. Siç e përmënda, e adhuroj muzikën, qoftë kjo amerikane, latine, europiane, e lehtë apo klasike, nuk ka rëndësi, sepse arti s’ka nacionalitet dhe kur është i bukur, pëlqehet dhe vlerësohet nga të gjithë, por më bëri pershtypje një mbas dite kur dola, si zakonisht nga treni në Lexinton Aveny për të shkuar në punë dhe megjithë zhurrmën dhe fishkëllimat e trenave nga të dyja anët e platformës, midis intervaleve, munda të dalloj edhe tingujt e një violine që më ranë në vesh dhe më bënë përshtypje. Vazhdova të eci, kur përpara pashë një grumbull të madh njerëzish, të cilët kishin bllokuar, bile edhe kalimin. U mundova që të çaj dhe midis pashë një burrë të moshuar që luante i vetëm në violinë, por gjithë ajo audiencë përqark, të linte të kuptoje se duhej të ishte një instrumetist i mirë dhe jo i zakonshëm. Lëvizjet e trupit të tij të kombinuara bukur me ato të harkut të violinës, shprehnin fisnikëri dhe elegancë njëkohësisht, ndërsa fytyra mjekëroshe, herë çelej dhe herë ngrysej sipas tempit dhe tonacioneve të muzikës që luante. Përfundoi një pjesë nga simfonia e Çajkovskit dhe nisi një polka, e cila e gjallëroi ambientin edhe më shumë dhe njerëzit përqark filluan ta shoqërojnë duke përplasur shuplakat. Dukej i emocionuar, por njëkohësisht edhe i lodhur, prandaj e la për një moment violinën sipër kapakut dhe nxorri nga xhepi shaminë të fshijë fytyrën dhe ballin e djersitur, por kur ngriti kokën dhe buzëqeshi, me dikë më ngjau, prandaj iu afrova që ta shikoja edhe më mirë. Duartrokitjet s’pushonin, ndërsa dikush pranë tij, thirri disa herë me zë të lartë ‘bravo, bravo’. Megjithëse qysh atëhere pati kaluar mjaft kohë, u sigurova, se ata ishin dy miqtë e mij, të njohur këtu e njëzet vjet më parë në Romë dhe pikërisht Andrea me Dimitrin.
– Kemi ndryshuar, por jo plakur – u thashë dhe hapa krahët e i përqafova.
– Ti? – ia bëri Andrea që më njohu i pari, ndërsa Dimitri më mbas dhe të tre po e shikonim njëri tjetrin të malluar. Mbaheshin të dy mirë dhe nga që qe verë, veshur kishin pantallona blu xhinse, këmisha me mëngë të shkurtëra dhe marë pamjen, tashmë, të amerikanëve.
– Dimitri banon në Philadelfia, por jemi takuar bashkë disa herë, ndërsa me ty, s’e di se si u shkëputëm dhe na u prenë me njëri tjetrin lidhjet – po më thoshte Andrea – ndërsa, kur fola herën e fundit me të në telefon, më tha se kishte dëshirë të madhe të jepte një koncert me violinë në metronë e New Yorkut dhe ja ku iu plotësua – vazhdoi ai dhe ia bëri me dorë nga Dimitri, i cili akoma dukej i emocionuar dhe fytyra i shëndriste si e një fëmije.
– Qënkeni vërtet një muzikant virtuoz dhe suksesi u duk fare qartë – i thashë dhe me dorë tregova publikun përreth, një pjesë e të cilëve, nga që shpresonin se ai mund të luante përsëri, nuk po largoheshin. Një dëshirë të tillë e pashë që e kishte edhe Dimitri, por dukej i lodhur.
– I promise, that tomorrow at the same time, I will be here ( U premtoj, që nesër në të njëjtën orë, do jem këtu) – u tha ai atyre dhe ata nga kënaqësia, përplasën duart.
– Koncertin e fundit, përpara se të më pushonin, e kam dhënë këtu e dyzet vjet më parë në Moskë – vazhdoi Dimitri të na thotë duke ngjitur shkallët që të dilnim mbi tokë – por më besoni se duartrokitjet që mora sot në metronë e New Yorkut, më bënë përshtypje dhe më lanë emocione.
– Arti, sado me nivel që të ketë, në diktaturë nuk vlerësohet – i thashë dhe mbasi pashë orën dhe kisha ende kohë për të shkuar në punë, vajtëm e u ulëm në një lokal në tre Aveny që të pinim diçka, por edhe ta festonim këtë takim të bukur emigrantësh.