namik Selmani – Page 4 – Dielli

,,Një qytet që duhet të flasë …shqip!”

August 24, 2013 by dgreca

..Por Shitoret e Tiranes dhe shume qyteteve te Shqiperise kane harruar te flasin shqip…

Vëzhgim nga Namik Selmani/

Rendja drejt Evropës së afërt dhe drejt Amerikës së largët jo thjesht si kureshti, po edhe si barazi qytetërimesh, fort na i ka ndryshuar kahjet tona sociale. E duam s’duam edhe do të pranojmë disa prej riteve që qytetërimi perëndimor na i ka “diktuar” me e pa dëshirën tonë. Pak a shumë njëlloj sikur të themi se Ekonomia e tregut përcakton se çfarë do të mbjellësh e çfarë do tregtosh. Na duhet që përdorim reklamat që nuk i kishim më parë, të provojmë pijet e forta ose atë të përzierat që djemtë tanë para se t’i përdorin në lokalet shqiptare të vendit tonë, i kanë përdorur në Evropë. E kemi parë në gjellët tona. Na kanë dhënë një lloj etike ndryshe nga ajo që kemi pasyr në marrëdhëniet mes njëri- tjetrit në rrugë, në familje, në lokal, në familje, në isntitucione. Pa folur për ndikimin e jashtëzakonshëm që ka dhënë teknika e Internetit e kompjuterit të celularëve, etj. E nëse në këtë vërshim të Evropës shumë gjëra edhe mund të falen madje, edhe të bëhen ashtu si nuk janë bërë më parë në këtë vend duke shtuar në më të mirën e mundshme zakonet tona me ato të Evropës, nuk mund të falet aspak ajo që shohim sot në rrugët tona, në dyqanet tona pa folur edhe për mjediset zyrtare duke nisur që nga shkollat që po bëhet me gjuhën tonë kombëtare. Nuk duam të lëshojmë këtu sa e sa nene që përdorin kombet e tjera shumë të të kulturuar se në, shumë më afër zbatimit të ligjeve se sa ne. Ligjvëvënësit e këtyre 22 viteve thonë se ne jemi shteti që kemi shumë ligje të mira. Një gjë është e thjeshtë Ajo, gjuha jonë në këto rrugë, në vetrina dyqanesh është goditur si asnjë herë tjetër. Nuk dua që ta shohim problemin si nostalgji për ata rilindas që punuan u gjakosën e sakrifikuan që në tokën e tyre të mësohej shqip të flitej shqip, të shkruhej shqip. Madje duket pak i dalë mode Petro Nini Luarasi që kishte shkruar që moti: “Mblidhmani gjakun tim se do iu duhet fëmijëve të së ardhmes për të shkruar shqipen” Por po të ishin gjallë nuk e dimë se si do ta gjykonin që ende në pjesën më të kulturuar të Tiranës, që quhet “ BLLOK” në pjesën më të pasur të Tiranës ku shkruhet me të gjithë gjuhët e botës anglisht, frëngjisht, italisht. Vetëm jo Shqip.

Le të marrim njërën prej tyre TABACCO SHOP. Në gjuhë respektive duhe të ketë cigare prodhime duhani brenda tij dhe pije të ndryshme. A nuk ka një emërtim respektiv në gjuhën shqipe për këtë lloj dyqani? Një dyqan dyshekesh ka emrin Vorld Flex. Të gjithë klubet e kanë ”harruar” shqipen dhe shkruajnë Club. Të gjithë kafenetë e kanë “harruar” emrin shqip dhe e shkruajnë “Cafee” Jo më pak këto “lajthitje” gjuhësore i sheh edhe te rruga që të dërgon te 21 Dhjetori përballë shkollës “Sabaudin Gabrani” tek Rruga e Durrësit, te “Rruga e Kavajës” etj. Po në një shkalllë më të ulët këtë e sheh edhe te qytete të tjera të Shqipërisë sidomos në qendrat turistike të vendit tonë. Natyrisht atje ka më pak lokale e më pak banorë dhe jo se ka më shumë rregull të tillë që është shkelur me të dy këmbët kudo. Kudo. Brenda këtij absurdi me plot kuptimin e fjalës në rrugën “Myslim Shyri” ndeshim në një fakt të tillë. Në dy dyqane që shisnin rroba të gatshme ishin shkruar si tabelë dyqani “Chic ëoman” dhe Vita Boutique”

Po këtu mund të rreshtojmë të tjerë emërtime “Madison Aveny”, “Favorii Shop”, “Evona nyense” etj, etj. Se si lexohen këto nga një njeri i thjeshtë nuk ka koment.

Edhe dyqanet e pakta të bulmetit, të bukës apo të gazetave me emra shqiptarë rrinë si të drojtur, si jetiëe përballë kësaj lukunie gjuhësore. Një emër si “Kësulkuqe” në barakën e gazetave të ngroh vetëm në të dhjetat e sekondës se pastaj vazhdojnë sa e sa emërtime me fjalë të huaja.

Duket se gjuhët e huaja na “kanë pushtuar” edhe mjediset tona. Një sy i thjeshtë qytetari pale i një pushtetari qendror apo i një bashkie të caktuar që shumë herë për të mos thënë se çdo natë pinë kafe në mjediset e ish Bllokut dhe nuk shohin se çfarë emërtimesh ka në hyrje të këtyre lokaleve.!!!!! Le të marrim një prej tyre Tabacco Shop Pas këtyre fjalëve shumë të hidhura për një shtet, për identitetin tonë kombëtar, për ligjin tonë që nuk funksionin në të gjithë qelizat e tij e për të folur edhe për moralin shumë të ulët kombëtar, do të pyesnim pak edhe Akademinë e Shkencavë të shtetit shqiptar: “A nuk është edhe ky problem një nga ato që duhet të ngrejë Akademi përpara shtetit, përpara shoqërisë për të realizuar në praktikën e përditshme vënien në jetë të nenit të Kushtetutës sonë që thotë “Në Republikën e Shqipërisë gjuha zyrtare është gjuha shqipe”?. Nuk do të ishte e jashtëzakonshme, madje do të ishte shumë normale që edhe vetë Presidenti i Republikës ose stafi i tij të tërhiqte vemendje për këtë fenomen që lidhet drejtpërsëdrejti me identitetin kombëtar. Jo më pak përgjegjësi morale dhe zyrtare ka edhe Ministria e Turizmit, Kulturës, Rinisë dhe Sporteve që duhet të kujdeset për mjediset e kulturuara të qyteteve tona. Ne jemi konsumatorë të tregjeve që na kanë zënë rrugët, sytë, na kanë boshatisur shpesh edhe xhepat përtej zbrazëtisë së tyre, po nuk duhet të konsumojmë këtë “mall” që është jasht standartit tonë kombtëtar

Çdo individ qoftë tregtar, qoftë shef, qoftë diplomat mund të bëjë ç’të dojë në shtëpinë e tij , po në mjediset publike, duhet të respektojë ligjet publike që shoqëria e një vendi të caktuar i ka nxjerrë me ligjet e aq më tepër që nuk kundërshtohen në parim për zbatimin e tyre. A i ka shkuar ndonjëherë në mendje Policisë Bashkiake të një qyteti të caktuar, një këshilli bashkiak duke nisur që nga kryeqyteti, që të bëjë edhe kontrolle të tilla ashtu si bëjnë edhe për tatimet, për mjediset e paligjshme që zënë lokalet me vendosjen e karrikeve, të luleve në tortuare para dyqaneve të tyre????? Jo më pak i dëmshëm edhe edhe në planin pedagogjik. Me gjithë mangësitë që ka sot mësimdhënia e gjuhës antare në të gjithë nivelet për shumë e shumë arsye, ajo punë e mirë që bëhet shkërmoqet krejt kur nxënësi i shkollës 9-vjeçare apo edhe i shkollës së mesme sapo lë pragun e shkollës përballet me “vrasjen “ e gjuhës së tyre amtare në çdo qoshe në çdo rrugë, në mjedise të ndryshme, duke nisur që në dalje të portës së shkollës. Si do vepronin në Francë po që se rrugët e Parisit do të “pushtoheshin“ nga fjalët e një gjuhe të huaj spanjolle, angleze, pse jo dhe shqiptare????. Me sa dimë ende nuk është e qartë se si mund të ndëshkoheshin për këtë “ faj” . Po kur mendon se në ato qindra e mijëra libra që dalin gati çdo ditë në tregun shkronjor, në shkresat që dalin nga zyrat e shtetit të të gjithë sektorëve që ka shteti që nga komuna më e largët deri te kryeministria, gjuha është e goditur në të gjithë rregullat gramtikore të leksikut, të morfologjisë të sintaksës, atëherë, vetëm atëherë, mund të qetësohesh për pak sekonda për këtë faj kolektiv dhe institucional që ia kemi bërë vetes

Për fat të keq, edhe këtu forca e shoqërisë civile është e topitur, e butë, gati e padukshme fare. Ne shqetësohemi me të drejtë për fatin e romëve, të bujqve, të shoferëve taksistë, për të pastrehët, për të papunët, po nuk flasim për këtë pasuri që po na humbet në sytë tanë. Edhe shtypi por edhe televizionet pak e trajtojnë në rubrikat e tyre të përditshme as tek “Zëri i Popullit“ (rubrikë televizive) me inervista të rastësishme në rrugë. Nuk është e vështirë që të gjesh një ekip gjuhtarësh që të ndryshojnë gjendjen. PO duhet dëshirë, duhet pak shqiptarizëm. Ndoshta duhet një bashkëpunim edhe ndërshtetëror me shtetin e Kosovës ku në të dy shtetet gjuha shqipe është gjuhë zyrtare Mes kësaj tollovie që është edhe një test i kulturës sonë kombëtare që po shkelet me 10 këmbë, ne duhet të thërrasim, të shqetësohemi që “një qytet duhet që në mjediset e tij të flasë shqip”

Gusht, 2013

Përtej ndotjes së një qyteti

August 18, 2013 by dgreca

nga Namik Selmani/

Kur vendosa të isha pjesë të një opinon për këtë problem, që është sa i rëndësishëm, sa edukativ, sa i dobishëm, sa i domosdoshëm, sa emocional po edhe po kaq monoton në shumë raste përballë një mungesë vazhdimësie në të nesërme që na prêt, do të doja që të kujtoja një episod shumë emocionues që e përjetova në një ditë prilli saktësisht para 20 viteve. Diku para Prefekturës së Qarkut të Beratit në atë tokë që atje ishte dhe është ende e asfaltizuar, një klerik i fesë bektashiane i veshur me rrobën e klerikut kishte marrë një karrocë fshesari një fshesë të gjatë dhe shumë i qetë fshinte sheshin. Të gjithë kalimtarët kalonin të heshtur, indiferentë, të çuditur me këtë njeri që shumë nuk e kishin pare edhe pse ishte një beratas. Guxova dhe e pyeta. Ishte një ish mërgimtar politk që kishte jetuar për 20 vjet në Paris dhe në ditët e para që kishte ardhur në këtë qytet kishte marrë me qera karrocën fshesën dhe fshinte -Vij nga Franca e më dhemb jo vetëm varfëria e qytetit tim por edhe papastërtia. Jemi të varfës po nuk kemi se të jemi ta papastër për tokën që e kemi në këmbë. Unë nuk jam prefekt nuk jam kryetar, po dua që atë copë tokë që më tani në këtë vend ta fshij pa droje se dikush mund të më shikojë me sy tallës. Të gjithë po goditeshim me mesazhin e tij. Tokës sonë në gjithë kohërat i kanë kënduar me shumë pasion. Toka është bërë simbol i atdheut të secilit po shumë herë është parë si simbol i jetës që prekim të asaj toke që dikur edhe na vë në gjirin e saj. Kam droje se toka aq engjëllore dhe aq bukurore është shumë intaçore me te gjithë ne. Në këtë atmosferë shumë moralizuese që shpesh e ngërthen shoqërinë shqiptare e sidomos edhe ata që merren me rininë do të bëhesha edhe unë paska mëkatar me idetë e mia. Le të ecim së pari me hapat e të rinjve të shkollave.

Nëse në një ditë të caktuar do të bëhesha aleat i këtyre të rinjve që gati me këngë në gojë e në buzë pastrojnë këtë pjesëz të qytetit do të doja që kjo fymë të jepej që në shkollë E them këtë se bëhen me dhjetra biseda e jo gjithmonë e shohim edhe te fëmija. Do të doja që të shikoja përballë brezit të ri përballë vajzave e djemve disa të mësuar me një kovë gëlqere, me një fshesë në duar e gjithmonë si VULLNETARË bëjnë detyrën që pastrojnë rrugën ku kalojnë se ajo është toka e të gjithëve që nuk ka ligj të na detyrojë që ta pastrojmë Do të ishte ende një diskutim i hapur aq solial aq edhe juridikk ai i vullnetarizmit po gjithsesi kjo dukuri duhet të jetë edhe pjesa jonë e edukimit she e stimulimit moptivues e na takon ne, mësueseve, drejtorëve të shkollave, medias dhe shumë forumeve të tjerë që të bindim njerëzit sidomos të rinjtë se vullnetarizmi ka rolin e vet. Na vjen keq që në Berat në Tiranë të shohim pemë që mbillen nga vetëm nga bankat e ndryshme shqiptare e të huaja. Mirë. Edhe bankat kanë të drejtë të mbjellin themi ne. Po mungon ajo dora jonë, e bërë me dhe toke që të bëjë punën e vet.

Themi këtë se ende nuk kemi MODELE në këtë fushë. Diku në familje edhe mund të ketë disa portrete të këtyre modeleve po jasht në mjediset tona publike, në rrugën që hedhim, në lopatë ku tymosin vazhdimisht, në disa lokale të llotove ku boshësia shpirtërore garon dhimbshëm edhe me papastërtië që shpesh na mbyt, na zjarrmon, na ligështon na shkel një psikologji gati demoralizuese. Ne ende jemi në një fushatizëm në këtë drejtim. Gati duke korizuar me vete atë fjalë “Shtyje!” që na kapluar të gjithëve. Ende nuk kemi një ndëshkim-shërim që për atë që s’duhet të bëjmë për tokën tonë. Nuk kemi dëgjuar që në një qytet dikush gjobit për plehrat e hedhur nga ballkoni ose në një vend të papërshatshëm. Ne kemi turp që t’i themi botës për njerëz që djegin pyjet, që dëmtojnë që në shkollë dëmtojnë mjediset e lulishteve. Pa folur që të bëjmë edhe një gjyq publik për dëmtues të këtyre mjediseve. Ne kemi pak shembuj gati Robinsonësh shohim në jetën tonë edhe pse diku dhe dikur nuk është vështirë që të gjenden. Të njerëzve që duan tokën e që ne nuk i njohim mirë ku janë si e mendojnë për të. Në një kohë që na futen në sy seminare të pafund shoqatash në televizione ku ka shumë moral. Me shumë emocion drithërues kujtoj këtu se në një rrugë Boston–Njy Jork që bëra para disa vitesh miku im që kisha në makinë më thoshte disa herë radhaz që të mos e hidhja nga xhami i makinës në tokë atë kuti që mbeste pas rrufitjes së pirjes në atë vapë amerikane të korrikut. Në se ndodhte një gjë e tillë, fare mirë mund të gjobitesh rreth 5000 dollarë!!!!!! Pa koment për këtë gjë!

Me këtë rast për të zbutur pak natyrën polemizuese, do të kujtoja një të moshuar nga krahina që i përkas që edhe pse nuk kishte aspak nevojë për të shitur zarzavatet që mbillte në kopësht, ai çdo pranverë punonte deri vonë që në vjeshtë të mbushej plot bahçja e tij. Në vjeshtë ai dërgonte djalin (jo pa qëllim) tek fqinjët e i dërgonte atyre domate, kunguj, qepë, sallata. Të gjitha falas, falas, po e them së dyti. -Miku ynë,- i thonin fqinjët,- pse je kaq bujar e na i jep falas? -Ju faleminderit që me respektoni duke i marrë këto. Unë nuk e shoh dot tokën ashtu djerrë, të dëmtuar në brazdat e saj. Më dhemb. Dua që toka të jetë e bukur e ajo është kështu kur e vë të prodhojë gjëra të mira, të dobishme. Që për atë, tokën tonë të dashur, të mos kujtohemi një ditë të vitit në një ditë që është vetëm një ditë larg festës së librit që është 23 Prilli, po në të gjithë ditë ne të kemi brenda vetes festën e madhe se jemi miq të Tokës dhe ajo është mikesha jonë më e mirë që na i di të gjithë numrat e celularit ëndrrat tona shpirtin tonë të trazuar. Nuk është fjala për t’u bërë të gjithë skënderbejane në këtë marrëdhënie me tokën kur themi se ai, Skënderbeu ka kërkuar që çdo çift të mbillte 25 rrënjë ullinj para se të martoheshin. Po a ka mundësi që ne të bëjmë inventarin e të gjithë pemëve të sheshit tonë. Ndoshta edhe një prej nesh ta kemi në jetë si pemën tonë si lulen tonë të shtëpisë për ta ruajtur e për ta përkëdhelur sa më shumë. A nuk është mirë që ta nisim kujdesin ndaj tokës që te varrezat ku toka bëhet bujare të na futë një ditë në gjirin e saj. A ka atje një rregullsi një pastërti, një trajtim human për të nga ne? Një pyetje që shpesh na klithmon me përgjigjen e saj. Ne jetojmë brenda vetes edhe djallin edhe një lloj engjëllizimi kur bëjmë moral aq shumë. Ndryshe veprojmë në mjediset ku toka na mban në supet, në rrugë në shkollë, në pyll. Oh, mos më kujtoni pyllin se vështirë që t’i tregojmë botës se kemi shumë fshatarë, shumë njerëz që djegin me qëllim vetë me duar e me çakmakun e tyre masa të tërë pyjesh. O, zot! Kur flet për Tokën mund të jesh shumë emocional, shumë më obligues ndaj saj. Shumë më vizionarë me projektet që hartojmë e që nuk duhet të mbeten vetëm në letrat e fletoreve apo në ekranet internetikë. Në detyrimin që që kemi për të duhet të kujtojmë se jemi vetë si toka që kemi nevojë që të gjithë të na duan, të na respektojnë e jo të na trishtojnë në atë moskujdesje të papërfillshme. Përballë mesazhit universal po edhe lokal në këtë ditë motivimi për dashurinë për tokën, më vjen në mend do të citoja këtë thënie: “Këtu në Berat nuk ka bukuri që vret, po bukuri që vritet” Një mesazh që shpesh thuhet edhe për qytete të tjerë. Dialogu Tokë–Njeri- Tokë do na shoqërojë edhe në vite. Ne dhe brezat. E pra, asnjëherë nuk duhet të ndihemi të lodhur Në këto vite të paprekura ne, fëmijët e fëmijëve tanë kemi dhe duhet të kemi një Thes detyrimesh për atë që ajo na kërkon. Sot e në jetë të jetëve.

Nusja e Pyllit (Rrëfenjë çame)

August 17, 2013 by dgreca

Nga Namik Selmani/

Bidua ishte djali më me nam e më trim i Sharatit, në Çamëri, pse jo edhe më i bukuri. I donte shumë lëndinat, krojet e shpesh bridhte në to pa patur frikë as nga lodhja e as nga frika e kafshëve të egra. As nga shiu e as nga breshëri. Kur futej në shtigjet e pashkelura nga të tjerë, ecte sikur të ishte më i moshuari për nga njohja e më i riu për nga fuqia e këmbëve dhe e duarve. Pa le e syrit të tij që e kishte si prushi i furrave çame që nuk shuhej as ditën e as natën.

Në dasmat e fshatit për herë flisnin për të vajzat gojë më gojë edhe kur ai kalonte pranë tyre, por edhe kur ai nuk ishte në rrugë, po diku larg ku kishte punën ku kishte bagëtinë e ku jetonte ditën e tij shumë të vrullshme. Apo s’kishte lënë edhe ca mustaqe të bukura. Djalë për kokën e djalit! Ngriheshin vajzat në majat e këmbëve kur kërcente ai në oda. Madje tregojnë se njëra prej tyre që kishte marrë një gur për t’u ngjitur te dritarja kishte rënë e vajzat e tjera duke kukurisur kishin qeshur me të madhe. Nuk kishte ndonjë trup kaq të madh në gjatësi, po i kishte hije çapi i hedhur. Gaz e dritë bëhej vendi. Edhe fjala jo më pak. Burimet e shumta që mbanin me ujë Gumenicën që ishte nja dy orë larg Sharatit, ishin ato që ia shihnin e ia njomnin faqet e bukura kur ai lahej në to. S’shkonte që s’shkonte në 40 shtëpi Sharati. Edhe kur e keqja e grekut më 1944 e kishte goditur fort fshatin ai ishte 39 shtëpi e dyer e sharatasve nuk u mbyllën. Bidua ishte nga ata djem që, kur dilte në Qafën e Portëzës e deri në Burimet e Mëshesëzës kishte shtruar sa e sa qyngje prej balte që të sillte qumështin e bagëtive në fshat. Se ishte det ai klumusht e nuk mbahej dot me kafshët, me kuajt që Sharati i kishte më të mirët në Çamëri.

Ujin i burimeve bëhej edhe më i ëmbël kur ecte me këta burime klumushti. E Bidon e shihje sa te malet e Shesheve, te Kroi i Plitharit, sa te Kodra e Lëmit aq sa edhe te shpella që quhej Foleja e Bilbilit ( Kushedi se sa bilbilë e kishin folenë në këtë shpellë)

Ia njihte edhe me hundë erën e 40 furrave që gatuanin për shtëpitë. Sharataset ishin nikoqire të mira e piqnin në to bukët, klumushtorët. Veç Bidua kishte qejf që të shkonte në një përrua që quhej Përroi i Zëreve. Kur ishte i vogël, dëgjonte pleqtë për këtë përrua. Flisnin ata se çfarë nuk shihje e dëgjoje për të. Po Bidua si Bidua. I dëgjonte, po qejfi ia donte që t’i besonte me sytë e tij t’i prekte vetë shkëmbinjtë. Vende nuk kishte bredhur shumë që flisnin të tjera gjuhë, po amma vendi i tij i dukej më i bukuri në botë.

Një ditë, aty nga mëngjesi e bëri karar e u fut në pyllin që quhej Pylli i Likopodhit. Në shtratin që binte butë butë në përrua. Edhe përroi kishte emrin e tij. Aty në përrua, ku lumi puthte gurët, fletët, pa … shumë vajza të bukura. Dhe ato po kërcenin. O, sa shumë që ishin! Po ato nuk ishin si vajzat e tjera. As si Minushja. As si Elmaja, si Pasheja, si Havaja. As si Selemeja që dukej që larg me ato kocat e zeza që kishte. As si Dizua.. Ah, po , u kujtua i erdhën në mendje fjalët e Xhixho Tahirit: “Eh, sa i mençur që ishte Xhixho Tahiri me fjalët e tij!” – mendoi Bidua. Këto ishin Zëret. Kështu i thoshin në fshat zanave të bukura që dilnin rrallë shumë rrallë e kërcenin njëra më bukur se tjetra. Në gurët që vinin njëri pas tjetrit në shpatet e mbushur me lloj lloj drurësh me ullinj të vjetër që s’mbaheshin mend që kur ishin mbjellë duart që i kishin vjelë në shekuj.

Ç’’të bënte????? Vetëm trimëria në këto raste nuk pi ujë. Te një vend, pranë bregut të Përroit të Bukur pa një shami të qëndisur shumë bukur. Kishte parë të tilla shami kaq të bukura që të vrisnin sytë nga mrekullia e qëndisjes te sepetet e nënës së tij që i kishte sjellë në shtëpi kur ishte martuar. Po ato po i dukeshin më të bukura. I pëlqeu shumë edhe pse kishte bredhur shumë në pazaret e shumta që bëheshin në fshatra e sidomos në Janinë ku kishte nga më të bukurat . Vrapoi dhe e mori në duar. Ç’do të bënin me të Zëret? Kjo i erdhi në mendje kur e mori dhe e vuri në gji si të ishte një mollë e ëmbël plot me erë. Nga ato gjëra që njeriu i mban si më të shtrenjtat. Si pa e kuptuar e me një urdhër të padëgjuar po edhe kaq të forte, sokëllitës, Zëret u larguan . U futën në hijen e drurëve të atij pylli që ishte në të dy anët e përroit. As vetë nuk e kuptoi se pse ikën kaq shpejt e u fshehën. Njëra prej tyre iu afrua dhe ia kërkoi shaminë me një zë lutës, përgjërues. Bidua rrinte në këmbë e nuk fliste. Jo, nuk ishte hajdut e as që do të ishte i tillë në jetë të jetëve, po ja që shaminë nuk donte që t’ia jepte. Ishte guximi mashkullor që herë pas here ngre krye atje ku asnjë nuk e prêt. Ishte krenaria e vërtetë e Bidos që kësaj radhe po shfaqej në këtë veprim?????!!!

Zërja nuk mund të ikte,. Pa shami ajo bëhej njeri. Do të futej mes njerëzve. E bashkë me ëndrrat e gazin e valles do të jetonte edhe me zilinë e të keqen e këtyre njerëzve. si në çdo cep të botës. Ia tregoi sekretin e saj dhe më në fund pranoi edhe martesën.

Zarja u martua me Bidon e motmot lindi edhe djali. Një djalë i bukur, shumë i bukur që të gjithë njëzëri e quajtën Djali i Zëres.

Kaluan vitet. Bidua shkonte shumë herë te Përroi i Bukur ku kishte parë e takuar për herë të parë nusen e tij dhe nënën e djalit të bukur. Te Përroi i Likopodhit nuk shihte më zëret. Mos vallë ishin zemëruar me Bidon se ua kishte marrë mes njerëzve motrën e tyre? Mos..?

Zërja e Bidos ose Bidla, si i thonin gratë e vajzat çame u bë si e shtëpisë pa harruar nashkat apo nazet femërore që në të gjithë kohërat jane edhe të njëjta edhe të ndryshme.

Bënte kuleçë si të tjerat. Bënte trahananë me vaj ulliri që të lëpije thonjtë. Qepte e qëndiste shamitë, jelekët ose pelshinjtë, qëndiste çorapet më mirë se vajzarte gratë e tjera të Sharatit..

Një ditë në fshat bëhej një dasëm e madhe. Shumë e madhe. Kishte nisur që të hënën në të dy konakët edhe te vajza edhe të dhëndrri. Dhiolitë s’pushonin deri në të gdhirëë. Mishrat me namë të Sharatit mbushnin sofrat ku uleshin me njëherë 20 burra, gra, fëmijë

Po a ka dasëm pa valle? Jo more vëllezër. E vallja shkonte sa te burrat aq edhe te gratë. Ah, kur sharataset ia merrnin valles thua më thua, edhe drurët lëviznin nga vendi e dielli ndalej në qiell. Edhe zogjtë rrinin në degë.. Shamia e rrallë me lule që ai e kishte marrë në atë ditë të bukur pranvere diku në Përroin e bukur të Likopodhit kishte 20 vjet që ishte fshehur ne sepetin e shtëpisë me gjërat më të shtrenjta që kishte shtëpia. Çelësin e këtij sepeti Bidua nuk ia jepte asnjërit. Jo se mund ta vidhnin, po zilia e bukurisë që mund të godiste sytë e të afërmëve, mund të bënte hatanë . Zërja do të ikte..Në kulmin e valles ku edhe rregullat e fillimit të saj nuk respektohen sa duhet dikush ia tha Zëres që ishte po kaq e bukur sa edhe ditën e parë kur kishte ardhur nuse në Sharat:

-Ngrihu, moj Zëre e merr një valle nga ato të tuat! Aman, o Zëre!

Kaq u desh nga ajo fjalë e Musait e të gjithë u ngritën në këmbë për ta mbështetur Zarja nuk fliste. Gëk nuk bënte. Mos vallë iu kujtuan shoqet e saj që kishte vite pa i takuar e pa u larë në krojet e Sharatit dhe hidhte valle atje mbi gurë?

Mos vallë .. ? Ku kërcenin tani ato? Kuuu? Edhe Bidua nuk pranonte që ajo të ngrihej në valle. E kujtonte besën që i kishte dhënë që ditën e parë të martesës dhe ditën kur lindi djali. E dinin këtë rregull edhe të gjithë burrat e gratë e fshatit.

– Hë, mo Bido, thuaja Zëres që të ngrihet. Ajo tani ka një djalë me ty e s’mund të ikë. Djali është bërë burrë.

Hë, njëri. Hë, tjetri. Mushti i trëndafilëve e kishte bërë punën e vet Bidua e ngre Zëren në valle e i jep edhe shaminë që shkoi ta merrte në sepete. I kishte hedhur çdo vit gjethe borziloku, manxuranë që ajo të kishte erë, të mos e hante mola…

Kaq deshi Zërja. Bëri një rrotullim në atë dasëm të bukur. Si të ishte hënë që brenda një kohe të shkurtër drapëronte dhe merrte po kaq shpejt pamjen e një kokrre molle. Pushuan fjalët, gotat nuk trokëllinin më. Askush s’pipëtinte. Pushuan këngët që merrnin gratë aty në qoshen e dasmës. Urimet nuk po bëheshin më. Po vetëm pas atij rrotullimi…ajo iku… u zhduk.. fluturoi.. …

Të gjithë s’u besonin syve. Ç’ndodhi , thonin shikimet e çuditura të dasmorëve . të atyre që ishin të rritur me thinja, me çibukë në duar që harruan dhe t’i thithnin nga çudia, nga mërzitja… U çuditën gratë që menjëherë nisën të shkulnin faqet e tyre sa të kuqëluara aq edhe të rreshkura. U çuditën fëmjët që u bënë më seriozë në atë çast, të gjithë.. të gjithë…Mbi të gjitha, u ֛çudit Bidua që e kishte para sysh, vetëm para pak minutash e tani nuk e shihte më. I vinte të qante ashtu si nuk kishte qarë kurrë në jetën e tij. . Nuk e pa më, po djali kudo ku ishte i shfaqej përherë i bukur, i bardhë…Njëlloj si nëna.

Sharatit i kishte ikur nusja më e bukur, valltarja më e zonja, gruaja më nikoqire. Ajo që zbukuronte aq shumë të gjithë udhët e krojet e Sharatit. Të gjithë, të gjithë ishin fajtorë të asaj ikjeje , të atij fluturimi, por edhe të gjithë ishin ata që i kishin dhënë pa dashje rrugën e vërtetë kësaj zane të bukur. Të gjithë kishin bërë tani, pas 20 viteve gjën më të bukur që mund të bëjë një njeri i gjallë i kësaj toke.. Një njeri që do lirinë e tij dhe të të tjerëve. Zërja ishte e lirë, e lirë , edhe pse pas dy dekadash. Për 20 vjet a thua se ishin në një ëndërr të bukur që nisi atëherë e po mbaronte sot në këtë dasëm. Ajo nuk ishte për fshatin e tyre sado i bukur që të ishte me livadhet, ullinjtë, krojet. Edhe pse sofrat e tij ishin mbase nga mikpritëset në botën e madhe pa fund.

Se si do të ishin pastaj të bukur korijet, krojet, përrenjtë e Sharatit, luginat e tij me atë dritë diellore, pa këto zana që jetonin aty në Mbretërinë e tyre të pacënueshme, në Mbretërinë e Valles, të Këngës, të Dashurisë???????

Si????

Si??

(2013)

Pesha e qiellit të vendlindjes

July 26, 2013 by dgreca

Ese për fjalën e mençur të kombit tim/

Nga Namik Selmani/

Kur isha i vogël e këmbët e njoma bënin ritualin e vjetër sa edhe mbarë bota, atë të hapave të parë, me atë kalamendje magjke mes rrëzimit e trupngritjes, të ecjes drejt një udhe që të dërgonte te loja, te shkolla, te lumi, te lëndina, të ara e mbjellë, te mali që gjethonte çdo pranverë, më shfaqej i bukur, i paanë, emblematik, i çuditshëm, i kaltër, i stërmadh në atë thellësi të tij, për të cilin prindërit e mësuesit tanë të parë na thanë se quhej QIELL.Ajo hapësirë e kaltër që shpesh i ngjante dhe syve të të afërmëve të mi, më ngjante për nga forma me atë furrë të nxehtë ku nëna ime e mirë fuste çdo ditë bukën e përditshme, fuste klumushtorët, birjanët që bëheshin e oriz e me mish, tavat me patate, ëmbëlsirat e ditëve të shënuara fetare apo edhe familjare e të atyre ditëve kur në katin e dytë të shtëpisë vinin nga larg miqtë e babait e të familjes, apo edhe udhëtarë që i zinte nata në rrugë. Edhe nëë një natë do të mungonin miqtë në odën e madhe, ato duhet që të përgatisnin gjellë dhe bukë për burrat që do të vinin nga arat, lëmenjtë, nga stanet e tërë ditën apo edhe natën kishin hedhur sa e sa herë të lodhur sytë nga qielli, nga yjet, nga hëna, nga dielli. Në vatrat i prisnn gratë, që iu vinin përpara gjunjëve të lodhur gjellë, bukë, dashuri. Pasi e bënin si duhet detyrën e tyre, nënat nuk harronin që në këto furra të vogla çdo mbrëmje të linin diku, në një qoshe pranë derës ca shkarpa të holla, të thata për të bërë më të lehtë zjarrndezjen e të së nesërmes.

Lart qielli i vendlindjes sime merrte formën e drurëve që e ndërprisnin paksa atë hartë të kaltër pa kufinj. Kështu qielli fshihej mes fletëve, mes minareve de kryqeyve të kishave hijerënda, mes oxhakëve të odave që tymosnin papushim sidomos mbrëmjeve kur duhet që të mundej i ftohti trimërosh i dimrit. Ndoshta kështu duhet t’i ketë ndodhur edhe mbarë njerëzimit në fosnjërinë e tij në atë ecejake marramendëse për të ndërtuar jetën sa më mirë e sa më dobishëm. Për vete e për brezat që do të vinin. E qielli i fëmijërisë bëhej pak nga pak si një flamur i blertë shumë më parë se një copë flamur kuq e zi të shpalosur para syve të mi në dasmat me aq tinguj buzëqeshje dhe urime, apo kur mbulonim arkivolët mes vajit të nënave dhe motrave. Një flamur të kuq që na vinte si kryemik në gazin e festave kombëtare apo në sepetet e nënave çame e të atyre të Kosovës për t’iu fshehur sa të mundeshin atyre që i frikësonte gjer në pikën e fundit të gjakut nga pamja. Të atyre që frikësoheshin edhe me emrin që kishte kombi që udhëhiqte ky flamur.. të atij flamuri që do të dërgonte baballarët drejt luftrave të panmërta, apo fëmijët do t’iu hynte në sy që kur do të shkelnin në pragun e një shkolle

Po para se ti të kuptoje se i takoje një shteti, një kombi, apo edhe një feje të caktuar, qielli i vendlindjes ishte flamuri i parë që të mbetej në sy. Një himn-fjalë pa muzikë, pa tamtame tribunash, pa muzikë fanfarash në rrugët e qyteteve të mëdhenj e të vegjël. E himni i tij i përjetshëm është vetë kujtesa e meditimi ynë fëminor për të deri sa një ditë të ndaheshe nga kjo jetë. Qielli i vendlindjes na ka sjellë shumë herë shiun pikëlor që na njomi supet, sytë, fytyrën e njomë, këmbët e baltosura, duart që mbanin fletoret e detyrave dhe kallamarin e bojës, me të cilën bënim detyrat në klasë e në shtëpi, këmishën e vetme që shpesh të e lanim dhe prisnim që të thahej apo na e arnonim nënat në ca vende të grisura, këpucët që numëronin ngatërrueshëm hapat tanë të brishtë që shkonin në ca udhë që nuk do të mbaronin kurrë, kurrë. Në atë prekje të shiut pikëlor askujt nga ne nuk i shkonte në mendje që të gjente një rrobë të zezë me tela që quhej “çadër” për të mbuluar supet kur ishim në kulmin e lojës. Në atë çast ndoshta ngjizej konflikti e ndeshja më e bukur e skenës–jetë. Ajo skenë ku prindërit tanë të shqetësuar na kërkonin ne, fëmijët, ne, si lojëtarë, si gjykatës të vetvetes, vazhdonim të luanim me një seriozitet aq të madh sa nuk e dalloje edhe te më akademikët e moshuar. As që mund të na ndalte shtizimin dritësor të qiellit mbi supet tanë, mbi drurët, arinjtë e rrallëruar gjumashë të pyllit të paprerë (nëse kishte të tillë), gurët, shpatet, ullishtat, burimet, në udhët që na dërgonin larg, larg,.Diku kuptuam se qielli merrte formën e një saçi të kaltër. Herë herë të murrëtyer me re shtrëngate, me re që sillnin shpeshherë ca flokë të bardhë, për të cilën na thane një ditë se ishte DËBORA.. Po ashtu shfaqej qielli i madhërshëm, i kudondodhur në supe ditësh që një ditë do të a shihnin të thinjur, të kërrusur me ca hapa të matur e të menduar.Ajo bardhësi e madhe e reve puplore shumë herë më dukej se ishin si ca shtëllunga leshi, që nëna i prekte me dorë e i merrte kur të dinte, sepse me to shumë herë ajo kalonte netët e gjata duke fijëzuar leshin e duke thurur pambarimisht triko, çorape, qilima, O, nëna ime nuk ishte si Penelopa që priste Odisenë e ikur 10 vjet më parë. Në këngët e kurbetit që ia përcillnin erërat dhe qielli Odiseja i saj ishte në arë, në udhët e afërta që e prisnin për punë në ugar. Mjaftonte që të dilje në prag të derës dhe me një zë të fortë të djalit të shtëpisë që ta mblidhte dora e vënë para gojës, ai të vinte vrap e në shtëpi dhe gjellën nuk e hante në arë, por në sofër. Para emrave të vënë nga Këshilli i të Urtëve të familjes para emrave të burrave apo edhe due u hequr ato nga qarkulimi në thirrjen për to vihej fjala “aga” ose “efendi” që ishte një lloj princërimi evropan kur edhe vetë Evropa porsa po krijonte traditën e familjeve të mëdha të saj .Pamja e furrave të nxehta shfaqej në disa zona me saçet e nxehtë ose çerepët si e kërkonte leksiku i një zone të caktuar. Mbi të vihej hiri i nxehtë i dalë nga prushi i një zjarri aty pranë për të pjekur një tepsi të mbushur me brumë buke, me perime, me byrekë. Para atij saçi faëqenxehtë monologonim: “Bukën tonë të përditshme o Zot, falna sot!” Dhe sytë i drejtonim nga qielli.

Dikur edhe kur dielli dilte në qiell apo edhe kur ai fshihej mes reve, dëgjonim se si shumë nëna, burra të moshuar betoheshin me shumë seriozitet: “Për atë qiell!” Nuk e dinim se pse ata duhet të besoheshin në këtë betim sa pagan aq edhe modern para nesh, por serioziteti dhe solemniteti, me të cilin ata e thonin atë përbetim, të bindëte shumë mirë për një gjë të tillë. A thua ishte prova e forcës së vërtetë e ndershmërisë së tyre? A thua se pesha e qiellit të pamatë i sundonte në zemër e ata duhet që të kishin GJYKATËS për atë që bënin e për atë mendonin???Kur ishim në mëdyshej hamletiane pranë një gjëme të paralajmëruar, sërish qielli si metaforë na vinte mes nesh / E thonim thjesht se nuk ishim “as në tokë e as në qiell”.Ata që futeshin në dyert e xhamive në kohën më të saktë të ritit të faljes ishin dhe e kanë përherë brenda vetes një copë të madhe qielli për të shtrirë sytë, duart e thata drejt tij me fytyrën e për t’iu falur Zotit në madhështinë e këtij riti. Ata që shkruanin vargje poezish nuk harruan që të mateshin me gjërësinë e tij për të treguar se sa të mençur ishin në ato vargje që stiseshin ditën, natën, në agim në muzg. Ata që dinin të bënin ballona letre për t’i valëvitur në një lëndinë pa tela elektrike në qiell, një ditë i bënë prej hekuri dhe bota krijoi ballonat, avionët e detit të kaltër që quhet “qiell“. Për të shkuar në të tjera vende, qytete, kontinente, në të tjera dyer shtëpish, shkollash,

E, në këtë udhëtim modern të avionëve e të fjalëve të thëna, na ka munduar dëshira përrallore për të peshuar nganjëherë copëzën e qiellit që na ka takuar të ishte yni, të rrokim me sytë e me shpirtin tonë. Të paktën, qielli e vendlindjes sonë, në pamundësi për të parë, për të prekur copëzat qiellore që mbeten në sytë e miliarda njerëzve të lindur e të ikur nga kjo botë.

Shumë e shumë vite na e kanë lidhur e na e kanë mbushur me një telnajë të pafund kloni qiellin tone. Si të ishte një kone e bukur, të cilën dikush e ka lidhur me zinxhirë si për t’i thënë: “Sus! Sus! Këtu do të rrish! Do të ikësh kur të dua unë! Do të hash atë që do të sjell unë. Do të të jap bukë kur të dua unë!” “Do të të shuaj etjen kur të dua unë??”. Pak a shumë edhe me qiellin tonë të bukur kështu po ndodhte. Kufinjtë e tij duhet të jepeshin kur të donte dikush tjetër. Madje shumë herë ata qiellin e kanë bërë të shfaqet në pamjen e një qelie të ftohtë pa dritë, vetëm e vetëm se një ditë ai qelibanuesi kishte guxuar të pushonte e të punonte nën një qiell tjetër.

Pesha e qiellit tim më bën që ta peshoj edhe më shumë fjalën e shkruar. Shumë më tunduese se urtia koniciane që i lutet zotit për të heshtur kur nuk ke se çfarë të thuash. Nën këtë saç të kaltër të gjithë ne ëndërrthurësit themi këngët e para, hedhim vallet e para. Përpiqemi që me të gjithë forcën e dashurisë të lidhemi me të. Qielli i zemrës, qielli i shpirtit, – themi shpesh në fjalët e poezive. Portat e qiellit u hapën kur u tha fjala magjike: “Të dua!” Edhe dhimbja njerëzore në të u nda me bolorimat dhimbjembushura. Diku, në dritaret qiellore, shkrimtarët vunë me kujdes personazhet e tyre .Piktorët vunë fantazinë, realitetin varfërinë, pasurinë, pa harruar që kaltërsa të bëhej “kryefjalë” e mendimit të tyre estetik.

Sot qënkam një Don Kishot i vërtetë tek dua të matem çmendurisht me peshën e qiellit tim . Gjithëse e dua. E dua. E dua gjer në dhimbje. E dua deri në belbëzimin e fundit tingullor. E duaaaaa deri në tingullin e këngës së pambaruar!. E dua deri në damarin e fundit të kaltërsisë së tij Edhe atëherë kur më përcjell fjalëmblat e mallkimet e mia.

Nazik për ato rreze diellore që i jep ushqim jete luleve, ullinjve, supeve të nuseve, hapave të udhëtarëve, syve dhe rrëfimeve të malluara të emigrantëve anembanë botës së paanë, barit të virgjër të varreve, monumenteve të bronxëruar në mbarë botën, dyerve të shkollave, portave të shtëpive që akoma nuk i kemi hapur ende, këngëve të pakënduara. librave të pashkruara e të palexuara, udhëve të largëta detare …Por edhe para portave të rënda të burgjeve ku njerëzit numëronin me një kod të veçantë ditën e hyrjes e ditët e daljes, ku qiellin e shihje në një formë shumë më të veçantë se në të gjithë vendet e tjera.

Qielli i vendlindjes ma e vidhka vikamën, piskamën, bolorimën. E ma mban fort si një kristalinë mrekulluese brenda pafajësisë së tij kaltërore. Si për të garuar me mua në atë KACEK të stërmadh dhimbjeje që më ka mbetur në kurrizin tim sizifian në shekuj. Pak a shumë edhe sot kur shumë njerëz flasin më tepër me gurët, me valët, me celularët se me njëri-tjetrit.E bëhem shpesh div përralash tek dua të hedh drejt qiellit gurët e rëndë. E bëhem Hamlet, Promete, vajatore leshralëshuar në erën e egër apo mushtullak (lajmërues i lindjes së djemve tek njerëzit e afërt të babait ose të nënës së tij).

Në “autostradën“ qiellore pa policë me shenjat karakteristike pa trafik e pa duar që lëvizin pambarimisht në një natyrë paksa edhe komike gati të automatizuar, është edhe Autostrada e ëndrrave tona. Është kujtimi i të parëve i të larguarve nga jeta që një ditë të shfaqen në disa lajmërime kornizëmbuluar me njgjyrën e zezë..Është edhe flamuri i kombit tonë që mbush sytë, kraharorët e na bën më krenarë kur e mbajmë në duar.Edhe te poezia fjalëshkruar në hapësirat e zemrës që shfaqet diku e brishtë në jetën e përditshme për të ngrohur të ftohurit e kësaj bote, duket se shohim atë ngarendje që i ngjan sadopak edhe qiellit. E, nëse mban mbi sy, në qelizën më të vogël të vargut tënd, në mençurinë e secilës fjalë, të cilës i rri bukurisht me një fjongo kaltërore, si një ushtar që e di saktësisht detyrën e vendrojes, atëherë ajo, poezia, nuk ka qenë e nuk do të jetë kurrë një krijim që shkon drejt zemrave të njerëzve të lodhur, të stresuar

Atëherë ajo vetë, poezia, ka bërë vetë ritin e peshimit të qiellit. Një rit që i jep asaj lavdinë më të madhe njerëzore por edhe modestinë e fshehur në ca kutiza ku çelësi është hedhur në Detin e Kohës Herë shfaq dhimbje, herë ngazëllim.

Qënka fort e bukur të matësh peshën e qiellit tënd! Shumë e vështirë, po aq sa edhe e bukur…(Dielli-arkiv)

Gurët e rëndë të xhamisë së Prizrenit

July 22, 2013 by dgreca

Nga Namik Selmani/

E kisha për herë të parë që shkoja në Prizren .Prej kohësh ai qytet flinte në përfytërimin tim herë kur isha një djalë i shkolluar në bankat e shkollës pedagogjike e herë më vonë. Në Elbasan kishim edhe kujdestarë konvikti nga krahina e Prizrenit. Ata na flisnin pak fshehurazi po përfytërimi ynë ndizej edhe më shumë Aty kishim në vitin 1967 edhe shumë djem nga Kosova që kishin ardhur fshehurazi apo edhe me detyrim në Shqipëri dhe kishin hyrë në këtë shkolë me tradita të shumta. Vinin nga një shekull i lartgët i mbushur me gjëmimet e pushkëve tërë zulm lavdie .me shamatosjen e Evropës e jo më pak edhe tonën Te përfytërimi im që kishte pjesë edhe Çamëria ullinjpërzhitur me varre të panjohur e të hapur fort po mblidhej litari i fjalëve dhe fleta më dukej fort e vogël dhe e ngushtë për tërë ato mbresa që po më vinin. E nuk isha gjeneral me spaleta të rënda, e nuk isha tupanxhi si i thonë në Prizren për të thirrur të tjerë bashkëkombas në betejat e reja që prisnin të më merrnin edhe mua si ushtar të mirë e modest . E nuk isha një këngëtar që të pushtoja skenat e zhurmshme me drita e pa drita Ani. Kisha sjellë atë vit të 2003-shit bashkë me këto kujtime që po ndiezeshin fort bukur si furat e nënave çame apo si gacat e lisave të bjeshkës së Sharrit , të Zymit, të rrethinave një copë Çamërie. Jo nga ajo copë që fle fort në atë të adoleshencën tënde. Por në atë që fle në vargjet e tua, Që fle në fjalët e tua të thëna e të pathëna. Jo, kësaj radhe kisha marrë me dhjetra fotografi të mëdha me dramën e bukuruinë e Çamërisë, me piskamën e fortë të halleve të saj. Me gjëmimin e trojeve ende të pushtuara. Me jehonën e fëshfëritjes së ullinjve e të blegërimave të jetimta të deleve që edhe kokëprera kërkonin barinjtë e dikurshëm .Barinjtë që kishin vdukur udhëve, në brazdat e hapura të tokave të tjera me amanetin e rëndë të një toke që e nuk kalohet lehtë. Dhe e kisha sjellë këtë ëndërr ende të gjallë bash aty në Prizren, pranë një lumi që garonte me ëndrrën e këtij qyteti e të mbarë shqipfolësve LUMËBARDHI . E kisha sjellë ëndrrën e Çamërisë bash këtu pranë asaj shtëpie madhështore në atë vend që dikur kishte ngjizur ëndrrën e bashkimit atë të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit. E kisha sjellë këtë pranë xhamive të shumta që ia kanë dhënë këtij qyteti pa asnjë mëdyshje emrin “Meka e Ballkanit” E nënë zë këndoja rrugës prej nga vija një këngë të re tërë lirizëm, tërë ngrohtësi “Zambaku i Prizrenit”. Dikur e dëgjoja qoftë edhe duke ia vënë veshin pranë të vetmes rqdio të vogël që kishin blerë prindërit e mi dhe që ishte e vetmja URË që më bashkonte me Kosovën, pse jo edhe me botën shuëm më të madhe se ne e mendonim. “O zambaku i Prizrenit ….

E në këtë gjerdan zambakor, më vinin zërat e Nexhmje Pagarushës që do ta takoja me aq mall vitin e kaluar, bash në shtëpinë e saj të mbushur me lule e me ëndrra apo me nostalgjinë e së kaluarës. M’u kujtua zëri i Liljana Çavollit, i Esat Bicurrit . E besomëni, edhe zemra më ishte bërë si një vazo ku kaherë në dimër e pranverë kisha mbjellë një zambak Prizreni duke qenë vetë lulishtyar duke qenë vetë ai që më dhuronin lule të tilla simboli i një qyteti të tërë. E më gazmonin të gjithë trupin, zemrën shpirtin, syrin e mrrolur nga pika e padukshme e lotit të fshehur në vargjet e brishta që hidhja në letër . Kudo… Në atë kohë telagjëmbash që ndante edhe fluturimin e zogjve matanë kufirit ku kishte të njëjtët shkronja e tinguj, ku kishte të njëjtat zakone të vdekjes e dasmës, ku kishte të njëtën fytyrëskuqje të dashurisë së parë, ku kishte të njëjtat lule do të ishin ëndrra më e madhe. Në to e mendoje syrin tënd duke parë Urat e Gurta të Prizrenit, të shihje udhët e tij që i ngjanin Beratit, i ngjanin Krujës, i ngjanin Shkodrës, Korçës, Elbasanit, pale të këngëve që ishin si dy pika uji me të gjithë këngët e qyteteve tona të këndejkufirit. E pra, po shkoja atje duke marrë me vete të gjithë ëndrrat e gjyshërve të mirë të Çamërisë që e thithnin edhe më të menduar duhanin e llullave kur kujtonin Kosovën. Kisha dërguar në ato fotografi të mëdha pak shpirt të atyre nënave. E fort po druhsha se a mund t’i mbaja në shpatullat e mia, paksa të lodhura nga koha, nga zhgënjimet e kohës që po jetoja dhe nga pamundësia e realizimit të ëndrrave ato dëshira të bukura të tragjikta, me një Krye ëndërr si ishte BASHKIMI Mbi të gjitha po dërgoja pak nga dëshira e myslimanëve shqiptarë të Beratit, të Kavajës, të Peqinit, të Tiranës për tërë ato xhami. Dhe në atë orë të atij mëngjesi shtatori kur ezanët e namazit të Bajramit jehonin në një të dhjetën e sekondës nga njëri tjetri. Po krijohej një polifini thirrjesh të rë hyjnizim, të denja që të dërgojnë në atë balafaqim që njeriu e jeton rrallë me veten. Nga më të bukurat që mund të jetojë një qytet besimtarësh, në një ditë të bekuar e të mbarë si është ajo e Bajramit. Ishte shumë e vështirë dhe e pamundur që në atë mëngjes shtatori të mos bëje ritin e faljes së namazit të Bajramit në xhaminë më të madhe të Prizrenit. Ishte obligim besimtari. Ishte mbarësi për të nesërmen. Ishte amaneti për së gjalli për ato që nuk mund të vinin dot këtu në këtë qytet kaq të mbarë e të bekuar nga Zoti e kaq të fuqishëm për të mbijetuar në kohëra me të gjithë përbërësit e jetës së tij urbane, shpirtërore, fetare, ekonomike, kulturore, urbanistike, arsimore, ushtarake.. Vërtet protokolli kishte vetëm ekspozitën me lajëmrimëe të bëra që më oparë , me njoftime në televizionet e qytetit , me lajmin që njëri ua jepte tjetrit, po shumë herë ato të voglat ngjarje shpesh e bëjnë shumë më të pasur ditën tënde, shumë më emocionuese atë që ti kërkon të bësh kur do të shkosh. Në ta dalë të Hotel “Therandës” të gjithë xhamitë të ftonin dyerhapur atë ditë të bekuar bajrami. Minaret e shumta të qytetit dukeshin si shtiza diellore që, ndryshe nga dielli që i dërgonte shtizat e tij të zjarrta në tokë , ato shihnin nga qielli. Mbase donin të dërgonin forcën e shpirtërave të këtyre njerëzve tashmë të lirë që i kërkonin zotit të kishin sa më shumë mbarësi. Rruga ishte me njerëz që nxitonin drejt xhamive. Nuk e kishe të vështirë që të kuptoje se shumica e tyre po shkonin të falnin namazin e Bajramit. Të veshur bukur, pastër, secili përshëndeste njerëzisht në rrugë, edhe pse mund të mos i njihnin ato që ua drejtonin. “Vëlla, mirëmëngjes e gëzuar Bajramin- iu drejtova një burri pak a shumë moshatar me mua.- Ju lutem, a më tregoni se cila është xhamia më e madhe e Prizrenit – Kam bërë nijet që të fal atje bajramin.| Prizrenasi i urtë e kuptoi se nuk isha nga ky qytet, se isha nga ata të Shqipërisë si i thonë ata, e me shumë dashuri ma ktheu: “Po, vëlla, edhe unë atje po shkoj. Hajt ta bajmë rrugën bashkë.”

Nuk kishte gjë më të bukur. Dita e bekuar do më sillte edhe një njohje të re, edhe pse anonime, po që nuk do të më shlyhet nga kujtesa edhe tash 10 vite më vonë . Pse jo edhe në vitet që do të vijnë . Pasi bëmë njohjet e shkurtëra nga ato që njeriu i bën në rrugët rastësore si ishte dhe ajo, më tha: “Te Xhamia që po shkojmë tash ka një histori të veçantë që është përcjellë brez pas brezi. E që ka ndoshur në kohën kur ajo ishte në mesin e punimeve të saj.” Më tej ai nisi një rrëfim që po më bënte shumë të vemendshëm. Natyrisht e kisha të vështirë që të nxirrja një letër e ta shënoja këtë intrigë publicistike e mençurore nga ato që një gazetar apo edhe njeri e gjen rralla në jetën e që ua kalon një mijë citateve që sheh sot në portalet e interneteve të vendeve të ndryshëm. Në pozicionin e besimtarit po ma bënte dhe më të mbarë ditën e bekuar të asaj feste popullore të Prizrenit, të mbarë kombit apo edhe të mbarë botës myslimane. Ishte dita kur kombi ynë dhe kombe të tjera luten për mbarësinë e viteve që vijnë dhe për qetësimin e shpirtërave të atyre brezave që lanë pas sa e sa pengje për lirinë, për shkronjën shqipe, për mbarësinë e ugareve të pambjella, për hijet e pyjeve, për djepet që shumë herë na u gjakosën e na mbetën pa fëmijët e së ardhmes, për….Ishte një rrëfim që të godiste ëmbëlsisht. Dikur para gati 500 vjetesh, në një ditë të zakonshme pune të 800 punëtorët ishin ndarë në sa e sa fronte pune që një objekt kulti si xhamia i ka të gjithëfarshme. Në minaret, në portikë, në mafile, në dysheme, në çati, në mure, në mjedise të shumta, në pikturat e mureve, në ndërtimin e çezmeve ku besimtarët do të merrnin avdes, në lulishtoren para saj, etj. Arkitekti i xhamisë, në atë vëzhgim të përditshëm të punëve, këmbët e dërguan në një qoshe muri ku mjeshtër Sabiti po ngrinte murin me gurë që vinin nga një cep pak larg ndërtesës së madhe e të mbushur në të njëtën kohë me djersën e qindra punëtorëve. Në të kishte mjeshtra të ardhur nga e gjithë krahina e Kosovës nga Dibra, nga Shkodra. Pranë tij ai kishte edhe një skelëë, të ngritur afër qosheve të murit ku kishte përherë gurë të latuar që ai të punonte vazhdimisht. Si duket secili ndërtues e kishte bërë më së miri detyrën e tij. I vendosur mes gurëve që kishin ardhur prej shumë larg e të latuar si jo më mirë mjeshtri Sabiti ishte shumë i vemendnshëm për atë punë që kishte. Për çudinë e arkitektit e të gjithë atyre që mund ta shihnin, ai e ngriti një gur dhe në vend që ta vinte në qoshen e murit të xhamisë, e hodhi sërish në skelë. Këtë gjë e bëri edhe me një gur tjetër. Diçka po ndodhte. Asopak e zakonshme për një mjeshtër, por edhe për një njeri tjetër…Arkitekti nuk po e kuptonte këtë gjë .

– Puna e mbarë, mjeshtër Sabit,- e përshëndeti arkitekti me shumë ngrohtësi.

– Mbarë paç, efendi e mirë se ju solli zoti. Na qoftë e lehtë mundi dhe djersa që po derdhim për këtë ved ku do ulemi në sezhde për t’iu falur Allahut

-Përse nuk e vure gurin në mur po e hodhe përsëri në skelë? – e pyeti shumë qetësisht.

Me një fytyrë paksa të skuqur e që nuk i shkonte dhe aq shumë moshës së tij mjeshtri Sabit ia kthen po kaq miqësisht, ndoshta me sinqeritetin më të madh të jetës së tij si njeri e si profesionist i njohur në të gjithë krahinën.

– Oh, efendi, jam lodhur shumë e kam droje se mos gurët e latuar nuk vihen në vendin e duhur.

Ishte shumë e qartë si drita e diellit, si këto gurë që mund t’i prekje me dorë që mund t’i merrje në krah që mund t’i latoje, që mund t’i përkedhelje e mes shumë urimesh të zemrës t’i vije në një mur xhamie, në një mur kulle, në një mur shtëpie ku do të jehonin zërat e fëmijëve dhe zërat urtakë të lokeve dhe basacalokëve të thinjur. Ishtre e qartë si ai qieel që ishte kupolë për të gjithë atë ditë shtatori. Kjo xhami po bëhej me njerëz të lodhur. Po e mësontë këtë gjë nga ky mjeshtër. E të bëhej një xhami me njerëz të lodhur nuk ishte punë fort e mirë. Diçka duhet të bënte. Të nesërmen iu dha urdhër të gjithë punëtorëve që të zbrisnin nga muret nga skelat, nga minarja, të linin çdo vegël e çdo gjë. Që atë ditë duhet të shkonin për të ndërtuar një hamam pak më larg xhamisë . E kjo nuk vazhdoi pak po rreth 6 muaj . Pasi “u shlodhën” erdhën prapë në këtë xhami që të ndërtonin me atë zell me atë dashuri, me atë seriozitet që kishin, me atë djersitje të ndershme e pas shumë kohësh muret, mafilin, minaret , avdes hanen (vendi ku lahen besimtarët para namazit). Të hapnin dyert për besimtarët e të gjithë moshave. Aty brenda në hapësirat e xhamisë, por edhe jasht te gurët, ku besimtarët që vinin nga fshatrat e afërt të Prizrenit e shtronin postiqet e deleve që kishin bërë kurban në vitet e kaluara, ata bënin ritin e faljes.

Kaluar gati 500 vjet. Janë ndarë nga jeta të gjithë, të gjithë mjeshtra e arkitektë. Të njohur e anonimë. Rojtarë e latues gurësh. Ngritësit e minares e piktorët e mureve të brendshme, të jashtme. Të gjithë. Ka mbetur e lartë kjo xhami. Një xhami që mund të ishte në të njëjtën kohë me disa emra e Suzuit, e Jakup bej Evrenozit, e Kuklibeut, e Mehmet Pashës, e Muderriz Ali Efendisë, e Haxhi Kasemit, e Tabakhanes, e Sinan pashës, e Sejdi Beut, e Terzive, e Emin Pashës, e Mustafa Pashë Prizrenit, e Kalasë, e Rmadanit, e Sinan Qatipit,e Budak Hoxhës. Emra që kanë përpara emrin “Haxhi” që kanë emrat Qatip për kulturën e atyre që kanë qenë ndërtues të tyre, të rrobaqepësve të panumërt të Prizrenit (terzinjtë) të pashallarëve që mbeten në portikët e tyre si të jepnin edhe sot selam për atë që bënë. Janë ndarë nga jeta brezat e muezinëve , të hafëzëve, të myderrizëve, të imamëve që ligjëruan, të ushtarëve dhe gjenaralëve, të udhëtarëve dhe turistëve që u falën në to. Kanë mbetur të panjohur edhe varret e atyre që kanë jetuar në këtë qytet. Mund të ishte kjo fabul edhe për teqetë e këtij qyteti , edhe për kishat që formonin kështu rreth 50 objekte kulti me tolerancën më të madhe fetarë të Ballkanit.

…Prizrenasi u fut në turmën e madhe të heshtur me atë solemnitet të jashtëzakonshëm që e gjeje tek të gjithë . Edhe unë isha mes tyre. Pas namazit u përqafuam si është zakoni me të gjitha ata që kishin ardhur. Shumë pleq kishin vënë në krye plisat e bardhë, të bardhë si bora. Xhamia dukej edhe më e bukur. Mua më vinte ndërmend fytyrëskuqja e mjeshtri Sabit. Ku ta gjej tani Mjeshtrin Sabit? Ku? Doja ta falenderoja jo vetëm për djersën e ndershme, për aftësinë që ai kishte ndërtuar qoshet e Xhamisë, por sidomos për atë peshë të madhe të mençurisë së tij. Më duket si një purtekë floriri përballë mburravecërisë dhe përballë shamatorëve të pafund që i gjen në të gjithë trojet tona shqipfolëse. Duke nisur nga tribunat e politikanëve. Duket se fjala e tij ishte po kaq e rëndë sa edhe gurët që ai rreshtonte një nga një në muret e fisme të Xhamisë. Edhe sot e kësaj dite edhe unë dua të thjem se duhet të kesh atë mençuri që të ndërtosh, por edhe të shkruash. Edhe të medniosh. Mbi të gjitha, të ngresh Kala Bashkimi që e kemi ëndërruar të gjithë edhe më parë kur telaklonet na gjëmbonin fytyrën, duart, shpirtin, fletën e fletores, por edhe tani kur ai është më afër.e sa herë që mbnetem në udhërkyqin e mëdyshues them me vete: ”Paske patur të drejtë O Mjeshtër i Gurëve të Fjalës së Mençur! Shumë të drejtë paske patur!|”