Nga Fahri XHARRA/
Përkundër asaj që studiusi i shquar francez Alen Dyselje ka thënë: “Historia na mëson se lidhur me Kosovën, serbët janë pushtues të ardhur mjaft vonë”… ata përpiqën që vazhdimisht të bindin botën se janë para nesh këndej pari. Për të bindur së pari vetën e pastaj botën për ne , serbët na kanë studiuar në çdo imtësi të të kaluarës sonë si dhe rrjedhave të së tashmes.A i njohim ne serbët në atë shkallë sa ata na njohin? Jo aspak, ne nuk kemi asnjë studim serioz për ta. Ose thënë ndryshe mënyra e jonë e qasjes ndaj historisë serbe është terësisht e pa kontrolluar , me një nismë individuale .Mënyra se si ne i qasemi serbëve i gjason disa shkrimeve të tyre në fundin e shekullit 19-të. Serbët e njohin mirë historinë tonë ,e dijnë shumë mirë qe janë në tokë të huaj.I dijnë doket e zakonet tona; dhe sa më mirë të na njohin aq më mirë e më lehtë manipulojnë me ne. Ky është arti i diplomacisë të cilën ata e kanë mësuar mirë. Ne jemi largë dhe shumë largë në këtë aspekt; e më e keqja është që po largohemi edhe më shumë nga ajo që duhet ta dijmë përmendësh.
Pse serbët na analizonin si komb? Bota vëren dhe vrojton. Ne shqiptarët sigurisht që jemi në qendër të vrojtimit. Ata e dinë që ne jemi të lehtë, ata e dinë që ne nuk kemi qendër të rëndimit.Për derisa bota na vrojton ,ne nuk i përfillim rregullat më elementare të qytetërimit. Vrojtuesi më i madh ka qenë dhe është Serbia. Prej se ka ardhur dhe na është afruar ,dhe e kemi fqinj ,Serbia vazhdimisht vrojton , shënon dhe sipas nevojave të veta i shpërndanë ato shënime ,vrojtime dhe dihet vazhdimisht për të keqen tonë. Kemi ne,farë institucioni të mësheft apo të hapur ku mund të lexojmë karakterin e një populli tjetër të huaj. ? Serbët e kanë ,jo vetëm për ne por për tërë botën.
Mu kujtua Aleksa Gj. Bogosavljeviç – oficir i zhandarmerisë mbretërore të Serbisë , dhe libri i tij ”O Arnautima! ( Për shqiptarët ). Dikush mund të pyet se ç`është për ne interesant sa çka ka shkruar një oficir zhandarmerie për ne.. Mua mu duk e arsyeshme që të komentoj këtë përmbledhjen etnografike për një popull (për ne) ,nga një ushtarak icili si e thot edhe vet ” unë e bëra t`imen dhe le të sherbej për nevojat e shtetit ” (Serbisë).
Çka bëmë ne për veti në këtë aspekt ?
Libri i përmendur është thjesht përshkrim i një populli nga syri i një atdhetari serb( për Serbinë ky është atdhetar) që mendon më largë, libri botohet më 1897 , e që të këqijat për ne në atë kohë ishin në vazhdimin e përgatitjeve.
Se çfarë populli janë shqiptarët ,autori i siguron lexuesit se do t`i njoftoj me këtë libër; ”duhet t`i njofim sepse neve, pas fatkeqësisë së vitit 1690 na zuan tokat tona ( Shpërngulja e Madhe Serbe fxh)” . Ky thot se serbët janë ”vëllazër prej gjaku (?) me Drenicakët, Rugovësit , Lumjanët, Shkodranët dhe Dibranët,Labjanët dhe Malësorët ”Ata janë kusherinj me serbët sepse janë të krishterë ortodoks dhe katolik”. ” Kemi humbur mjaft kohë , duhet të punojmë më shumë për Serbinë tonë duke njohur vetvetën dhe të tjerët që na rrethojnë” -thot autori. Por pa dashtas e cekë se shqiptarë ka në Srem ,në Nikinci dhe në Ratkoci fër Mitrovicës së Sremit ( Serbia e sotme). Pse po them pa dashtas , sepse e sjegon shumë mirë se si erdhën shqiptarët në këto anë : me shpërnguljen e madhe serbe . Një shpërngulje e rrjejshme serbe dhe në të njejtën kohë një largim i së paku 40 00 familjeve ortodokse shqiptare nga Kosova. Një mashtrim epokal për shqiptarët . ” Aty u vendosën Kelmendasit dhe që edhe sot e kësaj dite i ruajnë doket dhe zakonet e tyre ( Viti 1897fxh)”
”Shqiptarët nuk janë pak ,por ndjenjë për shtetformim nuk kanë :dhe vazhdon ” sipas traditës sonë (serbe fxh) dhe të drejtës sonë historike,duhet që kërkojmë të drejtën për posedim të Serbisë së Vjetër ( Kosovës) dhe Maqedonisë e posaqërisht në ato anë që banohet me shqiptarë se pa ata Sërbia e Madhe nuk mund të paramendohet.”(O Arnautima)”
Por serbët kishin strategji shumë afatgjate. Në vitin 1905 u themelua Universiteti i Beogradit që ishte vazhdimësi e një Shkolleje të lartë.. Dhe që në ataë kohë kishte lindur nisma për mësimin e gjuhës shqipe nga serbët me një urdheresë administrative që ” të futet mësimi i gjuhës shqipe dhe literaturës së sak dhe t´i besohej vetëm një lektori”. Në historikun e katedrës se Albanologjisë në Beograd lexojmë:” Mësimin duhet ta mbante Zhorzh Meksi , profesor nga Athina, por pa sukses(?).
Në vitin 1907 , rektori i Universitetit të Beogadit u bë Dr. Jovan Cvijiçi . ( antishqiptari i përbetuar fxh) dhe me atë rast thoshte:”…duhet të fillojnë studimet për etnografinë , gjuhën dhe dialektet e Shqiptarëve si dhe turqve të Ballkanit. Gjuhëtarët tonë (serb fxh) duhet të bëjnë gramatikën e shqipes dhe të mbledhin të gjitha ato që vijnë nga ky popull ”
E njifni Jovan Cvijiçin?
Nga historiku:” Në rrethin e seminarit në vitin 1920-21 u fut Historia dhe gramatika e e gjuhës shqipe, e cila datë edhe njihet si fillimi i albanologjisë në Universitetin e Beogradit” Në atë kohë për këte hap , meritat më të mëdha i kishte indoeuropianisti Henrik Bariçi ( serbi katolik i Dubrovnikut ?????) i cili kishte studjuar ne Grac dhe Vjenë.
Në mes të fatkeqësisë ka fat, thot populli. .Pas luftës së dytë botërore , viti shkollor 1948-49 , ligjerues i gjuhës shqipe u zgjodh Dr. Vojisllav Danqetoviçi ( serb nga Kosova , i cili e njifte gjuhen shqipe që nga lindja e tij fxh)
Serbet as qe e kanë menduar ndonjë herë që shqiptarët do të shkolloheshin aty. Katedra e Albanologjisë ishte krijuar për nevoja eksluzive serbe; por ja që nga aty filloi studimi i gjuhës shqipe nga shqiptarët. As Prishtina e as Tirana nuk kishin te njejtën.
Pra, a i njohim ne serbët në atë shkallë sa ata na njohin? Jo aspak, ne nuk kemi asnjë studim serioz për ta. Ose thënë ndryshe mënyra e jonë e qasjes ndaj historisë serbe është terësisht e pa kontrolluar , me nisma individuale .