ne vend te replikes – Dielli

Esse nga Aristotel MICI/

(Në kujtim të 17 Janarit)/

Scanderbeg’s sword must have Scanderbeg’s arm[1]

Pas botimit të veprës biografike të Skënderbeut të shkruar nga Marin Barleti dhe të botuar në Itali më 1508, emri i kryeheroit shqiptar, Gjergj Kastriotit/Skënderbeut do të bëhej gjithnjë e më i njohur në Europë . Për gjatë shekullit të XVI, nga një dekadë në tjetrën, vepra e Marin Barletit do të përkthehej në disa gjuhë të Europës, duke nisur me përkthimin në gjermanisht nga Johan Pinicianus 1533 dhe pastaj në italishts nga Pjetro Roka (P.Rocca) më 1554, në Portugalisht nga Francisco d’ Andreade më 1567, nga Ciprian Bazylic në polonisht, 1569; pastaj, kjo vepër do të përkthehej në frëngjisht nga J. de Lavardin në 1576 me titull “Histoire de Georges Castriot Surnome Scanderbeg, Roy d’ Albanie. Më 1582 Juan Ochoa de la Salode do ta përkthente në spanjisht. Nga fundi i shekullit të gjashtëmbëdhjetë, më 1596, vepra e Barletit për Skënderbeun do të përkthehej edhe në Anglisht , sipas vesionit frëngjisht të Lavardinit, nga Zachary Jones Gentlemen (Xhentlemen), me titull ”Historie of George Castriot surnamed Skanderbeg, king of Albanie” (Sipas Beniamin Ashcom, Comparative Literature, Universiteti i Oregonit, botim i vitit 1953,f. 19.)

Është për t’u shenuar me këtë rast se edhe autori i variantit anglisht të “Historisë së Skënderbeut”, Zahari Jones Xhentelmen, ndjek modelin e Lavardinit për prezantimin e veprës. Ashtu si Lavardini e hapte biografinë e Skënderbeut me nje sonet të poetit të famshëm të Pleiadës, Ronsardi[2]-t, me të cilin sonnet idealizonte Skënderbeun, duke e krahasuar me Akilin e Iliadës së Homerit, po ashtu dhe Z.J.Xhentlemen , do ta çelte librin për Skënderbeun me një sonnet të një poeti të njohur anglez, Edmund Spenser. Ky poet, duke lexuar jetën dhe trimëritë e Skënderbeut në librin e përkthyer në anglisht, shkroi një sonnet tjetër për heroin shqiptar , të cilin sonnet Zachary J. Xhentelmeni e vendosi si hyrje të librit të vet biografik të Skënderbeut. Me admirim ai do të shkruante për heroin tonë:

………………………………………

………………………………………….

Lo one, whom later age has brought to light,

Match able to the greatest of the great:

Great both in name, and great in power and might,

And meriting a mere triumphant feat..

The scourge of Turks, and plague of infidels,

Thy acts, o Scanderbeg, this volume tells.

Një përkthim i mundshëm i këtyre vargjeve të sonetit të Spenserit do të ishte:

“Njeri, që bota të njohu më vonë se në rini,

I barabartë me më të mëdhenjt’ e trimave antikë:

Me famë si në emër, në forcë e fuqi.

Triumfant nëpër beteja si kreshnik

Goditje dërmuese të pabesëve turq u dhe,

Luftrat e tua ky libër rrëfen, o i madhi Skënderbe.”

Fjala “volum”(libër) në këtë varg të sonetit të Spenserit shpreh librin e Zahari J. Gentelman-it për Skënderbeun.

Në të vërtetë për gjatë shekullit të XVII figura e Skënderbeut qe bërë familjare në vendet europiane. Edhe në zonat anglofone emri i tij qe kthyer në mith . Që prej kësaj kohe kish dalë shprehja popullore angleze : Scanderbeg’s sword must have Scanderbeg’s arm”.[3]

Po krahas veprës së Z.J. Gentelmen, njerëzit intelektualë në Perandorinë Angleze, si edhe në ish Kolonitë Britanike të Amerikës, informacionin e mundshëm rreth Skënderbeut e merrnin edhe nga burime historike siç gjendeshin në librin e Richard Knolles[4] e titulluar “The General Histories of the Turks”- (Historia e Përgjithshme e Turqëve) 1603.[5]

Për gjatë shekullit të XVII për botën anglofone një tjetër autor angles, Sir William Temple (1628- 1699) do ta përshkruante figurën e Skënderbeut me shumë adhurim në veprën e tij “Essay of the heroic Virtue”. Ky autor do ta vendoste figurën e Skenderbeut në kapitullin e titulluar “Shtatë prinjësa të pakurorëzuar të historisë”.

Sipas shenimeve bibliografike të Beniamin Ashcom marrim vesh se gjatë shekullit të XVIII heroi ynë kombëtar, Skenderbeu, do të shfaqej denjësisht edhe në skenat e theatrit londines. Më 15 Mars të vitit 1733, do të vihej në skenë drama “Skënderbue” e William legjendwtjetër autor, George Lillo, vuri në skenën e “Drury Lane” dramën e tij për Skenderbeun me titull “The Christian Hero”. Kurse Thomas Whincop, më 1747, shkroi një dramë, që e botoi në Londër.[6]

Të dhëna të tjera me interes historik për Skënderbeun jepen gjithashtu në veprën e rëndësishme të dijetarit të shquar Edwd Gibbon[7] (1737- 1794) “Decline and Fall of the Roman Empire”, (Tatëpjeta dhe Rënia e Perandorisë Romake). Ndërmjet shumë e shumë ngjarjeve historike në këtë vepër voluminoze autori përshkruan edhe episode rreth shkëputjes së Skënderbeut prej radhëve të ushtrisë Ottomane dhe kthimit të tij të guximshëm e fitimtar në Krujë.

Scanderbeu me heoizmin e tij qe bërë legjendë, një trim me forcë mistrioze, aq sa Gibbon do të shkruante në veprën e tij për heroin tonë: “His sepulcher was soon violated by the Turkish conquerors; but the Janizaries , who wore his bones enchased in a bracelet declared by this superstitious amulet their voluntary reverence for his valor.”[8](Varri i tij u dhunua nga turqit pushtues; por ushtarët, të cilët , duke i marrë eshtrat e tij si të magjepsura, i bënë ato hajmali, dhe i vunë në trup, me shpresë se ato do t’i mbronin ata nga shpata.”

Kurse në shekullin e XIX talente më të famshëm nga ana artistike do të frymëzohen dhe do të përshkruajne në gjuhën anglofone madhështinë e figurës historike të heroit tonë kombëtar, Skënderbeut, që mund të jepen në një shkrim tjetër në vazhdim.

Aristotel Mici

Sqarim:

Ja cila është literatura bazë nga burime origjinal rreth artikullit “Skënderbeu në botën Anglofone”:

Ashcom B., “Comparative Literature”, Published by University of Oregon, (Winter, 1953)

Spenser E., Sonnet, from the book “Historie of George Castrioti, Surnamed Scanderbeg” of Z .J. Gentleman, printed by William Ponsonby, London, 1596.

Gibbon E., “The decline and fall of the Empire Roman”, London, 1776..

Moore Cl., “George Castrioti, Scanderbeg King of Albania”, New York, Appleton ,

1850 .

[1] Thënie popullore angleze që do të thotë : Shpata e Skënderbeut duhet të ketë krahun e Skëndebeut.

[2] Pierre Ronsard, poet francez,1524- 1585.

[3] Marr nga libri i Beniamin Ashcom , “Comperative Literature”, published by The University of Oregon, f.23

Richard Knolle,autor angles, 1545-1610

[5] Clement C. Moore “ George Castriot surnamed Scanderbeg”, NY, Appleton, 1850, f. 5

[6] Beniamin Ashcom, “Comparative Literature”, The Scanderbeg Theme, Publishing by the University of Oregon, 1953, f. 24

[7] Edward Gibbon, historian angles ,1737-1794.

[8] Shiko edhe Clement C. Moore, “ George Castriot surnamed Scanderbeg”, NY, Appleton, 1850, f. 7

NJE NJOFTIM NE VEND TE REPLIKES NGA ARISTOTEL MICI

Njoftoi opinionin lidhur me arsimimin tim në Amerikë se ai është bërë sipas kriterve dhe rregullave të Worchester State University. Në përfundim të provimeve përkatëse kam marrë diplomën e graduimit, ku shenohet:

” Master of Education

History”

Diploma mban datën 16 Maj 2010 dhe është e firmosur nga Presidenti i Universitetit.

E bëj këtë pohim për të shmangur çdo disinformim ose thashethem rreth çështjes së shkollimit tim.

Aristotel Mici, shkurt 2014

Në vend të replikës me Fatos Lubonjën /

Nga Ilir KULLA/
E kam ndier veten të zhgënjyer si qytetar, si intelektual dhe si shqiptar me shkrimin e botuar dje në gazetën “Panorama” nga një intelektual shumë i çmuar i Shqipërisë së sotme si Fatos Lubonja. Që në adoleshencë jemi rritur me intelektualin Lubonja, i cili ka qenë emblemë sakrifice, vuajtjeje, opozitarizmi, persekutimi, qëndrestarie dhe rreshtimi për nga vërtetësia dhe e drejta. Pikërisht duke lexuar dje një qëndrim komplet të kundërt në raport me këto shtylla përbërëse të historisë së Lubonjës, është e domosdoshme t’i analizojmë të gjitha, një e nga një, në raport me ngjarjet, historitë, personazhet dhe realitetin e sotshëm.
* * *
Lufta popullit të Kosovës iu imponua nga makina shtetërore e dhunshme e Serbisë së atyre viteve, e cila ishte komplet e kundërta e shtetit të së drejtës, të tipit europian. Në një lloj mënyre, Serbisë dhe Milosheviçit i takon “merita” e krijimit të UÇK-së. Ajo lindi nga njerëzit e thjeshtë të Kosovës, nëpër fshatra, nëpër familje të persekutuara nga komunizmi jugosllav e më tej serbomadh që nga koha e Shaban Polluzhës e ndoshta dhe më parë. Nëse sot mund të themi që a ka pasur themelues ideator UÇK-ja, patjetër, e shumë madje, por në krye të tyre qëndron Adem Demaçi, i cili po ashtu si zoti Lubonja e kaloi rininë dhe jetën nëpër burgje, i ndrydhur pas hekurave si i burgosur i ndërgjegjes, asaj ndërgjegjeje kombëtare qytetare shqiptare, e cila kërkonte të drejtën e shkollimit në gjuhën e vet, të përfaqësimit, të të shprehurit, të lirisë dhe jo në emër të ultranacionalizmit, njëlloj si z. Lubonja. Adem Demaçi dhe shokët e tij të lëvizjes së ’68-s në Kosovë, ashtu si në të gjithë Europën, mbajtën në Kosovë flakën e lirisë të ndezur për brezat e mëvonshëm, ata që luftuan dhe e fituan lirinë.
* * *
Jugosllavia e pas Dejtonit ishte një Jugosllavi e cunguar, ishte Jugosllavia e Milosheviçit, ku kishte katër lloj qytetarësh, niveli i parë serbët “të përzgjedhurit” e Zotit që kishin lindur për të sunduar të tjerët. Malazezët, të cilët e dinin shumë mirë se një shkëputje me luftë nga Serbia do të thoshte shkatërrim dhe rrënim si në Bosnjë dhe ata ishin shumë të vegjël, kështu që ia vlente të vazhdonin të jetonin nën Serbi për shkak të detit dhe të 45% të popullsisë serbe, dhe jo për shkak të dashurisë mes tyre. Hungarezët e Vojvodinës, të cilët për shkak të pozitës gjeografike dhe industrive jugosllave kishin pozita të avantazhuara nga pikëpamja ekonomike dhe politike në krahasim me të tjerët, pavarësisht se ishin vetëm një krahinë autonome. Shqiptarët e Kosovës, të cilët pavarësisht se me numër qytetarësh ishin me shume se Mali i Zi e Vojvodina, bashkë ishin të dënuar të jetonin, nën aparteid të papërfaqësuar, nën dhunë të vazhdueshme të makinës ushtarake shtetërore. Mjafton të përmendim që armata më e madhe e Jugosllavisë të mbetur ishte e tëra e vendosur me trupa dhe mjete të rënda në mënyrë permanente në Kosovë, nën mungesën e drejtësisë që nga ajo e pronësisë e deri tek ajo e të folurit. Qëndresës historike paqësore të Rugovës dhe LDK-së iu përgjigjën me indiferencë të plotë dhe me dhunë sistematike shtetërore.
* * *
Në vitin 1997, ditën e protestave të studentëve, të udhëhequr nga Albin Kurti, Muhamet Mavraj, Driton Lajçi, Bujar Dugolli etj., ishte në krye me studentët dhe një intelektual i shquar i asaj kohe, profesor Ejup Statovci, që u masakrua live nga forcat speciale të policisë serbe para kamerave të mbarë botës. E pra, Statovci e studentët të cilët një vit më pas do ishin të tërë në UÇK, ishin më paqësorë se vetë gandistët vetëm pak muaj para luftës. Më 28 nëntor të atij viti, në Drenicë tre njerëz dolën para kamerave me uniformën e UÇK-së, një ndër ta ishte nxënës 17-vjeçar, i cili paradite kishte qenë në shkollë. Emri i tij ishte Daut Haradinaj, vëllai i vogël i Luanit, që ishte vrarë atë vit në kufirin Shqipëri-Kosovë nga ushtria serbe, i Ramushit që kishte lënë Perëndimin e ishte kthyer të mbronte shtëpinë e vet, i Shkëlzenit që dy javë para se të përfundonte lufta u vra po ashtu nga ushtria serbe. Në mars të 1998-s ushtria serbe nuk masakroi vetëm familjen Jasharaj në Prekaz, por edhe familjen Haradinaj në Deçan. Të gjithë ata që u vranë ishin civilë, femra dhe fëmijë, kështu u krijua UÇK-ja, fshat më fshat e shtëpi më shtëpi. Një luftë që të imponohet është një luftë e drejtë, sepse me atë ruhet dinjiteti, identiteti, qytetaria, origjina, prona gjuha dhe liria; ky nuk është nacionalizëm, por patriotizëm.
* * *
Rusvelti e dinte shumë mirë se kur të hidhej bomba bërthamore në Hiroshima dhe Nagasaki, nuk do të vritej Perandori japonez apo as komandantët e ushtrisë, por do të vriteshin shumë civilë, dhe një pjesë e madhe e tyre të pafajshëm. Por në emër të asaj bombe do t’i jepej fund një lufte, e cila mund të vazhdonte në Paqësor edhe për 20 vjet. Natyrisht, nuk mund të mendosh që lufta e Kosovës mund të ketë qenë një luftë ku janë zbatuar të gjitha konventat e të drejtat e njeriut, pasi çdo luftë është e pisët, por luftërat ku ushtria e shtetit lufton kundër qytetarëve të vet, pra lufta civile, është 10 herë më e pisët dhe e vështirë. Megjithatë, nën qiellin e Europës për shumë vite kjo u lejua në ish-Jugosllavi, deri kur “Pëllumbi i Paqes” së Dejtonit, Milosheviçi, nuk i theu hundët pikërisht nga ata fëmijët e katundarëve të Kosovës, bijtë e thjeshtë të popullit fukara, të cilët krijuan ushtrinë që na riktheu krenarinë qytetare e kombëtare: UÇK-në. Një ditë të bukur, në burgun e Shevingenit në Hagë, teksa Sllobodani ishte në ashensor, u gjend me Ramushin vetëm për vetëm dhe uli kokën teksa Ramushi i tha: “Eh zoti President, a ta merrte mendja ndonjëherë se një ditë do gjendeshe me mua këtu?”…. E pra, njëri u largua me arkivol nga aty, e tjetri u kthye dy herë i lirë dhe hero te njerëzit e vet. Por jo sepse gjoja ishin zhdukur dëshmitarët, por sepse në atë luftë kishte një humbës dhe një fitues, humbësit qëndruan me humbësit dhe fituesit me fituesit.
* * *
Kenedi i madh ka thënë: “Mos pyet ç’ka bërë atdheu yt për ty, por ç’ke bërë ti për atdheun tënd”. E pra, Kenedi nuk ishte nacionalist e ultranacionalist, ishte patriot, jetoi e vdiq si i tillë. Nëse një burokrate e shpifur dhe e dështuar si zonja Del Ponte, që në vend të shkruante libra duhej të bënte punën e vet si prokurore, për shumë vite kërkoi të na mbushte mendjen se Ramushi, Fatmir Limaj, Rustem Mustafa dhe e gjithë UÇK ishin kriminelë, për ta dhe për ata që mendojnë si Del Ponte ka vetëm një përgjigje: një popull i tërë nuk mund të jetë kriminel, liria nuk fitohet me pallavra, por me gjak e sakrifica.(Kortezi Panorama)