Pedagogjike, kur u çel në vitin 1934, kishte synim shkollimin e vajzave, të cilat edhe pse në ato vite përballeshin me një shoqëri patriarkale, kërkonin të sillnin një frymë të re në shoqëri. Megjithse një Institut me rregulla strikte “Nëna Mbretëreshë” në qëndër të programit mësimor kishte emancipimin dhe zhvillimin e vajzës dhe gruas shqiptare.
“Në atë kohë Shqipëria ishte një vend ku femrat ishin të mbuluara me ferexhe. Në këtë kushte, vajzat e Institutit thyen tabutë, mentalitetin, për një të ardhme më të mirë”, ka kujtuar disa vite më parë për ATSH-në, Liri Lubonja, njëra nga ish- nxënëset e maturës 40’ të “Nënës Mbretëreshë”.
Kjo shkollë më programin mësimor dhe stafin pedagogjik bëri që nxënëset e saj të jepnin një kontribut të vyer për emancipimin e shoqërisë. Shfletimi i librave të paktë të autorëve të huaj, të ardhur nga jashtë, i bënte këto të reja më luftarake dhe kërkuese për të drejtat e tyre.
Vitet e mëpasme dëshmuan se Instituti kishte kultivuar tek vajzat dije dhe kulturë. Të rejat e institutit dhanë një kontribut të madh në jetën shoqërore dhe politike të vendit, shumë prej tyre u bënë pjesëmarrëse aktive në luftë, shumë kontribuan për edukimin e brezave pasardhës, ndërsa disa të tjera për shkak të ideve të tyre antikomuniste u persekutuan nga regjimi komunist.
Instituti u krijua me iniciativën e dy personaliteteve të kulturës dhe politikës shqiptare, siç ishte Hil Mosi dhe Prof. Dr. Mirash Ivanaj, të cilët bënë ç’ishte e mundur që në Tiranë të kishte një institut për vajzat. Në vitin 1933-’34, Qeveria dhe ministri i atëhershëm i Arsimit, Mirash Ivanaj, nxori urdhërin për mbylljen e shkollave private të huaja, kryesisht atyre italiane. Si rezultat i këtij urdhëri me përmasa pozitive kombëtare, në institute vërshuan nxënëset nga të gjitha shkollat që u mbyllën si ajo e “Dakos” në Kamëz, shkolla e Kavajës e shkollat e tjera të mesme të Shqipërisë, që u mbyllën. Ivanaj i drejtohet me një kërkesë Këshillit të Ministrave, ku kërkonte që edhe Shqipëria si e gjithë bota të kishte në kryeqytet një shkollë për vajzat dhe të quhej Instituti Femëror “Nëna Mbretëreshë”.
“Në këtë shkollë kanë studiuar vajzat e familjeve të pasura patriote dhe arsimdashëse, prindërit e të cilave kishin një kulturë të fituar në universitetet e botës. Studionin edhe vajzat e shtresave të mesme që fitonin bursë”, ka treguar për ATSH-në, Vangjeli Mele, një prej ish-drejtueseve të institutit.
Që të pranoheshe në Institut duhet të jepje provimet e fillores dhe në bazë të rezultateve fitohej dhe bursë. Shkolla kishte profil pedagogjik dhe gjimnaz. “Shqipëria në atë kohë ishte një vend fanatik, si rrjedhojë familjet në përgjithësi nuk lejonin që vajzat e tyre të largoheshin nga qyteti dhe të shkonin në shkollë. Kështu që edhe kërkesat për të studiuar në institute nuk ishin aq të mëdha”, kujtonte Mele.
Në këtë shkollë, sipas saj, nuk studionin vetëm vajza nga Tirana, por edhe ato të qyteteve të tjera, pasi “Nëna Mbretëreshë” kishte edhe konvikt.
“Në shkollë studiohej letërsi, histori, psikologji, gjeografi, italisht, matematikë, biologji, frengjisht… kishte lëndë pedagogjike që të përgatisnin për mesues. Dega klasike, studionte latinisht, greqisht dhe piano”, tregon Lubonja, duke vlerësuar stafin pedagogjik të institutit.
Nxënëset e institutit kujtojnë se kjo shkollë ka patur arsimtarë të zotë që kanë punuar me mjaft profesionalizëm. “Ata kishin studiuar jashtë vendit. I gjithë stafi i mësuesve ishin shqiptarë, vetëm mësuesja e gjuhës italiane ishte e huaj”, vazhdon Lubonja, e cila jo pa krenari cilëson se “ajo shkollë nxori një staf të mirë pedagogjik për shkollat fillore dhe mjaft personalitete”.
Instituti Femëror u shndërrua në një vatër kulture dhe atdhetarie, përmes kontributit të mësuesve si Sotir Paparisto, Marie Kraja, Lola Gjoka, Kristina Hushi (Koliaka), Ollga Nikolla (Luarasi, e motra e Migjenit), Gavril Meksi, Hysni Babameto, Filip Fishta, (nipi i Gjergj Fishtës), Ahmet Gashi, etj.
Në institut kanë studiuar emra të njohur, si Dhora Leka, personalitet publik dhe kompozitore e shquar e këngëve të mrekullueshme partizane, Liri Gega, Safo Çela (Marko), Vera Blloshmi, Nermin Vlora, Shurete Turkeshi, Bukurie Xhiku, Shanisha Dosti, Margarita Tutulani, Ramize Gjebrea, Eleni Pashko, Urani Pano, Vera Malo, Margarita Totokoçi, Musine Kokalari, Nimet Bala, Nafije Mema, etj.(Kortezi:Flora Nikolla-ATSH)