Nga DANILO TAINO-Përktheu:Eugjen MERLIKA/ Ishte njëherë imperializmi amerikan. Por prej më se dhjetë vitesh përfytyresa ndërkombëtare e Shteteve të Bashkuara është në tërheqje dhe në këtë 2021 sprapsja e mbifuqisë nga udhëheqja e përgjithëshme lajmërohet jashtë të gjithë caqeve. Aq sa do t’I hapen dyert rreziqeve të konflikteve të dhunëshme: siç është parë në kohët e fundit e shpesh në histori, kur fuqia zotëruese nuk e siguron më rendin ndërkombëtar, të tjerë Kombe nxitojnë të mbushin zbrazësirën e pushtetit që mbetet e fillon një garë ndërmjet atyre që duan të pohojnë mbizotërimin e tyre, në shkallë botërore ose në shkallë rajonale. Rreziqet e luftërave shtohen në mënyrë të konsiderueshme.
Që nga shëmbja e Bashkimit Sovjetik, në fillimin e viteve 90, Shtetet e Bashkuara kanë një politikë të jashtëme të pavendosur, që ndryshon shpesh mendim. Por më shumë së fundi, në presidencat e Barack Obamës dhe pastaj të Donaldit ata kanë filluar të mbyllen në vetvete. Sot Joe Biden gjëndet në kushte vështirësish shumë të mëdha për të hartuar një strategji të jashtëme të çfarëdo lloji. Në muajtë e shkuar, ai dhe skuadra e tij kanë propozuar t’i japin një hov të ri marrëdhënieve me bashkëpuntorët e përhershëm, n’Evropë e n’Azi. Sulmi mbi Capitol Hill më 6 janar ka shkatërruar një pjesë të mirë të mundësive për të ndërmarrë nisma ndërkombëtare serioze. Me gati dy të tretat e votuesve republikanë, të bindur se zgjedhjet presidenciale janë tjetërsuar, zotimi kryesor i Biden-it nuk mund të jetë tjetër veçse tërësisht i brëndshëm, një orvajtje paqësimi që nuk do të jetë e shkurtër. “Si gjithmonë, çdo politikë e jashtëme fillon në shtëpi” ka kujtuar në këto ditë Richard Haas, njëri nga diplomatët amerikanë më të ndigjueshëm. Me Shtetet e Bashkuara në një pështjellim politik që mund të rritet në javët e ardhëshme, qëndra e vatrës do të jetë tërësisht shtëpiake.
I pari që është futur në kuadrin ndërkombëtar në një çrregullim të plotë dhe me Washingtonin të hutuar, ka qënë udhëheqësi më i lartë i Koresë së Veriut Kim Jong-un, që ka kërcënuar Shtetet e Bashkuara se don të zhvillojë një strategji të re të papëcaktuar, me gjasë bërthamore. Çasti i dobësisë amerikane është regjistruar gjithandej, nga Pekini në Moskë: i a jep rastin një Amerikë e lidhur nga ndodhitë e brëndëshme. Kina e Xi Jinping-ut është gjithënjë e më shumë e gatëshme të duket n’atë që e quan sferën e saj t’influencës: Hong Kongun, bazat në Detin e Kinës Jugore, në mënjanimin ndëshkues kundër Australisë, tensionet e kufirit me Hindinë. Shumë analistë pyesin se çfarë synimesh ka Xi në drejtim të Taivanit, ishullit që Pekini prej kohësh kërkon t’a verë nën komtrollin e tij: presidenti kinez ka sqaruar se gjëndja nuk i duhet lënë trashëgim brezave t’ardhshëm. Një trysni m’e madhe kineze mbi Taivanin, për të mos thënë një ndërhyrje e drejtpërdrejtë e ndonjë tipi, do të vinte në vështirësi të pamatëshme Washingtonin dhe do t’i jepte fund politikës amerikane të “dykuptimësisë strategjike” në drejtim të mbrojtjes së ishullit: duke u përgjigjur me rreziqe shumë të mëdha, apo t’i dorëzohet në fakt fitorja Pekinit që do të ndryshonte githë barazpeshat n’Azi, do të zhyste në krizë Japoninë dhe do të shtrinte hijen e Kinës edhe mbi Evropën?
Aftësia e Vladimir Putinit për të kryer veprime oportuniste kur sheh një zbrazësirë pushteti është e duartrokitur. Është parë në Ukrainë, në Siri, në Libi. Nga Biellorusia në Lindjen e Mesme Moska do të përfitojë nga çdo hapësirë e lejuar nga mungesa amerikane pë të pushtuar pozita ndikimi. Më të lirë për të respektuar një rend të pikturuar në Washinton do të ndjehen të tjerë ”burra të fuqishëm”, nga Rexhep Taip Erdogani në Turqi, tek ajatollahët iranianë, nga Abdel Fattah al Sisi n’Egjypt tek Nikolas Maduro në Venezuelë.
Në këtë paqëndrueshmëri të mëtejshme dhe përballë rreziqeve në rritje të luftërave e t’atyre civile, Evropa natyrisht nuk mund t’i lejojë vetës rolin e sehirxhiut dhe t’atij që nuk kupton se kërcnimet e vërteta nuk vijnë nga Shtetet e Bashkuara – ku politika është jashtzakonisht e ndarë, por ku demokracia ka qëndruar – , por vijnë nga autokratët. Aleanca me Shtetet e Bashkuara, me gjithë ngërçet e tyre, është ende e vetmja mundësi që Evropa ka të mbrojë vlerat e saj, institucionet dhe ekonominë e saj, ndoshta më shumë se dje. Shënja miqësie të drejtpërdrejta Amerikës do të bënin mirë në Washinton. Ursula von der Leyen kishte premtuar se Komisioni i saj do të kishte qënë gjeopolitik. Deri tani nuk ka pasur asnjë gjurmë, madje marrëveshja mbi investimet sapo e përfunduar me Kinën bën të mendohet se BE vazhdon të kujtojë se në lojën e fuqive të mëdha të sotme mund të bëhen allishverishe pavarësisht zgjedhjeve politike. Të pranohet se nuk është ashtu është më shumë se e rëndësishme, tashmë është jetike.
“Corriere della Sera”, 16 janar 2021 Përktheu Eugjen Merlika