Nga Vepror Hasani/ *

Atë çast Klodi-Maria Bezhani ishte duke lexuar librin “Bezhani” të shkrimtarit Vangjush Ziko. Befas iu duk sikur një dallëndyshe fluturoi aty pranë. Nuk ishte e sigurtë nëse vërtet kishte qenë një dallëndyshe ose jo, por ndjesia e pranisë së saj ishte e fortë. Mendja i shkoi te fshati i prindërve të saj, në Bezhan të Kolonjës; ai ishte një fshat me shumë dallëndyshe. Vetë Klodi-Maria Bezhani ishte lindur dhe rritur në Korçë; aty kishte studiuar për flaut. Më pas u shkollua për mësuesi, prej 23 vitesh ushtronte këtë profesion. Tashmë ka 5 vjet që jeton në Tiranë së bashku me dy fëmijët e saj; aktualisht studentë. Fshatin e prindërve, Bezhanin, e kishte vizitur vetëm një herë në vitin 2004. Që nga ajo kohë nuk kishte shkuar më. Në momentin e fërfëritjes së krahëve të dallëndyshes, i lindi dëshira të fluturonte edhe ajo drejt Bezhanit për të festuar emrin e saj, Maria, në kishën Shën Maria të Bezhanit. Sigurisht, ishte ndikuar edhe nga libri i Vangjush Zikos. Do të fluturonte edhe ajo si një dallëndyshe në folezën e saj. Po afronte gushti i vitit 2018.

Premtimi

Këtë ide të lindur papritmas ua tha prindërve të saj në Korçë, por i ati, Stavri Bezhani, i mbetur i çuditur nga fjalët esë bijës i tha: “Për çfarë do të shkosh? Kush të pret atje?  Kë do  të takosh?!.  Eh, moj bijë, – vijoi ai,- atje s’ka shkelur njeri që prej një dekade e gjysmë, as gurët s’i kanë mbetur e jo me shtepitë…”.  Dhe ndërsa i fliste për braktisjen e madhe të fshatit, Klodi-Maria Bezhani, dëgjonte dhe qante; lotët i rridhnin faqeve si rrëke shiu. E përlotur, mes dhimbjes që ndjente, i tha të atit: “Unë do të shkoj në Bezhan! Do ta pastroj Kishën e Shën Marisë me duart e mia dhe do t’i mbledh njerëzit! Më 15 gusht kambana e saj do të kumbojë si himn dashurie për të gjallët dhe për zgjjm të kujtimit të shpirtrave të harruar. Do ta bëj! E ndjej detyrim shpirteror e moral ndaj gjyshërve, stërgjyshërve e katërgjyshërve të mi. Me këdo mund të bëj kompromise, por me shpirtin tim e paskam të pamundur.  Ai vend po më thërret baba: “Shko dhe rihape atë shtëpi të Nënës së Dritës, sepse njerëzimi sot më shumë se kurrë ka nevojë për këtë dritë! I ati e vështroj në sy.  Çuditërisht vajza e tij i ngjasoj me një dallëndyshe, madje ajo dukej sikur ishte shndërruar në dallëndyshe.  Ndoshta edhe udhëtimi i saj drejt Bezhanit do të ishte si një fluturim dallëndysheje.

Tokë e shkretë

Po atë mëngjes foli me Gjergji Pantazin, burrë fisnik, prej vitesh përpiqej për kishën e Shën Marisë, e vizitonte shpesh. Kishte çelur edhe dy llogari bankare për mbledhjen e ndihmave. I kërkoi të shkonin në Bezhan. Më 31 korrik, mes peripecish të shumta, herë duke ecur në këmbë, herë me makinë, mbërritën në Bezhan. Ç’të shihje: tokë e shkretë! Gjithçka mbuluar nga bari i lartë e i përzhitur prej diellit. Edhe  varret nuk dalloheshin më. S’dije ku të hidhje këmbët. Gjergji i kërkonte të ishte e kujdesshme: “Shiko ku ecën se ka gjarpërinj!”. Me të kaluar oborrin u shfaq një pamje tjetër më makabre: Kishës nuk i kishte mbetur asgjë, librat e shenjtë, Ungjilli, ikonat i kishte gërryer nga lagështia, koha dhe brrejtja e minjve. Befas u dëgjua  klithma e fortë e Klodi: “Zot! Zonja Shën Mari! Si të paskan bërë kështu! Nisi të ecte mes hapësirës së saj, mbuluar nga gati 2-3 pëllëmbë rëre që presupizohej të ishte suvaja e përdorur me fondet për kishën, për restaurimin e saj. Gjithçka kishte qenë papërgjigjshmëri dhe shpërdorim. Ky vend quhet Bezhan që do të thotë “të ikurit”. Metafore e fuqishme! Ikja, madje arratisja e fshatit klithte frikshëm.

Lotët e Klodi-Maria Bezhanit

“Qaja si fëmijë, qaja e flisja me vete,- tregon Klodi Maria Bezhani. Kisha shpresuar se mund ta pastroja vetë kishën e Shën Marisë, por pashë se atje duhej një brigadë e tërë; burra me karroca e lopata. Gjergji i shqetesuar më tregoi se gjendja kishte avancuar, krahasuar me një a dy vjet më parë. I thashë të më linte vetëm. Filmova e fotografova ç’munda, pasi lotët s’më lejonin pamje të qartë. Qaja mbi ikonat dhe lotët binin mbi to. Nxora nga xhepi kartpicetat, fshiva lotët dhe pastrova fytyrat e Shenjtorëve. I lava me lotët e mi. Dola jashtë në oborr, këputa disa lule të egra ngjyrë lejla, i vendosa te ikona e Zonjës Hyjlindëse dhe teksa u luta, premtova me zë të lartë: të premtoj o nënë e Zotit se kjo kishë do të pastrohet dhe rregullohet siç të takon. Në 15 gusht kjo kishë do të mbushet me njerëz dhe mbi pluhurin e harresës së këtij vendi do mbeten gjurmët tona si dëshmi se nuk të kemi braktisur, por ashtu si djali plangprishës po kthehemi me pendesë sërirsh tek ti. Megjithatë, një çast e humba shpresën se mund ta bënin gati kishën deri më 15 gusht, por çuditërisht atë çast ndjeva fërfëritjen e fluturimit të një dallëndysheje. Mora zemër, Zoti do të na ndihmojë.

Mrekullia

Dhe vërtet, Zoti na ndihmoi. Të gjitha punët u bënë si nga një dorë e padukshme: Thoma Zisi, nënkryetar i Bashkisë Kolonjë dërgoi një brigadë me punëtorë të pastronin kishën, të korrnin barrin rreth saj. Dërgoj dhe një fadromë për sistemimin e  rrugës që të çonte në Bezhan.  E Tëreshenjta e bëri vetë hapin e parë. Atë që unë lusja, atë që i premtova teksa mbytesha në lot por me frikën a do më vijnë të më ndihmojnë që ta pastrojmë kishën Zonja Shën Mari dërgoi në çast engjëjt e vet.  Një ditë para së Kremtes ,së bashku me dy miq bezhanllinj Fillareti Shkrapi Nikolla, Stefi Ziko, dhe ish nxënësi im Niko Pulluqi vuri në dispozicion fuoristraden e tij, mbushëm makinën me ndihma, mbledhur derë më derë për kishën: sixhade, copa të leshta, të punuara si udhë, ikona, karrige, takëme, zbukurimi, kandila, temjan, qirinj bidona 10 l me ujë, fshesa, kova dhe mjete të tjera pastrami. Hymë në kishë plot gëzim. Oborri i kositur të jepte komoditetin të ecje e shkelje pa frikën e ndonjë gjarpëri të mundshëm. Nuk pati nevojë për ndarje detyrash. Secili e gjeti vetë vendin dhe rolin e vet. Nikolini im fshiu gjithë kishën si një nikoqire e mirë. Kur mbaruam gjithçka vura lulet Krizantema qe bleu Filla në vazon e kristaltë, blerë enkas për Shën Marinë nga unë, ndezëm dhe kandilet dhe temjanin.

Dallëndyshja

Pikërisht këtë çast hyri në kishë një dallëndyshe dhe qetë-qetë fluturoi duke përshkuar çdo cep të kishës, kaloi dhe mbi kokat tona dhe doli sërish andej nga erdhi. Ishte më shumë se një zog! Ishte vetë Zonja Shën Mari që i gëzohej hapjes së shtëpisë së harruar. Po kjo gjë ndodhi të nesërmen, më 15 gusht. Kisha u mbush plot, ishin rreth 80 veta. Sapo ra këmbana dhe do fillonte meshimi, hyri sërish dallëndyshja, por këtë herë jo e qetë, hyri zhurrmshëm… Zëri i saj e mposhti atë të priftit… Ajo na dha bekimin prej larti. Zonja Shën Mari e meritonte ta kishte atë shtëpi, që dikur xha Vasili e  ngriti me aq dashuri e perkushtim. Dhe sipas të gjithëve e gjitha kjo ndodhi fal dallëndyshes së quajtur Klodi-Maria Bezhani. Deri në brezin e stërgjyshit paraardhësit e saj janë lindur në Korçë, por para tyre banonin në Bezhan të Kolonjës. Në pemën gjenealogjike të familjes së saj, rrenja nis në fisin Ziko, nga Linotopi, Shën Zagaria. Brezi i 8 i këtij fisi daton më 1767 me Papa Koten, prift dhe dy djemtë e tij, Ziko dhe Pando; ky i fundit prift si i ati. Më 1776 Linotopi u dogj nga turqit që detyronin muslimanizimin e popullatës. Papa Pandoja që në Linotop  shërbente në kishën e Shën Pjetrit, mori sa mundi takëme prej saj që t’i shpëtonte prej djegies dhe bashkë me vellanë i ranë rrotull malit të Gramozit dhe u vendosen në Bezhan. Atje nuk kishte as kishë e as prift dhe ata të dy ngritën kishën e Shën Pjetrit. Kjo kishë u shemb në kohën poskomuniste, ndoshta pas 1990. Fshati u braktis nga bezhanllinjte e ikur në emigrim dhe koha rënoi çdo banese të tyre. E vetmja ndërtesë, madje e quaj pa hiperbolizuar vepër arti, ështe kisha e Shën Marisë, ndërtuar më 1907-1912 prej duarartit xha Vasil Dhimoshit, arti i gdhendjes së gurit, të të cilit gjendet sot në kisha të Greqisë, madje dhe në Mal të Shenjtë, megjithatë gjithnjë do të shfaqet një dallëndyshe që jep shpresë dhe gëzim ashtu si Klodi-Maria Bezhani….(me shume foto i shihni ne fb(dielli vatra)