-nga IDAJET JAHAJ-/
Nase Beni ishte një patriot i zjarrtë, një luftëtar i shquar. Kishte mërguar në Amerikë para vitit 1912; erdhi në atdhe në pragun e ngritjes së Flamurit. Gëzoi për pavarësinë e Atdheut nga Turqia, por trishtoi për sulmet shoviniste të fqinjëve ndaj vendit tonë. Shkroi me gjak trishtimi:
… Pesëqind vjet ç’i përballe
Tramundanët e Turqisë,
Dhe nashti që t’erdh’ liria,
Ti veshe rrobat e zisë,
Se të pllakosi Greqia
Në bregdet të Shqipërisë!
Dhe shkruan (ndoshta në fletoren e tij që mbante në torbë maleve të Çikës) apo këndon, sipas rastit, me shokë apo në davete të ndryshme, ku e improvizonte këngën – të përsosur, aty për aty. Shkruante haptazi kundër oktapodit shoven të jugut. Qorton rëndë Himarën e tij të dashur, e cila ka vezulluar si dritë në histori, por tani … e prishi, ngaqë dëgjoi disa të shitur “priftërinj e dhaskalë”, që i shërbenin megali-idhesë greke. Në këtë frymë shkroi vjershërimin e zjarrtë “O Himarë e Toskërisë”, në vitin 1914, kur greku doli në Himarë e gjakprishuri Spiro Milo përçau popullin duke predikuar kombësinë fallco greke në etninë e moçme himarjote shqiptare. Vjersha u shkrua në fillim të shekullit të XX, por, po me aq vezullim ajo ndriçon edhe sot, kur, me të njëjtën egërsi, megali-idheistët e Fanarit i janë vërsulur krahinës heroike, për ta deheroizuar atë, për ta çngjyrosur e bastarduar:
O Himarë e Toskërisë,
Si u qeshe këtë radhë,
Moj nëna e trimërisë
Në çdo punë del e parë.
Priftërinjtë me dhaskalë;
U qeshe si çilimitë,
Të prishën me propagandë!
Kur e di që të bën varrë,
Mohon gjakn’ e kombësisë,
Dhe humb’ emrin shqiptar!
Qani nëna e qani motra,
Qani me ligje të forta,
Për atë ditën e lirisë.
Me penë doja t’i thoja
Gjithë mendimet e mia,
Dhe me zogj do t’i dërgoja,
T’i dëgjojë akëcia…
Kush ishte akëcia? – Shqipëria, njerëzit, bota. Gjithsecili, kushdo. Ky patriot i vyer bërtet, kumbon, trishton, kushtron për gjëmën shpirtërore që zhvillojnë megali-idheistët në Himarë. Aktualitet dritë-fortë pas një shekulli.
Shqiptar i kulluar
Poeti popullor Nase Beni, nga Vunoi i Himarës, kushtron në vaj baladesk: “Qani nëna, qani motra”. Ai ishte një patriot i zjarrtë, një shqiptar i kulluar. Me frymë rilindëse në gjakun e tij. Donte të mbronte atdheun me çdo mjet. Por mjetin më efikas që përdori ishte vargu e kënga. Dhe përsërit: “Me penë doja t’i thoja”. Mjeti i penës përforcon mendimin se Nase Beni ishte i shkolluar, kishte mësuar shqip, por edhe gjuhë të huaja, se kishte qenë në Amerikë, në emigrim. Pra, jo vetëm një talent i lindur, por edhe i kultivuar. Me elementin baladesk të zogjve, ai donte të shpërndante nëpër qiellin shqiptar vargjet e tij të ndritshme. Ai ishte luftëtar me pushkë e me penë për mëmëdhenë. Pak është shkruar për këtë atdhetar. Ai ishte i zjarrit të betejave (si në Kallarat 1914, në Kaninë e Vlorë, 1920), po ashtu edhe i zjarrit të vargjeve. Kumbimit poetik të epikës, ai i jep ison e ëmbël lirike, karakteristike e poetëve të shquar të Bregut. Në vargje ai kumboi emrin shqiptar. Me ‘të skaliti epose të paharrueshëm.
Ai rrojti 33 vjeç (1888-1921), duke lënë pas vizionin e ndritur të patriotit, luftëtarit me armë në dorë dhe poetit popullor me këngën e tij të pavenitur.