Nga Arjan Th. Kallço*/

Nuk ka asgjë të re që krijohet, transformohet dhe zhvillohet në botë pa iu referuar së shkuarës, jo vetëm si koncept denjësisht kohor, por edhe racional, deduktiv dhe selektiv. Vetë bota nuk do të kishte kuptim, nëse vëmendja jonë nuk do të ndalej tek pyetja : nga vijmë dhe ku shkojmë? Ndoshta pjesa e dytë e pyetjes do të merrte më shumë kuptim, nëse do ta shtronim ndryshe se, ku duam të shkojmë. Ku duam të shkojmë dhe ku po shkojmë kanë një dallim thelbësor jo vetëm gjuhësor, ata që e njohin mirë funksionin e një shoqërie, por edhe filozofik e shkencor. Fjala duhet shpreh të gjitha idetë dhe përpjekjet se cili është synimi final i një shoqërie, ndërsa e dyta i jep shkas interpretimeve të ndryshme që shumëkush e mendon si rrjedhje e lirë dhe pa asnjë synim, një lloj liberalizmi pa rregulla dhe kaotik, si vetë shoqëria shqiptare në këto 23 vjet.

Shoqëria njerëzore në të gjitha fazat e saj të kaluara edhe pse ka qënë e prapambetur në të gjitha marrëdhëniet e saj me natyrën dhe me veten, përsëri ka patur në vetvete disa rregulla herë të shkruara, herë jo që e qeverisnin jetën. Nuk diskutohet se këto rregulla me kalimin e kohës janë përsosur, kanë ndeshur në oshilacione dhe shpesh në lloje qeverisjesh që kanë diktuar ecurinë e saj dhe të këtyre marrëdhënieve. Por faktori kryesor ka qënë dhe mbetet njeriu, pa të cilin nuk do të kishte kuptim shoqëria dhe vetë jeta. Nëse i referohemi së shkuarës dhe e nisim me qytetërimin grek, Sokrati tek libri i tij Sofia apo Urtësia ka hedhur disa ide lidhur me cilësitë e njeriut dhe sjelljen e tij në shoqëri. Disa nga më kryesoret tek të cilat ai e shikonte formimin e tij dhe tek i cili shpresonte kanë si bazë të mësuarit dhe të zbatuarit e rregullave apo ligjeve. Nuk mund të mendohet se cilësia e parë absolute është zgjuarsia e tij, jo domosdoshmërisht në kuptimin e një njeriu në arritjet e gjeniut, faktor që nuk do e çonte shoqërinë në regres, por përkundrazi nënkuptonte qeverisjen e familjes dhe të qytetit. E dyta shprehet qartë urtësia  që mësimet t’i zbatosh në jetë dhe jo vetëm për vete, por për të gjithë shoqërinë. Po t’i renditim disa prej tyre do të shohim se në dukje janë të “prapambetura” me nocionet e sotme të njeriut modern.

T’i mësosh shpejt gjërat tek të cilat do të punonin.

T’i ruanin në kujtesë ato që mësonin

T’i dëshirosh mësimet e mara, sepse në sajë të tyre e qeveris mirë shtëpinë dhe qytetin, pra në mënyrë më të përmbledhur të kuvendosh mirë njerëzit dhe t’i përballosh mirë ngjarjet njerëzore.

Momenti i dytë i cili meriton vëmendjen e studiuesve është krijimi i fesë, doktrinave të saj duke e parë krijuesin si të gjithëpushtetshëm dhe të krijuarin të varur tërësisht prej tij, pasi është krijesë e mendjes dhe inteligjencës së tij. Debatet e ndryshme dhe shpesh paaftësia për një gjykim dhe reflektim jashtë ndikimeve të ndryshme të epokave, sollën jo pak ngatërresa dhe konfuzion tek vetë dijetarët dhe filozofët që i afronin apo i largonin, pra i merrnin për bazë për  filozofitë e tyre këto lloj ndikimesh.

Po t’i referohemi fesë dhe predikimeve që ajo bënte në lidhje me disa porosi të Perëndisë, fatkeqësisht jeta e njeriut ka humbur shumë kohë duke u marrë me disa cilësi që gjetën zbatim tek pjesa më e madhe e shoqërisë, por jo tek të gjithë dhe këtu mësimi më i keq që iu servir shoqërisë është “Bëni si them unë, por mos bëni si bëj unë”. Ky mësim është fati më tragjik i njerëzimit që shumë herë precipitoi në luftra dhe dikatura, duke i anashkaluar porositë, pasi ato nuk ishin për të ashtuquajturit e zgjedhur. Po e anashkaloj pjesën e parë të porosive, pasi kanë të bëjnë drejtpërdrejt me besimtarët dhe po kalojmë në pjesën e dytë kur porositë kalojnë nga miti i kultit të tij, tek njerëzit e shoqërisë dhe të afërmit.

Ndero nënn dhe babain

Mos vri

Mos bëj tradhëti

Mos vidh

Mos jep dëshmi të rremë

Mos e dëshiro shtëpinë, gruan, skllavin, të mirat materiale të komshiut tënd

Por bota dhe shoqëria edhe pse këto porosi u bënë të pranishme dhe të shenjta për të gjithë, nuk u zbatuan kurrë nga ata që vetë i huajtën si mësime të shenjta. Qeverisjet dhe njerëzit e tyre u përleshën, u gjakosën për pushtet në një mizori spektakolare të betejave, kurtheve dhe prapaskenave nga më makabret. Edhe sot realiteti botëror vazhdon përsëri në të njëjtën rrugë, pavarësisht se shumë gjëra kanë ndryshuar, por instikti shtazarak ngre krye sa herë që cënohen pushtetet.

Po ia frojmë ngjarjet dhe qëndrojmë në shekullin e kaluar dhe pikërisht në vendin tonë dhe shoqërinë shqiptare në një sistem që i krahasuar me këtë të sotmin nuk ka dyshim se ishte mijëra herë më human. Partia e Punës dhe lideri i saj gjatë disa dhjetëvjeçarëve përgatitën dekalogun e fashmëm që u bë present në Kongresin e 5-të saj dhe që ishte etaloni ku secili duhej ta shihte veten dhe me të cilën duhej të përballej. Analogjizmat edhe sikur të duam t’i shmangim, në shumë raste i referohen pikërisht dhjetë porosive të Perëndisë. Lidhur me besnikërinë apo bindjen dhe ndërgjegjen mendoj se janë marrë dhe vetëm përpunuar duke ia përshtatur diktrinës në fuqi të kohës. Sigurisht që të arrihej deri tek dekalogu, është dashur kohë, prova dhe punë e jashtëzakonshme e të gjitha strukturave partiake dhe shtetërore. Por farë na thotë dekalogu i 10 cilësive?

1. Anëtarët e Partisë sonë revolucionare duhet të jenë besnikë ndaj mësimeve të marksizëm-leninizmit, ndaj Partisë dhe popullit tonë…

2. Komunistët duhet të jenë të pajisur me një disiplinë të çeliktë e të ndërgjegjshme, me një vullnet të hekurt për zbatimin e vijës së
Partisë

3. Kjo në asnjë mënyrë nuk do të thotë që ata të jenë zbatues mekanikë të direktivave…

4. Anëtarët e Partisë sonë marksiste-leniniste duhet të jenë të ndërgjegjshëm se qenia në Parti nuk sjell e nuk mund të sjellë as më të voglin privilegj personal…

5. Komunisti duhet të jetë i lidhur ngushtë me masat, të dëgjojë me vëmendje e respekt zërin e tyre, të jetojë e të punojë me masat…

6. Anëtar i mirë dhe konsekuent i Partisë sonë është ai që ka kurdoherë parasysh dhe e zhvillon pa frikë luftën e klasave…

7. Anëtar i mirë dhe revolucionar i Partisë është ai që me punën e me sjelljen e tij u fiton besimin dhe dashurinë njerëzve, që i edukon…

8. Çdo komunist duhet të pajiset me një vigjilencë me të vërtetë revolucionare, për mbrojtjen e vijës së Partisë dhe të pastërtisë së idealeve të saj…
9. Anëtari i Partisë duhet të karakterizohet nga një drejtësi e kuIluar, pa njolla në ndërgjegjen dhe në veprimet e tij,të jetë parimor…
10. Komunisti revolucionar duhet të punojë me një ndërgjegje të lartë atje ku e ka caktuar dhe ku ka nevojë Partia, duke vënë kurdoherë e mbi të gjitha interesin e përgjithshëm…

Sot në kohët moderne shoqëria njerëzore për një arsye apo një tjetër i ka qëndruar besnik dekalogut dhe shtrirja e tij kudo ka bërë që edhe ndarje më të vogla të shoqërisë, duke mos e patur ta krijojnë atë. Një dekalog i filozofëve do të ishte shumë më i vështirë që të krijohej apo përfshihej në këto dhjetë pika, pasi nuk do të ishin të mjaftueshme dhjetë, por ndoshta njëzet. Pika e parë e statusit që duhej ta dallonte nga të gjithë të tjerët është të qënit objektiv dhe karakteri objektiv i të gjithë punës së tij. Kjo do të vlente edhe për studiuesit e tjerë të sferës shoqërore dhe në veanti për arsimin, pasi natyra e reformave shqiptare hoqi nga vëmendja pikërisht thelbin e arsimit : karakterin objektiv të vlerësimit dhe të selektimit. Por kjo situatë bëhet më e rëndë kur vetë selektimi bëhet sa për të thënë dhe mbi asnjë kriter matshmërie, por vetëm mbi bazën e fitimit, sikur arsimi të ishte një biznes. Të bësh biznes me arsimin do të thotë të bësh biznes me dijet dhe me të ardhmen e një kombi. Pak kohë më parë një dekalog qarkullonte në internet edhe për poetët, të cilin mund ta gjeni në faqet e shtypit dhe gazetave on line të sjellë enkas për të gjithë poetët e vërtetë shqiptarë.

Dekalogë të tjerë nëpër faqet e gazetave, revistave dhe internetit mund të gjesh me shumicë, bile dhe për femrën dhe mashkullin ideal të kohëve moderne, por që vlerësimi nuk ka të bëjë shumë me thelbin, sesa me shfaqjen. Njëri prej tyre karakterizon mashkullin ideal : i sjellshëm, respektues, i dashur, i natyrshëm, i ëmbël, i edukuar, i vëmendshëm, energjik, fisnik, elegant.

Cilat janë karakteristika apo cilësitë negative të njeriut shqiptar sot? Kjo ishte pyetja që e bëra për miqtë në rrjetin social FB, duke dashur të theksoja se në gjithë këtë tranzicion të gjatë shqiptar vetë shoqëria jonë ka humbur jo pak nga natyra e saj deri në vitet ’90. Nuk do të rri e debatoj me njerëz që nuk e kanë jetuar atë kohë, as me ata që imoralitetin ta shesin për moral, fatkeqësisht apo fatmirësisht kjo kohë i nxorri të gjitha në shesh dhe në dramaticitetin e vërtetë të realitetit shqiptar. Çdo ditë që kalon na e zbulon me ngjarjet tragjike që deri dje as nuk i njihnim se cilat ishin. Ndoshta nuk ka nevojë për komente apo opinione të mëtejshme dhe të stërgjatura, pasi shumë syresh i kam dhënë në studimet apo shkrimet e mia të shkuara. Megjithatë ka një moment ku duhet të ndalet vëmendja jonë shqiptare: ku është shteti dhe rendi ligjor shqiptar? Kësaj pyetjeje duhet t’i përgjigjemi seriozisht dhe sa më shpejt, sepse do të vuajmë për shumë kohë pasojat e një shoqërie të krimbur ku fjala NJERI nuk do të ketë më kuptim. Në sondazh morën pjesë rreth 25 persona nga të cilët mbi një e treta preferon të mos përgjigjet me opinion të vetin.

Jorgena : Abuzimi, gënjeshtrat, dyfytyrësia ……

Eni, Denisa : Fitimi pa punuar . Shqiptarët duan t’i fitojnë gjërat pa punuar.

Amir, Alda : xhelozia…

Jerdina : Xhelozia, interesi, servilizmi dhe mendjemadhësia e kotë…. Të gjitha këto të bëjnë që ta shumëzosh, njeriun që nuk ia vlen, me zero….

Marsela : Interesi, mungesa e sinqeritetit po e shkatërron gjithnjë e më shumë shoqërinë.

Ola : Mosmirënjohja….

Dhori : Gjumi, ai që fle kur zgjohet pëllet për politikanët.

Suela : dembelizmi, duan të rrinë të hallakaten me një gotë birrë pa punuar…

Mjafton të ndalemi tek tre cilësitë e para negative dhe do të shohim se abuzimi është ngritur në moral shtetëror dhe shoqëror; gënjeshtrat janë thelbi i shoqërisë; dyfytyrësia karakteri i njeriut të sotëm modern.

 *Pedagog i Gjuhës italiane

Universiteti I Korces