Nga ILLO FOTO/ New York/
Për të shkruar këtë shkrim u bë sebep një artikullli i Gjergji Thanasit , botuar në shtypin online , me datën 9 Mars 2016. Autori i shkrimit përmend se dy vite më parë, u krye një investim prej 2 milion $ me prita shumfishe, për të ndaluar rreshqitjen e kodrës Cerila. Pa mbaruar entusiazmi i inagurimit, i gjithë investimi u kthye në një përrua balte , që përmbyti një lagje të Durrësit. Kjo është përmbajtia e shkurtuar e shkrimit të z. Gjergji Thanasi.
Të kthehet kodra në një perrua , është rast shumë i frikshëm. Në kodër evakuohen banorët , qe u permbyten banest . Kodra qe konsiderohet streha , qe te mbron nga permbytjet , kthehet ne objekt. Keshtu ndodhi ne Cerrilat , qe u derdhen parate lume dhe qe orteku -koder i mori me vete . Kodrat e buta te bregdetit provokohen nga ndertimet e pa studjuara dhe nga mungesa e mbuleses bimore . Ne keto kushte kthehen ne orteke , qe pershkruan autori Thanasi . Hidhuni nje sy kodrave te Ardernices , te Kushovices , te Mifolit , te Petoves, te Kavajes . As kane lojtur as luajne nga vendi , sepse jane taracuar dhe pyllezuar me ullinj . Ato jane armatosur natyralisht , jo nga brezat e betonit, sic ndodhi aktualisht me cerrilat .
Te jemi realiste , ndertimet do te behen ne koder, po ku dhe si?
Ndertimet duhet te behen vetem mbi bazen e nje studimi serioz gjeollogjik. Shembujt pozitive dhe negative , ne kete aspekt nuk mungojne . Shifni qytezen , qe nderoi Fulltzi ne Golem eshte qyteze afer Curilave , por nuk ka lojtur as nje fije floku . Mbi te nuk eshte bere asnje armature. Ka 80 vite , qe eshte ndertuar . Shifni qytezat e ngjashme te ndertuar ne kodra : Dushku , Grabjani , Sovjani , Bulo , Qyteti i Maliqit etj.
Model i nje ndertimi te sigurte eshte qyteza Levan , me 5 mije banore ,ndertuar ne mesin e viteve 50 te shekullit te kaluar, ne qender te ultesires bregdetare . Banesat jane ndertuar ne izoipset e kodres . Ideatori i ndertimit dhe zbatusi i projektit , ka qene nxenesi i Fulltzit , Beshir Nikolla . U kritika ashper nga te tere drejtusit e shtetit te asaj kohe , se pse bente shpenzime te medha , me eskavatore , kur fusha ishte 200 metra me poshte , dhe mund te nderoje dhe te urbanizoje pa kosto . Arriten , ta quanin sabotator Beshirin , qe kish qene nje ish partizan pioner . Ai nuk u terhoq .
Posht kodres Levan , ka qene keneta Bicukas , te ciles Beshiri nuk mund t’i besonte . Sot Levani mund te merret model i cdo ndertimi shqiptar dhe me gjere , per ndertimet ne kembet e kodrave te Ultesirave bregdetare .Ndertimet e tjera te fushes , qe nuk kane ngjashmeri me Levanin , domosdoshmerisht , nje dite do te prishen , sepse pengojne seriozisht kullimin .
Ndertimet e cerekshekullit te fundit edhe te ishe nisur , per te sabotuar me mish me shpirt , nuk do te arrinin ne kete pike , ku arriten . Rralle gjen ndertime ne venbanimet e reja , qe e jene ne vendin e duhur . Menazhmi i territorit , ka kontribuar , per kthimin e kodrave ne ortek dhe per ndertime ne mes te batakut , ku rreziku i permbytjeve kastrofale , pritet nga viti ne vit
Shembelli me negativ i ndertimeve mund te merret ndertim i Kombinatit metalurgjik , ne Bradashesh te Elbasanit . U okupuan me ndertesa rreth 250 Ha. toke fushore nga me te mirat e Shqiperise , per te mos thene me mira , deri sa te paret tone e quajten “Fusha mbret “ . Nuk besoj se pati ndonje hair Shqiperia nga ai ndertim aventuresk . Brezat e arthem duhet qe kete fushe ta kthejne ne identetitein e saj mijra vjecar , “Fusha mbret “ . Gjat monizmit shumica dermuse e ndertimeve , nuk I pershtatet llogjikes urbanistike . Nga me skandalozet mund te permendim lagjen “Kenete “ ne Durres , ndertuar ne truall, ku ka pasar disa pika nen nivelin e detit , kur eshte kryer bonifikimi i ish kenetes “Durrsi “ . Tjeter : Fush kruja , mund te mos kishte zbritur ne ato kuota te ulta , ku eshte zgjeruar . Ndertimet e fushes perbejne kontravajtjen teknike , me te rende qe i eshte shkaketuar vendit , ne te tere historine . Me gjeni , qofte dhe nje fshat te humbur te Shqiperise , te ndertuar perpare 3 shekuj , qe eshte ndertuar jasht llogjikes inxhinjerike moderne . Mos u lodh . Nuk Ka!
Kur flasim per rreshqitje kodre , zanafilla , eshte ne pikat me te ulta te fushes , qe shtrihet poshte kodres . Kur perfundon permbytja ne fushe, rreziku ngjitet vertikalisht .Ky eshte ligji fizik i lengjeve , sipas te cilit volumi i ujit nuk ndrydhet . Kur fusha konsiderohet e ngopur , presioni i ujit deperton neper damaret e kodres . Qe do te thote se permbytja deperton vertikalisht , deri ku gjen piken e dobet , per te krijuar perruan , qe na pershkruan autori Thanasi .
Kur cperbehet kodra nuk kemi permbytje , por tjetersim te territorit, ortek . Mbeshtetur ne kete llogjike , per ta bere kodren dhe fushen te qendrushme , duhen dy kushte : Kodra te jete e veshur me bimesi ose me pyll dhe fusha te kete aftesi te percjelli ujin e rrjedhshem mbitokesor , pa asnje pengese, drejt detit . Te dyja keto kushte i mungojne territorit tone , ne kete cerekshekullin e fundit. Pyllezimi I kodrave problematike duhet te kishte perfunduar me kohe . Me mire preferohet te hiqet periodikisht dheu nga xhadja dhe te ribehen urat , se sa te pyllezohet kodrat , qe po te merret seriozisht , perfundon brenda nje jave , ne te tere kodrae e Ultesires .
Ne te tera llojet e permbyetjeve gazetaret , kane qene ne rreshtin e pare dhe i kane pershkruar situatat dhe shkaqet , me hollesi reale . Pervec kronikave te gazetave dhe kerkesave te viktimave , per te marre demshperblimet nga Qeverria nuk gjendet asgje tjeter. Asnje gjurme reflektimi . Po qe se lajmet dhe komentet per permbytjet do te liheshin ne kopetence vetem te Ministrise se bujqesise , nuk do te kishim as nje analize te besushme . Ministria e ka fshehur te verteten tragjike , qe perjeton toka bujqesore , kete cerekshekulli dhe do te vijoi ta fshehi , derise fshataresia ka humbur aftesine e reagimit .
Reliefi bregdetar shqiptar eshte i brishte .Dihet se fusha ka qene fundi i disa kenetave , qe fillonin me keneten e Akernise , vijonte ne Seman , Terbuf dhe perfundonin ne Velipoje . Perbenin nje brez ujor te lidhur , mbi 200 Km. gjatesi . E brishte eshte dhe zona kodrinore , qe ngrihet perbri ish kenetes .
Kodrat e buta te zones bregdetare , kane te njejten perberie petologjike si dhe fundi i kenetes . Ato ishin me te qendrushme , kur keneta ishte bri tyre , sepse ruhej niveli i ujit mbi parimin e eneve komunikuse . Permbytje nuk kishte nga poshte , vec kur fryheshin lumejnte . Me heqjen e ujit te kenetes , kjo baraspeshe u perkeqesua , sepse volumi i ujit mbeti boshllek . Shtoi ketij shkaku edhe cpyllezimet e kodrave , mundesite e rreshqitjeve te kodrave jane shumfishuar, derisa edhe kodra e armatosur 3 here , po rreshqet .
Besoj te tere e mbajne mend permbytjen masive te Shkodres . Ne ato diite te zymta , nje vizitore , tha shptrehjen butaforike “ Eshte bere Shkodra si Venecja “. Eshte shprehje e nje realiteti absurd , kur midis Shkoders udhtohej vetem me varka venecjane . Do te ishte fatkeqesi kombetare , ne se kjo “ Venecje “ do te ishte afatgjate , qofte dhe e pjeseshme . Po ne ato dite te stuhishme , nje shkencetar i fushes shkruante : “ Ne se nuk do te ishin digat e hidrocentraleve , per kushtet e krijuara ne fushe , shume venbanime do te ishin aktualisht perjetesisht te permbytura “ . Ky eshte hamendesim , por hamendesim i nje shkencetari , i besoj pa medyshje , sepse nuk jane shprehje hokatare “venecjane “ .
Rrasti , qe na jep Gjergj Thanasi eshte kambane alarmi , per katastofe . Kete realitet duhet ta vleresojne ata qe kane punet ne dore . Njerzit e duhur , per te ndryshuar gjendjen , jane forumet shkencore dhe ato shteterore , qe aktualisht konsiderohen organizma me ndjeshmeri te humbur , ndryshe do te kishim pare ndonje reagim,ndonje konsulte , ndonje plan , pas shkrimit realist dhe kambane alarmi te Gjergj Thanasit .
Kushdo e kupton , se nje kullim perfekt i fushes , bashkerenduar me pyllezimin e kodres jane masat e vetme , per te parandaluar kete permbytje ne te dyja rrafshet . Kjo nuk do te ndodhi , derisa Qeverria te vijoi te jete indiferente ndaj zgjidhjes se problemit kapital : Kthimit ne identetit , te territorit bujqesor te Ultesires bregdetare , perfshire dhe kodrat e buta kufizuse te ultesires . Paralajmerim me konkret se rrasi i kodres se Cerrilave , nuk mund te kete . Natyra ka qene dhe dhe vijon te jete hakmarrese e verber ndaj idiferences njerezore .
Illo Foto , NY Mars 2016