Nga Avzi Mustafa/
Josif Bageri tërë jetën e kaloi në varfëri familjare, në mërgim si bari, shegert, punëtor e udhëheqës i gazetarëve “Shqypeja e Shqypnisë” dhe “Ushtima e Krujës”,autor librash.(Kondo,1982). Megjithatë, kjo jetë plot brenga e halle nuk e demoralizoi Josif Bagerin, por përkundrazi i dha kurajë që të shquhet si patriot. Atë sot e njohim jo vetëm si luftëtar të çështjes kombëtare, por edhe si poet e publicist, si njeri që dinte të vë kontaktet me qarqet përparimtare të kohës.
Edhe pse autodidakt, falë zgjuarsisë që ia kishte falur ajri i pastër i Rekës, punës së palodhur dhe kontakteve të drejtpërdrejta me personalitete të shquara politike e shoqërore, ai u bë personalitet i shquar. Kontaktet e para me patriotët shqiptar, edhe pse ishin verbale, i pati që në fëmijëri kur shkonte te gjyshi në Dibër. Në shtëpinë e gjyshit vërente shumë njerëz që hynin e dilnin, bile ndonjëherë edhe dëgjonte biseda ose bënte kujdestari para portës së shtëpisë. Pati këso kontaktesh edhe kur i ruante delet nëpër malet e Kabashit dhe Vërbjanit, ku kalonin patriotët shqiptarë për të shkuar ose për t’u kthyer nga Prizreni. Aty Josifi ua tregonte rrugën ose burimin e ujit të ftohtë.
Kontaktet e drejtpërdrejta me shqiptarë nga të gjitha viset e Shqipërisë u dendësuan veçmas pas vitit 1887, kur ai emigroi në Bullgari. Ai nuk e kishte vështirë që nëpër rrugët e Sofjes, Varnës, Rilës, Plovdivit etj. të takojë edhe shqiptarë. Por, foleja e shqiptarëve të mërguar në Bullgari ishte kafeneja e Adham Shkabës dhe Spiro Garos, që mbante emrin “Albanija”, aty ku shumica e shqiptarëve pas kohës së punës e kalonin kohën duke biseduar dhe duke pirë kafe. Në këtë kafene çdo i ri që vinte binte në sy. Kështu edhe Josifi me kushëririn e tij, Berboshin, shpesh shkonin në këtë çerdhe mërgimtarësh. Aty bisedohej për ngjarjet që ndodhnin në Shqipëri, të cilat i komentonin ashtu siç i kishin dëgjuar ose siç ua kishte thënë dikush, sepse shumica e tyre ishin analfabetë.
Josifi ishte një njeri me temperament të vrullshëm, njeri i gojës dhe me aftësi të jashtëzakonshme për t’u shoqëruar. Prandaj që në takimin të parë i la përshtypje Spiro Garos si njeri që di të gjykojë mirë. Kështu filloi shoqëria e tyre vëllazërore.
Me ardhjen e nxënësve që kishin kryer shkollën normale të Nikolla Naços në Bukuresht, e sidomos të patriotit të shquar korçar Dhimitar Mole, që kishte ardhur me qëllim të caktuar – që shqiptarëve t’ua mësoj shkrim leximin shqip, Josifi regullisht i ndiqte kurset e këtilla. Mata,1982). Dhimitar Mole hapi edhe një han, në të cilën një dhomë e adaptoi për bibliotekë, ku shqiptarët mësonin dhe lexonin. Një vit më pas, po nga Bukureshti, erdhën Kristo Luarasi, Kostë Jani, Trebicka dhe Ligor Borova, që kishin për qëllim të themelojnë një shtypshkronjë me emrin ’Mbrothësia’. Meqë Josifi dinte pak nga mjeshtëria e shtypit, nuk u kursye që të ndihmonte.
Simpatinë më të madhe nga patriotët shqiptarë Josif Bageri e fitoi në vitin 1886, kur shoqëria “Dëshira” organizoi një ekskursion në Bali Efendi (disa kilometra larg Sofjes), kur Josifi e recitoi poemën bukolike të Naim Frashërit “Bagëti e Bujqësi” duke qenë i veshur si bari, me shkop në dorë dhe me kambana të improvizuara që shprehnin gjallërinë e bagëtisë. Ky ishte edhe një rast për ata që nuk e njihnin ose që nuk kishin pasur kontakt me të, që të pyesin: kush është ky?; nga është? etj. Në fund të gjithë i uruan me: “Të lumtë”
Pas mbarimit të orës letrare, Bagerit iu afrua Poliksen Luarasi, me të cilin ata zhvilluan një bisedë miqësore. Në këtë të ngjarë morën pjesë edhe një numër i madh shqiptarësh të besimit musliman, në mesin e të cilëve edhe dibrani Said Islam Najdeni, i cili kishte ardhur për ta botuar ’Ferrefejzën” dhe “ Abetarin gengisht”. Meqenëse të dy ishin të një vendi, shoqërimi i tyre vazhdoi derisa Saidi (Hoxhë Vogli) u kthye në Dibër, ndërsa Josifi vazhdoi të interesohej për gjithçka, sidomos për Dibrën dhe Rekën.
Në Bali Efendi ekzistonte edhe një teqe, ku shqiptarët kishin vendosur të punojnë për “komb e jo për fe”. Por, ishte e domosdoshme që betimin ta kryenin në teqe. Ky betim ishte shumë me rëndësi, kështu që edhe Josifi hyri në teqe për t’u betuar. Ky ishte shkas që më vonë filluan akuzat ndaj Josifit se është protestant dhe “mason”. Për shkak të kësaj Bagerin do ta quajnë edhe me atributin “Josif turku”.Najdeni,1903). Megjithatë, Josif Bagerit nuk i pengonin akuzat. Ai me të dëgjuar se në Sofje ka ardhur Katerina Cilka për të marrë libra, që shtypeshin në Sofje për zhvillimin e arsimit dhe të gjuhës shqipe, u takua me të dhe kjo më tepër i dha zemër që t’i përkushtohet çështjes kombëtare.
Josifi e adhuronte Naim Frashërin. Madje, ai i dinte të gjitha poezitë e tij, të cilat në çastet më të rënda e kishin mbajtur gjallë. Josifi kishte dëgjuar për shëndetin e ligë të këtij poeti, të cilin Josifi e quante “Mendja e Shqipërisë”. Prandaj më 1899 bashkë me një shok u nisën për Stamboll, që t’i bëjnë një vizitë. Edhe pse Naimi ishte i shtrirë në shtrat, e pranoi Josifin, ndërsa pas përshëndetjeve dhe bisedës së ngrohtë, Josifn ia recitoi disa nga poezitë. Kjo bisedë me Naimin e bëri Josifin edhe më aktiv ndaj vetvetes dhe ndaj ardhmërisë kombëtare.
Kontaktet me patriotët shqiptarë jashtë dhe brenda atdheut Josifi i zgjeroi pas vitit 1899, veçmas pas takimit me Naim Frashërin. Autori i monografisë Ruzhdi Mata thotë se: “Josif Bageri ishte ndër shqiptarët më të informuar në Sofje”Mata.1982). Tani e tutje ai, përveç kontakteve të drejtpërdrejta, vuri kontakte edhe me anë të letërkëmbimit: informonte dhe informohej; dërgon letra në të gjitha krahinat e Shqipërisë, e informon Shahin Kolonjën, e pastaj u dërgon letër vëllezërve kosovarë në Pejë etj.
Josifi kishte simpati të madhe ndaj revolucionarit dhe demokratit shqiptar Bajram Curri. Prandaj në vitin 1902 u takua me të dhe shkëmbeu mendime për tejkalimin e gjendjes së rëndë të shqiptarëve. Nga Kosova Josifi e kishte ndër mend të udhëtojë në Shqipëri, por Bajram Curri e porositi për rreziqet e udhëtimit, duke i thënë se “qentë nuk kanë besë”. Prandaj ia dha një shoqërues për ta dërguar në Shkup e Manastir, që pastaj të dalë në Shqipëri, normalisht duke e udhëzuar që të shkojë edhe te miqtë e patriotët shqiptarë.
Prej vitit 1902-1914, Josif Bageri mban korrespodencë me shumë patriotë dhe me shoqatat e ndryshme. Në bazë të dokumentaciot arkivor pranë AQSH, fondi 44 gjejmë shumë letra dërguar Shahin Kolonjës, Nikolla Ivanajt dërguar në Raguzë e në Shkup, Luigj Gurakuqit në Elbasan, Jani Vretos në Egjipt. Po ashtu në fondin 22 në dosjen nr. 7 gjejme edhe letrat të ndryshme dërguar patriotët shqiptar Josif Bagerit . Me interes është letra e Asdrenit dërguar Bagerit në tetor të 1910. (AQSh f. 65).
Në vitin 1904 Josifi përsëri kthehet në Sofje. Aty një grup shqiptarësh nga Bukureshti dhe Sofja kishin gjetur një princ spanjoll, që ishte martuar me një vajzë me prejardhje shqiptare me Emrin Don Gjin ALADRO – “Kastrioti”, i cili dëshironte të vë në pah gjoja pavarësinë shqiptare, duke përkrahur njëkohësisht elementin arumun në Shqipëri dhe Maqedoni(Dermaku,1987). Josifi, edhe pse u konsultua drejtpërsëdrejti me Aladon dhe suitën e tij, qëndroi indiferent ndaj kësaj çështjeje.
Në vitin 1907 në Sofje erdhën luftëtarët patriotë Bajo e Çerçiz Topulli, Mihail Grameno dhe Zenan Mashkullori. Josifi pati biseda të gjata dhe frytdhënëse me ata. Madje, ata e frymëzuan Josifin me idenë e lirisë së Shqipërisë dhe kështu atij iu mbush mendja që t’u bashkohet këtyre patriotëve. Prandaj e organizoi një çetë të këtillë me shqiptarë të Rekës. Por, për arsye të rreziqeve të mundshme, ata nuk e morën me vete deri sa të krijoheshin kushtet.
Po në këtë vit u takua edhe me Hil Mosin me të cilin biseduan për shumë gjëra për luftën e drejtë të shqiptarëve, por edhe për poezitë e të dyve.
Gjatë viteve 1908-1909 Josifi do të bëjë një udhëtim për në Dibër e në Shkup. Në Shkup qëndron 12 ditë, duke u takuar me patriotë të ndryshëm, si me Bedri Pejanin, Nexhip Dragën, Sali Gjukë Dugagjinin, Jashar Erebarën, Jashar dhe Emin Beun e shumë të tjerë.Mustafa, 1995) . Preokupim kryesor i tij ishte autonomia dhe pavarësia e tërësia tokësore e Shqipërisë, shkolla dhe alfabeti. Por, Perandoria dhe fanatikët myslimanë nuk hiqnin dorë verbëria e tyre.
Për këtë qëllim në Shkup para “Kullës së Sahatit” u organizua një miting, ku Josifi foli dhe recitoi poezi dhe mori fjalën, duke mbajtur një fjalim të zjarrtë, që nuk la pa prekur zemrat e secilit. Diskutimi dhe poezia e Josif Bagerit i mllefosi fanatikët fetarë myslimanë, si dhe agjentët serbë. Prandaj konsulli serb Restiq e vuri Bagerin në shënjestër.Dibra etnokulturore,1995).
Pas kësaj Josifi me të vëllain dhe dy bashkëvendës u nis për Nistrovë. Me të arritur atje, i organizoi fshatarët për të hapur një shkollë në gjuhën amtare. Por, agjentët serbë e përcillnin aktivitetin e tij. Për misionin e këtij patrioti ata e njoftuan dhespotin serb në Dibër dhe priftin serb Varnava. Pas pak ditësh Josifi u ftua në bisedë te kryepeshkopi i eparhisë Dibër-Kërçovë, Varnava, ku pas shumë kërcënimeve u kap fyta-fyt me të, sepse Varnava i tha se Dibra bën pjesë në tokat e Serbisë dhe se Josifi ishte serb. Më vonë këtë Josifi e argumenton, kur thotë “se nuk kishte ofendim më të madh se dikujt t’i mohosh gjuhën dhe kombin”. (Mustafa,1995)..
Ndërkohë atij i vërsulen edhe Arif Hiqmeti dhe Mulla Shaban Idrizi, këto merimanga turke, që e detyruan edhe Abdurahman beun që mos t’i ndihmojë këtij “kaurri”, siç e quanin agjentët turq. Më 1909 ai kthehet në Sofje dhe bën letërkëmbime me shumë patriotë letrarë e gazetarë. Atje mban korrespondencë me Luigj Gurakuqin, me të cilin ishin takuar në Shkup, me Jani Vreton, Nikollë Ivanajn etj.
Në dimrin e vitit 1910-1911, duke ecur rrugëve të Sofjes për ta takuar Jusuf Ali beun e Kërçovës dhe Stojan Vezenkovin, rastësisht në një rrugicë shikon 7 djem të frikësuar, të cilëve u drejtohet në gjuhën bullgare, por ata nuk e kuptuan dhe vazhduan të flasin shqip. Këtë më vonë edhe Josifi e pohon “se kta djem nuk dinë asnjë gjuhë, përveç gjuhës shqipe, por janë të zotët e pushkës”.Dermaku, 1987).. I merr në shtëpi dhe i mban disa ditë, derisa nuk u siguron të holla për të shkuar në shtëpitë e tyre. Këta djem ishin nga Gjakova, të fesë katolike – dezertorë të ushtrisë osmane. (Dermaku,1987)..
Në korrik-shtator të vitit 1911 Josifi niset për Rumani dhe Rusi. Me të arritur në Bukuresht së pari takohet me mësuesin e mësuesve shqiptarë, Nikolla Naçon. Në Bukuresht qëndron 10 ditë. Aty realizon takime me Asdrenin, Poradecin, Milto Sotir Gurën, Loni Ligorin, e viziton edhe bashkëvendësin e vet, Matej Danillin,(Ymeri,Kamberui,1995). por qëndron edhe në disa qytete të tjera, si Jashin, Kluzhin, Konstancë Ploeshtin etj.
Me rëndësi është të përmendet edhe takimi me shqiptarët e Kërçovës dhe biseda me Rexhep Novosellën, Rexhep Greshnicën, Hysen Zajazin etj. Nga këta kërkon që të ndërmarrin masa ndaj të ashtuquajturve “kaçakë të Zajazit”, që ata të mos bëjnë dëme në Rekë.( Shenim kujtimesh).
Në fillim të vitit 1914 Josif Bageri niset për Shqipëri. Vendoset në hotel “Adriatiku” në Durrës, ku u takua me personalitetet më të shquara shqiptare, si me Asdrenin, Hil Mosin, Fan Nolin, Dërvish Himën, Isa Boletinin, Ibrahim Shutin, e shumë e shumë të tjerë. Madje, aty Josifi hipi në një tarracë të një shtëpie dhe mbajti një fjalim. (Mata,1982).
Josif Bagerin e shqetësonte politika e huaj, sidomos ardhja e Princ Vidit në Shqipëri. Ai i urrente tradhtarët, që ai i quante “halldupë” ose “faqezinj” e “të zgjebosur, Si Hazis pashë Vrionin, Qazim bej Tiranasin, Selim Demën, Ethem bej Starovën, Esat pashë Toptanin etj. (Mata, 1982).
Nga gjithë kjo veprimtari mund të themi se edhe Josif Bageri nga Nistrova e Rekës radhitet krah për krah me personalitetet më të shquara të qarqeve patriotike shqiptare. Ai tërë veprimtarinë dhe pasurinë e tij e shkriu në lidhjen me njëri-tjetrin, pa e humbur besimin në njerëzit që aq fort i deshi. Për këtë ai tërë jetën mbajti lidhje të ngrohta me shumë fytyra të ndritura të kohës së tij, si me ata të kolonive të mërgimit, ashtu edhe me bashkatdhetarët e tjerë, me të vetmin qëllim – për një Shqipëri të tërë e të pandarë.

Referencat:
Ahmet Kondo, Çështja Kombëtare në faqe të shtypit të Rilindjes, Tiranë 1982,199,
Ruzhi Mata, Josif Bageri, Tiranë, 1982, 22.
Said Islam Najdeni cit,sipas R.Mata, faqe 39. Këtë më së shumti e sulmonte Lazër Silani.
Ruzhi Mata vepër e cituar, 52.
AQSH, fondi 65, dosja 41, dok. 1
Dr Ismet Dërmaku, Rilindja kombëtare shqiptare dhe kolonitë shqiptare të mërgimit, në Rumani dhe në Bullgari, Enti i teksteve dhe mjeteve mësimore, Prishtinë, 1987, fq. 305.
Avzi Mustafa, Figura mësuesish shqiptarë I, BKSH, Tetrove 1995, 74
Dibra dhe etnokultura e saj, vëllimi I dhe II, Dibra 1995.
Avzi Mustafa, Josif Bageri mbi gjuhën dhe shkollën shqipe, kumtesë e mbajtur në USHT, 2004
Dr. Ismet Dërmaku, vepër e cituar, 374.
Dr. Ismet Dërmaku, po aty.
Baki Ymeri dhe Alush Kamberi, Shqiptarët e Rumanisë, BKSH, Tetovë 1995, 122-124.
Letra e Rexhep Greshnicës gjendet te Faik Mustafa)
Ruzhdi Mata, vepra e cituar 186,
Ruzhdi Mata, vepër e cituar 196