Shkruan Pellumb Lamaj/
Ishte heret ne mengjes kur ne koridorin e birucave u degjuan hapa policesh dhe perplasje dyersh e llozesh.Nuk kaloi shume kohe dhe hapat e gardianeve u ndalen perball qelise time dhe pasi hapen deren,dy gardiane me shoqeruan per tek dhomat e hetuesise ku pergjegjesi i birucave me zgjati kepucet dhe nje kulete me fotografi qe i kisha me vete diten qe isha arrestuar.Me lidhen dore per dore me nje tjeter te denuar dhe na nxoren ne oborrin e burgut ku qendronin edhe te denuar te tjere ne rresht e te lidhur dy nga dy.Pas disa minutash u hap porta e madhe prej metali dhe nje makine e mbuluar krejt hekur qe i shembellente nje makine frigoriferi,u fut brenda oborrit qe rrethohej me mure te larta betoni ku ne cdo cep qendronte nje vendroje ushtari me automatik drejtuar nga ne.Ishte ”autoburgu” kjo makine perbindeshe qe nuk ndalte se transportuari mijera e mijera fatkeq te pafajshen ne te gjitha skajet e Shqiperise ku egzistonin shume kampe pune te detyruar.Nderkohe qe prisnim ne radhe ,te heshtur per te hipur ne autoburg,nga porta e madhe u nisen drejt nesh kryetari i deges se brendeshme Llambi Pecini i shoqeruar nga nenkryetari Meramet Hila.Na hodhen nga nje shikim perbuzes perzjere me urrejtjen artificiale pasi ne nuk kishim kryer asnje faj as kundra tyre e as kundra popullit ne emer te te cilit na kishin arrestuar e denuar.Nderkohe Meramet Hila mu afrua me veshtroi me qesendi e duke u ngerdheshur mu drejtua;te dolem borxhi por ti si armik e bir armiku jo vetem na refuzove, por dhe nuk pranove ti beje apel denimit.Tani shko dhe nxirr mineral me thonje.Dhe degjo ketu -mu drejtua duke tundur nje fshikull qe mbante ne dore;harroje dajon dhe amerikanet se dhe po u kujtuan nje dite per ju,ne do ju vrasim juve te paret pastaj ata dhe u largua duke perplasur mbi beton cizmet mershine.E pashe gjithe urrejtje dhe ne moment i thashe;Le t’ja leme kohes,ajo do deshmoj gjithshkah.Ti do e ngresh i pari flamurin amerikan.Ai u kthye menjehere si bishe dhe ngriti fshikullin per te me goditur ,por zeri i Llambi Pecinit beri qe te ul doren.Lere ,mos u lodh kot me ate ,me koken qe ka ai do ngordh ne burg dhe u larguan te dy per nga zyrat e deges se brendshme qe ishin jashte rrethimit. Hipem dy nga dy ne autoburg ku na priste nje erresire e thelle qe perzjere dhe me heshtjen tone te injektonte nje ndjenje frike.Autoburgu u nis dhe nje Zot e dinte se ku.Nuk di sa kohe kaloi dhe autoburgu ndaloi dhe jashte degjuam zera e britma policesh qe me perzjerjen e dyerve te hekurta na dhane sinjalin se kishim mbritur ne destiancion.Dera e autoburgut u hap dhe policet na zbriten dy nga dy sic ishim lidhur.Per muaj te tere s’kisha pare qiell dhe diell me sy e duke thithur ajrin e fresket dhe me syte gjysem te mbyllur drejte qiellit, ndjeva nje lehtesi.Ne oborr na mbajten disa minuta dhe pasi na dhane nga dy batanije te vjetra e te grisura qe kundermonin ere myku,na futen ne nje dhome te madhe me krevata derrase tre kateshe te mbushur me tyme duhani ku mund te ishin rreth dyzete- pesedhjete te denuar.Vendosa bataniet ne cepin e dhomes ku gjeta nje hapesire dhe u shtriva i lodhur e i dermuar.Ishte heret ne mengjes kur u zgjova nga zhurma e britmave te policeve dhe perplasjes se kazaneve te supes.Ishte servirja e mengjesit e pasi e gelltitem ate cope buke dhe supen ,policet na ben shenje per ne banjo e pasi mbaruam nevojat personale na urrdheruan per ne ajrosje.Ajrosja ishte oborri ku te denuarit dilnin per tridhjete minuta.Ishte nje oborr rrethuar me mure te larte betoni ku siper mureve dalloheshin gardhet me tela me gjemba dhe ne cdo kend truperoja ushtaresh te armatosur.Disa te denuar nisen te levizin neper oborr dhe te tjere zune nga nje vend reze murreve per t’ju shmangur rrezeve te diellit.Zura dhe une nje qoshe prane murrit dhe u ula ne cimento.Nje i denuar mu afrua dhe me zgjati nje cigare;faleminderit i thashe,nuk e pi.Mire per ty -tha ai, por ja qe helmi do helm e vetem ky na ka mbetur.Ben mire te levizesh pak -vazhdoi ai- ti je i ri e ne Spac te presin galerite- dhe nisi te leviz neper oborr.Ne cast e kuptova qe ajo qe quhej ajrrosje pas gjithe atyre torturave ne qeli nuk ishte gje tjeter vecese metoda qe perdornin vrasesit tane per te na ringjallur nga kufome qe ishim katandisur ne skllever te perjetshem,por me nje ndryshim nga sklleverit,shpresa per te fituar lirine tek ne nuk do te egzistonte dhe kete e mesova me mire kur shkova ne Spac dhe pashe me syte e mi se si arrestoheshin serrish diten qe mbushnin denimin pa dale ngakampi duke marre nje denim te ri.Duke veshtruar here muret e larta prej betoni e here qiellin qe dukej i copetuar me tela me gjemba dhe ata fatkeq qe zvarriteshin ne oborr ashtu te coroditur,zhele -zhele dhe pa shprese,nje i denuar qe rrinte ulur me nje tjeter te moshuar e me syze ma beri me dore te shkoja prane tyre.U cova dhe u ula ne ate pak hije ku qendronin dhe ata kembekryq.Ne mos gaboj ti errdhe dje nga hetuesia -mu drejtua ai. Po -i thasheNga ju kemi–?Nga Vlora-ju pergjigja.Sa te kane denuar ? vazhdoi aiPesembedhjete vjete- i thasheSa vjec je ?Nentembedhjete -ju pergjigja.Eh mor bir -psheretiu ai,une e kam filluar qe nga dyzetepesa hyre e dil.A do ta ndezesh nje cigare ? faleminderit -i thashe nuk e pi.Une po shpij pak kembet -me tha ai -ti mund te besh pak muhabet me Zefin dhe nisi te ec me hapa te ngadalte.Kaluan disa caste dhe burri i moshuar qe rrinte krrusur me nje pale syze te medha miopi theu heshtjen, por pa levizur koken e me veshtrimin ngulitur largEh mor bir,ti je i ri e me moshe kalohet c’do gje.Ashtu eshte- i thasheNe Vlore kam pas miq,Sadik Premten,Mynyr Xhindin,Neki Ymerin e te tjere.Me fal -i thashe,. por nga ju kemi?Nga Shkodra,Zef Malaj.Ne cast nje ndjenje emocioni me pershkoi te terin.I burgosuri qe bisedoja ishte nje nga protagonistet e leivizjes komuniste ne Shqiperi te cilin si shume te tjere Enver Hoxha e kishte eleminuar dhe quajtur antimarksist e qe emrin e tij e kisha ndeshur ne tekstet shkollore te H.P.P.SH.Aiishte denuar qe ne fillimet kur banda bolshevike e Hoxhes errdhi ne pushtet me burgje e internime e tani i verbuar,ngryste vitet e pleqerise ne burg.Emrin tuaj e kam degjuar e lexuar ne tekstet shkollore -i thashe-dhe me vjen mire qe bisedojme.Edhe personat qe ju me permendet i kam degjuar te permenden ne bisedat familjare -vazhdova.Sadiku eshte ne France ndersa dy te tjeret besoj edhe ti e di si i vrane nga prapa shpine.Ai mbeshteti koken prane murrit te betonte dhe pasi morri fryme thelle vazhdoi-Te gjithe ne qe ishim kunder jugosllaveve e paguam ne nje forme a tjeter.Me vjen mire qe dike gjra qe neser historia ti shkruaj se s’ka me mallkim se nje popull qe nuk shkruan historine e tij te vertete.Me falni -vazhdova a mund t’u bej ndonje pyetje ?Po -vazhdoi ai pa levizur koken,nese ka pergjgje per to.Si ka mundesi -i thashe qe Enver Hoxha nje aventurier qe s’mbaroi dot nje vit ne universitet me burs shteti pa qene as kryetar grupi komunist u vu ne krye te levizjes dhe PKSH ?Ai tundi koken e pas pak mu pergjejg.Ka vetem vetem nje fjale,jugosllavet.Ne ishim te rinj,me enderra ,kishim qene me studime jashte shtetit ne vendet e qyteteruara dhe donim qe edhe atdheu yne te zhvillohej .Perqafuam nje levizje qe nuk e dinim fundin nderkohe qe Hoxha u dirigjua dhe u perkrah nga emisaret serb te cilet e dinin shume mire si vihej ne pushtet.Takimin e fundit me Miladin Popovicin e pata aty nga vera e vitit 1944 dhe pasi biseduam per pak kohe,me tha te dilnim jashte per pak ajer te fresket.Bem disa hapa dhe ai ndali e mu drejtua. Zef,c’fare mendimi keni per Kosoven.Ne cast une ju pergjigja lirshem;Kosova eshte shqiptare dhe do te zgjidhet me plebishit.Ky do te ishte dhe takimi i fundit me Miladinin dhe prej asaj dite si shume te tjere une do te konsiderohesha armik i partise dhe jeta ime do te perfundonte si shume te
tjere ,kampe,burgje,internime.Emisaret serb injektuan vrasjet pas shpine dhe terrorin nderkohe qe ne si komuniste te moderuar ashtu dhe nacionalizmi nuk ishim te pergatitur per lufte civile.Natyrisht qe s’duhet mohuar dhe faktori i jashtem qe ishte dhe vendimtari.Nderkohe u degjua zeri policit qe na bertiste te futeshim brenda.Ishte heret ne mengjes te nesermen kur nje i burgosur i shoqeruar me disa police hyri ne dhomen tone dhe nisi te lexoj nje list me emra perfshi emrin tim.Kush degjoi emrin te marr sendet personale e te dal ne oborr.Ne Spac – tha dikush qe kishte arrdhur per ne spital e priste te kthehej ne kamp.Shkova prane qoshes ku qendronte Zefi dhe i thashe qe po na transferojne per ne Spaç duke i shternguar doren.Zoti qofte me ju-me tha me nje ze te mekur.Edhe juve ju dhente zoti shendet -vazhdova – dhe dalci shendosh nga spitali.Ishte fundi dhjetorit,kishin kaluar disa muaj dhe nga nje i denuar qe vinte nga spitali i burgut te Tiranes mesuam se Zef Malaj kishte vdekur.Ashtu si Tuk Jakova e Halim Xhelo edhe protagonistit te levizjes komuniste dhe kryetarit te grupit komunist te Shkodres Zef Malaj i ishte mbyllur perfundimisht goja.Ate nate ne eresirren e galerise se piritit ne zonen e dyte nuk me ndahej fytyra e Zef Malajt.Dhe vetvetiu thelle nga shpirti me dolen disa rreshta;E moj kuceder e kuqeSi nuk u ngope me gjakEdhe pjellen tende hengreSi s’te plaska ai bark.
PELLUMB LAMAJ 
DITARI I BURGUT
  Dhjetor 1979