ISMAIL QEMALI:NAIMI KA PUNUAR PËR TË MOS VDEKUR KURRE/
Zaim Brahimi e bënë prezent këtë fakt,njohjen më plakun e Vlorës, ka ngjarë në kohë vdekjen e poetit N.F.Përse kjo vjeshtë argjendore e 1900 tek shqiptarët e Stambollit ruante ngjyrën e zezë?Sqarimi,që mundohet të bëjë Zaimi është se pikërisht ato ditë përkujtohej 8 vjetori i vdekjes së Abdyl beut,vëllait të madh të Naimit,që ishte larguar në 1892. Ndërkohë vjeshta e vitit 1900,tregoi se një tjetër yllësi nga frashëllinjtë u shkëput. Kuptohet,që shuarja e tyre,përkohësisht në zemrat e shqiptarëve do të krijonte eklips.
Ismail Qemali në ditarin e Zai
“…Vjen madhëria Ismail Qemali. U mblodhëm pranë tia. Ai burrë i madh na foli më një buzëqeshje të mbyllur.Ai e kishte mësuar se neve kishim 2- 3 ditë,që nuk vinim në studim,mbasi kishim ditën përkujtimore të Abdyl bej Frashërit.Djem-foli Ismail Qemali-nesër në sabah të vini në shkollë,atje keni Abdylin,dhe Naimin. Se po nuk vajtët,do t’ju qortoj. Filloi të na hiqte shenjat e zisë. Unë,thotë,Zaimi e morra shiritin e zisë e vura në xhepin e brendshëm të palltos .Ai më shikoi plotë,sytë dhe më përqafoi.-Ti Zaim,mbaje se e ke nga vendi i lindjes Përmet. Por dëgjo o Zaim,Naimi hapi një plagë të rëndë në zemrat e shqiptarëve,dhe ju mbushën sytë me lot .Ne u përqafuam. Ai na mori të gjithëve dhe na dha kafe.-Dëgjoni,djem tha ai,Naimi ka punuar për të mos vdekur kurrë,as Naimi,as Shqipëria…………………
Zaimi i ka rrëfyer të atit Muharremit se edhe vdekja e Samiut në katër vite ishte e rëndë.Nuk i harroj ato vite të hidhura,që kalova në Stamboll…Një ditë tjetër Ismail Qemali u kishte thënë:Por ruhuni nga murtati dhe mynafikët,ata janë të pa besë,po s’u ruajtët nga të tillët do të na kushtojë shtrenjtë punët tona se neve na dolën shumë punë,që kemi përpara.Madhëria e tij I.Qemali na tha: Djem mësoni,por Shqipërinë mos e harroni se po na dalin telashe,por unë me ju dhe shumë të tjerë do ta bëjmë Shqipërinë,ashtu siç e duam ne…Të madhit I.Qemali e përqafuam dhe i puthëm dorën,atij burri të madh,atij burri të mençur,atij burri patriotë…
Ndërkohë muza poetike e Zaim Brahimit ka nxjerrë vargje xhevahire,për Ismail Qemalin.Duhet ti përkas vitit 1913,ky krijim.
Ismail Qema bej Vlora/I bardhë si dëbora/C’të tha mëndja e s’ta bëri dora/Dora jote dorë burri/Lart ë ngriti flamurin/Gëzove gjithë Shqipërinë/I dhe shpresë vegjëlisë/C’të them i madhi i Vlorës/Në Stamboll ti më ndihmoje/Më flisje dhe më qortoje/Më thoshje si të mësoja/Burrë i madhë dhe i ditur/Çdo punë e bëre të ndritur…………………..
KUJTIME TË ZAIM BRAHIMAJT
Ditari.Seneja 1899 Stamboll
Ja kush janë përmetarët. Libri i madhërisë Sami Bej Frashëri:Shqipëria,çka qënë ,çështë dhe çdo të bëhet”.e lexoja dhe përsëri e lexoja……Në saba takoj madhërinë Ismail Qemali dhe i thashë,që kam lexuar këtë libër,ai qeshi dhe më ra krahëve dhe më tha:Zaim lexoje shumë herë që të kënaqesh se këto janë rrënjët e kombit tonë…
Ditari:seneja 1914 mars.
Nuk i harroj sa të vdes thëniet e Ismail Qemalit,kur pinin kafe një saba në Stamboll në senen 1901. Zaim,po të shkon ndërmend që të jesh i ditur ,je i ditur.Po të mendosh,që të jesh patriot,je patriot,po mendon që je trim,je trim këto janë ndenjat e një shqiptari të vërtetë. më tha plaku i urtë….
KËNGA PËR FRASHËLLINJTË
Potenca,me dimesionet njerëzore në poezinë e N.Frashërit,ka gdhendur në labirintet e zemrës të Z.Brahimit.Frymëzuar nga pena e florinjtë e Naimit,në Stamboll Z,Brahimi dhe një bashkë student shqiptar nga Progonati i Tepelenës,vendosën,që të ngrenë këngë për Frashëllinjtë.Pse këngë?Kënga këndohej, shtohej, përhapej, dhe sigurisht, që mbetej. Mirëpo në formë kënge në Shqipëri më gjerë asaj,poezitë e Naimit ishin përhapur si këngë,por në këtë formë ruheshin. Kështu në Stamboll në një konvikt katedësh, Zaimi dhe një progonatas,u futën në detin e këngës. Kënga e Zaimit,bëri që dridheshin prej dhimbje shpirtrat e studentëve shqiptarë të trazuar. Tekstin e këngës,Muhharremi i ati e skaliti në mëndje. Zaimi ma këndoi në shtëpi më disa miq gjirokastritë,ka rrëfyer ai.
“O Halid o Emine/Lumsi ju djemtë që ke/Muarrën dije në teqe/Në teqe të Baba Alushit/Plot me dije seç i mbushi.
Ata djem ata viganë/Në Stamboll atje qëndruan/Atje mësuan,atje punuan/Nga Zoti janë dhuruar.
Lumsi ti moj zonjë Emine/Për qumshtin e ëmbël që ke/Rrite djem për mëmëdhe.
Abdyl,Naim,Sami/Janë të mirë porsi ti…
Të qofshim falë o Perëndi/I dhe i more ti/Që të tre djem të ri/53-54 vite i le…
Ata u plakën shumë/Se ti i le pa gjumë/I zure shumë me punë/Punuan bashkë me Perëndinë,për të mbrojtur Shqipërinë…
KËNGË PËR ABDYL BEJ FRASHËRIN
Abdyl Frashëri me nam/Në Prizren seç u mbluadhë/me njëqind dhjetë luanë/Fletë bilbili ynë i rrallë/Abdyl Frashëri o djalë/Fillove punë të mbarë/Bashkove burrat e parë.
Shkruar dhe kënduar nga Zaim Brahimaj.
Citime nga Zaim Brahimaj,seneja 1900
Dituria ka vlerë. Padituria është e mjerë.Të lexosh se ç’thotë Abdyli.Të mbushesh me erë si zymbyli. Të lexosh se ç’thotë Naimi,të vjen mëndja dhe fiqiri. Sami Frashëri të mbush me shpresë dhe i jep jetë Shqipërisë. Sami bej Frashëri të ngrohë zemrën,të shtonë jetën,të ngroh shpirtin.Të dëshosh fjalët e Ismail Qemalit,të pastron gjakun dhe shpirtin…..
CILI ISHTE ZAIM BRAHIMAJ NGA KATUNDISHTA E PERMETIT
90 vjet,qëndroi i baltosur ,nën dheun e Drizarit ,atdhetari Zaim Muharrem Brahimi. Pothuajse i harruar.Nën dheun e ftohtë.Nëpër kohë stinësh.Në këtë ndërtesë të përkohshme. Nën peshën e rëndë të gurëve.Nën harresën e madhe të kohës.Nën dhimbjen e madhe të familjes. Mirëpo ka një të vërtetë.Njeriu ikën,vërtetë nga kjo botë,por emri i mirë përjetësohet. C’ka do të shqyrtohet ruhet e s’vdes emri i atyre patriotëve shqiptarë që,gur pas guri vendosën themele të rënda për kombin.Dhe për këtë Shqipëri,ata u martirizuan. Një gur në këto themele,vendosi edhe atdhetari Zaim Brahimi i Katundishtës.Kështu në mëndjet e të afërmve të tij ishte ruajtur emri i Zaim Brahimit.Por varrin e tij,djali që ishte rritur,burrëruar dhe deri sa vdiq,ndonëse bëri diçka dhe kësaj familje nuk i munguan përpjekjet ,mirëpo rezultati ishte tepër drithërues. Asgjë nuk sollën në shteg përpjekjet për ta rikthyer në vendlindje,ndonëse shteti në kahun e tij të kundërt filloi hakmarrjen primitive karshi familjes Brahimaj,ndërkaq pinjolli i shquar i saj,Zaim Brahimi vrarë nga shovenët ende qëndronte i shtrirë në një varrë të fshatit Drizar ,kushedi se ku,për 90 vjet.Ndoshta arsye mbetet koha,që ishte treguar kaq e pamëshirshme me fatin e këtij atdhetari. Ndoshta edhe regjimi,që vuri këmbën pas vitit 1945,krijoi një grackë heshtje. Mirëpo distancat kohore thyejnë një ditë muret e rënda të viteve haresës. Itenerari kohë,mbrinë me 90 vite vonesë,ose pragu,i një shekulli,distancë.Në Katundishtë engjëjt zgjuan,flautin e ëndrrës fortësishtë të çuditshme,tek Zaim Brahimi për të gjetur dije,me shtegtimin ditënetë i heshtur në muzg të kohës 1898,ku karvani i shtegtarëve zgjatej drejt kryeqëndrës së Perandorisë,Stambollit. Një përballje me faktin.Lexohet dëshmia e të birit. Zaim Brahimi shtegtoi në Stamboll në përballen e parë me dijen. Dëshmitë e disa banorëve më të moshuar të Katundishtës,zbardhin këtë pohim se ky shtegtim i gjatë drejt Stambollit do të ishte njëkohësisht ndryshim i frekuencës së tij.S hkollimi i Z.Brahimit ishte i orentuar në shkollat ushtarake. Kohë shkollimi,sigurisht që zë një hapësirë kohe të gjatë. Flitet,për një periudhë,që përkon me vitet 1898 si hap i parë,ka zgjatur 9 vjet afërsisht. Është mbyllur definitivisht në 1907.Z.Brahimi ka qëndruar në Stamboll 9 vjet,rrëfejnë dëshmitë ditët e rrokullisura në kryeqëndren osmane të Stambollit.
*Studiues