Shkroi nga Manastiri: Violeta Mirakaj/
Manastir, 23 Nëntor 2015- Dy vende, Shqipëri dhe Maqedoni, përkujtojnë dhe festojnë Kongresin e Manastirit.
Ditën e Diel, më 22 Nëntor , në Muzeu :”Alfabetit të Gjuhës Shqipe në Manastir” u festua dhe u përkujtua Kongresi i Manastirit, Kongresi i alfabetit të gjuhës shqipe. Fjalën përshëndetëse për këtë ngjarje e mbajtën Zëvendëskryetari i Qeverisë Maqedonase, Z. Musa Xhaferri , si dhe Nuer Arslani – Drejtor i IN Muzeu i Alfabetit të Gjuhës Shqipe – Manastir.
U mbajtën kumtesat shkencore nga 1- Prof. Dr. Nebi Dervishi: “Me rastin e 110- të vjetorit të komitetit të fshehtë për lirinë e Shqipërisë, hapi rrugën drejt bashkimit kombëtar”
2- Milazim Elshani: -“Mithat Frashëri ideologjia komuniste dhe ajo nacionaliste”
3- Dorjan Koçi :” Emigracioni politik 1944 – 1949 dhe Mithat Frashëri”
4- Naser Pajaziti:- “ Alfabeti I Stambollit”
5- Afet Jashari: -“Atdhetari i shquar Mithat Frashëri”
6- Albnora Musa: -“Veprimtaria atdhetare e Mithat Frashërit gjatë viteve 1908- 1910”
7 – Dr. Ilmi Veliu:-“ Takimi me Ilmi Vehbi Ismailin në Amerikë dhe organizimi i ceremonies së varrimit të Mithat Frashërit.”
Në mbrëmje në teatrin e qytetit u mbajt galakoncerti :” Drejt rrugës së shkronjave për në Manastir”, nga Orkestra e Teatrit Kombëtar të Operës edhe Baletit të Republikës së Shqipërisë.
Solistë Shkodran Tolaj- tenor
Vikena Kamenica – mezosoprano, Armando Likaj – bassbaritone, Shkëlzen Bahtijari- piano dhe Dirigjent: Edmond Doko
Musafirë special : Pajazit Murtishi- aktor dhe Shemsi Krasniqi- Ilirët
Pjesëmarrja , si nga qeveria Maqedonase, Zëvendëskryetarii Qeverisë -Z. Musa Xhaferri dhe Zëvendëministrii Kulturës së Rep. të Shqipërisë, Z. Zef Çuni, si dhe drejtori i Teatrit Kombëtar të Operës dhe Baletit, të Shqipërisë, Z. Ilir Keri, si dhe të aktivistëve kosovarë, tregon për shkëmbimin ndërkulturor midis vendeve, midis popullit shqiptar,brenda kombit shqiptar.
Prania e medias, nga të dy vendet, Maqedonia si dhe TV Shqiptar, i bënë jehonë këtij aktiviteti, kësaj ngjarjeje historike ,si dhe tregoi edhe njëherë se:” Përpjekja e të gjithë delegatëve të Kongresit të Manastirit për t’u ngritur mbi pikëpamjet e ngushta vetjake në të mirë të kërkimit të një zgjidhjeje të pranueshme nga të gjithë, është edhe mesazhi më kuptimplotë, që na përcjellë Kongresi i Manastirit i vitit 1908”
Përhapja e shkollave dhe e shkrimit shqip, si edhe sukseset, që arritën patriotët shqiptarë në luftën për ngritjen e ndërgjegjes kombëtare të popullit shqiptar, bënë edhe më të ngutshme nevojën e vendosjes së një alfabeti të vetëm të gjuhës shqipe.
Nismën për thirrjen e kongresit kombëtar për vendosjen e një alfabeti të vetëm e mori klubi shqiptar Bashkimi i Manastirit, që luante rolin kryesor midis klubeve shqiptare. Ata e kuptuan rëndësinë e madhe që kishte çështja e alfabetit të vetëm për zhvillimin e mëtejshëm të lëvizjes kombëtare në Shqipëri, e shpallën atë si detyrën më të ngutshme.
Me 27 gusht të vitit 1908, pas vendimit që kishte marrë që më 21 gusht, kryesia e klubit Bashkimi të Manastirit, shpalli thirrjen e saj, me të cilën u bëri të ditur gjithë klubeve dhe shoqërive brenda dhe jashtë Shqipërisë, propozimin për mbledhjen e kongresit te alfabetit më 14 nëntor 1908, në të cilin do të ftoheshin të gjithë shqiptarët, gegë dhe toskë, si dhe të jashtmit e çdo filolog,që interesohej për këtë çështje, për të marrë pjesë në këtë kongres të madh.
Kongresi për njësimin e alfabetit të gjuhës shqipe, i vazhdoi punimet e tij deri më 22 nëntor. Moren pjese në punimet e këtij kongresi 32 delegatë me të drejtë vote që perfaqësonin 26 qytete dhe shoqëri të ndryshme shqiptare brenda dhe jashtë atdheut. Në këtë mënyrë Kongresi i Manastirit u shndërrua në kuvend mbarëshqiptar, ku morën pjesë gjithsej 50 delegatë nga të gjitha anët e Shqipërisë, nga qytetet e vilajeteve të Shkodrës, të Kosovës, të Manastirit dhe të Janinës, si dhe nga shoqëritë shqiptare të Sofjes, të Bukureshtit, të Konstancës, të Amerikës, të Egjiptit, të Italisë etj…
Tridhjetë e dy delegatët me të drejtë vote ishin shkrimtarë e publcistë të njohur, lëvrues të gjuhës shqipe, laik e klerikë, veprimtarë të levizjes kombëtare dhe të klubeve shqiptare si: Gjergj Fishta, Luigj Gurakuqi, Sotir Peci, Mithat Frashëri, Shahin Kolonja, Dhimitër Buda, Ndre Mjeda, Gjergj K. Qiriazi, Bajram F.Topulli, Nyzhet Vrioni, Grigor M.Cilka, Nikollë Kaçorri, fehim Zavalani, Dhimitër Mole, Rrok Berisha, Thoma Avrami, Hilë Mosi, Akil Eftimiu, Adham Shkaba, Mati Logoreci, Ayis Beu (Shkodër) , Shefqet Frashëri, Simon Shuteriqi, Leonidha Naço, Zejnel Glina, Sami Pojani, Refik Toptani, Mihal Grameno, Hafiz Ibrahim efendiu (Shkup), Emin Haxhiu (Shkup), Rauf Beu ( Gjirokastër). Selahedin Beu (Manastir).
Rruga që zgjodhën intelektualët e shquar për zgjidhjen e problemit të alfabetit duke thirrur një kuvend kombëtar, ishte më e drejta. Vepra e kryer në Kongresin e Manastirit i qëndroi kohës, u bë pjesë e pandarë e kultures shpirtërore të kombit shqiptar.
Kjo u bë e mundur sepse të gjithë patriotët e mbledhur në Manastir ishin të vetëdijshëm se kishin marrë përsipër të zgjidhninnjë nga detyrat më të mëdha dhe më shqetësuese të kohës për kombin shqiptar. Pa në vetëdijshmëri të tillë nuk mund të kuptohet vendosmëria e tyre për të mos u larguar nga Manastiri të përçarë, pa e zgjedhur përfundimisht këtë çeshtje sa të vështirë aq dhe të rëndësishme. E vendosmëria për të gjetur një gjuhë të përbashkët për njësimin e alfabetit , nuk duhet kuptuar vetëm si pasojë e trysnisë në rritje, që po ushtronin qarqet e ndryshme atdhetare brenda dhe jashtë vendit, por në radhë të parë si fryt i bindjes së tyre të palëkundur, se zgjidhja e këtij problem ishte bërë tepër e ngutshme dhe nuk priste më… Përdorimi i disa alfabeteve të ndryshme për shkrimin e gjuhës shqipe po rrezikonte ta thellonte më tej përçarjen midis shqiptarëve në një kohë kur ata kishin nevojë për më shumë se kurrë për bashkimin në përpjekjet e tyre për të hequr qafe sundimin shumëshekullor Osman. “Përpjekja e të gjithë delegatëve të Kongresit të Manastirit për t’u ngritur mbi pikëpamjet e ngushta vetjake në të mirë të kërkimit të një zgjidhjeje të pranueshme nga të gjithë, është edhe mesazhi më kuptimplotë, që na ka përcjellë Kongresi i Manastirit i vitit 1908.”

Violeta Mirakaj
Manastir, 23 Nëntor 2015