Shkruan: Dr. Enver Bytyçi/
“Ose Bashkimi Europian duhet t’i hapë rrugë integrimit të Kosovës në BE, ose Kosova dhe Shqipëria do të realizojnë bashkimin në një shtet në mënyrë klasike”. Ky ishte pohimi i shumëpërfolur këto ditë i kryeministrit shqiptar, Edi Rama, dhënë në TV Klan Kosova. Para disa javësh ,në takim në një universitet Italian zoti Rama deklaroi të kundërtën: “Të kërkosh zgjidhje jashtë Europës do të ishte antihistorike dhe jorealiste”, thoshtë ai në atë rast.
Pohimin e kryeministrit për bashkimin klasik të Kosovës me Shqipërinë e përhapën mediat shqiptare. Më pas reaguan mediat serbe. Më tej ministri i Jashtëm i Serbisë, Ivica Daçiç, dërgoi një notë protëste në ambasadën tonë në Beograd dhe i kërkoi Këshillit të Sigurimit të diskutojë rreth kësaj deklarate “destabilizuese”, të zotit Rama. Reagoi dhe kryeministri Vuçiç. Dhe prej Beogradit shqetësimi u transferua në Bruksel. Reagoi me finesë, por me fshikullim aleati më i ngushtë i shqiptarëve, Uashingtoni zyrtar. Në Tiranë më shumë se në Prishtinë, u porositën tryeza diskutimesh dhe debatesh pa fund. Shumica e analistëve bënë “injorantin” dhe diskutuan me formulat e dikurshme të diktaturës, të formës: “Hë, ti je apo nuk je për bashkim”?, “Ç’të keqe ka nëse bashkohemi”? “Pse duhet të na pengojë Europa për t’u bashkuar”? e të tilla arsyetime pa kurrëfarë lidhje me logjikën, me analizën, me realitetin, me mundësinë dhe pamundësinë e këtij procesi, me analizën e faktorëve të brendshëm e të jashtëm, me parapërgatitjet që kërkon një ndërmarrje e tillë. Pra, thjesht një interferim dhe provokim i stilit monist, pa pikë gjykimi prej dijetari, aq më pak shkenctari dhe vizionari lidhur me këtë proces.
Nga pikëpamja e së drejtës ndërkombëtare vetëvendosja është një nocion gati abstrakt, ndërsa në rrafshin konkret ajo realizohet vetëm gjatë një procesi. Pa një proces relativisht të gjatë nuk ka vetëvendosje. Që një popull të fitojë të drejtën e vetëvendjsjes aktive, do të duhet të ketë përfituar më parë atë passive. Pra që të realizohet shkëputja do të duhet të kesh fituar autonomi të gjerë të brendshme. Kosova është një rast i tillë. Ajo pati një autonomi të zgjeruar me kushtetutën e vitit 1974, e cila iu hoq me dhunë nga Beogradi më 1989. Nga ky moment bota filloi të mendojë që në Kosovë të realizohej procesi i vetëvendosjes offensive, ose për shkëputje. Dhe procesi ende nuk ka përfunduar, megjithëse ka kaluar prej aso kohe më shumë se një çerek shekulli. Kosova është shpallur shtet i pavarur dhe njohur nga pjesa më e madhe e vendeve të botës dhe Fuqive të Mëdha, çka do të thotë se nuk ka më kthim prapa, por nuk është pranuar si i tillë në Këshillin e Sigurimit dhe në OKB, nuk është endesubjekt ndërkombëtar me të drejta të plota
Deklarata në formë kushtore e zotit Rama e tipit “Ose…. Ose” nuk merr kështu parasysh këtë lloj kurbe të zhvillimit të procesit të vetëvendosjes. Në vend që energjitë e Tiranës të përqëndrohen në këtë aspektin e konsolidimit të shtetit të Kosovës, këto energji kryeministri ka mundur t’i orientojë në dobi të staturës dhe kredibilitetit të tij politik personal, për shkak se turmat entusiazmohen nga fjala “Bashkim”. Psh prej 1924-ës e deri më sot ende ekziston miti i Shoqatës “Bashkimi” të Avni Rustemit. Madje nënprefektura e Kosovës, pra Kukësi i vitit 1924, e zgjodhi Avniun deputet për shkak të asaj fjalës së madhe “Bashkim. Por ajo organizatë vetëm bashkim nuk i solli Shqipërisë, përkundrazi përçarje, dasi, deri atentate të pafund, duke e çuar vendin në pragun e një lufte civile në funksion të pushtetit.
P të njëjtës formulë është sot pohimi i zotit Rama: “Bashkim klasik i Kosovës me Shqipërinë. Po çfarë është ky farë “bashkimi klasik”? Kush e e ka realizuar këtë lloj bashkimi deri më sot kështu në formën e anarkizmit allias Avni Rustem e Haxhi Qamil?! Edhe Gjermania nuk mundi të bashkohej në formën klasike të pretenduar nga zoti Rama. Opinionistët tanë thonë se Edi Rama me këtë deklaratë synoi të bënte presion në Europë, që ajo të përshpejtojë hapat e integrimit të Shqipërisë dhe Kosovës në BE. Mos duhet të besojmë se Helmut Kohl kishte më pak fuqi se Edi Rama, e për këtë shkak iu përmbajt dialogut si e vetmja mënyrë e bashkimit?!.
Ndoshta zoti kryeministër e gjen frymëzimin e tij te modeli i Nikoliç në Beograd dhe Tsiprasit në Athinë, të cilët sa herë i nervozon Angela Merkel mbërrijnë me vrap në zyrën ovale të Vladimir Putin. Por edhe në këtë rast ndryshon krejtësisht pozicioni i palëve: Nikoliç dhe Tsipras ndjehen ideologjikisht dhe shpirtërisht pro Moskës, kanë një motiv për të qenë kontrapedali i Bashkimit Europian. Ndërsa Rama nuk ka asnjë shans të përfaqësojë interesat e një vendi në harmoni me interesat ruse në Ballkan. Shqipëria dhe shqiptarët ndjehen e do të ndjehen gjithnjë viktima të politikave ruse në këtë rajon e për këtë arsye asnjë udhëheqës politik nuk mund të guxojë të përdorë portën ruse të presionit përkundrejt Perendimit. Prandaj dhe alibia e “presionit” bie, aq më tepër e demanton vetë Rama me deklaratën e tij të mëparshme: “Të kërkosh zgjidhje jashtë Europës, është antihistorike dhe jorealiste”, pohim që në të vërtetë nuk është aq sa korrekt, ndërkaq që mund ta vlerësojmë si jodiplomatik për shkak se aleati historik e real më i madh i shqiptarëve janë dhe mbeten SHBA-të.
Pavarësisht përpjekjeve të analistëve proqeveritarë për t’i dhënë një maskë presioni, deklarata e zotit Rama për “një bashkim klasik të Kosovës me Shqipërinë” mbetet një formulë propagandistike me disa objektiva:
Së pari, shqiptarët po përjetojnë ditët më të këqija pas atyre që ata përjetuan më 1997 e 1999 përkatësisht në Shqipëri dhe në Kosovë. Vetëm në Gjermani kanë kërkuar azil në tre muajt e parë të këtij viti 14 mijë shqiptarë nga territori i .Shqipërisë, një shifër kjo 100 herë më e lartë se në vitin e parë të liberalizimit të vizave. Dhjetra mijë shqiptarë të Kosovës morën gjithashtu rriskun e kurbetit. Kur njerëzit vendosin të braktisin shtëpinë, pronën, të afërmit, kujtimet e brezave, varret e prindërve e të të afërmeve të tyre, ata e bëjnë këtë se qeverisja i ka sjellë në ditën e hallit. Dhe të “zotët e shtëpisë”, në vend të zgjidhin hallet e qytetarëve që qeverisin gjejnë rastin të tundin kartën e nacionalistit. Kështu veproi ish-diktatorit shqiptar komunist në vitin 1978, kur u prish me kinezët dhe me festimet e 100 vjetorit të Lidhjes së Prizrenit thirri në ndihmë të pushtetit të tij nacionalizmin. Në jkëto kushte liderët e sotëm në qeverisje në vend që të ndjehen përgjëgjës për gjendjen e krijuar, e hedhin topin te Europa, e cila nuk mund të mbajë asnjë përgjegjësi pse në dy shtetet tona udhëheqësit politikë janë të korruptuar, të inkriminuar dhe pa asnjë lloj përkushtimi për interesat e shtetit.
Së dyti, shqiptarët e Kosovës veç çeshjeve ekonomike e sociale, kanë shqetësim kryesor forcimin dhe përfundimin e procesit të shtetndërtimit, rrugë të cilën e vështirëson vetë klasa e saj politike si dhe bllokimi që i bëjnë asaj Serbia dhe Rusia për anëtarësim në organizatat ndërkombëtare. Tërheqja e vëmendjes nga ky objektiv me prrallat e “bashkimit klasik” është një atentat ndaj shtetësisë së Kosovës. Dhe nëse Kosova nuk ka e nuk do të ketë shtetësi, ajo nuk mund të vetvendosë aq më pak të përdor veton për bashkim me ndonjë shtet tjetër, përveç faktit që edhe pas kësaj e ka të ndaluar nga Rezoluta 1244 e Këshillit të Sigurimit.
Se “bashkimi klasik” është i dëmshëm për një kohë të caktuar për shqiptarët, këtë pikë rëndese të çeshtjes e kam analizuar disa herë në analiza të tjera. Por për rikujtesë më duhet të ndalem teajo çfarë theksuam pak më sipër. A është interes kombëtar i shqiptarëve ndërprerja e investimit kaq të madh të shqiptarëve dhe ndërkombëtarëve për implementimin e një Kosove të pavarur, subjekt me të drejta të plota ndërkombëtare? Nëse bëjmë bashkimin e Kosovës dhe Shqipërisë, duke vendosur kufijtë e padefinuar ende me Serbinë pa marrëveshje me ndërkombëtarët, a do të njihej ky lloj bashkimi? Nëse nuk njihet, cila do të jetë pasoja? E sigurt është se në një rast të tillë Serbia do t’i fuste thellë gërshërët e saj në trupin e Kosovës. As zoti Rama dhe as qytetarët e dëshpruar e të nëpërkëmbur të këtyre dy shteteve nuk do të kenë fuqi t’i ndalojnë këto gërshërë, të cilat janë gati në duart e cilitdo lider politik në Serbi. Ndërkaq, me çmimin e ndarjes do të bbiente në ujdi vetë Beogradi për Bashkimin e Kosovës me Shqipërinë, madje për këtë nuk do kishte nevojë ndonjë ndonjë kontribut të udhëheqësve tanë “të ndritur.
Nëse Serbia reagon kundër deklaratave të Ramës, kjo ka dy objektiva: Së pari, që shqiptarët të shpallen faktorë destabiliteti në rajon, për çka Beogradi ka investuar më shumë se një shekull. E dyta, në rastin e një lëvizjeje të tillë, të përforcojë “të drejtën” për të kërkuar pjesën e tortës, e cila nuk ka asnjë gram mall e produkt serb, por vetëm mall e produkt shqiptar, pra të kërkojë dhe të marrë territore shqiptare. Sa më shumë të kundërshtojë të ashtuquajturën “Shqipëri e Madhe”, aq më shumë Serbia i krijon vetes avantazhe në rastin e një tentative të ndrydhimit të kufijve në rajon.
Dhe së fundi, askush nuk beson se në rastin bashkimit “klasik” ose jo klasik të Kosovës me Shqipërinë, shqiptarët e Maqedonisë do të pranojnë as një ditë të bashkëjetojnë me maqedonasit. Ata do ta kërkojnë menjëherë bashkimin me këtë Shqipëri. A ka zoti Rama ndonjë projekt të tijin, si do t’i përgjigjej këtij angazhimi të gati një million shqiptarëve në Maqedoni? A mund ta ndalojë vullnetin e tyre për bashkim me Shqipërinë? Nëse jo, çfarë do të bëhet me shtetin maqedonas? A do të mund et ai të shpëtojë territoret shqiptare në Maqedoni nga përvetësimi I palës maqedone, apo do t’u vejë gërshërën dhe këtyre territoreve? Janë aq shumë pyetje dhe pikëpyetje, të cilat kurrë nuk kanë marrë përgigje realiste e shkencore .