NGA PËLLUMB GORICA*/ Jeta është një rrjedhë e fuqishme në kohë dhe hapësirë. Atje ku mendohet se ajo është futur tërësisht në brigjet e saj, ngjarje tinëzare gremisin të natyrshmen. Në labirintet e realitetit të saj, në gurgullimat, oshëtimat dhe vështirësitë ndodh që njeriu burgoset brenda kornizave të ndjenjave dhe ndërgjegjes së tij të vrarë. Atëherë shumë pikëpyetje mbesin të ngrira në ajër. Ku është e keqja është edhe e mira. Aty ku është gëzimi është edhe trishtimi. Aty ku është ferri është edhe parajsa. Aty ku është humbja, është edhe lavdia. Aty ku të rrethon trishtimi, angështia, ku t’i thua se tani më mori lumi e u katandisa i pushtuar nga monotonia, duke u kokolepsur,një zë të orienton me urtësi për të dalë nga ky qerthull, dhe për të kapur njerëzoren e rrjedhës.
Të gjitha këto të papritura të larmishme të jetës, mundohet t’i ngërthejë brenda tregimit të saj, “Profil vetëmjaftueshmërie”autorja Lida Lazaj, e njohur tashmë për lexuesin tonë.
Një grua që i ka vdekur i shoqi e vret vetminë, duke i shkuar çdo ditë “në takim” tek varri me një tufë lule në dorë, me mendimin se jeton më shumë me të kaluarën se sa me të tashmen, e zbehur përkohësisht nga ndjenjat e shterpëzuara, dhe vitet e vështira të jetës, mundohet që përsëri kafen e mëngjesit ta pijë me bashkëmoshatarin e saj, Klitin. I tillë është subjekti i tregimit “Profil vetëmjaftueshmërie”, ku jeta monotone ka strukur në një rreze të saj një grua fatkeqe me emrin Elenë. Ajo rri gjithë ditën brenda shtëpisë, fshin pluhura dhe shikon albume, mundohet të ndalë e rikthejë jetën pas, kohën që ka ikur. Mendimet e mbyllin në një zymti dërrmuese, dhe si një sëmundje që gërryen përbrenda shpirtin e ndjen ngushtësinë e tij. Ajo tashmë e thithur nga monotonia e jetës sikur është bërë materie e ngurtë, është sendërtuar. I ngjan vetja send ose objekt mes orendive të shtëpisë, me të vetmen ndryshim: “merrte frymë”, shkruan autorja, për Elenën. I duket se edhe krimbi i mërzitjes, rrezja e diellit që hyn nga dritarja e dhomës e bën të vuaj edhe më shumë, pasi mendon e kupton që bie në donkishotizëm, ndaj nis e loton. “Vajtonte me fjalë, në regjistrin më të ulët të zërit. Qaj-qaj i thoshte vetes, kush tjetër do t’i qajë ëndrrat dhe dëshirat tuaja të vdekura” -shprehet autorja, duke arritur të futet artistikisht në të fshehtat e ndërgjegjes së personazhit. A ka forcë të dalë nga kjo gjëndje rraskapitëse e shpirtit? Elena në butësinë trishtuese, por më shumë me vështrimin e sinqertë për atë që ndodh, përpiqet për një ndryshim të gjendjes shpirtërore, ndjenjë e cila përzihet me brengën dhe në këtë pushtim të vetmisë, ndjen keqardhje për këtë gjendje që nuk e fsheh dot. “Ditët rrokullisen pothuajse njësoj” me vetëmbylljen e saj. Duhet ndryshuar kjo gjendje. Takimi me bashkëmoshatarin e saj, Klitin sikur zgjon diçka shpresëdhënëse, megjithëse autorja këtu nuk thotë atë që lëngëzon zemrën e tharë të vejushës. ‘‘Dy të moshuar shquanin dhe në hapin më të ngadaltë ngutjen që tek ata e kish humbur prej kohësh kuptimin”. Por jo vetëm kaq, të moshuarit edhe pse pleq kanë nevojë të shijojnë jetën dhe më shumë të marrin hak për ato gjëra që u kanë mbetur pishman në jetë. Elena e kupton se jeta jashtë saj gjallon, përtërihet, ndryshon, ecën, herë me ritme të ngadalta e herë të vrullshme, por ajo nuk e ndjen veten zonjë më pas vdekjes së të shoqit, ta ndjekë me hapin e saj të mplakur. Autorja Lida Lazaj, këtu mundohet, duke e zhytur Elenën në kujtime rinore, madje, duke kujtuar libra që kishte lexuar për dashurinë, por edhe atë krahasimin me të dashurën e mplakur të shkrimtarit Gabriel Garsia Markez, në romanin “Dashuri në kohën e kolerës”. Elena mundohet kështu që të mbush boshllëqet e zemrës së saj me ç’të mundet dhe ‘‘që hyjnë si një refren i shkurtër gazmor në mes të një melodie monotone”, ku i ndërthur me takimet e bashkëmoshatarit të saj Klitit, por edhe më shumë, duke dërguar çdo ditë lule tek varri i të shoqit. Nostalgjia te ajo është kalimtare, e nuk i bëhet brengë. Jeton dhe shijon aq sa i premton mosha dhe aq sa i duhet. Kjo është Elena me gjithë vështirësitë e jetës së saj plot tallaze, me largimin e fëmijëve, humbjen e bashkëshortit, ekzistencializmin. Në fund të tregimit, Elena zgjohet dhe sikur rrezaton shpresa të reja. Por ajo nuk mjaftohet me të shkuarën e saj. Dëgjon tingëllimën e telefonit dhe mendon për fëmijët, për rrugën e së ardhmes që ecin ata. “Fëmijët me krahët si zogjtë e forcuar, kishin fluturuar në të tjerë qiej” – shkruan autorja. Ndaj autorja vë në gojën e Elenës edhe këto fjalë: “Koha që tjetërson gjithçka, lastarët i bën lisa, djelmoshat burra dhe vashëzat gra”. Ndaj sikur kënaqet në vetëmjaftueshmërinë e saj. Ëndërra që sheh shpirtin e vet si një shpend, i hyn e i del kraharorit dhe përmbyll profilin e saj të vetmjaftueshëm.

Jeta pulson me ritmin e kohës, dhe këto përmasa ndjesore sikur ja zbusin sëmbimet e dhimbjes. Ç’hapësira paska për dhimbjet koha kur kalon, sepse jeta ecën, vazhdon, e kurrë nuk ka vetëmjaftueshmëri.

*   (Lida Lazaj në tregimin “Profil vetmjaftueshmërie”)