Provimet e maturës kanë disa ditë që kanë përfunduar dhe tashmë shkollat dhe nxënësit mund të pushojnë të qetë këtë verë, të paktën deri në datat e caktuara kur të parat do të gjallërojnë nga nxënësit për të dhënë provimet e vjeshtës dhe të dytët kur të fillojnë të bëjnë regjistrimet nëpër universitete. Relacionet e shumta pas provimeve, ka një numër rekord nxënësish jokalues, dhe mospranimi nga një pjesë nxënësish të rezultateve na bëjnë të mendojmë përsëri se shkolla shqiptare vazhdon të vuajë pasojat e reformave të mëparshme. Është e qartë se rezultatet e sivjetme nuk duhen kërkuar tek viti i fundit, por në të gjithë vitet ku nxënësit ndjekin rregullisht shkollën. Nëse qeveria do të ndjekë përsëri variantin e vjeshtës për t’i regjistruar më pas në të gjitha universitetet edhe mbetësit, atëherë nuk kemi bërë asnjë hap para. Kemi mbetur në vend numëro dhe fasada do të ishte vetëm sipërfaqja e problemit, por jo thelbi. Mendoj se duhet të ndahemi një herë e mirë nga e kaluara e afërt, duke synuar vërtet cilësinë e shkollës, por kjo duhet të fillojë nga hallkat e para të zinxhirrit, pra shkollat fillore, nëntëvjeçare e deri në të mesmen. Nëse nuk veprohet kështu atëherë arsimi shqiptar do të mbetet peng i politikës, pavarësisht rotacioneve qeverisëse. Nëse do të mbahet i njëjti qëndrim atëherë, do të shtroja disa pyetje që vërtet do të ishin qëndra e debatit për specialistët dhe vetë ministrinë. Pas viteve ’90 shkolla jonë u fut në rrugën e reformave të detyrueshme pas ndërrimit të sistemeve, por mund edhe të ishte ruajtur staus quo-ja e shkollës, pasi niveli i saj ishte shumë i mirë dhe rezultatet po ashtu. Ideatorët e shkatërrimit të zinxhirrit të arsimit shqiptar gabuan dhe gabuan rëndë, ashtu si dhe e gjithë klasa politike shqiptare që nuk diti të ngrihej në lartësinë e kohës. Por ajo që u bë, u bë dhe tash duhet të mendojmë që të riparojmë gabimet. Gabimet nuk riparohen me të njëjtën politikë, por punën dhe me përgjegjësitë se si duhen të jenë shkollat. Një shkollë e dobët, na lë prapa klasifikimit në Europë. Një shkollë e fortë dhe cilësore na bën më të vetëdijshëm drejt misionit të saj edukues dhe formues.
A kanë më peshën e duhur provimet e lirimit dhe të maturës? Të gjitha këto vite kanë treguar se provimet ishin një formalitet dhe se shumë nxënës të mirë u zhgënjyen nga rezultatet e tyre. Në këtë pikë duhet të ndalemi drejt: ose ata nuk ishin të stimuluar që të punonin shumë për to, ka shumë gjasa që mungesa e stimulit të jetë kryesore, ose notat janë anashkaluar nga stafet e korrigjimit dhe janë vendosur sa për të kaluar radhën. Ndryshe nuk ka sesi të shpjegohet se nxënësit e dobët kapin rezultate të mira. Pra në këtë pikë formalizmin e provimeve mund ta shfuqizojmë fare dhe nxënësit të mos jenë të detyruar që t’u nënshtrohen atyre. Kjo do të ishte më e ndershme, sesa marifetet e pafund për to. Nga ana tjetër është humbje e madhe kohe dhe energjie, pasi mobilizohen me qindar mësues për korrigjimet, trajnohen dhe paguhen shumë të tjerë që vetëm duhet të jenë administrator të provimeve. Në këtë kohë krize asnjë shpenzim nuk duhet të jetë i pamotivuar, aq më tepër që tek ne duket se shkojnë dëm.
Përse një vlerësim i pakuptimtë në mbarim të shkollës? Nxënësit janë pjesë e stafeve shkollore për një kohë të gjatë gati 12 vjeçare dhe një periudhë një vjeçare nga viti në vit. Kjo është kohë e mjaftueshme që mësuesit kanë në dispozicion për të kuptuar dhe vlerësuar nxënësit me notat që meritojnë. Nëse mësuesit nuk janë në gjendje ta bëjnë këtë me kopetencë, atëherë problemi nuk është më i nxënësit dhe shkollës, por i vetë mësuesve. Lind padyshim një problem tjetër, ai i vlerësimit të mësuesve, i trajnimit të atyre të rinj, i formimit dhe i kualifikimit. Tradita dhe mendimi tradicional ndoshta do të alarmohet nga këto ide që do t’i konsiderojë aliene dhe çudira në vazhdën e kaosit shqiptar dhe do të shkruhen aq shumë faqe gazetash saqë besoj se deri në fillim të vitit të ri shkollor do të ketë vend për debate. Dhe mirë do të jetë. Nëse rotacionet sjellin supershpenzime nga buxheti i shtetit, paguhen të gjithë ata që hiqen nga puna, atëherë logjika e do që të ulen shpenzime të tjera të panevojshme, siç janë provimet.
Në epokën e teknologjisë moderne ku gjithçka gjendet në internet, a nuk do të ishte më mirë të punohet gjatë vitit që nxënësit të njihen me dijet? Është fat që teknologjia po na e lehtëson punë të gjithëve, por kjo duhet shfrytëzuar edhe për nxënësit që edhe ata të mos bien pre e një jete të plogësht duke u marrë vetëm me rrjetet sociale. Motivimi gjatë orës së mësimit që ata të merren me shfletime të dobishme për dije është një synim i ardhshëm për shkollën tonë, prandaj duhet ta vëmë në plan të parë. Kjo nënkupton pajisjen e shkollave më kompjutera dhe risi teknologjike për të cilat kam shkruar dhe më parë. Nxënësi duhet të jetë pjesë e mësimit në çdo moment dhe si i tillë ëkrkohet tërheqja e vëmendjes ndaj dijes dhe jo ndaj zbrazëtisë së rrjeteve sociale.
Pak ditë më parë një miku im studiues në Itali, në një konferencë me temë “Kultura, shkolla dhe trashëgimia kulturore, dje, sot, nesër. Procese formuese dhe kultura të reja”, i drejtoi një apel kryeministrit italian, duke i kërkuar shfuqizimin e provimeve dhe sipas ideve të shprehura, mendoj se ka të drejtë, shumë të drejtë. Natyrisht mes dy shkollave ka dallime thelbësore, por në këtë pikë jam plotësisht dakord me arsyetimet e tij, duke qënë edhe vetë pjesë e arsimit, poi a drejtoj të njëjtin apel kryeministrit Rama: Zoti Kryeministër shfuqizoni provimet për nxënësit !!!
Arjan Th. Kallço