“NJË VAKI, QË PËRSËRITET PËRSËRI “/

Nga Fadil LUSHI/

E nderuara ime mike e dashur! Para se ta lexosh këtë vështrim gazete, ki parasysh se do të ballafaqohesh me një fjalor paksa të denigruar, do të ballafaqohesh me një të folme krahinore dhe, së fundi, me atë fjalorin erotik të Edmond Tupjes nga Tirana. Bëj kujdes dhe vëre në “fiqir” faktin se këtë “shkarravinë” në asnjë mënyrë nuk do ta vë në parantezë pavarësisht se, ti, bashkëpunëtorët dhe  lexuesit e mi të vëmendshëm, të rregullt dhe të ndërgjegjshëm, herë pas here, me shumë të drejtë do të thonë se ky shkrim nuk vlen më shumë se “pesë para”, por ama, mua le të më jepet e drejta të besoj se ky vështrim në logjikë, gjithsesi, nuk do më dalë “si lesh arapi”, andaj që në fillim do ta përjashtoj çdo dualizëm me qëllim që të mos krijoj keqkuptime a edhe armiqësi me ty dhe me njerëz të tjerë, me të cilët shpesh vihem ballë për ballë për të nxjerrë në shesh të vërtetat e bëra nga unë dhe të tjerë të tillë si unë…, për Tetovën time universitare.

Për ta shkruar këtë vështrim gazete, s’do mend se “provokimi” erdhi nga takimi i së shtunës që lamë pas me një aktor të madh, me një njeri bujar, me një bashkëmoshatar timin, me një artist humanist, me një njeri që hiqet si puro kaçanikas, me një njeri i cili kur “zatetet” me ish-shokët e klasës të moteve 68/69, sikur kërkon rininë e tij…, me një njeri i cili ta kthen mallin për gjeneratën e Shku-pit të vjetër. Ata që e njohin nga afër do të thonë se ky njeri aktron. Jo, ai nuk aktron vetëm në skenë, përkundrazi, ai gjithmonë llafos të vërtetën, qoftë në rrugë, qoftë në ndeja burrash, po qoftë edhe në “mejhanen” e mëhallës sime. Dhe, ky njeri që e takova quhet Bajrush Mjaku, i cili javë për javë duket këtej afër nesh, duket pranë mëhallës sime, aty afër ku dikur ekzistonte xhamia më e bukur e qytetit. Ky njeri, sa herë që duket këtejpari në Tetovë, aq herë i jep “ustallëk” dhe shpirt godinës të artit dramatik që është e vendosur përballë apartamentit tim…, sikur do të thotë: “Miku, Tetova jote është shndërruar në kasaba a edhe në një katund të madh…,sikur me gjithë njerëzit që jetojnë në të është shndërruar në Kandahar, sikur në të jetojnë njerëz të cilët e rrëmbejnë të vërtetën, sikur në të jetojnë njerëz të cilët sapunin ta shesin për djathë, sikur vlerat (aq sa i keni) i nëpërkëmbni qëllimisht”. Së fundi, ramë në pajtim, ai të ma lavdërojë Tetovën, kurse unë të llafos, po edhe ta shaj, katrahurën a rrëmujën që na ka kapur për fyti. Para se të ikte, i “parashtrova një pyetje”, po ai nuk ma ktheu përgjigjen, sikur deshi të thoshte: ehe, gjithë ky “alamet shehërli” nuk paskësh lidhje rreth një informacioni të thjeshtë…, sikur deshi të më thoshte: “shporru nga sytë e mi dhe konsulto fjalorët, me kusht nëse i ke”… dhe ai mori udhë për në kryeqendrën e shtetit, kurse unë mora ashensorin për në banesën time, për të shfletuar Fjalorin e Gjuhës së Sotme Shqipe, të botuar në motin 1980. M’u ngjall kureshtja sa i përket shpjegimit të nocionit “kondom a prezervativë”. Nuk e gjeta dot. E shfletova edhe fjalorin etimologjik (1980), edhe aty nuk jepeshin shpjegime në shqip, as te ai fjalorth i vjetër, të cilin dikur moti e vodha nga Biblioteka Universitare e Prishtinës, edhe në të nuk gjeta sqarim. Në fund, vendosa që ta konsultoj një mik timin të mençur dhe “garip” (njeri i huaj që jeton në mërgim, i ngratë, i çuditshëm). Ai i di të tërat, sidomos kur “sabah e aksham bëhet tapë a shndërrohet në dërrasë dyshemeje”, është një njeri njësoj si ata të pastrehët të Londrës rrospi. Është një sui generis, i cili nuk meriton urrejtjen dhe përçmimin…, çuditërisht, nuk kërkon mëshirë as prej shtetit, as prej njerëzve që kanë më shumë të mira se ç’u duhen. Nuk i do njerëzit me dy surrate, të cilëve në vend që t’u skuqen fytyrat, atyre u skuqet “bytha prej majmuni”. I kërkova shpjegim për fjalën “kondom!”. Ma ktheu thjesht, thuaj “filter”, po në do edhe “mushama”. Por, para se t’ia parashtroja pyetjen e radhës, më tha të paguaj edhe një të “Skraparit” e më pastaj do ma thoshte “hazerxhevapin”. I thashë se pse në vaktin e Enver Hoxhës nuk prodhoheshin dhe nuk përdoreshin “filtrat a mushamatë”. “Ehe, përdorimin e këtij lloj produkti xhaxhi e ndaloi jo rastësisht, mbase kishte të drejtë, po ndoshta kjo ndalesë e tij ia vlejti…, sepse sot e gjithë ditën e Perëndisë do të ishim në numër aq sa janë toptan malazezët dhe këta bashkëvendësit tanë – maqedoncit!” Këtij paragrafi sikur donte t’ia parashtrojë edhe një të vërtetë me sa vijon: “…, ca shqiptarë të papërgjegjshëm gjithsesi kanë nevojë për mushama vetëm e vetëm që të mos krijojnë fëmijë me fizik e mendje të degjeneruar” (Ne e dimë fare mirë se në këtë shkrim nuk kishim të drejtë ta përfshijmë nocionin “fëmijë”. Gjithsesi, është jo humane).  Dhe, kur miku ishte duke e përfunduar gotën e pestë me “lëng të sertë Skrapari”, më tha:  “Ore, qerrata, pa më thuaj, me këto habere që i merr nga unë, kë do të paragjykosh dhe kujt do t’ia fusësh, a mos vallë do t’ia fusësh Kushtetutës, Kryeparit kukull të shtetit, Sobranies, politikanit apo në fund mos e ke ndërmend të ma fusësh mua…,”  ashtu siç dikur moti  “Ahmet Zogolli e kishte futur në psikiatrinë e Vlorës kryeministrin e parë shqiptar, Sulejman Delvinën. Dhe kur njerëzit i thoshin pse s’dilte nga spitali, ai përgjigjej: E ku të shkoj? E gjithë Shqipëria një spital psikiatrik është”. Pasi miku im absolvoi muhabetin, fillimisht më sikterisi dhe iku nga mejhaneja duke më lënë me gisht në gojë.

Kjo filozofi e këtij shkrimi dedikuar katrahurës shqiptare sikur nuk funksionoi, jo pse ishte një filozofi e zbehtë, por pse ishte e paragjykuar që në fillim të dështonte. Çuditërisht, në hapësirat shqiptare sot e gjithë ditën nuk dështon vetëm tranzicioni, marrëzia, zënka dhe inati ynë homerik. Të tjerat janë relative!

Ime mike e dashur, më ndje për fjalorin tim “pis!”.