Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

A mundet Biden ta bashkojë Amerikën?

by

Analizë nga Rafael Floqi/

 Biden garoi me një premtim për të bashkuar vendin dhe këto zgjedhje treguan përsëri se sa e ndarë është Amerika. Ai bëri fushatë për të rivendosur një ndjenjë qetësie dhe normaliteti në Shtëpinë e Bardhë pas katër viteve të rrëmujshëm të Presidentit Trump. Ai vrapoi duke premtuar të kapërcente pothuajse pikërisht atë që do të trashëgojë tani – një ndarje e thellë mes amerikanëve me një toksicitet të ngarkuar politik.

Pas deklarimit te fitores së Biden, bëra një xhiro si zakonisht në lagjen time, isha kureshtar të shihja se ç’po ndodhte me tifozët më të zjarrtë të Bidenit dhe të Trumpit. Ndërsa komshiu im përballë që mbante një banderolë të madhe të Bidenit deri dje, e kishte hequr atë , dhe i gëzuar kishte vendosur që tani në çati të varura dritat e Krishtlindjes. Ndërsa disa shtëpi më tej ku banonte një mbështetës i republikanëve dhe i Presidentit Trump, ku deri dje ishte mbushur me flamurë dhe banderola pro Presidentit Trump, oborrin e tij ishte vendosur vetëm një parullë e bardhë e vogël ku shkruhej “ Unitet we stand”. “Të bashkuar ne jemi”.  Dhe gjykoni ky ishte republikani më i zjarrtë.

Presidenti i zgjedhur Joe Biden mbajti të shtunën në mbrëmje fjalimin e fitores në Uilmington të shtetit Delauer përpara përkrahësve të shumtë. “Njerëzit e këtij vendi folën. Ata na dhanë një fitore të qartë, një fitore bindëse,” tha zoti Biden përpara mbështetësve të mbledhur në një parking dhe që brohorisnin.

“Zotohem të jem një president që nuk kërkon të ndajë, por të bashkojë,” tha ai. “Unë e kërkova këtë post për të rikthyer shpirtin e Amerikës dhe për ta bërë Amerikën të respektuar përsëri në botë”, tha zoti Biden. 

Por a mundet ta bëjë këtë ai?

Presidenti i zgjedhur Joe Biden kaloi tre dekada në ndjekje të presidencës, por është e dyshimtë se ai i e ka imagjinuar ndonjëherë sfidat që do të ndeshet. kur të bëjë betimin e detyrës. Ajo që e pret do të kërkojë që ai të përdorë gjithçka që çka mësuar, nëse ka, nga më shumë se katër dekada e më shumë në zyrat publike. Do duhet nga na tjetër edhe mjaft energji që duket për arsye të moshës ai nuk i ka.

Agjenda e problemeve është shkatërruese, nga pandemia e koronavirusit, nga një ekonomi të dobësuar prej saj, nga kërcënimet e paraqitura nga ndryshimi i klimës, në thirrjet për një drejtësi të vonuar mbi racën dhe drejtësinë. Këto janë vetëm cipa e sipërme e kutisë detyrave të presidentit të zgjedhur që së bashku mund të konsumojnë pjesën më të madhe të mandatit të tij fillestar.

Përtej kësaj, kushtet në të cilat ai do të marrë presidencën do të shtojnë ndjeshëm, kërkesat mbi aftësitë e tij udhëheqëse. Biden garoi me një premtim për të bashkuar vendin dhe këto zgjedhje treguan përsëri se sa e ndarë është Amerika. Ai bëri fushatë për të rivendosur një ndjenjë qetësie dhe normaliteti në Shtëpinë e Bardhë pas katër viteve të rrëmujshëm të Presidentit Trump. Ai vrapoi duke premtuar të kapërcente pothuajse pikërisht atë që do të trashëgojë tani – një ndarje e thellë mes amerikanëve me një toksicitet të ngarkuar politik.

Nëse ai dështon në këtë objektiv kryesor, presidenca e tij mund të përfundojë në një zhgënjim dhe ngecje. Nëse ai e mban mirë këtë premtim, presidenca e tij mund të mbahet mend si prestigjoze, ashtu edhe një transformuese. 

Biden një figurë kalimtare

Ai ka folur për veten e tij si një figurë kalimtare që do të sillte përpara një brez të ri, por në momentin e tanishëm ambiciet e tij duhet të jenë shumë më tepër se kaq. Madje i pyetur ai madje tha se mund të kërkojë dhe një mandat të dytë, që është pak i besueshëm, duke pasur parasysh  moshën ai tha: ”Pse jo?!”. Skeptikët, përfshirë edhe disa nga rivalët e tij për nominimin si kandidati Demokratik, e panë fjalimin e tij për unitet dhe bipartizan si një kërkesë naive e një politikani nga një epokë e kaluar. Për Bidenin, ato ndoshta ishin një shprehje e mirëfilltë, se kush do ai që të jetë dhe, se si dëshiron ai të udhëheqë si president. Por fushata e ashpër dhe fakti që rezultatet e zgjedhjeve shtet pas shteti kanë nënvizuar është se ai do të fillojë presidencën e tij si udhëheqës i dy Amerikave të ndara në kundërshtim të hapur me njëra-tjetrën në mënyrë themelore për të ardhmen e Amerikës. 

Biden kishte shpresa si dhe shumë demokratë që zgjedhjet do të rezultonin në mohimin më të gjerë të mundshëm sesa ai aktual, një goditje që do të tregonte se Trump dhe Trumpizmi ishin një devijim, një devijim katër-vjeçar derisa vendi të vinte në vete. Por kjo nuk ishte mënyra se si rezultoi. Trump nuk tërhiqet pa luftë dhe fitorja e Biden u arrit me kufij të ngushtë në një seri shtetesh çka e bën Trumpin të kërkojë rinumërim dhe të hapë gjyqe për parregullsi.

Në fitoren e tij të parashikuar, Biden ishte në gjendje të rindërtonte pjesët kryesore të ashtuquajtur  murit blu verior të Demokratëve që Trump kishte shkatërruar në 2016. Biden mbajti Wisconsin, Michiganin dhe çmimin përfundimtar, Pensilvaninë, që e vendosi atë në krye. Më shumë për meritat e tij, ai po udhëheq edhe në dy shtete në Brezin e Diellit, Arizona dhe Xhorxhia. Fitoret në ato dy gara, madje edhe ato më të ngushtat, do të përfaqësonin një evolucion të hartës zgjedhore që ka pasoja të rëndësishme edhe për të ardhmen nëse nuk do të dalw ndryshe pas vendimit të gjykatave.

Biden një zgjedhje konsensusi brenda PD të dëshpëruar për të mundur Trumpin

Kjo mundësi ishte një arsye që ai u bë zgjedhja e konsensusit brenda partisë së tij të dëshpëruar për t’i mohuar Trumpit një mandat të dytë, edhe nëse shumë që e mbështesnin atë tani ishin thjesht butësisht entuziastë për kandidaturën e tij. Asgjë nga ato nuk ia heq suksesin. Ai bëri atë që demokratët dëshironin më shumë, që mund t’i jepte fund presidencës Trump. Por pse ky nxitim për të shpallur fitoren në Pensilvani kur ende vazhdon numërimi. Algore kërkoi për 37 ditë të numëroheshin votat dhe ishte 37 ditë President, në tre qarqe të Floridës pa të jepte pranimin e humbjes? Por tani megjithatë, Biden përballet me një seri pengesash që kërcënojnë aftësinë e tij për të bashkuar vendin dhe për këtë arsye për të qeverisur me sukses. Ato fillojnë me prirjen e njeriut që ai mundi.  

Biden mund të ketë qenë i vetmi demokrat midis dy duzinë apo më shumë burrave dhe grave që kërkuan nominimin, i cili ishte i aftë të bënte atë që bëri, e cila ishte të mbante shtetet kryesore në  veri, me popullsi të konsiderueshme të punëtorëve të bardhë pa diploma kolegji dhe potencialisht të zgjerohet në Jug dhe Jugperëndim, ku ndryshimet demografike po e ndryshojnë politikën.

Reagimi i Trumpit nuk duhet nënvlerësuar

Biden sot gjithashtu kishte një mesazh për Presidentin Donald Trump, i cili vazhdon të refuzojë të pranojë rezultatin, shkruan DailyMail. 

‘Këto zgjedhje kanë mbaruar,’ tha Biden. Është koha të lëmë mënjanë partizanitetin dhe retorikën që është krijuar për të demonizuar njëri-tjetrin.’

Presidenti Trump ka përshëndetur mundësinë e humbjes me kokëfortësi dhe mosbesim, duke ushqyer besnikët e tij me akuzat për të besuar se zgjedhjet janë vjedhur. Betejat ligjore do të vazhdojnë dhe retorika e Trump synon ta bëjë Biden një president jolegjitim në sytë e Trump Nation, madje edhe para se presidenti i zgjedhur të betohet.

Cicërimat dhe komentet publike të Trump këtë javë ofrojnë një aluzion të asaj që mund të vijë. Në qoftë se ai nuk pëson një ndryshim dramatik, për të cilin nuk ka asnjë provë, presidenti i 45-të nuk ka të ngjarë të ndjekë rrugën e presidentëve të tjerë, të cilët me mirësjellje e kanë pranuar humbjen dhe më pas ia kanë dorëzuar skenën pasardhësit. Zërat nga Shtëpia e Bardhë thonë se Trump do të bëjë një kalim paqësor të pushtetit pasi të bindet pas vendimeve të gjykatave nëse nuk ka mundësi tjetër.

Trump dëshiron vëmendjen dhe për gati pesë vjet ka pasur dritat më të ndritshme në botë të përqendruara tek ai. Biden mund të përpiqet të injorojë rivalin e tij të mundur, duke e trajtuar atë si zhurmë në background, por Trump do të flasë ende për një pjesë të mirë të elektoratit që e mbështeti atë për rizgjedhje – një ushtri e fortë prej 71 milionësh.  Nga ana tjetër, Trump ka përgjegjësi të mos e mbajë ushtrinë e tij me shpresa të kota nëse nuk ka mundësi fitoreje. 

Pse muri blu nuk reflektoi në Kongres

Duke shkuar në Ditën e Zgjedhjeve, Biden dhe shumë Demokratë besuan se shanset ishin të mira se fitorja në garën presidenciale do të ndihmonte rritjen e partisë. Por nuk ndodhi kështu. Disa opinionistë demokratë në media madje dhe komedianë të late night shows madje qanë, që kundërshtari i tyre po merrte kaq vota që gjysma e Amerikës, nuk mendonte si ta. 

Vetë kryetarja e Dhomës së Përfaqësuesve, Nancy Pelossi deklaroi:- “Ne humbëm betejat për Kongresin dhe Senatin por ne fituam luftën”.  Në vend të kësaj, demokratët humbën në mënyrë tronditëse vendet në Dhomë dhe shpresat e tyre për kontrollin e Senatit, pas një serie humbjesh zhgënjyese, tani qëndrojnë në perspektivën e lëkundur për të fituar një palë të zgjedhjeve të balotazhit të janarit në Georgia. Pritjet e Biden për një Kongres të kontrolluar nga Partia Demokratike në dispozicion për të shpejtuar përparësitë e tij legjislative tani shfaqen në rrezik të konsiderueshëm, i cili do të kërkonte një rikalibrim të strategjisë së tij qeverisëse. 

Kjo tregon një gjë se fitorja e madhe e Bidenit e paparë në votimet amerikane, me 74 milionë zgjedhës është më e madhe se ajo për Partinë Demokratike, kjo jo aq për aftësinë e Bidenit, por për faktin e kundërshtimit të Presidentit Trump më tepër nga ‘Big Media, Big Tech and Big Money. 

A është Senati i Mitch McConnell një Firewall i Bidenit ?

Fitoret e munguara në të dy zgjedhjet e balotazhit në Georgia Biden do të ketë të bëjë me një Senat të udhëhequr nga Udhëheqësi i Shumicës Mitch McConnell (R-Ky.). Biden shpesh ka theksuar marrëdhënien e tij të gjatë me McConnell si dëshmi se ai mund të gjente gjuhë të përbashkët me republikanët, të paktën shpesh mjaftueshëm për të bërë gjëra të rëndësishme. Eshtë e vërtetë që si nënkryetar i Presidentit Barack Obama, Biden nganjëherë dërgohej në Capitol Hill për të arritur marrëveshjet me McConnell, kur kërkohej, dhe nganjëherë ai ishte i suksesshëm. Por realiteti është se McConnell ishte një kundërshtar i paepur që dikur tha se përparësia e tij më e lartë ishte të parandalonte Obamën të fitonte një mandat të dytë. Qëndrimi që McConnell adopton ndaj Biden, do të bëjë disa mënyra për të përcaktuar nëse presidenti i zgjedhur mund të fillojë të mbajë premtimin e tij për të riparuar një qeveri “të prishur” sipas tij dhe për të treguar një rrugëdalje nga politika e egër e ditës. A do të harrojnë republikanët atë që kanë bërë demokratët gjatë katër viteve të Trumpit?

Por edhe nëse McConnell i jep një dorë më miqësore Biden sesa Obamës, ndikimi i tij do të jetë i kufizuar. McConnell është udhëheqësi i republikanëve dhe shumë të tjerë në partinë e tij – kolegë senatorë dhe aktivistë të niveleve – do të kërkojnë rezistencë dhe kundërshtim të praktikisht çdo iniciative që Biden paraqet. Pastaj është Partia Demokratike. Ata në të majtë dhe në qendër arritën një armëpushim gjatë fushatës në respekt të kauzës së mposhtjes së Trump. Por edhe para se të mbaronin zgjedhjet, ata në krahun liberal ishin duke paralajmëruar për përplasje politike për kujdesin shëndetësor, ndryshimin e klimës dhe çështjet e drejtësisë racore që gjatë zgjedhjeve paraprake. 

Rezultatet e kësaj jave në House prodhuan një reagim kundër të majtës, pasi moderatorët e zemëruar u ankuan në një konferencë që agjenda e krahut liberal u kishte lejuar republikanët t’i pikturonin anëtarët e Dhomës së Kongresit në rrethet e lëkundura si ushtarë këmbësorë në një parti të socialistëve që favorizojnë shkurtimet e policisë. Biden dhe Pelosi mund ta gjejnë veten të detyruar të gjykojnë një betejë të brendshme në një moment kur presidenti i zgjedhur do të ketë nevojë për sa më shumë unitet dhe harmoni brenda partisë. Ajo që Biden sjell në zyrën e tij të re është një personazh dhe temperament publik që mund t’i përshtatet kohërave. Ndjeshmëria dhe dhembshuria janë pjesë e përbërjes së tij. Shumë që nuk i ndajnë idetë ose ideologjinë e Bidenit megjithatë e kanë përshkruar atë si një njeri me besim dhe mirësjellje, të përkushtuar ndaj familjes dhe vendit. Këto cilësi u panë në gjurmët e fushatës si në kohën më të mirë ashtu edhe kur kandidatura e tij dukej se ishte varur në fije të perit. Ai devijoi ose injoroi kritikat se i mungonte aftësia për të frymëzuar ose energjia për t’u mobilizuar. Nëse aftësitë e tij për fushatën nuk do të ishin ato të një Obame, ai në vend të kësaj ishte i qëndrueshëm, dhe në atë mënyrë, një tjetër kontrast me banorin aktual të Shtëpisë së Bardhë. Ai vuri bast të ardhmen e tij në idenë që Demokratët do të shihnin tek ai atributet e kërkuara për ta mposhtur Trumpin dhe se si i nominuari i partisë, një elektorat më i gjerë, që dëshironte lehtësim nga kaosi dhe përçarja e presidencës së Trump, do të kërkonte të njëjtën gjë në presidentin e ardhshëm gjatë zgjedhjeve të përgjithshme. 

Ketë javë, me Biden më në fund në gjendje të hynte në Zyrën Ovale në Janar si Z. President, 48 vjet pasi u bë senator. Trashëgimia e tij tani do të përfshijë përfundimin e presidencës Trump dhe ndihmën për ta ngritur senatoren Kamala D. Harris (D-Kalif.) si gruan e parë zezake dhe aziatike në nënpresidencë, me aspiratë për presidente në zgjedhjet e ardhme.

Unitet , demagogji apo nënshtrim

Biden tani flet për unitet, dhe ky unitet duket si demagogji kur kongresistja Aleksandra Okazio Cortez  apo opinionistja e Wall Street Journal, Jennifer Rubin dhe kërkojnë hartim listash për të gjithë përkrahësit e Trump që të mos mbajnë më vende pune në administratën akademike apo dhe private. Ku po shkojmë kështu? Si në një vend të botës së tretë ?

Biden pasi të ketë arritur çmimin për të cilin  ka konsumuar për pjesën më të madhe të jetës së tij, ajo që mund të jetë pjesa më sfiduese e karrierës së tij të gjatë, publike është ende përpara tij. 

Kur dëgjon fjalët e ish-zonjës së parë Mishelle Obama që përshëndeste fitoren e Biden-it-in, por duke përbuzur gjysmën e amerikanëve që votoi për Trump, (Biden ka marrë 50.6 përqind të votave të popullit deri më tani, me mbi 74 milion vota, sipas Associated Press).

“Le të kujtojmë se dhjetëra miliona njerëz votuan për status quo-në, edhe kur kjo nënkuptonte mbështetjen e gënjeshtrave, urrejtjes, kaosit dhe ndarjes. Ne kemi shumë punë për të bërë për të kontaktuar me këta njerëz në vitet në vazhdim dhe për t’u lidhur me ta për atë që na bashkon, “shkroi ish-zonja e parë. Si mundet të kërkosh bashkëpunim kur e quan palën tjetër me këto epitete ofenduese “ duke kaluar nga deplorable në despicable”.( Nga të vajtueshëm në të neveritshëm.)

Në fund të fundit kur fitoi Trump e falënderoi z. Clinton , por nuk dëgjuam asnjë fjalë nga Biden për ta falënderuar zotin Trump. Që këtu fillon shërimi. Nga ana tjetër asnjë shtet, nuk i ka shpallur zyrtarisht zgjedhjet e përfunduara dhe, në fakt, është kushtetuta që përcakton fituesin nga vendimet e shteteve, dhe vendimi i Kolegjit Zgjedhor që do të mbahet më 14 Dhjetor, dhe jo nga big media dhe big tech aleatët më të mëdhenj të Baidenit dhe armiqtë e Trumpit.

Dhe besoj se shumica nuk do të jenë si ai komshiu im që kishte vënë tabelën “ United we stand”, nuk grisi ai asnjë flamur, nuk theu ai asnjë xham, si e majta radikale dhe Antifa, vetëm theksoi atë që duan të gjithë amerikanët, edhe ne shqiptaro -amerikanët, të jemi të gjithë ta bashkuar, nuk ka rëndësi kush është presidenti, por kjo, tani për tani, duket më shumë utopi se realitet.

Frika, maskat e Halloween-it dhe maskat e Covidit

by

Ese nga Rafael Floqi-

Është Halloween, por Kukudhi  nuk e di se çfarë figure do të bëhet këtë vit. Ai provon një maskë vajze, por i duket shumë e frikshme. Ai provon një maskë djali, por ajo është gjithashtu shumë e frikshme. Më në fund, pas shumë përpjekjesh, Mostra ka idenë e përsosur! Ai zgjedh një maskë vdekjejeme Covid-19. A nuk kanë frikë të gjithë njerëzit nga ajo? Dhe të vetmin tmerr që ai ka është se gëzimi i njerëzve nuk është shuar.

Bota ka nevojë për energji të madhe pozitive për të luftuar kundër forcave negative. Ka nevojë për gëzim. Shkoni në brendësi thellë brenda qenies suaj dhe krijoni atë energji pozitive për mirëqenien e njerëzimit.

Ky Halloween do të jetë si një provë për të hequr dorë nga disa forma festimeshtë zakonshme për shkak të COVID-19 . Por gjithnjë ne duhet të ruajmë energjinë pozitive brenda vetes, pasi ky Halloween mund të jetë një përvojë se si ne mund t’i bëjmë më  të sigurta më  të bukura dhe më të ëmbla festat e tjera të këtij viti, apo të vitit të ardhshëm.

Halloween-i pothuajse ka mbërritur. Fëmijët e veshur siSupermanose BlackPanther dhe me një shportë plastiketëmbushur plot me karamele, janë ato që ne jemi mësuar të presim si zakonisht. Impulsi ynë natyror na shtyn të pretendojmë, sikur gjithçka është normale, edhe nëse është vetëm për një tubim tëvogël,apo vetëm një festëe vogël familjare. Ky Halloween nuk duhet të bëhet siç thonë amerikanët “ doomandgloom”. (dënim dhe errësirë) ashtu si e paraqet politika për shkak të kësaj pandemie. Siç do ai shtrigani, kukudhi, apo mostra e këtyre ditëve “ Paniku”. Ndaj sot shtrohet pyetja se kujt i druhemi më shumë Covidi-t apo mungesës së lirisë? Më 2020, fantazma e COVID-19 po na ndjek kudo. Ne shohim lajmet. Tregohemi të kujdesshëm dhe të frikësuar. Kemi kaluar orë të pafundme në biseda në video me bashkëpunëtorët tanë, miqtë dhe familjen. Jemi të lodhurtë gjithë nga kjo. Me deklarata “ekspertësh “ që kundërshtojnë njeri tjetrin  dhe veten, “me maska pa maska”. Kujt ti besosh?

Pasiguria ka edhe ajo mostrat e saj. Politika është një nga këta mostra.  Gjithkush dëshiron të kthehet në “normalitet” dhe t’i shohë fëmijët e vettë shkojnë në shkollë dhe të përjetojnë gëzimet e një fëmijërie më të lumtur dhe mësociale. Por dhe prindërit janë në hall por dhe mësuesit janë në hall. Një kakofoni opinionesh, që ngjan e gjitha si një refren shtrigash Halloween-i.  Nga anatjetër vigjilenca është e vështirë të mbahet në çdo kohepavarësisht rrezikut.

Halloween nuk është festa më e rrezikshme për kujdesin shëndetësor dhe shëndetin publik që ta shohim si me rrezik të lartë. Pasi shpesh mbahet në ambiente të jashtme, dhe mund të bëhetlehtësisht në edhe më i sigurt në mënyrë mëtë kujdesshme, duke shmangur turmat e mëdha të njerëzve, me maskat, me larjen e duarve dhe kufizimin e takimeve brenda në vende të mbyllura. Madje dhe inventiva  nuk mungon.  Në një shfaqje në TV, dikush që tregonte sesi të krijonim lanternjack me kunguj me trapano elektrike ne 5 minuta, si të krijonim një imitim Frakenstajni me një kungull jeshil me vidha dhe gozhda,  kishte bërë një shpikje të re si të jepnim karamele me një krah të vogël druri, me gjatësi  6 këmbë ( 2m).

Por çfarë është me të vërtetë e frikshme tani ? Në këto ditë përpara 31 Tetorit, kur Shtetet e Bashkuara kanë raportuar numrat më të lartë të rasteve të koronavirusit qysh nga fillimi i pandemisë. Rastet përreth nesh po rriten gjithashtu për ditë. Është koha të rishikojmë se si do duhet festojmë.

Pandemia e AIDS-it i detyroi njerëzit të mbulojnë organet gjenitale të tyre me prezervativë. Pandemia COVID-19 po i detyron ata të vendosin maska. Është sikur shumë njerëz nuk po e çonin jetën e tyre  duke vënë një milion maska dhe duke i ndryshuar ato sipas leverdisë dhe interesin vetjak. Është sikur njerëz të panumërt në këtë planet të mos këtë qenë të detyruar tashmë ta mbajnë gojën mbyllur dhe të durojnë fatkeqësitë e imponuara atyre nga ata pak më ‘fatlumët’. Pyes veten se cilën pjesë të trupit do të detyrohemi ta mbulojmë më tej. Pyes veten nëse, në radhë të parë, e gjithë kjo po ndodh sepse sytë tanë kanë qenë të mbuluar gjatë gjithë kohës. A po shkojmë drejt një kohe kur qëndrimi i sigurt bëhet i ngjashëm atë të dënuarin me vdekje në që pret t’i ndalet të ekzekutimit? “

Ndaj ne rekomandojmë fuqimisht të shmangni zakonin tradicional të trickandtreats. Është e rëndësishme të kuptohet se kjo përvojë, megjithëse emocionuese për fëmijët dhe të rriturit, mund të jetë shqetësuese për ata që përpiqen të shmangin ekspozimet, veçanërisht, pasi Halloween shpesh shoqërohet megrupime spontane me maska. Ndaj këtë vit shmangni atë festë kostumesh në shtëpinë tuaj, sepse shumica e njerëzve nuk do t’i mbajnë maskat e tyre.

Festat shpesh na shtyjnë të zhvendosim të menduarit. Ato na bëjnë të hamë shumë, dhe të rrimë zgjuar deri vonë. Festat na bëjnë të ndihemi të veçantë, të sigurt, të mbrojtur dhe madje të pathyeshëm. Ato na inkurajojnë që të shmangim edhe vetë kujdesin tonë.Këto gabime janë pikërisht ato që virusi i Coviditpret dhe përdor për të infektuar fëmijët tanë me një stomak plot karamele. Virusi godetaty kur ne nuk jemi të kujdesshëm dhe injorojmë masat e sigurisë. Është një mashtrim i COVID-19 apo i Halloween-itajo që na bën të mendojmë se është vetëm një ditë,e nuk do të sjellë një ndryshimtë beftë për keq nëjetëntonë. Megjithatë si dihet.

Po sikur ta përdorim Halloweenin për të zhvilluar tradita të reja? Duke nderuar si frymën e Halloweenduke marrëmasa paraprake. Duke u treguar më  proaktiv dhe krijues. Duke përdorur dokumentet udhëzuese të Qendrave për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve.

Por maskat e tmerrit nuk janë kurrë vetëm për përbindësha. Edhe para se Covid t’i bënte maskat një bezdi të përditshme për ne, atokanë zënë një hapësirë ​​të fuqishme në imagjinatën tonë kulturorenë filmat e horrorit. Maskat kanëqenënjë mjet kryesor i tmerrit, të nxitura nga filmat me të panjohur misteriozë dhe me vrasës serialëqë terrorizojnë të pafajshmit. Maskat të tilla klasike të tmerrit si ato që i përkisnin Leatherface, JasonVoorhees dhe Michael Myersqë paraqesin kufoma – fytyra të zhveshura nga tiparet dhe individualiteti i tyre.

Këto maska ​​gjithashtu mishërojnë të panjohurën: misterin i personit që qëndron pas maskës dhe shkëputja midis asaj që mund të duket ndryshe nga e zakonshmja (një maskë kafshësh, një maskë hokej) dhe frikësimi nga maska kur vendoset në një kontekst të ri. Por ka diçka më të thellë në psikologjinë e frikës sonë rreth maskave, që lidhet me frikën tonë më të keqe për veten, apo në ndjekjet e frikës të njohura gjatë një kohe të pandemisë.

Leatherface mban tre maska ​​të ndryshme gjatë gjithë filmit, të cilat ai i ndërron  bazuar me situatën, si një mënyrë për të treguar emocione. Sigurisht, maskat e fytyrave mbulojnë  fytyrën e tij, kështu që në krye të tmerrit të maskës, ekziston pamja e çuditshme e tipareve të vërteta të vrasësit prej mishi, që dalin qëposhtë maskës.

Me figurat me  maska, nuk bëhet fjalë kurrë për përbindëshin, por për njeriun, të cilin maska embulon dhe e zbulon.Por kjo nuk është vetëm një deficit i emocionesh që mund të shtojë tmerrin e maskës; por është një prezantim i rremë i një personi. Një nga mënyrat si njerëzit shoqërohen me njeri tjetrin është përmes pasqyrimit, imitimit të gjuhës së trupit dhe shprehjeve të fytyrës të atyre të cilët na rrethojnë. Neuronet pasqyruese shkaktojnë ndjenjën tonë të ndjeshmërisë. Maskimi e prish këtë lidhje, duke e bërë personin të maskuar të duket si i panjohur, mbase edhe, në raste më të këqija, çnjerëzor. E megjithatë të gjithë janë tepër njerëzorë. Në fakt, disa modele të maskave të filmave horrorna tregojnë me vëmendje faktin se të gjithë kemi aftësinë për të bërë gjëra të tmerrshme.

Maskat groteske të Smileyp.sh nga filmi horror 2012 “Smiley” –me pamje pa mish me tipare të çara të syve dhe me një të çarë buzëqeshëse të gojës të prerë dhe të qepur – kujtojnë emocionin e buzëqeshjes. Çka është e përputhur mirë me temën e filmit.

 Por maska nuk është vetëm një simbol frike që u ngjall në Evropë pas murtajës  bubonike. Maska: misteri, enigma, joshja ka qenë pjesë e Venecias dhe rimishëron thelbin e saj, pak e dinë nga vjen dhe është një histori e trazuar që ndjekur përdorimin e saj në Republikën e Serenissimas.

Maska (nga arabishtja “mascharà”, tallja, satira) ( shihni kuptimin në shqip të një fjale arabe që na ka ardhur nga turqishtja R.F), ka qenë gjithmonë, qysh nga agimi i kohës, një nga elementët karakteristikë dhe të domosdoshëm në kostumin e aktorëve.  Ajo e ka origjinën nga teatri klasik grek Fillimisht ajo përbëhej nga një fytyrë e zbrazët me tipare monstruoze ose groteske, të veshura për të fshehur tiparet njerëzore dhe, gjatë ceremonive fetare, për të larguar shpirtrat e këqij.Me Karnavalet, maska ​​bëhet simbol i nevojës për t’u kënaqur me lojë, shaka dhe iluzioni i veshjes së rrobave të dikujt tjetër, duke shprehur kështu kuptime të ndryshme: festim dhe shkelje, liri dhe imoralitet.

“Mirëmëngjesi Signora Maska”, përgjatë rrugëve, përgjatë kanaleve dhe në dërrasa, kjo ishte përshëndetja. Identiteti personal, seksi, klasa shoqërore nuk ekzistonin më dhe njëra u bë pjesë e Iluzionit të Madh të Karnavalit në një vend, unik në botë, ku gjithçka mund të ndodhë, ku çdo paraqitje e shkurtër nuk pushon së magjepsuri. Në kulturën veneciane, termi “maskë” tregon aktivitetin e “vendosjes së mjekrës dhe mustaqeve të rreme” dhe “maskë” ishte gjithashtu nofka që u jepej grave që maskuan veten si burra dhe burrave që maskuan veten si gra. Së shpejti maska ​​u bë një simbol i lirisë dhe shkeljes së të gjitha rregullave shoqërore të imponuara nga Republika Serenissima në Venecia …

Historia e maskës veneciane fillon që në 1268, vit në të cilin ligji më i lashtë që kufizon përdorimin e pahijshëm të maskës Artizanët që bënin maska ​​quheshin maska ​​që nga koha e Doge Foscari dhe kishin statutin e tyre të datës Prill 1436.

Por çfarë maske përputhet më mirë për këtë Halloween?

Por pavarësisht se nuk mund të dilni nënjëpartiHalloween këtë vit nuk do të thotë që nuk mund të visheni. Pavarësisht nëse do të shkoni në një natë filmi në natyrë me miqtë, nënjë aktivitet vjeshte në qytet apo thjesht të përshëndesni trickandtritersnga larg, të vishni kostume Halloweeni. Këtë vit, përfitoni nga maskat e domosdoshme të nevojshme për COVID-19 për të ngjallur emocione pozitive për të krijuar një ngritje shpirtërore nga mërzitja e zymtësia e pandemisë.

Halloween është gjithashtu një sprovë. Si do të veprojmë në këtë festë , do të vendosë edhe për festat e tjera që do të pasojnë. Është një kohë e përshtatshme për të rishikuar planet e udhëtimit, për të anuluar tubimet e mëdha personalet dhe për të rimenduar festat dhe ftesat për miqtë. Është gjithashtu koha për të vendosur edhe për pritjet me familjen, veçanërisht me gjyshërit dhe fëmijët më të vegjël. Maskimi, distancimi fizik dhe përpjekjet për të ndaluar përhapjen e virusit, do të duhet të vazhdojnë gjatë këtyre festave të përqendruara në familje, edhe nëse vihet në dispozicion një vaksinë.

Maska kirurgjikale, Superheronjtë janë gjithmonë një zgjedhje popullore kostume Halloween-i, kështu që pse të mos visheni si një hero i jetës reale? Nëse keni një maskë kirurgjikale, bashkojeni atë me një fustan të bardhë mjeku ose të kuq, pastrues, një bluzë të bardhë laboratorike ose ndonjë gjë tjetër që mund të ngjajë me veshjen e një punonjësi të kujdesit shëndetësor. Do të keni pikë mëshumënëse mbani një stetoskop dhe një bllok!

Mund të vendosni  një bandana në pjesën e poshtme të fytyrës tuaj për të marrë një pamje misterioze por të ashpër. Mund ta shoqëroni me xhinse, lëkurë dhe të fshihnime pëlhura të mbuluara me një kapelë kaubojsi. Ose bëhuni një sharrëxhi me një sëpatë të rreme dhe një këmishë fanellate. Nëse po përpiqeni të dukeni pak më të mprehtë, provoni të vishni një xhaketë lëkure të zezë dhe syze dielli  për një kostum dhe kaskomotoçiklistësh.

Por mund të bësh shumë me një maskë të thjeshtë dhe pak me bojë pëlhure. Meqenëse rroba mbulon zonën e gojës, është një vend i shkëlqyeshëm për të vendosur një buzëqeshje të frikshme, por ekspresive. Ju mund të bëni një gojë të madhe me shumë dhëmbë të mprehtë, një buzëqeshje të skeletit, një buzëqeshje si jacklantern ose një grup të përgjakur dhëmbësh. Përdorni fytyrën si pikë qendrore e kostumit tuaj çka ju ofron mundësinë për të luajtur me përbërjen dhe bojërat e fytyrës, kështu që mund të jenimë krijues me të! Thjesht sigurohuni që e keni lënë maskën të thahet në një zonë të ajrosur mirë para se ta përdorni.

Doni një maskë të bardhë të thjeshtë për t’u bërë disa mostëra klasike Halloween-i. Nëse keni dëgjuar për sfidën e fotosesionitme fantazmë që ndizet në TikTok, ju mund të jeni të njohur me këtë tip kostumi. Vishni një çarçaf të bardhë të thjeshtë me sytë e prerë dhe bërtisni “Boo!” ndaj çdo vëzhguesi. Përndryshe, mbështillni fytyrën me garzë (për të ruajtur letrën e tualetit) dhe bëhuni një mumie.

Nëse këto mundësi nuk ju tërheqin, merrni parasysh të vishni një maskë me fytyrë të plotë karakteri. Është e lehtë të veshësh një maskë mbrojtëse personale poshtë dhe të mbash ende atë pamje prejHalloweeni. Argëtohuni edhe në këtë sezon drithërues, por sigurohuni që të qëndroni të sigurt.

Festat Halloweeni, Dita e Falënderimeve dhe Festat e tjera të dimrit janë sinonim i familjes. Ato janë ndërtuar mbi faktin e mbledhjes së bashku të familjes të kultivuar nga tradita – dhe trajtime festive .

Por pandemia, nuk do të thotë që ne nuk mund të festojmë së bashku këtë vit, thjesht do të thotë se duhet ta bëjmë këtë duke qëndruar larg fizikisht. Është kritike që të kujtojmë se të dashurit, miqtë dhe fqinjët tanë janë më të rëndësishëm se çdo ditë e vetme feste. Nuk është karamele apo gjel deti ose xhingël Krishtlindje çka i bën festat të shkëlqejnë, por janë lidhjet me miqtë dhe me familjen tonë që kanë rëndësi.

Duke iu kthyer mostrës të fillimit, ekspertët thonë se filmi King Kong (1933) paraqiste tërbimin e ndrydhjes pas Depresionit të Madh. Epo, ky përbindësh Halloweeni me COVID-19, mund të bëjnë të njëjtën gjë për ndjenjat tona, në lidhje rrezikun e kthimit të bllokimeve dhe mbylljes tëkarantinëstë vitit 2020 “. Sa dhe debatet politike të zgjedhjeve presidenciale janë të ndara  në pro  dhe kundra maskës.

Sot me gjithë këto grumbullime, alarme, mashtrime, mungese informacioni, bollëk dezinformimi, paqartësie dhe konfuzioni, pyes veten nëse është koha që ne të fillojmë të hartojmë një manifest post-koronavirus? Ndoshta duhet të përmbajë të gjitha gjërat që ne nuk duam që bota të bëhet kur kjo pandemi të ketë mbaruar. Ka shumë ligësi tjetërsuese që lulëzoimes nesh duke na mbajtur në karantinë, në distancë dhe mosbesim ndaj njëri-tjetrit,si mënyrë mbrojtje para COVID-19. Pasi ka sisteme që lulëzojnë nga vetmia dhe frika jonë. Ka institucione të dedikuara për t’u siguruar që ne nuk do ta ndihmojmë njëri-tjetrin në mënyrë që t’u drejtohemi atyre për ndihmë … Le të mos i lejojmë ata marrin udhë edhe pasi kjo pandemi të ketë mbaruar!

Dhe ky vit se ka ndryshuar festimin e Halloween nëTillsonStreet ku isha para një jave me fëmijët e mi. Aty është një grup i përkushtuar i pronarëve të shtëpive që e çojnë Halloween-in në nivelin tjetër, ndërsa sigurojnë një mjedis të sigurt për fëmijët, si dhe një mundësi për t’ia kthyer komunitetit. Romeo,Michigan është një fshat i vogël, i çuditshëm, i përbërë nga shtëpi historike që datojnë që nga vitet 1850. Rruga Tillson është bërë destinacioni i Halloween për të gjithë banorët e Romeos, si dhe mijëra vizitorë të tjerë nga zona nga e gjithë Michigan, Ohio dhe deri në Misisipi që vijnë aty për të vizituar gjatë Halloween. Çdo vit, turmat bëhen gjithnjë e më të mëdha. Edhe këtë vit kishte shumë njerëz. Vitin e kaluar, secili pronar i shtëpisë shpërndau mbi 2,000 copë karamele për trickandtreatnë Halloween. Rreth 30 shtëpi marrin pjesë me zbukurimet , dhe shpërndajnë mbi 60,000 copë karamele në vetëm disa orë. Dhe kjo është vetëm fëmijët në Halloween. Vizitorët fillojnë të vijnë disa javë para Halloween, ose për të ecur poshtë dhe për të na parë se si vendosen figurat e tmerrit me tematika të ndryshme. Dhe aty maskat e Covidit sikur mplekseshin e molepseshin me maskat e tmerrshme të Halloween-it.

Halloween-i dhe festat e tjera ndodhin çdo vit, por këtë vit, ato na japin një mundësi për të demonstruar se sa ne duhet të kujdesemi për njëri-tjetrin dhe komunitetin tonë duke shijuar festat në mënyrë të sigurt. Duke vepruar kështu, ne mund t’i bëjmë festat e vitit të ardhshëm edhe më të ëmbla, duke ndihmuar për të siguruar që njerëzit e rëndësishëm për ne të jenë gjithnjë të shëndetshëm dhe të aftë për të festuar.

Përsa i përket zgjedhjeve këtë vit në SHBA  “COVID-19 e ka zgjedhur veten President .”

“ÇËSHTJA E DETIT” NË GJYKATËN NDËRKOMBËTARE TË HAGËS

by

Kujdes nga grekët edhe kur ju sjellin dhurata!-

Analizë nga Rafael Floqi-DIELLI-

Rama pasi vizitoi Ankaranë, shkoi në  Athinë i mëshoi faktit që “çështja e detit” mund të zgjidhet në një gjykatë ndërkombëtare dhe këtë ide e kishte ndarë edhe me homologun grek. Por pse u hodh kjo ide , kur pak kokë më për ai fliste për bisedime, pastaj me bisedime të dështuara me qeverinë e Tsipras ?Nuk janë të qarta arsyet dhe rrethanat, që e detyruan kryeministrin shqiptar të dalë në 16 shtator 2020 me një ide të vjetër greke dhe t’ia servirte opinionit shqiptar si ide të tij diplomatike.

Deti Jon. Sipas shqipes pellazgjike, do të thotë “deti i jonë”. Kuptimi i qartë. Emri Jon vjen nga gjuha greke Ἰόνιον (πέλαγος) thotë Wikipedia. Etimologjia e saj është e panjohur. Për grekët e panjohur, për shqiptarët jo. Shkrimtarët e lashtë grekë, veçanërisht Eskili, e lidhën atë me mitin e Io-s. Në greqishten e lashtë mbiemri Ionios (Ἰόνιος) u përdor si epitet për detin sepse Io notoi përmes tij.E vështirë për t’u pranuar. Por sot na thonë se në këtë det Greqia ka të drejtë të marrë dhe ujërat dhe na shtyjnë në tokë. Ç’po ndodh kështu?

Kur shtetet legalizuan fushën detare në shekullin e 20-të, marrëdhënia midis shteteve dhe hapësira detare ndryshoi. Që nga kthesa e mijëvjeçarit, prirje të caktuara globale kanë amplifikuar më tej rolin e oqeaneve në çështjet ndërkombëtare. Kjo ka çuar në një përqendrim të ri në hapësirën detare, si dhe të drejtat dhe përgjegjësitë e shteteve brenda kësaj fushe, të përvijuara përmes konceptit të një ‘kufiri’ në det. Cili, në thelb, është një kufi detar? Pse shtetet përfundojnë duke i kundërshtuar ato? Ndoshta më e rëndësishme, si veprojnë shtetet për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve të tilla dhe si mund ta kuptojmë më mirë zhvillimin e parimeve ligjore dhe politike që mbështesin përpjekje të tilla?

Kjo shtron pyetjen: Cili, në thelb, është një kufi detar dhe pse shtetet përfundimisht i kundërshtojnë ato? Ndoshta më e rëndësishme, si veprojnë shtetet për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve të tilla dhe si mund ta kuptojmë më mirë zhvillimin e parimeve ligjore dhe politike që mbështesin përpjekje të tilla në dritën e delimitimit të Detit Jon?

Pse po mburret tani Greqia?

Greqia po mburret. Kryeministri grek, Kyriakos Mitsotakis, ka reaguar disa ditë më parë sërish përsa i përket dakordimit së arritur me Shqipërinë për ta çuar në Hagë çështjen e kufijve detarë. Gjatë një fjalimi nga foltorja e parlamentit, teksa fliste për arritjet e tij dhe kritikonte kreun e SYRIZA-s, Aleksis Cipras, Mitsotakis është ndalur për një moment tek çështja e detit. Sipas kreut të qeverisë greke, Greqia do të zgjerohet me 12 milje në Jon pasi kjo është një e drejtë e patjetërsueshme e saj, dhe as nuk diskutohet dhe as nuk kushtëzohet. Vendi aktualisht ka një marrëveshje të nënshkruar për demarkacionin gjeografik me Italinë. Është e vështirë të negociohet marrëveshja e pjesshme e demarkacionit me Egjiptin. Dhe ka një marrëveshje në parim me Shqipërinë për të referuar çështjen e EEZ në Hagë pasi Greqia ka zgjeruar ujërat e saj territoriale’’, tha Mitsotakis .

Këtë tezë e riktheksoi dhe Ministri Dendias në një deklaratë të Ministrisë së Jashtme ku thuhej: ”Ne kemi demarkuar shelfin tonë kontinental dhe Zonat tona Ekskluzive Ekonomike, së pari me Italinë, me Egjiptin dhe më pas me Shqipërinë, ku së fundmi kemi rënë dakord për t’ia referuar çështjen Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë në Hagë pas përfundimit të procesit të shtrirjes së ujërave territoriale të të dy vendeve në 12 milje detare sipas Ligjit Ndërkombëtar të Detit.  Për sa kohë ka vullnet, besoj se procesi nuk do të jetë problem. Zgjidhja e kësaj çështjeje do të jetë e dobishme për të dy vendet. Janë pra, të gjitha arsyet për të ruajtur klimën e besimit dhe respektit të ndërsjellë, e cila u theksua nga të dy palët gjatë vizitës sime të fundit, dhe për të forcuar agjendën pozitive në marrëdhëniet tona dypalëshe. Greqia duhet të krijojë një marrëdhënie strategjike me Shqipërinë dhe mendoj se pala shqiptare është shumë pozitive në këtë drejtim”, është shprehur Dendias, sipas raportit të faqes zyrtare e Ministrisë së Jashtme greke, mfa.gr.

Pse dhe si lindi ideja e Gjykatës së Hagës ?

Rama pasi vizitoi Ankaranë, në  Athinë i mëshoi faktit që çështja mund të zgjidhet në një gjykatë ndërkombëtare dhe këtë ide e kishte ndarë edhe me homologun grek. Por pse u hodh kjo ide, kur pak kokë më për ai fliste për bisedime, pastaj me bisedime të dështuara me qeverinë e Tsipras ?

 A ka pasur një tekst marrëveshje që i është porositur, apo grekët i kanë paraqitur para një ridiskutim të marrëveshjes së vjetër, siç duket. Vetë fakti i pranisë së motrës të kryeministrit Micotaqis, Dora Bakojanis, tregonte se pala greke e kishte një plan gati. A ishte Rama i papërgatitur për këtë? Vetë fakti se Rama para kësaj bisede takoi presidentin Turk Erdogan, në kokën që Turqia e Greqia po vringëllojnë flotat në Egje. A ka marrë ai këshillën turke? Apo kjo kërkesë për Gjykatën Ndërkombëtare është një shtyrje në kohë e zgjidhjes dhe e hedhjes së patates të nxehtë në dyert e Gjykatës para zgjedhjeve, ndërkohë në Shqipëri, nuk ka ende Gjykatë Kushtetuese dhe grupi negociator që zhvilloi bisedime me palën greke për rreth dy vjet, tani nuk funksionon më. “Grupi ynë negociator për çështjen e detit ka nevojë për ndryshime, pasi disa anëtarë të tij janë larguar nga pozicionet që mbulonin që kur ishin  zgjedhur në grupin negociator, ” bëri me dije kohët e fundit Rama para takimit.

Mos marrëveshjet  për delimitimin e kufirit zgjidhen nga Gjykata Ndërkombëtare e Detit me Qendër në Hamburg, Gjykata e Hagës ose nga një pale e tretë. ndërmjetësuese. 

Kundërshtitë mes palëve duket se janë shfaqur kur nisën negociatat për një marrëveshje lidhur me ndarjen e hapësirave detare në Detin Jon, në vitin 2018, që u pezulluan në verën e 2019-ës.  Zgjedhjet e parakohshme parlamentare në Greqi, të humbura nga ish-kryeministri Cipras dhe të fituara nga kryeministri aktual Mitsotaqis, në korrik 2019, duket se e zhvendosën Marrëveshjen e Detit me Shqipërinë në një nga prioritetet e Greqisë, që në vitin e parë të mandatit qeverisës Mitsotakis.

Për çfarë delitimimi te kufijve detarë bëhet fjalë ?

Te dyja palët ranë dakord në Tiranë se do të jetë Gjykata Ndërkombëtare, për të cilën Rama pret të jetë “e drejtë dhe objektive.”  Por problemi që nuk thuhet haptas është se për çfarë delitimimi të kufijve detarë bëhet fjalë. Konventa e Montego Bay-t dhe Ligji Ndërkombëtar i Detit i njeh të drejtën çdo vendi për të shtrirë ujërat e tij territoriale në 12 milje detare. Por cilat janë këtu implikimet e kësaj kërkese të re greke për t’u zgjeruar në 12 milje nga 6 milje detare të mëparshmet qoftë edhe në përputhje me të drejtën ndërkombëtare. 

Mekanizmi i vendosur nga Konventa e Montegos Bay-t parashikon katër mënyra alternative për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve: Gjykata Ndërkombëtare për Ligjin e Detit, ( me qendër në Hamburg ) Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë në Hagë, një gjykatë arbitrazhi e konstituuar në përputhje me Aneksin VII të Konventës dhe një arbitrazh të veçantë gjykata e konstituuar në përputhje me Aneksin VIII të Konventës.

 “Kryeministri i Shqipërisë, Edi Rama, me siguri nuk e ka lexuar librin tim, reagonte pak kohë më parë  gazetari dhe diplomati Shaban Murati “Çështja e paqenë e detit: Një intrigë greke apo shqiptare?”, i vetmi libër që trajton bisedimet diplomatike detare 2008-2018 midis dy vendeve, ndaj nuk do të dilte në 16 shtator 2020, pas darkës së ngushtë me kryeministrin grek, me pretendimin e madh se “Unë kam një ide shumë të thjeshtë, ne mund ta zgjidhim çështjen më mirë nëpërmjet gjykatave ndërkombëtare”. Nuk do të dilte me apoteozën tipike ballkaniko-bizantine “unë kam idenë”; në librin për çështjen e detit botuar në mars 2018 trajtohet alternativa e gjykatës ndërkombëtare, e propozuar diplomacisë shqiptare nga diplomacia greke si zgjidhje.”

Mirë librin dhe dosjen zyrtare të bisedimeve nuk i ka lexuar Rama, as e ka lexuar dhe as dëgjuar se në 16 shtator përpara kryeministrit shqiptar në tryezën e rrumbullakët të organizuar në Athinë nga revista britanike “The Economist” ish-ministrja e jashtme greke Dora Bakojanis duke folur për marrëveshjen e detit deklaroi “t’i drejtohemi gjykatës ndërkombëtare për këtë çështje”. Bakojanis, që ishte firmëtarja e marrëveshjes së zezë të detit të vitit 2009 midis dy vendeve, nuk tha që është “idea ime”, sepse ajo e din që, është ide e vjetër diplomatike greke.

Autogoli i Ramës

Shihni djallëzinë greke: I thotë Shqipërisë për ta çuar në gjykatë ndërkombëtare, por vetë Bakojanis si ministre e jashtme dhe gjithë qeveritë greke që nga 2009 e deri tani nuk e kanë dërguar në gjykatë ndërkombëtare marrëveshjen e detit të anuluar me të drejtë nga Gjykata Kushtetuese e Shqipërisë. Nuk e dërgon Athina, sepse nuk ka çështje për t’u dërguar. Greqia nuk ka dërguar në gjykatë ndërkombëtare çështjen e caktimit të zonave ekonomike detare me Italinë, ku bisedimet zgjatën 43 vjet. Nuk ka dërguar çështjen e kufijve detarë dhe të zonave ekonomike ekskluzive me Turqinë, që ka nisur bisedimet që në 1973, pra 47 vjet më parë.

Dhe me dinakërinë diplomatike greke ia hodhën kurthin e gjykatës ndërkombëtare qeverisë shqiptare. Athina e nxiti diplomacinë dhe qeverinë shqiptare dhe Rama bëri autogolin e madh të gjykatës ndërkombëtare, autogol që tani e shpall me krenari se ta gjuajë personalisht vetë kryeministri i Shqipërisë.

Berisha : “Unë shtroj pyetjen se përse Rama e refuzoi gjykatën, që sot e ka pranuar?

Nga ana tjetër, për të mbrojtur marrëveshjen  e bllokuara nga Gjykata Kushtetuese ish-kryeministri Sali Berisha deklaroi në emisionin Rubikon se pas tetë vitesh, Edi Rama është shprehur se për ndarjen e detit me Greqinë mund të shkohet në gjykatë ndërkombëtare, ashtu siç ishte lënë parimisht nga qeveria e Berishës përpara se të largohej nga pushteti. Berisha tha se Rama nuk shkoi gjatë këtyre tetë viteve pasi gjykata do të provonte se marrëveshja e vitit 2009 ishte optimale.  “Unë shtroj pyetjen se përse Rama e refuzoi gjykatën, se sot e ka pranuar? Por pavarësisht insinuatave dhe motivit të Berishës pyetja qëndron.

“Kishte vetëm një arsye: se gjykata do pranojë që marrëveshja është optimale. Ai kishte frikë se marrëveshja ishte optimale. Ai kishte një mundësi të artë që të faktonte se Sali Berisha shkeli interesat kombëtare, prandaj kishte frikë të shkonte në gjykatë”, shtoi Berisha.

Tani Shqipëria shkon në gjykatë në Hagë, dhe në zonën ku distanca mes brigjeve është 18 km, Shqipëria merrte 12, Greqia merrte 6. Tani në gjykatë, Greqia do marrë 9 dhe Shqipëria 9,” tha Berisha.

Greqia nuk ka shpallur ndonjë konflikt për kufijtë detarë me Shqipërinë

Nuk janë të qarta arsyet dhe rrethanat, që e detyruan kryeministrin shqiptar të dalë në 16 shtator 2020 me një ide të vjetër greke dhe t’ia servirte opinionit shqiptar si ide të tij diplomatike. Përse nuk duhet Shqipëria t’i drejtohet një gjykate ndërkombëtare për të ashtuquajturën çështje e detit me Greqinë, se është një çështje e paqenë. Nga ana tjetër, Shqipëria nuk ka konflikt me Greqinë për detin, sepse t’i drejtohesh Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë do të thotë që ekziston një konflikt aktual për kufijtë territorialë detarë. Kufijtë detarë të Shqipërisë janë të përcaktuar dhe të njohur ndërkombëtarisht dhe nuk japin asnjë shkas për rihapjen e çështjes në një gjykatë ndërkombëtare.

Greqia nuk ka shpallur ndonjë konflikt për kufijtë detarë me Shqipërinë. Nëse Athina do të kishte pasur baza juridike për pretendimet e saj ndaj kufijve detarë nuk do të kishte pritur 80 vjet, por do t’u ishte drejtuar me kohë gjykatave ndërkombëtare. Greqia i ka duart e lidhura nga aktet ndërkombëtare për kufijtë e Shqipërisë me të. Këtë e pranoi edhe ministri i jashtëm grek Kocias në vitin 2018, kur u kujtoi kolegëve të tij të qeverisë se ka një akt ndërkombëtar të delimitimit përfundimtar të kufijve grekë me Shqipërinë të fuqive të mëdha në Paris në vitit 1926.

Pse ngutet Rama për ta çuar çështjen në Hagë?

Çfarë mendon qeveria e sotme shqiptare se duhet të çojë në gjykatën ndërkombëtare, që ta ndërmarrë këtë hap juridik: Marrëveshjen e anuluar të detit, çështjen e kufijve detarë kufijve, që janë të padiskutueshëm dhe nuk mund të bëhen objekt tratativash, apo çështjen e zonave ekonomike ekskluzive për të cilat nuk ka konflikt? Nuk dihet pse ka një ngutje nga qeveria shqiptare për ta dërguar çështjen e detit në një gjykatë ndërkombëtare. Është një ngutje që të kujton nxitimin me të cilin qeveritë shqiptare në 2008 dhe në 2018 negociuan marrëveshjen e detit me Greqinë, shkruan Shaban Murati. Kufijtë detarë dhe tokësorë të Shqipërisë me Greqinë janë përcaktuar me kohë me një Traktat Ndërkombëtar me emrin Protokolli i Firences në 1925 dhe vulosur nga fuqitë e mëdha me “Aktin përfundimtar të delimitimit të kufijve të Shqipërisë” të 30 korrikut 1926 në Paris, të pranuar dhe të firmosur edhe nga qeveritë e Greqisë, Jugosllavisë dhe Shqipërisë.”.

Vendimin e Shqipërisë dhe Greqisë që çështja e diskutueshme e përcaktimit të kufijve detarë t’i besohet një mekanizmi ndërkombëtar si Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë në Hagë, është për Profesorin shqiptar të së Drejtës ndërkombëtare Xhezair Zaganjori, i cili ka qenë dhe relatori i çështjes së marrëveshjes së detit më Greqinë në vitin 2009, në Gjykatën Kushtetuese, e sheh si të nxituar se “është shumë shpejt për të nisur një procedurë të tillë”.

Nuk shkohet në Hagë pa pasur pikat e mosmarrëveshjes

Mirëpo shkohet në Hagë, por pse  gjithë ky sekret ku janëçështjet ku s’bihet dakord?  “Këtë  kërkon në fakt edhe vetë Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë, pra Gjykata e Hagës. Ajo duhet të ketë marrëveshjen mes palëve për gjykimin e konfliktit, ku të përcaktohen qartësisht pozicionet e palëve si dhe pyetjet konkrete të cilave ajo duhet t’i kthejë përgjigje. Përndryshe – nënvizon Profesor Zaganjori –ndaj Gjykata nuk ka se si ta pranojë kërkesën e tyre. Ajo nuk është dhe nuk mund të jetë një instrument për të shkarkuar ngarkesat politike e “patriotike” apo konfliktet e brendshme ose të jashtme të palëve”.

P.sh. mosmarrëveshja mes Kroacisë dhe Sllovenisë për ndarjen e hapësirave detare në Gjirin e Piranit, ku dërgimi çështjes në një gjykatë arbitrazhi “është dashur të kalojë fillimisht përmes miratimit respektivisht me referendum në Slloveni dhe në Parlament, në rastin e Kroacisë, sepse sovrani duhet ta dijë se përse bëhet fjalë. Cilat janë pretendimet konkrete të palëve dhe ku e përse lind mosmarrëveshja apo konflikti mes tyre që shtron nevojën për të shkuar në një mekanizëm ndërkombëtar”

Përse në Gjykatën e Hagës dhe jo në Tribunalin Ndërkombëtar për Ligjin e Detit?

Këtu lind një pyetje tjetër përse në Gjykatën e Hagës dhe jo në Tribunalin Ndërkombëtar për Ligjin e Detit i krijuar në 1994 është një organ i pavarur gjyqësor i themeluar nga Konventa e Kombeve të Bashkuara për të Drejtën e Detit për të gjykuar mosmarrëveshjet që dalin nga interpretimi dhe zbatimi i Konventës. Konventa krijon një kornizë ligjore gjithëpërfshirëse për të rregulluar të gjithë hapësirën oqeanike, përdorimet dhe burimet e tij. Ai përmban, ndër të tjera, dispozita në lidhje me detin territorial, zonën fqinje, shelfin kontinental, zonën ekskluzive ekonomike dhe detin e hapur.

 Marrëdhënia midis Gjykatës Ndërkombëtare të Gjyqit dhe Gjykatës Ndërkombëtare të Krijuar Rishtas për Ligjin e Detit në Hamburg, sipas Carl-August Fleischhauer, është plotësimi i fundit në grupin e institucioneve gjyqësore ndërkombëtare. Krijimi i tij pasoi hyrjen në fuqi të Konventës së Kombeve të Bashkuara për Ligjin e Detit (UNCLOS) në nëntor 1994 dhe u zhvillua në përputhje me Aneksin V1 të Konventës. Roli dhe funksionet e tij janë të përshkruara në Pjesën XV të Konventës me titull “Zgjidhja e Mosmarrëveshjeve” dhe në Pjesën XI me titull “Zona” që term, në përputhje me Nenin 1 të Konventës, do të thotë shtrati i detit dhe fundi i oqeanit dhe nëntoka. e tij, përtej kufijve të juridiksionit kombëtar ,pasi regjimi legal i caktimit të Zonës Ekskluzive Ekonomike, përcaktohet në pjesën e V të UNCLOS.

Tribunali, por tashmë në Ligjin e Konferencës së Detit kur u hartua Konventa -, nëse krijimi i një organi të posaçëm juridiksioni ishte i garantuar për ligjin e mosmarrëveshjeve në det.  Në pjesën e XV- të e Konventës përcakton një sistem gjithëpërfshirës për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve që mund të lindin në lidhje me interpretimin dhe zbatimin e Konventës. Sidoqoftë, nëse palët në një mosmarrëveshje nuk arrijnë një zgjidhje me mjete paqësore të zgjedhjes së tyre, ata janë të detyruar të përdorin procedurat e detyrueshme të zgjidhjes së mosmarrëveshjeve që përfshijnë vendime të detyrueshme, subjekt i kufizimeve dhe përjashtimeve të përfshira në Konventë.

Marrëveshjetmëtëçlirëta dhe mëtë lira se gjykatat

Parimet që udhëheqin vizatimin e kufijve detarë janë një gjë, mënyra sesi shtetet zgjidhin mosmarrëveshjet për kufijtë detarë është diçka më ndryshe. Duke iu kthyer mënyrës sesi – praktikisht – shtetet arrijnë të bien dakord mbi mosmarrëveshjet kufitare, shtetet mund të bien dakord për një zgjidhje të ndërsjellë pas negociatave bilaterale; ose pasi të jenë përpjekur të negociojnë me mirëbesim, ata mund të paraqesin çështjen për gjykim në GJND ose një gjykatë tjetër ndërkombëtare si ITLOS (Tribunali Ndërkombëtar për Ligjin e Detit); ose ata mund të përdorin arbitrim të palëve të treta si Gjykata e Përhershme e Arbitrazhit (PCA).

Sidoqoftë, për shkak të nevojës për kompromis, mosmarrëveshjet zakonisht zgjidhen përmes negociatave dypalëshe pa përdorimin e gjykatave ndërkombëtare. Pasiguria për sa i përket rezultatit të gjykimit ndërkombëtar dhe arbitrazhit nuk i frymëzon shtetet të sjellin çështje para gjykatave dhe gjykatave. Zgjidhja e një mosmarrëveshje dypalëshe i lë shtetet me mundësinë e një zgjidhjeje krijuese që nuk kufizohet nga rregullat ndërkombëtare të zbatuara nga gjykatat dhe tribunalet. Për më tepër, çështjet gjyqësore janë të kushtueshme dhe në fushën detare, procesi shpesh kërkon shumë të dhëna shkencore, duke e bërë të shtrenjtë për shtetet të ndjekin aktivisht caktimin e kufijve.

Si pasojë, më shumë se 90% e kufijve detarë janë vendosur përmes negociatave bilaterale [72], f. 131], ku shtetet janë të lira të zgjedhin cilado qasje që preferojnë kur përcaktojnë hapësirën detare. Sidoqoftë, studimet tregojnë se megjithëse shtetet zgjedhin negociatat bilaterale për të shmangur prangat e gjykimit / arbitrazhit ndërkombëtar, ata prapë mbështeten dhe kryesisht u përmbahen parimeve ligjore siç përcaktohen në vendimet e gjykatave ndërkombëtare.

Shqipëria s’ka arsye dhe bazë juridike, diplomatike, politike dhe historike t’i drejtohet vetë Gjykatës

Shqipëria nuk ka asnjë arsye dhe bazë juridike, diplomatike, politike dhe historike t’i drejtohet vetë Gjykatës ndërkombëtare të Hagës. Për Shqipërinë kufijtë kanë ekzistuar dhe ekzistojnë dhe do të përbënte një akt të rëndë të shkeljes së sovranitetit dhe të integritetit territorial çdo kërkesë e qeverisë shqiptare për arbitrazh ndërkombëtar të kufijve tanë.

Nëse bëhet fjalë këtu për kufijtë detarë, “Dërgimi nga Shqipëria në gjykatën ndërkombëtare të marrëveshjes së vdekur të detit do të krijonte precedentin e rrezikshëm të përpjekjeve të Greqisë për revalorizimin e marrëveshjes së rrezikshme antikombëtare, të zhvleftësuar në historinë e marrëdhënieve dypalëshe, si i ashtuquajturi “Protokoll i Korfuzit” i vitit 1914, i cili nuk ratifikua kurrë as nga parlamenti i Shqipërisë dhe as nga qeveria e kryeministrit Turhan Pasha, por nuk u ratifikua kurrë as nga parlamenti i Greqisë. Një nga fatkeqësitë më të mëdha kombëtare është sëmundja e diplomacisë shqiptare të tranzicionit që gjithmonë ka paraqitur si të sajat tezat dhe qëndrimet e interesave greke.” shkruan Shaban Murati.

Duke parë më tej pyetjen se kush mund të paraqitet si palë para GJND-së dhe para Tribunalit për Ligjin e Detit – kompetenca e tyre ratione personae – situata është e drejtpërdrejtë për sa i përket GJND-së: Neni 34 i Statutit thotë “Vetëm Shtetet mund të jenë palë … para Gjykatës “, ndërsa nenet 96 të Kartës dhe 65 të Statutit bëjnë të qartë se Opinionet Këshillëdhënëse mund të kërkohen nga Asambleja e Përgjithshme dhe Këshilli i Sigurimit, si dhe nga” Organet e tjera të OKB-së dhe agjencitë e specializuara, të cilat në çdo kohë mund të autorizohen nga Asambleja e Përgjithshme, … “(neni 96 paragrafi 2 i Kartës).  Pra aktorët që marrin pjesë në Gjykatën e Hagës janë më të gjerë nuk bëhet fjalë vetëm për shtetet por edhe është lidhur me Opinionet Këshillëdhënëse për organe të caktuara të Kombeve të Bashkuara dhe agjencive të specializuara, ndërsa Tribunali i Detit është më specifik ka dhoma që shqyrton dispozita në lidhje me detin territorial, zonën fqinje, shelfin kontinental, zonën ekskluzive ekonomike dhe detin e hapur.

Në raport me Shqipërinë Greqia nga ana e saj ka më shumë përvojë në këtë çështje pasi ka bërë të gjitha këto marrëveshje detare si me Italinë, Egjiptin. Një shembull nga historia mungesa e përvojës e çoi Shqipërinë që nuk ishte anëtare e OKB-së të penalizohej pa të drejtë për Incidentin e Korfuzit.

Rama në siklet. Haga si Eureka

Por pse Kryeministri shqiptar njoftoi se palët kanë rënë dakord që çështja e kufirit detar mes Shqipërisë dhe Greqisë të zgjidhet nga një tribunal ndërkombëtar dhe bashkëbiseduesi i tij grek e mbështeti këtë duke përmendur gjykatën e Hagës?

“Në stilin e tij të njohur, sidomos në rastet kur nuk është i sigurt se si do të pritet në publik vendimi që ka marrë, Edi Rama përdori ironinë, duke paralajmëruar fundin e patriotëve folklorikë që nuk mund ti fryjnë më propagandës se Greqia po na rrëmben tokën ose detin.Dhe në fakt, në pamje të parë duket se është kështu.”, shkruante Andi Bushati tek Lapsi.com

Vendimi që kufirin tonë detar, Zonat Ekonomike Ekskluzive dhe shelfin kontinental ti vendosë një arbitër ndërkombëtar, i drejtë dhe i paanshëm, parimisht nuk e kundërshton dot askush. Teorikisht kjo i jep fund sharjeve primitive me tradhtarë që shesin kufij për interesat e tyre personale.Përpara se të gëzohemi që gjetëm zgjidhjen më të mirë, ne kemi nevojë për transparencë dhe për të kuptuar atë që ka ndodhur.Ne duhet të dimë se cilat janë pikat e kontestit. Të gjithë e dinë se qeveria e rilindjes u angazhua në një proces të gjatë, të udhëhequr nga ish shefat e diplomacisë Bushati dhe Kocias, për të gjetur një zgjidhje. Por sot askush nuk është i qartë se përse këto bisedime, që u paralajmëruan se qenë para fundit, u braktisën papritmas. Ku qëndrojnë mosmarrëveshjet? A janë ato vetëm për rolin dhe peshën e ishujve në delitimimin e kufijve.

Përse ndryshoi mendjen Rama ?

A mos vallë se kështu i interesonte Athinës, apo një mbrojtje për Ramën për të mos u etiketuar ‘tradhtar’.  Po përse Athina do të ishte më e interesuar për këtë version?

Arsyet mund të jenë disa. Së pari, kur filluan bisedimet mes qeverisë së rilindjes dhe asaj të Sirizës, qasjet e dy vendeve ishin të ndryshme. Greqia donte një zgjidhje të shpejtë vetëm për përcaktimin e kufirit detar. Kjo qasje e saj pati dalë në dritën e diellit edhe nga dokumentet e Wikileaks-it që dëshmonin se që në marrëveshjen Berisha-Karamanlis, pala shqiptare ishte udhëhequr vetëm prej synimeve të Athinës.Nga ana e saj Tirana zyrtare qe më e interesuar për një paketë, në grup pra që bashkë me detin ti jepej drejtim edhe çështjes çame, gjendjes së emigrantëve shqiptarë në Greqi dhe asaj që u përmend disi pa angazhim konkret abrogimit të ligjit të luftës.Athina ka avantazhin se ajo zgjidh vetëm atë për të cilën është më e interesuar,  dhe shtyn në kalendat greke shqetësimet tona si Ligji i Luftës , Çështja Çame dhe problemet e emigrantëve.

Vija e mesit apo barazvleshmëria dhe ishujt ?

Duke e çuar konfliktin, një çështje teknike që vërtitet rreth shkëmbit Barketa dhe ishujve të pabanuar grekë në gjykatën e Hagës, Por në thelb sipas së drejtës të detit kemi injorim të parimit të equity (barazvleshmërisë) , por nëpërmjet parimit të ekuidistancës (vijës së mesit). Por efektin më të madh, që e bën të domosdoshëm parimin e eqyity, e kanë ishujt, prandaj kanë shumë rëndësi përmasat e ishujve, është i banueshëm apo jo. Prandaj ndahen në ishuj të banuar, në të pabanuar dhe në masa shkëmbore , të cilave nuk mund t’i japësh efekt, si kontinentit, siç ka ndodhur në rastin tepër flagrant me Barketën në rastin tonë me Greqinë.Ku elementi historiko gjeografik dhe tradicional kanë më shumë peshë se barazdistanca.

Ekuidistanca përfshin një kufi që korrespondon me vijën mesatare në një distancë të barabartë (baraspeshë) në çdo pikë nga vija bregdetare e secilit shtet. Disa studiues kanë marrë qëndrimin se kjo ishte kodifikuar sipas Nenit 6 të Konventës së Gjenevës të vitit 1958 mbi Shelfin Kontinental (Konventa e Gjenevës), e cila i drejton shtetet të zgjidhin pretendimet e mbivendosura duke iu referuar parimit të barazisë  thekson, me Konventën e Gjenevës, shtetet ‘synonin të kishin baraspeshë të zbatuar si parim themelor, për tu devijuar vetëm në rastin e rrethanave të veçanta’.

Sidoqoftë, e drejta ndërkombëtare nuk është një grup rregullash statike, por më tepër një proces që evoluon me kohën  Vëmendja e dhënë ndaj rrethanave ‘përkatëse’ ose ‘speciale’ çoi në interpretime të ndryshme midis shteteve. Përveç gjatësisë së bregdetit dhe variablave të tjerë gjeografikë, interesave të sigurisë dhe vendndodhjes së burimeve natyrore, ndonjëherë iu është dhënë peshë në disa vendime të gjykatave ndërkombëtare. Ky është quajtur equity  ‘barazi’, si një parim i ndryshëm nga ‘ekuidistanca’.

Kështu, barazia fitoi rëndësi në caktimin e mosmarrëveshjeve në fushën detare [57]. Në veçanti, Rastet e Shelfit Kontinental të Detit të Veriut midis Danimarkës, Gjermanisë Perëndimore dhe Hollandës nga 1969 ngritën parimin e barazisë dhe barazisë së rezistencës kundër njëri-tjetrit [58]. Danimarka dhe Hollanda argumentuan për përdorimin e ekuidistancës, ndërsa Gjermania Perëndimore argumentoi për një share pjesë të drejtë dhe të barabartë ’të zonës së diskutuar. Duke përshkruar qasjen e saj për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve për kufijtë detarë në përgjithësi, Gjykata vendosi që caktimi i kufijve duhet të ‘kryhet në përputhje me parimet e barabarta… duke marrë parasysh të gjitha rrethanat përkatëse’

Në varësi me distancat zgjidhet se cili parim përzgjidhet, i vijës së mesme apo equity apo (Ibarazsvleshmërisë)  P.sh. Greqia me Italinë kanë dhe një marrëveshje tjetër për ndarjen e Shelfit kontinental. Bile e kanë këtë marrëveshje para së të hynte në fuqi Konventa e Tretë mbi të Drejtën e Detit, dhe në këtë marrëveshja të dy vendet kanë zbatuar parimin e equity, sepse ishujve Othonoi dhe Ericusa, në funksion të parimit të equity i kanë dhënë efekt pjesor. Megjithatë është një marrëveshje model, e cila në radhë të parë shpreh dhe vullnetin politik për të bashkëpunuar dhe shfrytëzuar bashkërisht Zonën Ekonomike Ekskluzive, aq më tepër që në këtë zonë kanë dhe një projekt shumë të madh të furnizimit me gaz në Mesdheun Lindor.

Haga shmang impasin e vendimit të Gjykatës Kushtetuese Shqiptare

Një nga arsyet e nxori prestigjiozja “Kathimerini” e cilëson sukses  kur shkruan se dërgimi në Hagë i kësaj çështje është diçka që pala greke e dëshironte “në mënyrë që të anashkalonte humnerën e kushtetutshmërisë që është ngritur në Shqipëri dhe që prej vitit 2009, që ishte justifikimi i vendosur i Tiranës për të shmangur debatin”.

Zoti Zaganjori , relatori i çështjes në Gjykatën Kushtetuese në një intervistënëZërin e Amerikësështë i mendimit se “duhet bërë e qartë ku qëndron problemi dhe ku dallojnë palët në qëndrimet e tyre, dhe vetëmnëse nuk ka rrugë tjetër, ky interpretim i ndryshëm i Konventës, me marrëveshje mes palëve i paraqitet Gjykatës. Nga ana tjetër – nënvizon Profesor Zaganjori – duhet ditur se për cilën hapësirë detare bëhet fjalë”, pasi sipas tij “është e diskutueshme çështja e Shelfit Kontinental dhe Zonës Ekonomike Ekskluzive, por jo edhe ajo e ujërave territoriale në zonën e Kanalit të Korfuzit. Për këtë çështje – thekson ai – besoj se flitet qartësisht edhe në vendimin 60 faqesh tëGjykatës Kushtetuese”

Marrëveshja me Tiranën si presion për bisedime me Ankaranë

Sidoqoftë, qëllimi i aktual i qeverisë Greke nuk është të vonojë dialogun me Shqipërinë për çështjen e Zonës Ekonomike Ekskluzive. ( Shih Greqia gjithnjë i referohet, Zonës ekonomike ekskluzive, duke synuar dy drejtime: Nga njëra anë, të përfundojë së shpejti konsultimet me Tiranën dhe të nënshkruajë marrëveshjen përkatëse, në konteksti i zgjidhjes më të shquar ka të bëjë me të drejtat sovrane të Greqisë. Dhe nga ana tjetër, sepse në një kohë kur Turqia po provokon me ligjin ndërkombëtar, Athina dëshiron të dërgojë mesazhin në Ankara se ajo po diskuton dhe po arrin në marrëveshje me vendet fqinje, bazuar në Ligjin e Kartës së Kombeve të Bashkuara të Detit.

Greqia nga ana e saj thotë se në vitet e fundit, Turqia është përpjekur të ushtrojë ndikim në Ballkan – dhe në Shqipëri – dhe si pasojë, ndryshimet kronike të Greqisë dhe problemet me vendet fqinje i shërbyen politikës turke.

Gjithashtu nuk duhet harruar që në fillim të verës, Admirali Turk i pensionuar Cihat Yaycı, i ashtuquajturi organizatori i “Atdheut Blu”, kishte pohuar në një intervistë se Turqia ishte ajo që kishte “torpeduar” Marrëveshjen e Athinës me Tiranën më 2009 për shënjimin e zonave detare. Me fjalë të tjera, Yaycı zbuloi në thelb se Turqia ndërhyri, duke paralajmëruar shqiptarët se Greqia po i mashtronte, çka çoi në rezultatin që marrëveshja të anulohej.

Bazuar në marrëveshjen e vitit 2009. Greqia dhe Shqipëria kishin nënshkruar një marrëveshje mbi caktimin e zonave detare në Prill 2009, me Ministren e Jashtme Dora Bakojanis dhe Kryeministrin Kostas Karamanlis. Nënshkrimet u vunë, por në verën e të njëjtit vit marrëveshja u anulua. Opozita e atëhershme shqiptare, për ironi të partisë së Edi Ramës, e kishte dërguar marrëveshjen në Gjykatën Kushtetuese të Shqipërisë, ku përfundimisht u anulua.

Greqia, baza për bisedimet e reja ishte marrëveshja e vitit 2009

Një nga arsyet Pse Rama zgjodhi Gjykatën e Hagës është se , grekët i kishin kërkuar si bazë diskutimi marrëveshjen e 2009 të anatemuar nga Rama. Shtypi grek klima tani është krejtësisht e ndryshme.Vlerësohet se bisedimet midis të dy palëve mund të zgjasin pak kohë, por tani ato nuk do të fillojnë nga e para pasi baza për bisedimet e reja është Marrëveshja e vitit 2009.

Greqia siç duket kohët e fundit edhe për te fituar kapital politik mbi Ankaranë, po përpiqet të zgjidhe çështjet me fqinjët.

“Tani, pas Maqedonisë së Veriut, Italisë dhe Egjiptit, kemi Shqipërinë. Vetëm disa  ditë më parë, gjatë vizitës së Ministrit të Jashtëm Grek në Tiranë, patëm një mundësi tjetër për të konfirmuar politikën tonë të zgjidhjes paqësore, e cila po merr karakteristikat e një strategjie kombëtare. Greqia dhe Shqipëria kanë njoftuar në këtë moment jashtëzakonisht kritik, se ata do të apelojnë në Gjykatën Ndërkombëtare të Drejtësisë në Hagë për caktimin e kufijve të Zonës Ekonomike Ekskluzive së tyre. Shkruante pardje në gazetën Ekathimerini, një komentator, Tom Eliot, që citonte edhe një thënie të Hoolbrukut,aso kohe zëvendës sekretar shteti për Evropën,në komentin e tij me titull “Hollbruku dhe Greqia sot”.

Hollbruku- Grekëve : “ Ju keni probleme me të gjithë fqinjët”

“Unë nuk i kujtoj fjalët e tij saktë, por ai më tha diçka përgjatë këtyre vijave të: “Unë ju dëgjoj të flisni për rolin e Greqisë, por shoh se ajo ka probleme me çdo vend rreth kufijve të saj. Dhe mos më fol për Turqinë, gjë që unë e kuptoj, sepse nuk është vetëm Turqia. Ju gjithashtu keni mosmarrëveshjen për emrin me Shkupin, ku unë duhej të ndërhyja. Ju keni probleme me Shqipërinë ku më kërkuat të ndërhyja edhe për lirimin e pesë drejtuesve të organizatës Omonia. Dhe unë e bëra. Puna është që ju keni probleme me të gjithë. ”Pra, a mund të ndodhte që të tjerët të mos ishin problemi? Edhe sikur të besonim se kishim të drejtë, në sytë e një diplomati të lartë amerikan i cili ishte përgjegjës për rajonin tonë, ne ishim pjesë e problemit.”

Dhe Hollbruku edhe sot që s’është gjallë ka pasur të drejtë. Por sido që të jetë shqiptarët nuk kanë si duartrokasin Ramën për këtë zgjidhje ndërkombëtare, as për ironitë me kundërshtarët e tij “patriotë folklorikë” për bisedimet për ndarjen e Detit pasi historia na ka mësuar fatin tragjik të ‘Shqipërisë Londineze” kur bëhet fjala për zgjidhje nga ndërkombëtarët.

“Timeo Danaos et dona ferentes ” shkruante tek Eneida (II, 49),  Virgjili qysh në vitin 29  para Krishtit  që në shqip, do të thotë “Kujdes nga grekët edhe kur ju sjellin dhurata “.Ndaj edhe e pse e ka shfaqur si një ide të tij, ka një veprim të ngjashëm me të atyre trojaneve që jo vetëm i hapen portat, por i hoqën fare, sipas zbulimeve te fundit arkeologjike, për të futur brenda “Kaline Trojës “ dhe thënia e kryeministrit Rama se” Unë kam një ide shumë të thjeshtë, ne mund ta zgjidhim çështjen më mirë nëpërmjet gjykatave ndërkombëtare”, ka po atë mendjelehtësi për të cilën i paralajmëroi trojanët, Kasandra. Dhe ne që paralajmërojmë të keqen, natyrisht s’jemi “patriotë folklorikë’ , sidoqoftë mund të paralajmërojmë të keqen që të mos ndodhë.

PANDEMIA DHE DEMOKRACIA E ZGJEDHJEVE PRESIDENCIALE

by

Analizë nga Rafael Floqi /

Pensilvania ka hedhur poshtë 372,000 kërkesa për fletëvotime me postë si dublikata, duke i lodhur zyrat zgjedhore dhe duke hutuar votuesit në një nga fushat e betejës më të diskutueshme në zgjedhjet presidenciale.

Radhët e gjata në vendet e kufizuara të votimit mund të rrisin rrezikun e infektimit për votuesit dhe punonjësit e zgjedhjeve. Për shembull, një studim paraprak i ka atribuuar 7.7% të rasteve të reja COVID-19 në Wisconsin midis Prillit dhe Majit votimit personal nga zgjedhjet paraprake të shtetit.

Kur dita e zgjedhjeve në 5 nëntor 1918, gjate epidemisë te gripit spanjoll mbërriti  gazeta Los Angeles Times aso kohe shpalli, se “Çdo Kalifornian Besnik Do të Votojë Sot”, me bordin mjekësor shtetëror që i siguronte votuesit “se nëse vishnin maska, nuk do të kishte rrezik”. Megjithatë, me vendin e kapur në grahmat e një pandemie të gripit që tashmë kishte marrë gati 200,000 jetë, amerikanët braktisën kutinë e votimit dhe pjesëmarrja në votime ra me 10.1%.

Një shekull më vonë, ShBA është kapur në një kurbë të ngjashme me COVID-19 – me shumë frikë, me më shumë se 200,000 vdekje ndërsa afrohen zgjedhjet e Nëntorit. Kjo ka rritur shqetësimet se votimi i drejtpërdrejtë personal gjatë zgjedhjeve të ardhshme presidenciale mund të përhapë ose të shkaktojë një ringjallje të COVID-19 dhe votimi me postë ka më shumë rrezik manipulimi.

Sidoqoftë, historia nuk është e dënuar të përsëritet. Zyrtarët shtetërorë dhe lokalë mund të ndërmarrin një numër hapash, të tilla si riorganizimi i operacioneve të qendrave të votimit dhe personelit, i cili do të siguronte sigurinë e votuesve dhe punonjësve të votimeve dhe integritetin e procesit demokratik.

Shtetet e Bashkuara kanë një problem serioz me pjesëmarrjen e votuesve. Rreth 56 përqind e qytetarëve në moshë votimi hedhin një votim në 2016, edhe pse 70 për qind e amerikanëve besojnë se pjesëmarrja e lartë e votuesve në zgjedhjet presidenciale është e rëndësishme.

Sfidat e shëndetit publik për votimin personal

Epidemiologjia e COVID-19 dhe modelimi i demokracisë amerikane i bëjnë zgjedhjet presidenciale në vazhdim të vitit 2020 në mënyrë unike të ndjeshme ndaj përçarjeve. Së pari, 58% e punonjësve të votimeve janë mbi 60 vjeç; e njëjta grupmoshë e cila është në rrezik më të lartë për infeksion me COVID-19 dhe sëmundje serioze. Frika nga infeksioni mund të pengojë vullnetarët tradicionalë të ndihmojnë në ditën e zgjedhjeve. Kjo nga ana tjetër mund të rrisë rrezikun që në qendrat e votimit,  dy të tretat raportojnë se rekrutimi i punonjësve të qendrave  është “shumë i vështirë”, çka edhe mund të përjetojnë vonesa ose mbyllje të tyre.

Së dyti, radhët e gjata dhe kontakti i ngushtë midis votuesve dhe punonjësve të votimeve në ditën e zgjedhjeve mund të rrisin rrezikun e transmetimit viral. Megjithëse ndikimi në dinamikën e sëmundjes është ende i paqartë, ekziston një farë frike se mbivendosja me sezonin e gripit mund të krijojë një “kërcënim të dyfishtë” ose të përkeqësojë rreziqet shëndetësore nga votimi personal në nëntor.

Së treti, pavarësisht se ka pasur një ngritje në votimin përmes postës deri më tani këtë cikël zgjedhor, duhet të jetë e sigurt të supozohet se shumica e amerikanëve do të votojnë ende personalisht në ditën e zgjedhjeve për shkak të pengesave ligjore dhe praktike për votimin përmes postës në shumë shtetet.

Mësime nga zgjedhjet paraprake

Dhjetëra shtete shtynë zgjedhjet e tyre paraprake në vitin 2020 për shkak të COVID-19. Kur përfundimisht u zhvilluan zgjedhjet, sfidat logjistike për zyrtarët dhe votuesit ilustrojnë nevojën për veprim të koordinuar në shumë nivele.

Merrni parasysh rastin e Wisconsin, ku shumica e zonave zgjedhore përjetuan një mungesë të punonjësve të votimeve dhe një numër vendesh votimi u mbyllën, përfshirë 96% të vendeve të votimit në Milwaukee. Studiuesit vlerësojnë se mbylljet dhe pavlefshmëria e fletëvotimeve me postë çoi në një rënie prej 8.5% të pjesëmarrjes vetëm në Milwaukee. Për më tepër, radhët e gjata në vendet e kufizuara të votimit mund të rrisin rrezikun e infektimit për votuesit dhe punonjësit e zgjedhjeve. Për shembull, një studim paraprak i ka atribuuar 7.7% të rasteve të reja COVID-19 në Wisconsin midis Prillit dhe Majit votimit personal nga zgjedhjet paraprake të shtetit.

Ndërprerjet e procesit zgjedhor kanë disavantazhuar në mënyrë unike edhe njerëzit me ngjyrë, të cilët janë prekur në mënyrë disproporcionale nga COVID-19. Për shembull, Jefferson County i Kentucky – që përfshin Louisville, me më shumë se 600,000 votues të regjistruar dhe gati gjysmën e popullsisë me ngjyrë të shtetit – kishte vetëm një vend të vetëm votimi për zgjedhjet paraprake të qershorit. Radhët  e gjata që rezultuan jo vetëm rritën rrezikun e infeksionit, por gjithashtu funksionuan për të zvogëluar  pjesëmarrjen.

Kur mundësia  për të kërkuar fletëvotimet me postë mbyllet dhe fillon votimi i hershëm personalisht, do të jetë kryesore për zyrtarët lokalë të rrisin investimet e tyre në infrastrukturën e shëndetit publik në vendet e votimit. Së pari, qeveria federale duhet të bashkëpunojë me autoritetet shtetërore për të krijuar standarde, për të hartuar kontrolle të brendshme dhe për të siguruar burime për të siguruar sigurinë e votuesve dhe punonjësve të votimeve. Të gjithë punonjësit e votimeve duhet të kenë qasje në pajisjet e përshtatshme mbrojtëse personale, dhe të gjitha makineritë e votimit duhet të dezinfektohen në përputhje me procedurat e rekomanduara të higjienës.

Së dyti, vendet e votimit do të duhet të përshtaten për të zvogëluar rrezikun e infektimit pa cenuar angazhimin e votuesve. Duke pasur parasysh që rreziku i transmetimit është i rritur në ambientet e brendshme, qendrat e votimit duhet të marrin në konsideratë zhvillimin e vendeve të votimit në ajër të hapur. Bordet lokale të zgjedhjeve duhet gjithashtu të punojnë me organizata të komunitetit siç janë kishat për të siguruar që përpjekjet tradicionale të mobilizimit të votuesve mund të përshtaten për të qenë fizikisht të largëta.

Sfidat e votimit me postë dhe përplasjet partiake

Pretendimet se votimi përmes postës elektronike rrezikon mashtrimin e votuesve janë të pabazuara dhe thjesht të motivuara nga politika partiake, thonë demokratet. Në fakt, vetë komisioni zgjedhor i Presidentit Donald J. Trump, të cilin ai krijoi për të parë pretendimet e tij për mashtrim të votuesve, tha se në 2016, kur 24 përqind e të gjitha fletëve të votimit u paraqitën me postë, “zyrtarët e zgjedhjeve në të gjithë vendin administruan të drejtë

Ndërsa veprojmë si sinjalizim i ulët i pjesëmarrjes në zgjedhje, fakti është se sistemi i votimit personal është me të meta të thella. Përhapja e koronavirusit do të shërbejë vetëm për të përkeqësuar këto mangësi. Nga ana tjetër mënyra e vetme për të siguruar të drejtat e votimit universal është financimi i zyrës postare dhe lejimi i votimit universal me postë dhe ai ka shumë mangësi.

Amerikanët duan të votojnë, por votimi personal mund të provojë të jetë një dështim gjatë pandemisë COVID-19 po ashtu si edhe ai me poste mund të ketë mjaft mangësi teknike kur flasim për një votim kaq masiv.

Nocioni që votimi përmes postës, argumentojnë demokratët, se është një “kapje e pushtetit demokratik” është po aq qesharake, megjithëse vetë ideja që vullneti i njerëzve duhet të shtypet nëse nuk miratohet nga politika e Presidentit Trump është alarmante.

Një nga pjesët e popullsisë më të mëdha që përfiton nga votimi përmes postës janë të moshuarit, të cilët tentojnë të anojnë nga republikanët. Votuesit 65 vjeç e lart u votuan për Trump me 9 pikë përqindje në 2016, duke shpjeguar pse Trump pretendon se votimi me postë është i pranueshëm vetëm në Florida, një shtet i rëndësishëm i ritmit disi i favorshëm për Republikanët. Pensionistët e bardhë në Florida mund të votojnë me postë të sigurt, por pakicat që jetojnë në zona me praktikisht asnjë vend votimi nuk munden, thonë ata.

Ne fakt “Presidenti thjesht po ngre një pyetje, ndërsa demokratët po zbatojnë një sistem krejtësisht të ri (i votimit masiv përmes postës) që do të rezultojë në vonesa të mëdha në rezultatet e zgjedhjeve,” i tha një zyrtar i lartë i administratës Trump, Fox News .

Në një cicërimë, të tij presidenti shkruante: “Me Votimin Universal me Postë Në Votim (jo Votimi në Mungesë, i cili është i mirë), 2020 do të jetë Zgjedhja më e pasaktë dhe më mashtruese në histori. Do të jetë një siklet i madh për SHBA. Vononi Zgjedhjet derisa njerëzit të mund të votojnë si duhet, në mënyrë të sigurt dhe të sigurt ??? “

Shqetësimet që Trump ka ngritur në lidhje me votimin përmes postës bazohen në problemet e dokumentuara që kemi parë me një votim të tillë. Fletëvotimet me postë janë fletët e votimit më të ndjeshme ndaj manipulimit, vjedhjes ose falsifikimit. Thjesht shikoni në hetimin aktual që po ndodh në Paterson, New Jersey, mbi zgjedhjet e fundit komunale të kryera tërësisht me postë.

Fletëvotimet me postë gjithashtu kanë një normë më të lartë daljes të parregullta sesa votat e dhëna personalisht. Në rastin e Patersonit, zyrtarët e zgjedhjeve me sa duket refuzuan 1 në 5 fletëvotime për gjithçka, nga nënshkrimet në fletët e votimit që nuk përputhen me nënshkrimet e votuesve në dosje, te fletët e votimit që nuk përputhen me rregullat teknike që zbatohen për fletët e votimit që mungojnë.

Nju Jork-ut, i është dashur më shumë se një muaj për të numëruar fletët e votimit nga zgjedhjet e tij paraprake të 23 qershorit, po raporton gjithashtu një normë të ngjashme votash të parregullta. Kjo duhet të konsiderohet e papranueshme nga çdokush që beson në zgjedhje të drejta dhe të sakta.

Këto lloj problemesh teknike – kur një votues nuk siguron të gjithë informacionin e kërkuar me një fletë votimi të munguar – ndodhin sepse nuk ka asnjë zyrtarë zgjedhorë në shtëpitë e njerëzve për t’iu përgjigjur pyetjeve të tyre. Përkundrazi, në vendet e votimit, zyrtarët e zgjedhjeve mund të përpiqen të korrigjojnë çdo problem që has një votues.

Pastaj ekziston problemi i votave me postë që gabojnë ose nuk dorëzohen nga Shërbimi Postar i SHBA. Shtetet me zgjedhjet paraprake të kohëve të fundit, duke përfshirë Wisconsin dhe Maryland, kanë raportuar që votuesit nuk i marrin fletët e tyre të votimit ose nuk i marrin kohë për t’u votuar dhe kthyer. Nga ana tjetër flete votimet dublikate apo dërguar personave të vdekur apo ish banorëve në të njëjtën adresë kanë qenë të shumta.

Votimi me postë dhe përsëritja e zgjedhjeve Bush kundrejt Gore

Pensilvania ka hedhur poshtë 372,000 kërkesa për fletëvotime me postë si dublikata, duke i lodhur zyrat zgjedhore dhe duke hutuar votuesit në një nga fushat e betejës më të diskutueshme në zgjedhjet presidenciale.

Më shumë se 90% e atyre aplikacioneve, ose rreth 336,000, u refuzuan si dublikata, kryesisht sepse njerëzit që kishin kërkuar fletëvotime postare për zgjedhjet paraprake të shtetit më 2 qershor nuk e kuptuan se kishin kontrolluar një kuti për t’u dërguar fletëvotimet edhe për zgjedhjet e përgjithshme. Votuesit gjithashtu janë habitur nga informacione të paqarta ose të pasakta në faqen e internetit të shtetit për ndjekjen e votave dhe nga një valë e aplikacioneve të votave me postë nga partitë politike dhe grupet e votave. Zyrat e qarkut në të gjithë shtetin janë detyruar të punësojnë staf të përkohshëm dhe të punojnë shtatë ditë në javë për të përballuar konfuzionin., shkruante dje gazeta “Philadelphia inquirer”.

Votimi me postë ofron zgjidhjen prefekte për pjesëmarrjen e ulët të votuesve në zgjedhje shumë përtej kësaj por krijon dhe shtigje për manipulime te votave dhe për një vonesë në marrjen e rezultateve te zgjedhjeve, sidomos kur rezultati është i ngushte. Fakti qe shtete si Michigani kanë kanë shtyrë datën e shqyrtimit te votave përtej datës se zgjedhjeve tregon se është i drejtë, shqetësimi i Pres. Trump se do te kemi, në rastin më të mirë përsëritjen e rastit Bush vs, Gore. që do të krijonte përplasje sociale në kushtet ku raportet partiake janë aq të acaruara, sa që një përqafim normal i senatores Demokrate Dianne Feinstein dhe atij republikan Lindsey Graham shkaktoi furtunë në mes demokratëve pas seancës të dëgjimeve të gjyqtares Ammy Coney Barret.

USPS dhe pse dita e zgjedhjeve duhet të jetë ditë pushimi

Ndërsa disa që ankohen për pjesëmarrjen tonë të dobët politike thonë se duhet ta bëjmë Ditën e Zgjedhjeve një Ditë kombëtare Pushimi, pasi duke qenë një ditë pune dhe pasur radhë të gjata në qendrat e votimit që duhet të jetë e dukshme në këtë botë të re COVID-19: njerëzit që ne i konsiderojmë thelbësorë tani? Ata ende punojnë edhe gjatë pushimeve. Prandaj, ata që nuk e kanë luksin të marrin pushim Ditën e Zgjedhjeve, me siguri do ta gjejnë veten të pamundur për të votuar.

Pohimet që Shërbimi Postar i Shteteve të Bashkuara nuk është i pajisur për të trajtuar një rritje të postës, aktualisht i gjithë zemërimi në mediat e krahut të djathtë, janë gjithashtu me të meta dhe ato vijnë nga vetë njerëzit  që merren me zgjedhjet se nga fuqia e USPS për të trajtuar postën zgjedhore si prioritare. Duhet të jetë për shqetësim të vërtetë për USPS, agjencia që shpërndan 472.1 milion letra postë në ditë dhe mban një vlerësim favorizimi prej 91 përqind ndër  amerikanët, më e larta nga të gjitha agjencitë federale.

Përfundim

Pavarësisht nga pandemia e koronavirusit, përvoja tregon se ne mund të votojmë në mënyrë të sigurt personalisht për sa kohë që zyrtarët e zgjedhjeve zbatojnë protokollet e sigurisë të rekomanduara nga ekspertët shëndetësorë në vendet e votimit – të njëjtat protokolle që po përdorim të gjithë kur shkojmë në dyqan ushqimesh ose farmaci.

Me pandeminë që sfidon besimin e shumë amerikanëve në institucione, garantimi i sigurisë dhe legjitimitetit të votimit – vetë mjeti me të cilin ne angazhohemi me institucionet – është kryesorja. Një recetë për demokracinë do të kërkojë investime në infrastrukturën elektorale (p.sh. votim përmes postës, kabina në ajër të hapur) dhe mbrojtje personale për punonjësit e votimeve si dhe votuesit. Veprime të tilla jo vetëm që do të ndihmojnë në parandalimin e shpërthimeve të mundshme por edhe në përmirësimin e komoditetit dhe aksesit të procesit demokratik për brezat e ardhshëm.

Nobel për Letërsi 2020- Louise Glück, akademia ka dhënë një çmim saktësisht të merituar….

by

Poezia e saj njomza intelekti dhe ndjenje. Ja pse poetja amerikane Louise Glück fiton ‘Nobelin” për Letërsi./

Përgatiti dhe përktheu, Rafael Floqi –DIELLI/

/Shkrimi nga Dwight Garner “New York Times/

Kur Saul Bellow fitoi çmimin “Nobel” në Letërsi në 1976, ai komentoi: «Fëmija brenda meje është i kënaqur, i rrituri tek unë është skeptik ”. Bellow pa një farë  “poshtërimi sekret” në faktin që “disa nga shkrimtarët shumë të mëdhenj të shekullit nuk e kanë marrë atë çmim”. (Ndër ta dhe shkrimtari i madh shqiptar Ismail Kadare. RF)

Louise Glück, e cila fitoi çmimin të enjten, ka qenë prej kohësh skeptike madje edhe për lavdërimet ndaj saj.

Në një intervistë të vitit 2009, ajo tha: “Kur më thonë se kam lexues të shumtë  mendoj, ‘Oh shkëlqyeshëm, do të jem bërë si Longfellow’: dikush i lehtë për t’u kuptuar, i lehtë për t’u pëlqyer, i përvojës së hollë që i vihet në dispozicion shumë njerëzve. Dhe nuk dua të jem Longfellow. Dhe më vjen keq, Henry, por unë nuk e bëj dot. Në shkallën që unë vlerësoj, mendoj vetë, “Ah, gjithnjë kam një te metë në këtë punë.”

“- Mbiemri i saj Glück rimon me “clik”, jo “cluck” – dhe ajo nuk është një Longfellow i ri.  Megjithatë, është pjesë e madhështisë së saj që poezitë e saj janë relativisht të lehta për t’u kapur, ndërsa është e pamundur të arrihet plotësisht në kuptimin e tyre. Ato kanë mjaft kuptime refleksivë plot jehonë; dhe ju mund të ngatërroheni me ta për një kohë shumë më të gjatë.

Unë kam argumentuar, në këto me shkrim se libri i saj i vitit 1990, “Ararat”, ishte libri më i egër, dhe më i pikëlluar me poezi, i botuar në 30 vitet e fundit. (Ai është pjesë e koleksionit të saj “Poezi: 1962-2012.”) . Ka një frymë rrëfimi dhe pak e egër, shkrova, duke e krahasuar atë me “Gjakun në shina” të Bob Dylanit. Një nga gjërat për ta dashuruar poezinë e Glück është se puna e saj përmban shumë regjistra emocionalë, ajo nuk ka frikë të jetë mizore – as të përballet me mostrat e vetvetes, dhe të të tjerëve, jo me dorëheqjen dhe digresionin terapeutik, por prerjen e arterieve me thikë.

Poetja Kay Ryan, në librin e saj të jashtëzakonshëm me ese, “Sintetizimi i Gravitetit”, shkruan: “Unë mendoj se është mirë të pranosh se çfarë gjëje prej ujku është arti; Unë u besoj shkrimtarëve që e dinë se nuk janë aq të mirë ”. Puna e Glück është e mbushur edhe me jo-hijeshi. Ju do ta kuptoni, por nuk do ta donit atë kurrë si një armike. Ndërsa i shkruaj këto rreshta, unë kam para kopjen time të “Poezive: 1962-2012” të shpërndara në tryezën time të shkrimit. Është mjaft mirë e nënvizuar. Mund ta hapni pothuajse kudo dhe të gjeni copa fluturuese të një intelekti të errët dhe të zgjuarsie të rrallë.”

Ju duhet të merrni një nga ato kimikate, / ndoshta do të shkruani më shumë” është një karakteristikë që paraqitet më poshtë. Kështu është vargu: “Shpina juaj është pjesa ime e preferuar prej teje, / pse është pjesa më e largët nga goja jote.” Kështu është: “Unë prisja më mirë nga dy krijesa / të cilave u ishte dhënë të kishin tru.”

Ndoshta duke shpjeguar linja të tilla, ajo ka shkruar gjithashtu: «Ju tregoni respekt duke luftuar. / Duke lënë të fyer kundërshtarin.

“Vargu i lirë i Glück është ekzakt dhe i tendosur dhe i organizuar retorikisht. Nga ana tematike, pikë pëlqimet përbëhen nga familja, fëmijëria, dashuria, seksi, vdekja, natyra, kafshët. Aludimet e saj klasike janë të shkathëta. Ajo është një poete serioze në orekset e saj. Edhe kur ajo gjoja shkruan për ushqimin, ajo po shkruan për 11 gjëra të tjera në të njëjtin moment. Një poezi e quajtur “Shporta” përfshin gjithë këto rreshta:

“Unë e po sjell shportën time në tregun e pacipë,

në vendin e takimin tonë,

Unë të pyes, sa shumë bukuri

mund të durojë një person? Është

më e rëndë se shëmtia, madje dhe barra

e zbrazëtisë nuk është asgjë para saj.

Bikerina me vezë, papaja, qeska me limona të verdhë

-Unë nuk jam një grua e fortë. Nuk është e lehtë

të duash kaq shumë, të ecësh

me një shportë kaq të rëndë,

prej kashte apo thuprash shelgu.

Glück lindi në New York City në 1943 dhe u rrit në Long Island. Babai i saj ndihmoi në shpikjen e thikës X-Acto. Ky është një detaj kozmikisht sublim; asnjë poet tjetër nuk pret vargjet me aq saktësi dhe qëllim vdekjeprurës sa ajo. Ajo ndoqi kolegjin Sarah Lawrence dhe Universitetin Columbias, por nuk mori asnjë diplomë. Ajo ishte laureate e poetëve të Shteteve të Bashkuara në 2003 dhe 2004. Ajo ka fituar shumicën e çmimeve kryesore të poezisë në SHBA. Kur Glück ishte e re, ajo vuante nga anoreksia nervore. Ajo nuk e trajton shpesh këtë temë  ose drejtpërdrejt, në punën e saj. Por këtu është një pjesë e poezisë së saj “Përkushtim ndaj urisë”:

Fillon në heshtje

tek disa vajza fëmijë:

frika nga vdekja, merr formë

përkushtimin ndaj urisë,

sepse trupi i një gruaje është një varr;

që do të pranojë

çdo gjë.

Ajo është bërë një poete e thellë dhe e mprehtë sidomos kur u moshua. Në vëllimin “Averno”, ajo shkruan për fëmijët e saj:

Unë e di se çfarë thonë ata kur jam jashtë dhomës.

A duhet të vizitohem diku a duhet të marr

një nga barnat e reja për depresion.

Unë mund t’i dëgjoj ata, duke pëshpëritur,

duke planifikuar se si ta ndajnë koston.

Dhe unë dua të bërtas

ju të gjithë jetoni në një ëndërr.

Është mjaft keq, ata mendojnë të më shohin mua duke u sfilitur.

Është mjaft keq, pa këto leksione që marrin këto ditë

sikur të ishte ndonjë të drejtë për këtë informacion të ri.

Epo, ata kanë të njëjtën të drejtë.

Pasi ata po jetojnë në një ëndërr dhe unë jam duke u përgatitur

të bëhem një fantazmë.

Në një poezi tjetër, ajo pyet: “Pse të duash atë që do të humbasësh?” Ajo i përgjigjet po vetë pyetjes së saj: “Nuk ka asgjë tjetër për të dashur”

Helen Vendler, duke shkruar në Republikën e Re, për të tha se poezitë e Glück “kanë arritur dallimin e pazakontë të së qenit as” konfesionale “dhe as” intelektuale “në kuptimet e zakonshme të këtyre fjalëve”. Ka një intelekt të bollshëm dhe ndjenja e thellë e Glück-ut që ju tërheq vazhdimisht tek poezitë e saj. Duke komentuar mbi zgjedhjet e dobëta që Akademia Suedeze ka bërë në të kaluarën, Gore Vidal dikur këshillonte të mos nënvlerësonim kurrë zgjuarsinë skandinave. Në rastin e Louise Glück, akademia ka dhënë një çmim saktësisht të merituar.

Një Mit Përkushtimi *

Kur Hadesi vendosi që ai e donte atë vajzë

ndërtoi për të një kopje të Tokës,

gjithçka të njëjtë, në imtësi gjer tek livadhet,

por veçse shtoi vetëm një shtrat.

Çdo gjë e njëjtë, përfshirë dhe rrezet e diellit,

sepse do të ishte e vështirë mendoi për një vajzë të re

për të kaluar kaq shpejt

nga drita e ndritshme në errësirën të plotë.

Gradualisht, mendoi, do t’i prezantonte natën,

së pari si hijet e gjetheve që lëkundeshin.

Pastaj hënën, pastaj yjet. Pastaj as hënën, as yjet.

Lëreni Persefonin të mësohet me të ca nga ca.

Në fund, ai mendoi se ajo do ta quante këtë gjë ngushëlluese.

Një kopje e vërtetë Toke

veçse këtu kishte dashuri.

A nuk e duan që të gjithë dashurinë?

Ai priti shumë vjet,

duke ndërtuar një botë, e duke e parë

Persefonin në rendte në livadh.

Persefonin që merrte erë që shijonte.

Nëse kishte oreks, mendoi ai,

aty i kishte që të gjitha.

A nuk do cilido të ndjejë gjatë natës

trupin e dashur, busullën, yllin polar,

të dëgjojë frymëmarrjen e qetë që thotë

Unë jam e gjallë, e që do të thotë gjithashtu

që dhe ti je i gjallë, sepse më dëgjon,

e ti je këtu me mua. Dhe kur njeri kthehet,

dhe tjetri kthehet –

Kjo është ajo çka ndjeu, ai zoti i errësirës,

duke parë botën që ai kishte

ndërtuar për Persefonin. Asnjëherë s’i shkoi në mendje

se nuk do të kishte më nuhatje

e sigurisht as më ngrënie.

Faj? Terror? Frikë nga dashuria?

Këto gjëra ai as mund t’i imagjinonte;

Pasi asnjë dashnor nuk i imagjinon kurrë.

Ai ëndërronte, ai mendonte se si ta quante këtë vend.

Së pari ai mendoi: Ferri i Ri. Pastaj: Kopshti.

Në fund, vendosi ta quante atë

“Vajzëria e Persefonit.”

Një dritë e butë u ngrit mbi nivelin e livadhit,

pas shtratit. Ai e mori atë në krahët e tij.

Ai deshtë t’i thoshte se të dua, asgjë nuk mund ty të lëndojë

por ai mendoi,

se kjo ishte veç një rrenë, kështu që ai tha më në fund

‘Se ti ke vdekur, asgjë nuk mund ty të lëndojë.

E kjo gjë që iu duk

si një fillim më premtues, por qe më i vërtetë.

Miti i Pafajësisë

Një verë ajo shkon në fushë si zakonisht

duke ndaluar për pak tek pellgu ku ajo shpesh

këqyr veten, për të parë

nëse ajo zbulonte ndonjë ndryshim. Ajo sheh

të njëjtin person, me atë mantelin e tmerrshëm

të vajzërisë që ende i rri ngjitur pas trupit.

Dielli në ujë dukej shumë afër.

Ky është xhaxhai im që spiunon përsëri, mendon ajo –

gjithçka në natyrë është në një farë mënyre si një i afërm e saj.

Unë kurrë nuk jam vetëm, mendon ajo,

duke e kthyer mendimin në një lutje.

Pastaj u shfaq vdekja, si përgjigjja e një lutjeje.

Askush nuk e kupton më

sesa i bukur ishte ai. Por Persefoni kujton.

Se gjithashtu që ai e përqafoi atë, pikërisht aty,

Ndërsa xhaxhai i saj qe duke e parë.

Ajo kujton rrezet e diellit që shndrisin në krahët e tij të zhveshur.

Ky është momenti i fundit që ajo e mbante mend qartë.

Pastaj zoti i errët e shpuri atë larg.

Ajo gjithashtu kujton, jo aq qartë,

depërtimin drithërues se që nga ai moment

ajo nuk mund të jetonte pa të përsëri.

Vajza që u zhduk nga pellgu

nuk do të kthehej më kurrë. Një grua do të vinte,

duke kërkuar vajzën që ishte dikur.

Ajo qëndron pranë pellgut duke thënë, herë pas here,

Qeshë e rrëmbyer, por i tingëllon si gabim

asgjë nuk qe si ajo që ndjeu atëbotë.

Pastaj thotë, ai nuk më rrëmbeu.

E thotë, unë u dhashë me qejf vetë,  doja

t’i shpëtoja trupit tim. Madje, ndonjëherë,

Unë vetë dëshiroja këtë. Por injoranca

nuk e mund dot dijen. Injoranca

është diçka e imagjinuar, të cilën beson se ekziston.

Ndaj të gjithë emrat e ndryshëm—

ajo i shqipton me rotacion.

Vdekja, burri, zoti, i huaji.

Gjithçka tingëllon kaq e thjeshtë, aq konvencionale.

Duhet të kem qenë, mendon ajo, një vajzë e thjeshtë.

Ajo nuk mund ta kujtojë veten si i njëjti person

por ajo vazhdon të mendojë se pellgu do të kujtohet

dhe do t’i shpjegojë asaj kuptimin e lutjes

kështu që ajo mund ta kuptojë

nëse i ishte përgjigjur apo jo.

  • “Një Mit Përkushtimi” dhe “Miti i pafajësisë” janë marrë nga vëllimi Averno bazuar në mitin grek të Persefonit. Sipas mitologjisë, Vizitorja e parë e gjallë e nëntokës, megjithëse ishte e pavullnetshme, ishte perëndesha Persefoni. Vajza e vetme e Zeusit dhe Demetrës (perëndesha e grurit, bujqësisë dhe pjellorisë), Persefoni ishte një vajzë e pafajshme, një virgjëreshë që pëlqente të luante në fushat ku mbretëronte pranvera e përjetshme. Por Hades kishte plane të tjera për Persefonin: Ai do të vidhte pafajësinë dhe virgjërinë e saj dhe do ta kthente atë në perëndeshën e tmerrshme të Botës së Nëndheshme.

Mbrëmje

Gjatë  mungesës tënde të zgjatur, ti më lejove

ta përdorja tokën, duke parashikuar

disa të ardhura mbrapsht nga ky investim. Por unë duhet të raportoj

se dështova me punën time kryesisht

për rritjen e bimëve të domateve.

Mendoj se nuk duhet të më nxisësh më të rris më domate.

Ose, duhet , duhet t’i përmbani shirat e mëdha,

netët e ftohta që janë kaq të shpeshta këtu,

ndërsa në rajone të tjera kanë dymbëdhjetë javë verë.

E gjitha kjo të takon ty: nga ana tjetër,

Unë i mbolla farat, i pashë lastarët e parë

si krahë zogu që shqyenin tokën,

dhe kjo ishte zemra ime

e thyer nga sëmundja, pika e zezë

që kaq shpejt u shumua në rreshta. dyshoj

se ju keni një zemër, në kuptimin tonë të asaj fjale.

Ju që nuk bëni dallimin

midis të vdekurve dhe të gjallëve, të cilët janë, si pasojë,

imune ndaj paralajmërimit, mund të mos e dini sa tmerr i kemi,

fletat  me njolla,

e gjethet e kuqe të panjës që bien

edhe në gusht, në errësirën e hershme:

Pasi unë jam përgjegjëse

dhe për këto hardhi.

  • Nga “Irisi i egër”, botuar nga The Ecco Press, 1992

Muzika Qiellore

Unë kam një shoqe që ende beson në parajsë.

Jo një person budalla, por gjithë ajo çka di, është të flasë mirëfilli me Zotin.

Ajo mendon se dikush e dëgjon atë në parajsë.

Në tokë ajo është jashtëzakonisht e aftë.

Edhe trime, e aftë të përballet me gjërat e pakëndshme.

Ne gjetëm një vemje që po vdiste për dhe, dhe milingonat lakmitare që zvarriteshin mbi të.

Jam përherë e prekur nga fatkeqësia, gjithmonë e etur kundër veprimit me vrull

Por gjithashtu e ndrojtur, e shpejt mbylli sytë.

Ndërsa shoqja ime qe në gjendje ta shikonte, për të lejuar që ngjarjet të luanin

sipas rrjedhës së natyrës. Por për hatër tim ajo ndërhyri

Largoi ca milingonave nga gjëja e shqyer dhe vazhdoi të ecë

Në anën tjetër të rrugës.

Shoqja ime thotë se i mbyll sytë e pret nga Zoti, dhe asgjë tjetër nuk shpjegon

Antipatinë time ndaj realitetit. Ajo thotë se unë jam si fëmija që

Fut kokën në jastëk

Për të mos parë, fëmija që i thotë vetes

Kjo dritë shkakton trishtim-

Shoqja ime është si nëna.  Që me durim më nxit

Të zgjohem e si një njeri i rritur si ajo, si një person i guximshëm-

Në ëndrrat e mia, shoku im më afrohet. Po ecim

Në të njëjtën rrugë, përveç se është dimër tani;

Ajo po më thotë se kur e do botën, dëgjon një muzikë qiellore:

Shih lart, thotë ajo. Kur shikoj lart, s’shoh asgjë.

Vetëm re, flokë borë të shtruar bardhësisht ndër pemë

Që si nuse të bardha kërcejnë nga në një lartësi të madhe-

Atëherë kam frikë për të; Unë e shoh atë

Kapur nga një rrjetë të hedhur qëllimisht mbi dhe-

Në realitet, ne jemi ulur buzë rrugës, duke parë diellin kur perëndon;

Kohë pas kohe, heshtja shpohet nga një klithmë zogu.

Është ky momenti kur ne përpiqemi të shpjegojmë, faktin

Pse jemi të qeta me vdekjen, me vetminë tonë.

Shoqja ime vizaton një rreth përdhe; brenda, vemja që nuk lëviz.

Ajo gjithmonë përpiqet të bëjë diçka të plotë, diçka të bukur, një imazh

Të aftë për jetuar veçmas saj.

Ne jemi shumë të qeta. Qetësisht të ulura këtu, duke mos folur,

në një kompozim

Të rregullt, ku rruga befas errësohet, ajri bëhet i ftohtë,

E aty- këtu shkëmbinjtë që shkëlqejnë dhe vezullojnë-

Kjo është qetësia që të dyja duam.

Dashuria për formën është një dashuri për fundin.

E enjte, 1 janar 2004