Ruzhdi Pulaha – Dielli

Ruzhdi Pulaha:Si na shpëtoi Kadareja pa na i thyer “Shkallët” në Teatrin Kombëtar në vitin 1990

July 30, 2015 by dgreca

INTERVISTA/ Flet shkrimtari Ruzhdi Pulaha: Ismail Kadare u bë avokati ynë, që na shpëtoi me intuitën dhe personalitetin e vet/
-Në Lidhjen e Shkrimtarëve dhe Artistëve, udhëheqës të Partisë dhe të Lidhjes përpiqeshin të na bindnin se ajo që ndodhi në Rumani, s’kishte vend tek ne/
– Drama “Shkallët”, kishte ndeshur në kundërshtimin e Ministrisë së Kulturës por dhe “kompetentëve “ të tjerë të censurës/
– Pas një lufte një vjeçare me Ministrinë e Kulturës, mbas shumë debatesh, diskutimesh drama u vu në skenë me regjisorin Gëzim Kame/
– Pra simbolika e dramës ishte që populli gjykon politikën dhe pushtetin/
– U dhanë rreth dyzet shfaqje, pa u hapur asnjëherë sporteli për shitje të lirë biletash/
– Personalisht i kam ftuar në shfaqje drejtuesit kryesorë të Lidhjes së Shkrimtarëve por nuk erdhën/
– Ndonëse Kadri Roshi dhe Robert Ndrenika këmbëngulnin që të ishin të pranishëm, nuk i lejuan/
Nga Albert Z. ZHOLI/
Kjo intervistë e dytë me shkrimtarin dhe komedianin Ruzhdi Pulaha, ka të bëjë me figurën e një prej korifenjve të letrave shqipe Ismail Kadare. Ishin vitet dramatike për atdheun tonë. Ishin ato vite kur rinia po shikonte me sytë nga perëndimi dhe regjimit totalitar po i vinte fundi. Pikërisht në fundvitet 1980, Ruzhdi Pulaha vë në skenën e Teatrin Kombëtar dramën “Shkallët”. Kjo dramë për vetë tematikën që ishte, për vetë interpretimin, u prit me entuziazëm nga publiku i gjerë kryeqytetas. Personalisht kur e kam parë këtë dramë, jam kthyer në shtëpi me lloj-lloj mendimesh në kokë. Pashë një botë tjetër, një mendim ndryshe nga i kohës që më bëri të reflektoj më shumë se miqtë e mi që se ndoqën këtë dramë. Kur shfaqja u dha në Tiranë, në Gjermani kishte rënë muri i Berlinit ndërsa në Rumani, sistemi socialist kishte marrë rrugën e tatëpjetës. Po në Shqipëri çfarë po ndodhte?! A e kishte radhën vendi i shqiponjave për një përmbysje të tillë? A ishin intelektualët shqiptarë të ndërgjegjësuar për ndryshimin? Cili ishte roli i Ismail Kadaresë në këtë ndryshim? Personalisht në atë kohë mësova shumë nga kjo dramë në atë vit të çuditshëm 1990. Shumë të rinjve që si përjetuan ato ditë, kjo vepër do të duket paksa utopi, por për mua dhe brezin tim ishte leksioni më i bukur i kohës, për artin që çau kornizat hermetike të regjimit.
Në pranverën e vitit 1990 në Teatrin Kombëtar u shfaq drama juaj “Shkallët” e cila bëri bujë dhe u prit me entuziazëm nga publiku, por shqetësoi së tepërmi Partinë dhe pushtetin e kohës. Si e kujtoni tani pas 25 vjetësh atë ngjarje?
-Në fakt drama ishte shkruar që ne vitin 1989. Ndërkohë kishte rënë Muri i Berlinit, kishte rënë komunizmi në Rumani dhe kampi socialist kishte mar rrugën e shembjes së përgjithshme si një tërmet i papërballueshëm. Sigurisht që dallgët e këtij tërmeti po ndjeheshin edhe në Shqipëri duke ndezur shpresat e popullit dhe frikën e pasigurinë tek pushteti, i cili me të gjitha format përpiqej të amortizonte rrezikun e këtyre valëve përmbysëse. Kudo bëheshin mbledhje, takime, të deleguarve s’u zinin këmbët dhe duke u përpjekur të mbulonin panikun për fundin e pashmangshëm dhe mundoheshin t’u mbushnin mendjet njerëzve se kjo furtunë historike që do të riformatonte politikisht botën, nuk do të kalonte në Shqipëri. Dhe pa dyshim një vëmendje e veçantë do t’i kushtohej shkrimtarëve, artistëve dhe institucioneve artistike, të cilët mbaheshin nën një vëzhgim të rreptë, sepse nga “ndihmës të Partisë për edukimin komunist të masave” mund të ktheheshin në armiq të Partisë dhe socializmit.
Ndër të tjera më kujtohet një mbledhje në Lidhjen e Shkrimtarëve dhe Artistëve ku udhëheqës të lartë të Partisë por dhe të Lidhjes përpiqeshin të na bindnin se ajo që ndodhi në Rumani dhe po shtrihej me shpejtësi në gjithë Lindjen Komuniste nuk kishte të bënte me ne dhe Shqipëria do të vazhdonte e sigurt rrugën e socializmit. Ishte një përpjekje tejet e dëshpëruar sepse edhe ata dinin se komunizmi tek ne erdhi si një baticë ideologjiko-politike pas Luftës së Dytë Botërore, por me sa po dukej batica e kishte mbyllur ciklin e saj dhe tani kishte ardhur koha e zbaticës, për t’u tërhequr duke sjellë shembjen tragjike të atij sistemi diktatorial, shembje nga e cila nuk mund të shpëtonin as ‘kalaja jonë e kuqe’. Nën ndikimin e këtyre situatave kisha shkruar dramën “Shkallët”, për të cilën kisha ndeshur në kundërshtimin e Ministrisë së Kulturës por dhe “kompetentëve “ të tjerë të censurës, për t’u vënë në skenë….Mundësia e fundit ishte që drama të zhvishej nga dimensioni politik e social e të mbetej një dramë e thjeshtë familjare.
-Megjithatë drama u vu në skenë?
-Po, pas një lufte më se një vjeçare me Ministrinë e Kulturës dhe Komitetin e Partisë, mbas shumë debatesh, diskutimesh dhe ripunimesh që bënim me regjisorin Gëzim Kame, skenografin e ndjerë Shaban Hysa dhe trupën, duke u përpjekur të ruanim thelbin e domethënies së dramës. Më në fund u arrit që drama të vihej në skenë. Dhe për hir të së vërtetës u prit me shumë entuziazëm nga publiku.
-Për herë të parë një pjesë teatrale atakonte direkt sistemin e kohës. Vetë titulli “Shkallët” kishte të bënte me thelbin e dramës?
-Sigurisht. Faqja e parë e dramës fillon me këta vargje të marra nga akti i dyte i “Jul Cezarit” të Shekspirit.

…………………………………………….

Po ësht’ e ditur prej të gjithëve
Q’ambicj’e re përunjen e ka shkallë,
Dhe ngjitësi përpjet’ e kthen fytyrën;
Po, me t’arrirë në majë fare,
Ja kthen aherë shkallës shpatullat,
Në retë sheh, përbuz të poshtmet grada
Nga u ngjit lart…
Pra drama përshkohet nga ideja se një shkallë që të ngjit, duhet dhe për të zbritur, kurse ju që u ngjitët atje lart, kujtuat se do të jeni të përjetshëm e thyet shkallën dhe tani do të bini me kokë. Sigurisht e thënë jo kaq drejtpërdrejt, por e lexueshme fare qartë nga publiku. Dhe ishte së pari kjo që e entuziazmonte spektatorin. Sigurisht falë edhe konceptit shumë domethënës të regjisorit që skenën e ngriti në mes të sallës si një ring boksi, kurse në skenë rrinin spektatorët. Pra simbolika ishte që populli gjykon politikën dhe pushtetin. U dhanë rreth dyzet shfaqje, pa u hapur asnjëherë sporteli për shitje të lirë biletash, sepse jepeshin me autorizim për grupe spektatorësh nga ndërrmarjet, shkollat, institucionet…jo vetëm nga Tirana por dhe nga rrethet…Por ndërkohë edhe shqetësimi i shtetarëve dhe politikanëve po rritej. Sigurisht edhe shqetësimi ynë. Zakonisht shfaqjet e mia nuk i shihja nga salla por nga kabina e elektricistëve, me sytë nga lozhat ku rinin “shokët” e udhëheqjes duke ndjekur me ankth si do të reagonin, a do qeshnin, a do duartrokisnin? A do nxirrnin ndonjë blok për të mbajtur shënime…Kurse me “Shkallët” ishte ndoshta rasti i parë që lozhat e udhëheqjes mbeteshin bosh. Sigurisht, nuk ishte shenjë e mirë dhe prisnim që diçka do të ndodhte. Dhe një ditë u dha urdhri që shfaqja të pezullohej. Po hiqeshin reklamat dhe afishet dhe u njoftuam se mbas shfaqjes së asaj nate do të bëhej një diskutim i mbyllur. Bashkë me regjisorin Gëzim Kame e ndjenim se mbas shfaqjes nuk do përgëzoheshim por do të gjykoheshim.
Nuk dinim ku të gjenim dikë që të na mbronte.
Gjëja e parë që më shkoi ndër mend ishte të takoja Ismail Kadarenë. E takova diku aty pranë hotel “Dajtit” dhe i thashë se atë mbrëmje do të gjykoheshim dhe kishim dëshirë të vinte edhe ai. Do të vij patjetër, tha, me të parën.
Aktorët ishin të tensionuar dhe ky tension i dha shfaqjes një nerv edhe më të fortë.
Dhe mbas shfaqjes u mblodhëm në studion e madhe të teatrit. Që nga pjesëmarrësit u mor vesh se si do të shkonte mbledhja. Përveç Ministrit te Kulturës dhe Ministrit të Tregtisë së Jashtme (ngjarjet e dramës zhvilloheshin në tregtinë e jashtme), salla ishte mbushur me punonjës të tregtisë dhe Komitetit të Partisë. Kurse nga ne, përveç drejtorit të teatrit, meje dhe regjisorit, nuk u lejua të merte pjese asnjë aktor, ndonëse Kadri Roshi, Robert Ndrenika etj, këmbëngulnin që të ishin të pranishëm. Pra dukej se kishte ngjyrat e një linçimi politik. Shkurt, akuzat që na bëheshin ishin politike dhe pjesa u quajt antisocialiste që nxin realitetin etj., etj. Nuk po zgjatem. Dua të përqendrohem tek Kadareja.
Ai u bë avokati ynë që na shpëtoi pa na i thyer “Shkallët” e Teatrit Kombëtar. Me sa më kujtohet nga diskutimet dhe replikat e Ismailit në thelb ai tha: Ç’është kjo mbledhje absurde? Mblidhen tregëtarët e preshve e të lakrave që s’vinë kurrë në teatër dhe gjykojnë artistët?! Ç’është kjo frikë? Ç’është ky panik sepse drama thotë vetëm gjysmën e së vërtetës? Dhe ju vini të gjykoni. Sipas logjikës suaj nëse autori do të bënte një dramë për burgun duhet të vijnë e ta gjykojnë të burgosurit? Si guxoni të merni përsipër të ndaloni një shfaqje të cilën publiku e pret me entuziazëm? Ky është skandal.
Dhe pas argumenteve, autoritetit dhe personalitetit të Kadaresë burokratët u tërhoqën. Reklamat u rivunë dhe shfaqja vazhdoi të jepej. Sigurisht edhe tre-katër netë dhe u gjend nja arsye apo u mbyll sezoni para kohe dhe nuk u shfaq më.
E falënderuam Ismailin, e falënderoj përsëri edhe sot i cili gjyqin kundër artit e ktheu në akuzë ndaj politikës. Dhe kjo ndodhte pak kohë para se ai të “arratisej” në Francë. Ndër të tjera edhe kjo është një alibi tepër domethënëse se Ismaili deri në fund ishte konsekuent në bindjet dhe përpjekjet e tij dhe mbrojtjen e artit nga dhuna politike.
– Po Lidhja e Shkrimtarëve çfarë qëndrimi mbajti për këtë shfaqje?
-Lidhja duke qenë tepër e politizuar mbajti një qëndrim për të ardhur keq. Personalisht i kam ftuar në shfaqje drejtuesit kryesorë të saj por nuk erdhën, sigurisht për t’iu shmangur përgjegjësisë. U botua vetëm një shkrim nga një gazetar i Lidhjes, por që nuk shprehte vetëm mendimin e tij, ku shkruhej se shfaqja ishte si një teneqe me gurë që rrokullisej duke bërë zhurmë dhe se drama kishte guxim ideor, po jo vlera artistike. Me këtë binin brenda sepse ishte koha mbi të gjitha kishte nevojë për guxim ideor dhe nga ana tjetër guximi artistik qëndronte veç të tjerash në ndërrimin e raporteve të artit me politikën, duke zbritur shfaqjen (Politikën) në mes të sallës dhe ngjitjen e publikut (Popullit) në skenë, për ta gjykuar politikën nga lart. U bënë disa shkrime kundër atij qëndrimi të Lidhjes por asnjë nuk u botua. Gjithashtu as që mund të bëhej fjalë që shfaqja të filmohej dhe të shfaqej në televizion.
-Sigurisht, ata që harruan shkallët e zbritjes ranë me kokë me gjithë sistemin e tyre, po ju jeni marë më tej me këtë simbolin e shkallëve?
Ky problem i shkallëve politike për të uzurpuar majat e pushtetit nuk është vetëm dukuri e sistemit komunist, por një fenomen i përhershëm, për çdo shoqëri ku demokracia nuk funksionon si duhet. Ka njerëz arrivistë e të paskrupullt që e shkojnë jetën me shkallë në krah për t’iu ngjitur mureve apo gardheve të pushtetit me të gjitha mënyrat. Rreziku ekziston gjithmonë. Unë kam shkruar një dramë tjetër, si vazhdim i “Shkallëve”, pas rënies së komunizmit, që ka në qendër shkalltarët e rij postkomunistë, të cilët pa asnjë skrupull shpërdorojnë pushtetin politik për t’u pasuruar padrejtësisht dhe ngjitin shkallët e pasunarëve duke shkelur mbi supet e lodhur të atyre që i kanë ngjitur duke i votuar përmes mashtrimit. Pra tani nuk bëhet fjalë për shkallë ideologjike, por për shkallët e sofistikuara të korrupsionit apo amoralitetit politik.
-Si titullohet drama e re?
-“Mallkimi”…Sepse këta shpërdorues e përdhunues të shoqërisë një ditë do t’i zërë mallkimi i popullit…Jo mallkim nga zoti, por nga ndëshkimi që u jep vet populli mbas ndërgjegjësimit se do të jemi një shoqëri e vërtetë demokratike ku sundon shteti i sa drejtës. Është në qendër përsëri Mentori, i cili kishte hedhur shkallën që e ngjiti aq lart në atë sistem, por me të rënë ai e mori shpejt veten dhe rrëmbeu një shkallë të re dhe si i regjur me “besnikëri ndaj partisë” filloi t’u ngjitet shpejt mureve të shtetit të ri demokratik, duke u ngjitur në poste shumë të rëndësishme dhe duke u bërë milioner, duke shkelur mbi supet e drobitur të atyre që e ngjitën aty lart, duke i përbuzur. Për fat të keq jemi një popull që harrojmë shpejt dhe falim shumë.
-Kur jeni takuar për herë të parë me Ismail Kadarenë dhe si ishin mardhëniet e tua me të, a keni pasur debate?
-Si gjithë letrarët e rinj edhe unë, duke qenë student, ndiqja aktivitetet e Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve dhe diskutimet letrare ku jemi njohur edhe me Ismailin, Dritëronë e të tjerë. Por me këta të dy, përveç interesave letrare kishim dhe një arsye më shumë për t’u njohur më nga afër. Dy shoqe të kursit tonë, Helena (Gusho) Kadare dhe Sadie (Kecaj) Agolli do të bëheshin bashkëshorte të shkrimtarëve të shquar. Sa për Ismailin, ai u kthye shpejt në idhull për ne më të rinjtë, sepse po shikonim që ai po përpiqej të zgjeronte hapësirat e lirisë krijuese dhe po sillte një frymë të re na letërsinë tonë. Përsa i përket marrëdhënieve të mia me Kadarenë kam dy momente të paharrueshme që lidhen direkt me krijimtarinë time. Në vitin 1968 u botua vëllimi im i parë me tregime “Ndodhi të ditës”. Atë kohë u bë një diskutim promovues për librin tim dhe një vëllim tregimesh të Shefqet Tiganit, si dy autorë të rinj që vinim me librat tanë të parë. Analizën e bëri Ismail Kadareja, me një diskutim me shumë dashamirësi dhe inkurajues. Ishte nota e parë që merja në krijimtari dhe nota ishte kaluese dhe premtuese. Momenti tjetër, edhe më i rëndësishëm i takon vitit 1990. Këtu duhet të ndalem pak më gjatë.

Ruzhdi Pulaha: Sot “Zonja nga qyteti” mbush dyzet vjet, por më duket se e kam bërë sot

July 28, 2015 by dgreca

Intervista/Flet shkrimtari dhe dramaturgu, Ruzhdi Pulaha: Sot “Zonja nga qyteti” mbush dyzet vjet, por më duket se e kam bërë sot
-Këtë komedi ua kam kushtuar Violeta Manushit dhe Dhorkë Orgocka, pa ato komedia nuk do të kishte patur atë sukses që pati/
– Sekretari i parë i Komitetit të Partisë Korçës Ever Halili, kishte ftuar në shfaqjen e komedisë Enver Hoxhën, i cili ishte me pushime në Pogradec/
– Drejtuesit e Partisë ishin në tension sepse pikërisht në këtë teatër “Ai” kishte goditur e groposur dy shfaqje të tjera :”Njollat e Murme” dhe “Dimri i bardhë”/
NGA Albert Z. ZHOLI/
Jetëshkrimi/
Ruzhdi Pulaha lindi në Korçë më 1942. e fundit është autori më i inskenuar i Teatrit Kombëtar të Tiranës. Një pjesë e mirë e dramave dhe komedive të tij janë vënë në skenë edhe në Korçë e teatro të tjerë të vendit. Pas studimeve për gjuhë e letërsi në Universitetin e Tiranës, punoi për rreth dhjetë vjet në Radio Televizionin Shqiptar . Më 1975 u emërua mësues në Pogradec. Pas katër vjetësh u rikthye në Tiranë, këtë herë si autor në Teatrin Kombëtar, funksion që e kreu deri më 1986, kur doli në krijimtari të lirë. Më 1992 u zgjodh deputet. Në mbarim të legjislaturës u tërhoq nga politika zyrtare. Autor i angazhuar, Pulaha shquhet për frymën polemiste në trajtimin e konflikteve të mprehta të ditës në dramat e tij. Veprimi në këto vepra shpesh provokon debate sociale e politike të ndezura, si në një sallë gjyqi. Përmes tyre synohet një efekt kathartik tek audienca, që duhet të nxisë frymën e kundërshtimit ndaj padrejtësive të çdo lloji. Stili i këtij autori dallon për kompozicionin e thjeshtë, veprimin e qartë e të rrjedhshëm, dialogun konkret e të drejpërdrejtë, vizatimin e shkëlqyer të karaktereve, si edhe tempin e lartë. I lidhur fort pas realizmit, nuk ka tentuar fare të eksperimentojë metoda alternative. Talenti dhe angazhimi qytetar e kanë bërë të kapërcejë me sukses ndryshimin e sistemit politik në Shqipëri. Pas disa dramave të suksesshme para vitit 1991, si “Maro Mokra”, “Mësuesi i letërsisë”, “Përballë vetes”, “Nën dritat e skenës”, “Doktori pacient”, “Nesër është vonë”, “Shkallët” apo komedia , kalon një periudhë “tranzicioni” si skenarist i radionovelës së parë shqiptare “Rruga me pisha” (në bashkëpunim me Radio BBC). Në vitin 2000 rikthehet në skenë me “Kohë e çmendur” dhe arrin të bëhet sërish i kërkuar dhe i vënë në skenë, me , “Streha e të harruarve” (2004). Në vitet 2001 – 2002 është skenarist edhe i telenovelës së parë shqiptare, “Njerëz dhe fate”. Ruzhdi Pulaha është shkrimtari më i njohur i shqipërisë, ai ka shkruar filma shumë të njohur si “Zonja nga qyteti” dhe “shoqja nga fshati”, që janë ndër kryeveprat e teatrit dhe të filmit shqiptar.
***
Bisedat telefonike me shkrimtarin, dramaturgun dhe komedianin Ruzhdi Pulaha janë tejet interesante. Vazhdimisht krijimet e tij i kam ndjekur në distancë dhe pse nga afër njohja me të, ende nuk ka mbushur një dekadë (njohje direkte). I thjeshtë, studiues, fjalëpakë por tepër i dashur, njohja ime me të ka qenë surprizë. Mendoja një njeri të ftohtë, “filozof” që i largohet realitetit. Qëmoti është thënë “njeriut mos i shih gunën por punën”. Njohja me të më solli afër një intelektual kurajoz, serioz, korrekt dhe tepër intuitiv. Në veprat e tij gjen jo vetëm realizëm, por edhe largpamësi, por më së shumti mesazh, një mesazh njerëzor që të ofron respektin për njeriun dhe kohën kur jeton. I shmangej me marifet intervistave, pasi vetë puna e tij është një intervistë e gjatë, ku labirintet e krijimtarisë nuk kanë të shterur. Intervista për komedinë “Zonja nga qyteti” ishte një këmbëngulje e vazhdueshme, pasi për mua kjo komedi është një ndër Kryeveprat shqiptare të komedisë, që sa herë e shoh, aq më shumë më shtohet dëshira për ta parë sërishmi.

-Në mos gaboj, komedia juaj “Zonja nga qyteti” mbush dyzet vjet që është shfaqur për herë të parë?
-Po, dyzet vjet. Data s’më kujtohet por e di që ishte korrik. E di sepse, në korrik, Enver Hoxha shkonte në Pogradec dhe pikërisht në një nga ditët e Korrikut 1975, ai erdhi dhe pa komedinë në Korçë. Po për këtë flasim më vonë.
-Si lindi”Zonja”, si erdhi ky frymëzim. Patët ndonjë ngjarje, ndonjë ngasje të veçantë?
-Për historinë se si u krijua “Zonja” dikur kam shkruar gjatë dhe ndoshta mund të mos jem konsekuent në ndonjë gjë. Po i bie shkurt. Gjatë shërbimeve si gazetar i Radio-Tiranës, në një fshat të thellë malor kam njohur një nënë me të bijën, e cila ishte emëruar të punonte aty. Të ardhura nga një prej qyteteve kryesore të vendit ato e kishin tepër të vështirë të ambientoheshin me jetën e fshatit, sidomos e ëma, Ollga, e cila duke u hequr si “Zonjë” qibërmadhe binte shpesh në pozita shumë komike. Kjo më ngacmoi dhe fillimisht kam shkruar një tregim, më pas e kam shtjelluar si linjë subjekti të një romani. Por e ndjeja se impresionet që pata prej tyre, më ngacmonin vazhdimisht dhe më tërhiqnin drejt një komedie. Dhe në rolin e Zonjës më ishin ngulur në mendje dy aktore të shquara të teatrit, Violeta Manushi dhe Dhorkë Orgocka. Atyre ua kam kushtuar këtë komedi dhe me shumë përulje them se, pa ato komedia nuk do të kishte patur atë sukses që pati.
-Si ishte historia e vlerësimit. Nxirrje realiteti? Konkursi,çmimet?
“Teatri Popullor” nuk e pranoi fillimisht ta vinte në skenë. Komedia fillimisht u vu në skenë në teatrin e Korçës, me regjisor Dhimitër Orgockën. Edhe aty me shumë luftë e kundërshtime, sepse disa e quanin një skeç të gjatë, por në thelb rezervat ishin ideologjike se Ollga binte ndesh me porositë e Partisë për të shkuar e për të gjetur lumturinë në fshat. Shfaqja pati shumë sukses, Dhorka ishte brilante. Gjithë trupa kishte krijuar një ansambël mbresëlënës. Më kujtohet se një grup kundërshtarësh të komedisë natën e premierës në Korçë, kishin zënë vend në radhën e parë të galerisë dhe kishin marë edhe konjak e çokollata për të festuar dështimin. Por publiku e priti shfaqjen me ovacione dhe festa iu dështoi. Mbas dy-tri ditësh më thirri në zyrë, bashkë me regjisorin Orgocka, Sekretari i parë i Komitetit të Partisë Ever Halili, për të cilin kam shumë respekt jo vetëm se ishte shumë artdashës e sportdashës por dhe se me ne u tregua vazhdimisht mjaft liberal e tolerant. Na tha se kishte ftuar në shfaqjen e komedisë Enver Hoxhën, i cili ishte me pushime në Pogradec. Madje e kishte gënjyer dujke I thënë se shfaqja zgjaste një orë e gjysmë, ndërsa ajo i kalonte dy orët. Na pyeti mos kishim merak për të hequr ndonjë gjë nga shfaqja. Jo, i thamë ne. Një nga instruktorët hidhet e thotë, porse atë batutën “ku shkon mbreti më këmbë “ do ta lini? Po, i thashë sepse edhe Ai nuk shkon me makinë.
Përgatitja e shfaqjes ishte një komedi më vete. Aparatçikët u shpërndanë nëpër ndërmarrje dhe institucionet për të zgjedhur spektatorët me të besuar politikisht të cilët dhe u porositën që të mos kthenin kokën pas e të mos qeshnim shumë se s’dihej si e priste shfaqjen “Ai”. Unë isha ulur në një nga radhët e para me prindërit e mi,të cilët vinin për herë të parë në teatër. Sigurisht emocionet ishin të mëdha. Aktorët edhe më të emocionuar. Të tensionuar ishin edhe drejtuesit e lartë të Partisë e të pushtetit të rrethit sepse pikërisht në këtë teatër “Ai” kishte goditur e groposur dy shfaqje të tjera :”Njollat e Murme” dhe “Dimri i bardhë”.
Shfaqja filli me një heshtje varri. Kaluan disa minuta por salla nuk po reagonte… Heshtje. Dikur dëgjohet një e qeshur e thellë, sikur vinte nga shpella. Po qeshte “Ai”…Salla akoma heshtte. Dhe ai tha, po qeshni o korçarë, qeshni se komedi është. Aktorët u çliruan dhe shfaqja shkoi shumë mirë. Kur Enveri po dilte nga salla, në holl e kishin rrethuar apartaçikët dhe badigardët. Isha edhe unë aty, por askush nuk më paraqiti si autor të komedisë. Ai ishte i kënaqur dhe foli me superlativa. Të nesërmen bëri një takim me artistët tek ish kampi i punëtorëve në kodër. Aty foli përsëri për shfaqjen…Dhe siç ndodhte në ato kohë për këto raste fjala mori dhenë. Filluan të mbushen gazetat, kronikat televizive…U bë dhe një mbledhje e posaçme në Lidhjen e shkrimtarëve. Dhe unë u bëra i famshëm me një komedi që ishte përfolur jo pak si vepër që i kundërvihej vijës së Partisë.
Mbas këtij suksesi dhe sidomos pasi e pa shfaqjen Enver Hoxha dhe foli me superlativa, komedia u vu edhe në Teatrin Kombëtar, me regjisor të ndjerin Agim Qirjaqi. Violeta Manushi shkëlqeu me origjinalitetin dhe potencën e saj në skenë e një vit më vonë edhe në filmin me të njëjtin titull. Ishin vitet 1975-76.
-Si mendoni,pse komedia pati një komunikim kaq të mirë me publikun që e ndjekin me interes edhe sot pas 40 vjetësh?
-Posi të them, mbase nga që komedia ka një frymë tepër popullore dhe duket sikur ngjarjet dhe personazhet janë realë dhe që krijojnë afinitet njerëzor me publikun. Sigurisht janë dhe aktorët që e përcjellin me shumë sinqeritet këtë intimitet dhe këtë afeksion tek publiku. Ju jam mirënjohës me respektin më të thellë të paharuarve Violeta Manushi, Dhorkë Orgocka, Pandi Raidhit, SulejmanPitarka, Stavri Shkurti, Vasillaq Vangjeli, të cilëve iu përulem me shumë dashuri e mall,si dhe Robert Ndrenikës, Sotiraq Bratkos ,Yllka Mujos, Raimonda Bulkut, Piro Kita e të tjerëve që interpretuan ne skenë apo në film. Sigurisht dhe regjisorëve Dhimitër Orgocka e Agim Qirjaqi për realizimin skenik dhe Pirro Milkanin për realizimin e filmit.
-Pas Zonjës ju shkruat edhe “Shoqen nga fshati”.Mendon se ishte e nivelit të Zonjës nga Qyteti ?
-Zakonisht në këto raste, pas një pjese të parë mjaft të suksesshme, pjesa e dytë e ka të vështirë ta arrijë atë sukses, gjithë publiku e mirëpriti edhe shoqen. Këtu do të shtoja vetëm diçka: Për”Zonjën nga qyteti” fillimisht pata qëndrime kritike sepse nxija realitetin meqë Ollga nuk e donte fshatin, kurse për “Shoqen” mora kritik të kundërta se zbukuroja realitetin. Pra shpesh krijuesi në atë kohë ishte para gjykimit: Pse i dhe ujë të ngrohtë gomarit?! Pse i dhe ujë të ftohtë gomarit?!
-Tani të paktën nga kjo e keqe “I dhe ujë të nxehtë apo të ftohtë politik gomarit” krijuesit kanë shpëtuar, apo jo?
-Sigurisht, por shpesh ka një të keqe tjetër, nuk i japin fare ujë.