Nga Shefqet Kërcelli*/
Ëndërronte të ishte dentiste në një klinikë në Durrës, por sot punon në Boston, si ndërlidhëse kliniko-shkencore për kompaninë farmaceutike “Boehringer Ingelheim”. Vajza nga qyteti bregdetar i Durrësit, Ledia Goga, u largua nga Shqipëria në gusht të vitit 1996, por, pamvarësisht se kanë kaluar 18 vjet, ajo është e bindur se do të mbetet përgjithmonë në mes të dy kulturave, asaj shqiptare dhe asaj amerikane. E lindur në Shqipëri dhe e arsimuar profesionalisht në Amerikë, Ledia nuk mund të ndihet 100 për qind pjesë e asnjërës shoqëri. Ajo ka një personalitet të vecantë, me përkatësi të plotë vetëm në grupin e emigrantëve si vetë ajo, me rrënjë diku në mes të Atlantikut. Pavarësisht rrugës së gjatë e të vështirë të integrimit, Ledia ishte me fat që iu dha mundësia për t’u shkolluar në Amerikë. Në mesin e viteve 90 -të shekullit të kaluar, shumë bashkëmoshatarë të saj përpiqeshin të gjenin mënyra të ndryshme për ta ndërtuar të ardhmen e tyre jashtë Shqipërisë së tranzicionit. Është interesante se sa forcë ka rastësia në përcaktimin e drejtimit të jetës të Ledias. Pasi mbaroi gjimnazin “Gjergj Kastrioti” në Durrës, ju desh të zgjidhte midis konkursit të stomatologjisë dhe atij të anglishtes, sepse ishin të dy në një ditë. Por vajza e re zgjodhi stomatologjinë dhe, për fat të keq, nuk e fitoi. Arsyet nuk i di edhe sot e kësaj dite, sepse konkurruesit nuk kishin të drejtë të shihnin apo t’i diskutonin përgjigjet e pyetjeve të komisionit. Ato mbeteshin përfundimisht mbrapa dyerve të mbyllura, ku bëheshin pazaret e radhës. Vitin që vijoi Ledia aplikoi për të filluar studimet si përkthyese në Xhenova, Itali, dhe si studente e përgjithshme në Amerikë. Atë verë iu desh të zgjidhte përsëri, por këtë herë midis Italisë dhe Amerikës, sepse viza italiane dhe bursa amerikane erdhën në një dite. Zgjodhi rrugën e Amerikës; Një vendim që përcaktoi drejtimin e 18 viteve më pas. Në kolegj nxënsja e shkëlqyer e “Gjergj Kastriotit” zgjodhi degën e biologjisë dhe më pas doktoratën në fiziologji, në University of Louisville, Kentucky, sepse shkenca e biologjisë e ka tërhequr që kur ishte nxënëse në qytetin e saj bregdetar. Interesi e pasioni për të ju zgjuan që në klasën e pestë, me mësuese Sosen, në shkollën “Mujo Ulqinaku”, dhe më pas u përforcuan nën ndikimin e pedagogut Michael Capp në kolegjin “Carlow College”, në Pittsburgh, Pennsylvania, i cili ja prezantoi përsëri biologjinë me një elokuencë e mjeshtëri të rrallë pedagogjike. Pas vitit të parë të kolegjit, fondet e bursës nga Shoqata Kulturore Shqiptaro-Amerikane mbaruan dhe studentja e biologjisë u ndodh në mes të një udhëkryqi shumë të vështirë:-ose të kthehej mbrapsht në Shqipëri, ose të vazhdonte të luftonte, të punonte çfarëdolloj pune e të studionte njëkohësisht, për të përballuar taksat e shkollës dhe jetesën. Rezultatet e larta në provime e ndihmuan vetëm pjesërisht, sepse, duke qenë studente e huaj, bursa e pjesshme që i jepte universiteti ishte shumë e vogël. Pavarësisht se vështirësitë financiare për t’u diplomuar e për të përballuar jetën në një vend të huaj ishin të rënda mbi shpatullat e një adoleshenteje, deri atëherë “e mbrojtur” nga kujdesi dhe dashuria e prindërve, Amerika gjithmonë e ka shpërblyer vullnetin, sakrificën dhe këmbënguljen e emigrantëve në baza meritokracie. Për këtë shumë djem e vajza shqiptare e respektojnë gjithmonë vendin ku vendosën të studiojnë e të jetojnë, pasi, ashtu siç thotë shprehja e mençur amerikane, “Ajo që nuk të vret, të bën më të forte!”. Ky është një parim bazë, mbi të cilin është ndërtuar kultura e punës amerikane dhe përpjekjet e tyre të pandalshme për të ecur përpara. Pa i harruar sakrificat e së kaluarës, prirja e natyrshme e Ledias është të fokusohet tek e tashmja dhe te sfidat e tanishme të realitetit të saj profesional. Porse ky profesion ende nuk njihet në Shqipëri, në mungesë të kompanive farmaceutike që bëjnë kërkime klinike dhe hedhin në treg medikamente të reja.
Ledia Goga shërben si ndërlidhëse e shkencës klinike ndërmjet kompanisë “Boheringer Ingelheim” dhe mjekëve ekspertë pulmonologë në rajonin e New England, që përfshin shtetet Massachusetts, New Hampshire, Maine, Vermont dhe Rhode Island. Në SHBA, industria farmaceutike është tepër e mbikëqyrur nga qeveria amerikane, nëpërmjet Administratës së Ushqimit dhe Medikamenteve (FDA). Çdo medikament i ri që hidhet në treg duhet të kalojë teste klinike rigoroze të efikasitetit, por edhe të padëmshmërisë te pacientët përkatës. Këto teste janë investime miliona dollarëshe dhe, për të qenë i suksesshëm në treg, sugjerimet e mjekëve ekspertë për vlerat e medikamentit të ri janë të një rëndësie thelbësore. Detyra e saj është të ndërtojë ura lidhëse midis interesave tregtare të “Boehringer Ingelheim” dhe interesave kliniko-shkencore të ekspertëve pulonologë që praktikojnë në New England. Me takimet që ajo organizon i mban të dyja palët në dijeni të studimeve të reja klinike dhe zbulon ku kanë interesa të përbashkëta për të investuar më tej në fushën e pulmonologjisë. Ledia Goga ndihet shumë e realizuar në këtë profesion, sepse e bën t’i mbajë aktuale njohuritë në fushën e pulonologjisë, si edhe të komunikojë vazhdimisht me mjekë shkencëtarë të shquar në fushën e tyre me statusin e klientit, por edhe atë të kolegut brenda kompanisë së saj. Përvoja e saj si emigrante në Amerikë mbetet pozitive, sepse sakrificat shpërblehen si nga ana intelektuale dhe ato materiale. Ashtu si edhe mjaft bashkatdhetarë të saj në Europë e kudo nëpër botë, të prezantuar denjësisht me dijet e tyre, Ledia nuk e ka ndier diskriminim etnik thjesht sepse nuk ka lindur në Amerikë, apo sepse anglishten e flet me theks të huaj. Detyra e saj ishte të konkurronte për të njëjtat shkolla, bursa dhe mundësi pune ashtu si vendasit, por zgjedhjet u bënë gjithmonë në bazë të vlerave të saj akademike, eksperiencës profesionale dhe rekomandimit të pedagogëve dhe kolegëve. Kjo meritokraci është një nga arsyet e progresit amerikan që duhet të frymëzojë çdo person në Shqipëri që ka në dorë CV-në e një kandidati për universitet apo punësim.
Le ti urojmë shkencëtares së re durrsako-amerikane suksese në kërkimet e saj farmaceutike!
* Përshtati nga revista “Elite”, për “Diellin”, Shefqet Kercelli