Sokol Paja – Page 58 – Dielli

BOTIMET FRANCESKANE SJELLIN GJURMIME FILOLOGJIKE MBI LATINITETIN DHE SHKRIMET E VJETRA SHQIPE

May 18, 2021 by dgreca

Nga Sokol PAJA – DIELLI/

Prof.As.Dr Evalda Paci, studiuese pranë Akademisë së Studimeve Albanologjike në një rrëfim për Diellin e Vatrës New York dhënë gazetarit Sokol Paja, paraqet botimin e saj “Gjurmime filologjike mbi latinitetin dhe shkrimet e vjetra shqipe”, Botime Franceskane, Shkodër, 2020, duke sjellë për lexuesit dhe kërkuesit e fushës një kontribut shumë të rëndësishëm shkencor që u shërben katedrave të gjuhës shqipe në universitetet shqiptare dhe jashtë vendit, studiuesve dhe hulumtuesve të apasionuar mbi latinitetin dhe pasqyrimin e tij në shkollat shqiptare dhe qendrat e kërkimit shkencor shqiptar, katedrat e gjuhës shqipe në universitetet europiane e më gjerë. Sipas Prof.As.Dr Evalda Paci-t ky botim përmban në vetvete disa trajtesa mbi elementin latin dhe latino – roman në bashkëlidhje me të dhëna mbi historinë e gjuhës dhe letërsisë së shkruar shqipe. Në këtë vëllim përfshihen gjurmime mbi elemente tekstore me vlerë të madhe studimore në letërsinë e vjetër shqipe, duke marrë në shqyrtim të hollësishëm kontributin e etërve Françeskanë shqiptarë, të cilët e kanë përuruar dhe lëvruar mjeshtërisht këtë fushë studimesh specialistike. Qasja më e drejtpërdrejtë me gjuhën latine dhe latinishten e vonë është “Dictionarium latino-epiroticum” i Frang Bardhit (Romë, 1635). Një argument me rëndësi për t’u shqyrtuar janë edhe veprat e Marin Barletit, botime të 1500-s, që janë shkruar në gjuhën latine, por me një referencialitet të qartë ndaj arealit tonë, si kur flitet për “Rrethimin e Shkodës” (1504) dhe për “Historinë e Gjergj Kastriotit” (1508-1510) citon më tej studiuesja Paci. Një botim i kësaj natyre orienton ndaj pistash të reja hulumtimi në lidhje me latinitetin dhe ndikimin e tij në viset shqiptare dhe ato ballkanike. “Eneida” e Virgjilit është një vepër e rëndësishme e trajtuar në këtë botim dhe në vështrimin e shqipërimeve të realizuara në kohë nga klasicistët tanë më të mirë, ndër të cilët do të përmendnim Henrik Lacën, Frano Alkajn dhe Mark Demën. Sipas Prof.As.Dr Evalda Pacit, “Eneida” e Virgjilit është një kryevepër që angazhoi shqipëruesit tanë të botës klasike dhe përuroi regjistra të veçantë gjuhësorë që lidhen me romanitetin dhe periudhën e Augustit. është theksuar ndër të tjera dhe kontributi i Atë Justin Rrotës O.F.M. në lidhje me pjesë të veçanta të librit të Gjon Buzukut, sidomos me kolofonin, apo pasthënien, të cilit i kushtohet një trajtesë më vete në përbërje të këtij botimi. Në botimin “Gjurmime filologjike mbi latinitetin dhe shkrimet e vjetra shqipe” vjen i trajtuar mjeshtërisht historiku i përpilimit të gramatikave latine në gjuhën shqipe, ndër të cilat veçojmë gramatikat e etërve jezuitë, sintaksën latine të shqipëruar prej At Donat Kurtit O.F.M. dhe gramatikën e Schultz-it të shqipëruar prej Karl Gurakuqit. Pjesë shumë të rëndësishme të këtij botimi i kushtohet elementit latin në gjuhën shqipe, i cili është trajtuar në disa krerë të këtij studimi shkencor, së bashku me tipologjinë e tij përkatëse dhe praninë e tij në shfaqje që përafrojnë gjuhën shqipe me gjuhë të tjera në kontekstin ballkanik. “Meshari” i Gjon Buzukut nuk ka ndonjë largesë kohore të konsiderueshme nga Fjalori i Frang Bardhit, por përmban një terminologji që tregon qartë lidhjet me ritin latin. Latiniteti me tiparet e tij qenësore është i pranishëm gjerësisht në veprat e letërsisë së vjetër shqipe. Botimi me titull “Gjurmime filologjike mbi latinitetin dhe shkrimet e vjetra shqipe” përmbledh shkrime të botuara në revista shkencore të ndryshme brenda dhe jashtë vendit por një vend të veçantë zënë botimet e realizuara në revistën “Hylli i Dritës” dhe në Buletinin shkencor të Universitetit të Shkodrës “Luigj Gurakuqi”. Botimi “Gjurmime filologjike mbi latinitetin dhe shkrimet e vjetra shqipe” është një kontribut shumë i rëndësishëm shkencor që orienton ndaj studimesh të thelluara studiuesit e gjuhës e letërsisë, mësimdhënësit e gjuhës e të kulturës latine në universitetet shqiptare, në universitete në hapësirën shqipfolëse. Ky botim është i një rëndësie të veçantë për filologjinë si dije dhe si disiplinë që për vite me radhë u ka shërbyer studimeve historike krahasuese mbi shqipen dhe gjuhët e tjera. Ai i dedikohet në veçanti At Viktor Volajt O.F.M. si një filolog i shquar i cili njihte dhe përdorte mirë gjuhët dhe filologjinë klasike. Një figurë e rëndësishme e përkujtuar në këtë botim është edhe gjuhëtari Eqrem Çabej, studimet e të cilit shoqërojnë dhe orientojnë vazhdimisht dhe vëzhgimet në fushë të historisë së letërsisë së vjetër shqipe dhe gjuhësisë historike, përfundon për Diellin e Vatrës New York, Prof. As.Dr Evalda Paci.

KONTRIBUTI I FAMILJES ADEMAJ PËR LIRINË DHE PAVARËSINË E KOSOVËS

May 11, 2021 by dgreca

Dr. Besim Muhadri sjell para lexuesit librin monografik “Vezir Ademaj-Hero i Kosovës”, një libër që i kushtohet dëshmorit dhe heroit të Kosovës Vezir Ademaj. Dr. Muhadri në një bashkëbisedim me gazetarin Sokol Paja për gazetën “Dielli”, Organ i Federatës Panshqiptare të Amerikës VATRA, New York, tregon se në libër janë përfshirë aspekte të rëndësishme të jetës dhe të veprimtarisë së dëshmorit dhe heroit të lirisë së Kosovës Vezir Ademaj por edhe aspekte që ndërlidhen me momente dhe akte relevante të historisë së Kosovës, pjesë e së cilës është edhe familja Ademaj nga Sheremetaj i Gjakovës.

DËSHMORI VEZIR ADEMAJ – HEROI I KOSOVËS

Libri monografik “Vezir Ademaj – Hero i Kosovës” i kushtohet dëshmorit dhe heroit të Kosovës Vezir Ademaj, i cili ra heroikisht në luftë për lirinë e Kosovës, kundër forcave policore dhe ushtarake serbe, përkatësisht të Jugosllavisë së mbetur, që përbëhej nga Serbia dhe Mali i Zi. Vezir Ademaj nga Sheremataj i Gjakovës, që nga viti 1991 ishte detyruar të emigronte në Zvicër dhe atje, përpos punëve që bënte për të ndihmuar familjen në Kosovë, ai kishte arritur rezultate të lakmueshme në fushën e sporteve luftarake, duke arritur madje që të bëhej kampion zviceran dhe evropian në sportin e Kikboksit. Mirëpo, me rënien heroike të Adem Jasharit dhe të shpërthimit të luftës në Kosovë, ai lë kurbetin dhe në fund të Marsit të vitit 1998 kthehet në atdhe, duke iu bashkuar radhëve të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës. Kthimi i tij ishte sa simbolik aq edhe heroik dhe frymëzues për qindra e mijëra të rinjë të tjerë që i bashkoheshin radhëve të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës.

HEROI VEZIR ADEMAJ RA NË BETEJEN E KALLAVAJIT

Vezir Ademaj, i cili sapo kishte mbushur 27 pranvera, bie heroikisht në fushë të betejës kundër forcave serbe e jugosllave më 25 korrik të vitit 1998, në betejen e Kallavajit, në mes Junikut dhe Dobroshit. Për aktin heroik të Vezir Ademajt, por edhe për jetën dhe veprimtarinë e këtij djaloshi sypatrembur që për lirinë e atdheut dha gjithçka pati nga vetja, vetëm e vetëm që brezat që do të vinin të jetonin të lirë. Në këtë libër 416 faqesh, janë përfshirë aspekte të rëndësishme jo vetëm të jetës dhe të veprimtarisë së deshmorit dhe heroit të lirisë së Kosovës, por edhe për aspekte që ndërlidhen me momente dhe akte relevante të historisë së Kososvës, pjesë e së cilës është edhe familja Ademaj nga Sheremetaj i Gjakovës, në të cilën lindi Veziri, por edhe shumë atdhetarë e veprimtarë të tjerë.

PORTRETI I HEROIT TË KOSOVËS

Libri “Vezir Ademaj-Heroi i Kosovës”, është konceptuar në katër kapituj, ku, pothuajse në mënyrë të përkryer, ndërtohet portreti i Heroit, por edhe koncepti si dhe historia e organzimit dhe e zhvillimit të luftës së Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës në Rajonin e Lugut të Çarragojës, Junikut dhe të Rekës së Keqe, nga vinte edhe djaloshi sypatrembur Vezir Ademaj. Në kapitullin e parë, që mund të konsiderohet edhe si hyrje në ndërtimin dhe shtjellimin e kësaj vepre të rëndësishme monografike, kam përfshirë një histori të shkurtër të fshatit Sheremetaj, ku në pika të shkurtëra tregohet për historinë e këtij fshati, për kullat e shumta të tij, ndër të cilat edhe për atë të Ademajve, në të cilën lindi, u rrit dhe u kalit protagonisti i librit, heroi i Kosovës Vezir Ademaj, kullë e cila ishte – çerdhe e drejtuesve të lëvizjeve kombëtare shqiptare. Në këtë kontekst, kam treguar edhe për historinë e familjes Ademaj, për sakrificat e shumta të saj gjatë periudhave të ndryshme të historisë. Këtu jepet edhe portreti i babait të dëshmorit dhe heroit të Kosovës Vezir Ademaj, Hysen Hasan Ademaj, që ishte edhe inspirues dhe përkrahës i të birit, por edhe i djemve të tjerë të tij në rrugën e zhvillimit dhe të formimit të tyre intelektual dhe atdhetar. Interesant, pa dyshim, janë rrëfimet e nënë Mejremes, qoftë për Vezirin, qoftë edhe për momente të tjera të jetës dhe të familjes. Po ashtu interesante janë edhe opinionet e vëllait të Vezirit, Dr. Hasan Ademajt, për familjen por edhe për të vëllanë dëshmor. “Ndonëse e kam pak të vështirë të flas për vëllain, mund t’ju them se të gjithë ata që e kanë njohur Vezirin e kanë çmuar si një djalë të zgjuar, të dashur e besnik, me një karakter të fuqishëm dhe me një guxim të pashembullt. Unë besoj se kur flas për Vezirin flas për mijëra e mijëra djem të Kosovës”. “Veziri ishte prototip i atij brezi, të cilin vrulli rinor nuk e linte të qetë, duke e bërë të gatshëm të paguajë edhe çmimin më të lartë për liri, për të dalë një herë e përgjithmonë nga ajo shtypje mizore e barbare që po ushtronte regjimi diktatorial i Beogradit mbi shqiptarët”.

RRËFIME, KUJTIME, KËNGË E POEZI PËR VEZIR ADEMAJ

Në kapitullin e dytë “VEZIR ADEMAJ-HERO I KOSOVËS”, flitet për jetën dhe tërë veprimtarinë e Vezir Ademajt, që nga lidja e deri në aktin e tij më sublim, rënien në altarin e lirisë. Ndërsa në kapitullin e tretë “Rrëfime, kujtime dhe këngë e poezi për vezirin”, janë përmbledhur mendime, kujtime, shkrime dhe këngë për Vezir Ademajn. Kujtimet për Vezirin, që vijnë nga bashkëluftëtarët, familjarët dhe të gjithë ata që e kanë njohur, janë një kontribut dhe faktografi e rëndësishme qoftë e ndërtimit të figurës së heroit, qoftë edhe e organizimit të rezistencës për liri në Rajonin e Rekës së Keqe në periudhën Mars- Korrik 1998. Këto rrëfime dhe këto dëshmi pa dyshim se monografinë e bëjnë edhe më interesante dhe më të kompletuar. Rëndësi të veçantë paraqesin edhe shkrimet e shumta të dhjetëra autorëve, të botuara nëpër revista të ndryshme, qoftë në Kosovë, Shqipëri dhe diasporë. Këto shkrime për Vezir Ademaj, janë shkruar nga emra eminentë të publicistikës, por edhe të letërsisë shqiptare, si: Hasan Hasani, Ruben Avxhiu, Muhamet Mjeku, Hamit Aliaj, Besa Bytyçi, Hyrë Tejeci, Qazim Doda, Tomë Paloka, Shkumbin Tetaj, Prof. dr. Agron Fico, Dalip Greca, Spiro Gjikondi, Avni Karakushi, Harry Bajraktari, etj.

ASPEKTI ARTISTIK I PORTRETIT TË HEROIT DHE LUFTËS PËR LIRI DHE PAVARËSI TË KOSOVËS

Po ashtu, një aspekt tejet interesant dhe gjithsesi të rëndësishëm, shpërfaqin edhe dhjetëra tekste këngësh, por edhe krijime poetike kushtuar Vezir Ademajt, në të cilat kompletohet edhe në aspektin artistik portreti i heroit dhe i luftës për liri dhe pavarësi të Kosovës. Figura e heroit të Kosovës vjen e përmbushur dhe kompletuar edhe me aktivitete të ndryshme që ndërlidhen me njohjen dhe vlerësimin e figurës dhe aktit heroik të Vezir Ademajt, të mbajtura, qoftë në Kosovë, por edhe në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, të cilat janë ilustruar edhe me fotografi të shumta, që librit ia shtojnë vlerës dhe rëndësinë, duke e radhitur atë ndër librat e veçantë të këtij lloji. Prandaj, nuk është e rastësishme kur recensenti i librit, poeti dhe studuesi nga Kosova, Ismail Syla, duke dhënë kontributin e tij në shpërfaqjen e vlerave të këtij libri, në mes tjerash shprehet: “Libri monografik i dr. Besim Muhadrit “Vezir Ademaj – Hero i Kosovës”, pasuron fondin e literaturës që shpërfaq kontributin e familjes Ademaj nga Sheremetaj i Gjakovës për lirinë dhe pavarësinë e Kosovës. Syla librin “Vezir Ademaj-Heroi i Kosovës” e cilëson si një libër model që duhet mbajtur vath në vesh çdo familje. Kur e thotë këtë, ai ka parasysh kujdesin dhe përkushtimin e të gjallëve ndaj të rënëve. Për këtë qëndrim të lartë moral ai ia atribuon të vëllait të dëshmorit, Dr. Hasan Ademaj përkushtimin e të cilit ndaj të vëllait dëshmor Syla e cilëson si një mësim se si duhet të ruhet dhe kultivohet trashëgimia jonë historike. Libri “Vezir Ademaj-Heroi i Kosovës” këto ditë doli nga shtypi dhe së shpejti do të arrijë edhe në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, vë në spikamë portrete të rëndësishme atdhetarësh dhe luftëtarësh të lirisë dhe pavarësisë së Kosovës, në këtë rast të Vezir Ademajt.

GJUHA SHQIPE NË UNIVERSITETIN ‘CA’ FOSCARI VENECIA’ TË ITALISË

May 10, 2021 by dgreca

Prof. Giuseppina Turano nga Universiteti ‘Ca’ Foscari Venecia’, Itali, në një rrëfim ekskluziv dhënë gazetarit Sokol Paja për gazetën “Dielli”, Organ i Federatës Panshqiptare të Amerikës VATRA, New York, tregon historikun dhe funksionimin e Katedrës së gjuhës shqipe ku krahas mësimit, organizohen takime, kuvende dhe bashkëpunime me Universitetin e Tiranes dhe me atë të Prishtinës në kuadër të programit Erasmus + që çdo vit sjell në Venecia profesorë dhe studentë nga Shqipëria dhe nga Kosova.

NJË ARBËRESHE QË IU MËSON ITALIANËVE GJUHË DHE LETËRSI SHQIPE

Prof. Giuseppina Turano është arbëreshe nga Kalabria. Ajo ka mbaruar studimet bachelor në Universitetin e Firences dhe është doktoruar në Universitetin e Kalabrisë. Ka qenë profesore në Universitetin e Kalabrisë, në Universitetin e Barit dhe në Universitetin e Firences. Që nga viti 2002 punon në Universitetin ‘Ca’ Foscari Venezia’, ku është profesore e asociuar e lendës Lingua e letteratura/cultura albanese ‘Gjuhë dhe letërsi/kulturë shqiptare’. Interesimi për gjuhën, letersinë, kulturën dhe historinë shqiptare merr impuls nga origjina arbëreshe e saj.

MORFOSINTAKSA E GJUHËS SHQIPE DHE E FOLMJA ARBËRESHE

Veprimtaria ime shkencore lidhet me morfosintaksën e gjuhës shqipe dhe të të folmeve arbëreshe. Në punimet e mia përdor modelet teorike të zhvilluara në kuadrin e gramatikës gjenerative-transformacionale të gjuhëtarit amerikan Noam Chomsky, rreth viteve ’50 dhe ‘90 të shek. XX, të njohura si Teoria e Parimeve dhe Parametrave dhe Programi Minimalist. Parimet teorike, metoda dhe teknikat e gramatikës çomskiane qëndrojnë në bazë të lëndës së gjuhësisë në Universitetin e Venecias që njihet si një qendër i institucionalizuar studimore për gjuhësinë gjenerative.

E FOLMJA TOSKË, GEGË DHE ARBËRESHE

Në studimet dhe kërkimet e mia jam marrë me analizën e strukturës së brendshme të fjalisë me folje në mënyrën lidhore, të fjalisë pyetëse, të ndërtimeve me forma foljore të pashtjelluara, kryesisht me disa ndërtime me trajtën e infinitit në të folmen toskë, gegë dhe arbëreshe, me humbjen e infinitivit dhe zëvëndësimin e tij me foljen lidhore, me tiparet sintaksore të fjalive lokative dhe ekzistenciale, me Raising constructions, me strukturat pronore, me rrjedhore, partitive, kauzative, mohore, pasive, refleksive, me strukturën e sintagmës emërore dhe me strukturën e klitikeve, me marrëdhëniet e shqipes me dialektet arbëreshe.

GRAMATIKA DESKRIPTIVE E GJUHËS SHQIPE, NJË KËNDVËSHTRIM KRAHASUES ME ITALISHTEN

Kam botuar një gramatikë deskriptive të gjuhës shqipe e parë nga një këndvështrim krahasues me italishten. Kam botuar, së bashku me Flora Kolecin (nga Universiteti i Tiranës), një gramatikë në të cilën disa aspekte të sintaksës së shqipes janë trajtuar duke përdorur modelin teorik të gramatikës gjenerative. Në një libër tjetër kam trajtuar disa varësi sintaksore të shqipes. Puna ime sado e kufizuar, ndikon në përhapjen e studimeve për shqipen, gjuhë së cilës i mungojnë akoma zbatimet e metodave gjenerative-transformacionale sepse studimet gjenerative për shqipen, në vend si dhe jashtë vendit, janë akoma të pakta.

GJUHA SHQIPE NË UNIVERSITETIN E VENECIAS

Në Universitetin e Venecias, gjuha shqipe mësohet që prej vitit 2002. Katedra e gjuhës shqipe, krahas mësimit, organizon takime, kuvende dhe bashkëpunon me Universitetin e Tiranes dhe me atë të Prishtinës në kuadër të programit Erasmus + që çdo vit sjell në Venecia profesorë dhe studentë nga Shqipëria dhe nga Kosova. Marrëdhëniet mes Universitetit të Venecias dhe atë të Tiranës dhe të Prishtinës kanë të bëjnë si me sferën didaktike ashtu edhe me atë të kërkimit shkencor. Në Itali gjuha shqipe mësohet që nga fillimi i shekullit të kaluar: duke filluar nga Jugu dhe duke shkuar drejt Veriut ka katedra të gjuhës shqipe në Universitetin e Palermos, Kozencës, Leçes, Napolit, Romës, Venecias. Për disa vite, gjuha shqipe është mësuar edhe në Bari, Firence dhe Trieste. Të gjitha këto institucione kanë marrëdhënie të vazhdueshme me Shqipërinë, marrëdhënie që pasqyrojnë një lidhje të fortë historike midis Italisë dhe Shqipërisë.

STUDENTËT SHQIPTARË RUAJNË GJUHËN DHE TRADITËN

Gjuha shqipe, kultura, tradita shqiptare vazhdon të ruhet në Itali nëpërmjet studenteve shqiptarë që studiojnë në Universitetet italiane, midis shoqatave të ndryshme (në Veneto, Emilia Romagna, Trentino Alto Adige) që merren me emigracionin e shqiptarëve në Itali, me shqiptarët që jetojnë dhe punojnë në Itali, me fëmijët të lindur në Itali që kanë dëshirën për ta ruajtur identitetin e tyre.

KARRIERA AKADEMIKE E PROFESORESHËS GIUSEPPINA TURANO

Prof. Giuseppina Turano është diplomuar për gjuhë të huaj dhe letërsi në Universitetin e Firences më 1989 dhe më pas ka mbrojtur gradën shkencore Ph.D. në Albanologji në Universitetin e Kalabrisë 1991-1994. Prof. Giuseppina Turano kreu studimet e post doktoraturës në Albanologji në Universitetin e Kalabrisë 1995-1997. Aktualisht është profesore e asociuar e Gjuhës dhe Letërsisë Shqipe në Universitetin Ca ’Foscari të Venecias që nga viti 2015 e në vazhdim. Ka mbajtur pozicionin e asistent profesores në Universitetin Ca ’Foscari të Venecias që nga viti 2002 deri në vitin 2015. Prof. Turano ka qenë pedagoge e ftuar në Universitetin e Prishtinës në 2015, 2016, 2017, 2018, 2019, në Universitetin e Tiranës në 2010-2011, në Universitetin e Shkodrës në vitin 1999 dhe në 2001. Më heret Prof. Giuseppina Turano ka qenë profesore e Gjuhës dhe Letërsisë Shqipe në Universitetin e Firences nga 2002 në 2008, në Universitetin e Barit nga 2000 deri në 2002 dhe në Universitetin e Kalabrisë nga 1997 në 2002. Numëron disa botime, dhjetëra artikuj të botuar në revista prestigjioze me faktor të lartë impakti dhe dhjetëra pjesëmarrje në konferenca shkencore ndërkombëtare.

NATA E KADRIT NË KOMUNITETIN SHQIPTAR MYSLIMAN NË LONDËR

May 8, 2021 by dgreca

Imam Blerim Ciroka, Imami i Xhamisë Shqiptare në Londër, në një rrëfim ekskluziv dhënë gazetarit Sokol Paja për gazetën “Dielli”, Organ i Federatës Panshqiptare të Amerikës Vatra, shpjegon rëndësinë e Natës së Kadrit në besimin Islam, organizimin fetar dhe atdhetar të shqiptarëve në Londër, muajin e Ramazanit në komunitetin shqiptar në Londër, aktet e bamirësisë së bashkësisë shqiptare myslimane ndaj shqiptarëve në nevojë dhe funksionimin e riteve e ceremonive fetare në kushtet e pandemisë globale.

RËNDËSIA E NATËS SË KADRIT NË BESIMIN ISLAM

Nata e Kadrit është nata e lutjeve, është nata kur Zoti dërgon engjujt, të shumtë në numër, aq sa ka guralecë toka, i dërgon në mbi njerëzi, deri në agim ka vetëm paqe, pranojnë e përcjellin lutjet dhe kërkesat e atyre që besojnë e luten. Pranimi i lutjeve, kjo arritje e madhe, është më shumë e lehtë në këtë natë. Nata e Kadrit është ajo natë e bekuar kur 14 shekuj më parë erdhi Engjulli i Madh, Xhebraili, dhe filloj t`i përcjellë Muhamedit a.s. Librin e fundit hyjnor, Librin që e udhëzon njeriun, Librin që i`a mëson njeriut atë që nuk e di, Librin që është dritë për besimtarët, Librin në të cilin nuk ka pikë dyshimë, Librin që flet e dialogon me njeriun vetëm me fakte, Libri që e fton njeriun të logjikojë e meditojë, Librin argumentat e të cilit janë të patjetërsueshëm, Librin e moralit, Librin e familjes, Librin e shoqërisë, Librin që e dallon të mirën nga e keqja. Libri që ua siguron mirësinë edhe në këtë botë por edhe në të Amshueshmen besimtarëve që e ndjekin me kujdes. Kjo natë e bekuar kur miliarda besimtarë anë e kënd botës, edhe ata që ndoshta e praktikojnë më pak besimin, agjërojnë posaçërisht në ditën e kësaj nate, të gjithë sa jemi njëherazi i ngrejmë duart dhe lutemi, kërkojmë nga Zoti ynë. Kjo natë më e mirë se 1000 muaj, më e gjatë në vlerë se krejt jeta e njeriut, kjo natë kuptimin dhe vlerën e së cilës njeriu ndoshta nuk e kupton plotësisht por më shumë e ndjen. Këtë natë besimtarët ngrejnë duart lart e duke thënë: O Zot, ti je falës, na fal neve.., ata falen. Ndoshta kryefjala e kësaj nate është falja dhe paqja por besimtarët kërkojnë edhe begati, edhe shëndet, edhe harmoni, edhe jetëgjatësi me vepra të mira, besimtarët kërkojnë dhe duhet të kërkojnë edhe prosperitet, zhvillim ekonomik dhe unitet kombëtar. Është pikërisht Kurani i cili ka fillu të shpallet në këtë natë që na mëson të kërkojmë edhe të mirat e kësaj bote por edhe të amshueshmes. Vetë kjo natë na mëson se krahas sasisë cilësia mbetet kusht për çdo gjë. Për një natë, sic është kjo e bekuar, njeriu mund të arrijë shumëçka më bekimet e Zotit. Kjo natë na mëson se ne besimtarët duhet të jemi cilësorë para së gjithash.

MUAJI I RAMAZANIT ME BASHKATDHETARËT SHQIPTARË NË LONDËR

Ramazani si gjithnjë vjen i bekuar, qëndron me ne për 30 ditë dhe largohet krejt lehtë dhe këndshëm. Mëshirë, shëndet, durim, tolerancë, mirësitë e pafudme Hyjnore në sipërfaqe të tokës, njerëz më të mirë, njerëz më të durueshëm, njerëz më dorëdhënës, njerëz që janë të përqendruar për t`u përmirësuar, për të përmirësuar vetveten e tyre para se të diskutojnë çështjet e tjera. Ramazani është muaj i devotshmërisë, e devotshmëria është një arritje e madhe për besimtarët. Agjërimi, si edukues dhe skalitës i drejtpërdrejtë i vlerave njerëzore, agjërimi fizikisht dhe agjërimi shpirtëror, të dyja plotësuese kusht të këtij riti themelor të Islamit, përjetohet bukur me bashkatdhetarët tanë këtu në Londër. Ngrënia e mëngjesit të hershëm, ngrënia e darkës kur perëndon dielli, falja e darkës në Xhami, leximi i Librit të Shenjtë, Kuranit, bisedat e ndryshme fetare, rritja e konsiderueshme e pjesëmarrësve në faljen e ditës së premte shëmbëllen pikërisht mrekullinë që ndodh tek besimtarët gjatë këtyre ditëve. Bashkatdhetarët tanë i kanë shtuar akoma më shumë lëmoshat e tyre, bujarinë e tyre përmes darkave shtruar gjatë këtyre netëve. Ka një unitet dhe frymë vëllazërore në mesin e shqiptarëve këtu. Ramazani dhe mirësitë e tij na sjellin më afër trojet tona ku jemi mësuar ta përjetojmë Ramazanin, me iftare e teravi, me lutje për njëri-tjetrin e me biseda fetare të agjërimit, iftaret familjare janë ndër zbukurimet më të bukura ndoshta të këtyre ditëve. Edhe ata që nuk agjërojnë e ndjejnë këtë muaj, përmes agjërimit dhe durimit të agjëruesve. Bashkatdhetarët kanë kontribuar më shumë për të afërmit dhe nevojtarët e tjerë në vendlindjet tona, altruizëm për t’u admiruar.

RELIGJIONI NË KUSHTET E PANDEMISË GLOBALE

Pandemia si një rast i veçantë në historinë njerëzore ka ndikuar goxha në komunimin tonë me besimtarët. Mbyllja e xhamive, qoftë për faljen pesë kohëve, qoftë për faljen e të premteve, jetët e humbura dhe pasiguria që krijoi ajo domosdoshmërisht bëri që të largohemi fizikisht me besimtarët dhe ndjekësit e Xhamisë. Këto kushtëzime të reja sollën edhe imponimin për forma të tjera të komunikimit, kryesisht rrjetet sociale, ligjeratave online, etj. Në Xhaminë tonë janë mbajtur rregullisht ligjëratat më këshilla të faljes së të premtes dhe të gjitha janë përcjelluar në kanalin youtube, komunikimet përmes facebook-ut të Xhamisë ka qenë po ashtu i rregullt. Në rastet e morteve në këtë periudhë pandemie kur vdekjet fatkeqësisht kanë qenë më të shumta në numër se zakonisht, Xhamia ka qenë 24 në shërbimin e bashkëatdhetarëve tanë duke patur parasysh se Xhamia jonë ofron plotësisht shërbimin funerale të xhenazeve. Takimet postmortore në kryerjen e riteve fetare të të ndjerëve me familjarë të tyre, duke i respektuar të gjitha rregullat e paraqitura nga qeveria e vendit, ka qenë e vazhdueshme.

XHAMIA SHQIPTARE E LONDRËS, ORGANIZIMET DHE PROJEKTET E BAMIRËSISË

Xhamia ka qenë dhe është vazhdimisht aktive në organizimet e projekteve të bamirësisë. Më konkretisht, sipas nevojës janë ndihmuar familjet që kanë humbur të afërmit e tyre, janë krijuar fonde për të ndihmuar bonjakët në trojet tona, Shqipëri, Kosovë e më gjërë, janë ndihmuar vazhdimisht ndërtimi i shtëpive për shtresat në nevojë, janë mbështetur vazhdimisht individë me problem shëndetsorë të cilat nuk kanë mundur t`i përballojnë shpenzimet e mjekimit të tyre. Xhamia ka qenë dhe është gjithmonë e hapur për të ndihmuar rastet e vështira dhe për të bashkëpunuar me donatorët e ndryshëm.

NJË MESAZH PËRSHËNDETJEJE PËR DIASPORËN SHQIPTARE NË USA, DIELLIN DHE VATRËN

Është kënaqësi të të jepet mundësia të komunikosh me të mirënjohurit Diellin dhe Vatrën, më shqiptarët e Amerikës, sidomos përmes gazetës tuaj. Dielli dhe Vatra janë dhe mbeten ndër më të vjetrat qendra mediatike dhe organizative shqiptare nëpër mërgatën shqiptare, janë dhe mbeten paraprirëse shembuj për të gjithë emigrantët shqiptarë nëpër botë. Historikisht i kanë shërbyer shqiptarisë dhe vazhdojnë t`i shërbejnë me mish e me shpirt. Mesazhi im fillon me një lutje dhe një homazh për të gjithë atë idealist të Vatrës dhe të Diellit dhe krejt shqiptarisë, që kanë kaluar në amshim, që e kanë mbajtur të ndezur dhe ruajtur ndjenjën dhe aspiratat kombëtare për shërbim ndaj atdheut. Shprehi mirënjohje për të gjithë ata bashkëkohës të tjerë që e ruajnë me çdo kusht letërnjoftimin tonë kombëtare pavarësisht se jetojmë dhe punojmë në vende të huaja, siç janë kryesisht ruajtja e gjuhës sonë shqipe, ruajta e lidhjeve me vendindlindjet tona, ruajta e lidhjeve me të afërmit tonë që jetojnë në mëmëdhe, ruajtja e lidhjeve me bashkatdhetarët tonë në vendet përkatëse ku ne jetojmë. Përcjellja e identitetit tonë kombatër me shumë dashuri tek brezi i ri e bën kombin akoma më të fuqishëm, akoma më me dinjitet.

DIELLI DHE VATRA SHEMBUJ ATDHEDASHURIE PËR SHQIPTARËT ANËKËND GLOBIT

Dua të them se VATRA dhe shqiptarët e Amerikës, më shërbimet që i kanë ofruar atdheut dhe kombit mbeten shembuj për të gjithë mërgimtarët anëkënd globit. Kur shikon dhe lexon për historitë e Vatrës, kur lexon për personalitet dhe familjet e famshme që i kanë shërbyer Vatrës dhe përmes saj i kanë shërbyer kombit nuk ka se si të mos mbushesh me kanaqësi. Shembulli juaj na inspiron të gjithëve. Lutem në këto ditë të bekuar që kombi ynë të ketë prosperitet, të gjejë qetësinë dhe rehatinë e munguar. Uniteti ynë kombëtar është një xhevahir i madh i qënies tonë, është shumë i çmuar dhe duhet të ruhet pa asnjë kompromis nga të gjithë ne. Ju uroj të gjithë ndjekësve të gazetës tuaj të cilët po agjërojnë në këto ditë, agjërim të lehtë e të pranuar. Duke ditur se pak ditë na ndajnë nga festa e madhe e Bajramit të Fitrit, dua ta mbyllë me dy kolos, patriotë të thekur dhe besimtarë të përkushtuar ndaj Zotit krijues, të famshmin At Gjergj Fishta, kur thotë vërtetë ne kemi Bajram e Pashkë por Shqiptarinë e kemi bashkë, dhe tjetër kolosi ynë Hafiz Ali Korça: “Si ay ta duam iman’ e vatanë, për udhë rrefenjës mjaft kemi Kur’anë. Po mbajtmë Kur’anë, mbajtmë lumtërinë, Me të munt ta mbajme din’ e kombësinë.

“MBYLLUR PËR PUSHIME”, SI TA SHOHIM TË SHKUARËN ME SYTË E HUMBËSVE

May 7, 2021 by dgreca

Shkrimtari dhe dramaturgu i mirënjohur Stefan Çapaliku sjell para lexuesit romanin e tij më të ri “Mbyllur për pushime”. Në një rrëfim për “Dielli”-n e “Vatrës” New York, dhënë gazetarit Sokol Paja, shkrimtari Stefan Çapaliku tregon se romani i vendos ngjarjet gjatë Luftës së Dytë Botërore, nga dita e kapitullimit të Italisë, shtator 1943 deri me ardhjen e komunistëve në pushtet, nëntor 1944. Romani që na fton ta shohim të shkuarën me sytë e humbësve.

“MBYLLUR PËR PUSHIME”, FATET DHE DASHURITË E PALUMTURA

Romani “Mbyllur për pushime” i vendos ngjarjet gjatë Luftës së Dytë Botërore, nga dita e kapitullimit të Italisë, shtator 1943 deri me ardhjen e komunistëve në pushtet, nëntor 1944. “Mbyllur për pushime” na merr përdore dhe na nxjerr nga bregu tjetër, prej nga kurrë se kemi parë historinë tonë. Ai është romani që na fton ta shohim të shkuarën me sytë e humbësve. “Mbyllur për pushime” është romani që merret me fatet e njerëzve, të shtrënguar të jetojnë ndër kontekste krejtësisht të gabuara. Romani merret me dashuritë e palumtura të disa njerëzve, të nisur për të ndërtuar të ardhme të lumtura.

TRE LINJAT KRYESORE TË NARRACIONIT TË ROMANIT

Narracioni i romanit është ndërtuar në tre linja kryesore që vijnë dhe bëhen gërshet në mënyrë simetrike. Ngjarjet e këtij romani zhvillohen në 3 qytete kryesore, në Beograd, në Tiranë dhe në Shkodër. Linja e parë përfaqësohet nga Herman Janas, guvernatorit gjerman të Ballkanit me ndenje në Beograd dhe Milicës, studentes serbe të albanologjisë; linja e dytë përbëhet nga profesor Shiroka dhe gruaja e tij austriake, Margarita; dhe linja e tretë nga piktori Ibrahim Harapi dhe pamundësia e tij për t’u riintegruar në mjedisin shqiptar mbas kthimit aksidental nga studimet në Itali.

QYTETE PA BULEVARD, BULEVARDE PA QYTET (Citime nga libri)

Kam parë shumë qytete pa bulevard, por kurrë nuk kisha parë bulevard pa qytet. Tirana e asaj kohe nuk qe as si Korça e as si Shkodra. Ajo ishte një lesheli entuziaste, që zgjohej si oksidentale në mëngjes e binte të flinte si orientale. Profesor Shiroka ishte një student i magjepsur. Atë natë ai nuk fjeti. Atë natë ai vuajti nga dyshimet e mëdha. Atë natë ai ishte një Verter i Gëtes. Nëse kishte një djalë të pashëm Tirana e fillimviteve ’40, një djalë me kokë Apolloni e trup prej Davidi, një artist të talentuar me një të ardhme të sigurtë, një mashkull, pas të cilit çmendeshin të gjitha femrat që i dilnin përpara, një top model të veshur me më të fundmet e modës që krijohej përtej detit, ky ishte Ibrahim Harapi.

FATE NJERËZISH QË JETOJNË NË KONTEKSTE TË GABUARA

Atë natë Milica fjeti vetëm. Ajo qe e mbushur plot e përplot me përshtypjet që i kishte lënë Filipi, një djalë që dilte kryekëput jashtë prej përshtypjeve të parafabrikuara në vendin e vet për arketipin e shqiptarit. Gjithë ai burrë i gjatë dhe i shëndoshë gjunjëzohej para një kartoni, mbi të cilin vendoste këmbën klientja. Sigurisht që ajo vendoste shputën e këmbës të veshur me një çorap të hollë, pas së cilit shiheshin qartë gishtërinjtë e deri forma e thonjve, ngandonjëherë. Ti flet sikur të jesh një njeri, që nuk i ka frikë qenjtë, ngaqë kurrë nuk ka hangër mish qeni. Por ajo për të cilën nuk rezistonin as ajo e as i shoqi, ishte rituali i të shkuarit për të bërë foto në studion e Gegë Marubit, këtij zotërie të ardhur nga Parisi.

MILICA, VAJZA E NATËS PA HËNË

Mëngjesi i 31 janarit 1944 ishte një kohë perfekte për vetëvrasje. Qielli plumb. Gri. I ftohtë kërcënues. Erë e marrë dhe e rrezikshme. Xhamat e dritareve dridheshin. Pemët dukeshin të thara, kurse toka e oborrit e shkretë, si një petë e tharë byreku. Kjo donte të thoshte se po asistonin në duelin më të madh, më të fortë dhe më të famshëm të gjelave që kishte ndodhë ndonjëherë në Tiranë. – Si nata e Shën Bartolomeut – tha me vete Renato, diku nga mëngjesi, kur mbaruan të shtënat. Si, si? Pyetën njëzëri Mani i Liut dhe Lapi e Lijes. Por kësaj here Renato nuk kishte as dëshirën e as fuqinë t’ia shpjegonte. Kaq e gjë duhej ta dinin vetë, mutin! I kishin thënë se e kanë parë Milicën natën duke kaluar nëpër Skadarlije me një tufë qensh rrotull vetes. Rojet i kishin raportuar adjutantit të vet se ajo, Milica Zhuniç, dilte diku rreth orës dy të mëngjesit, netëve pa hënë, dhe shkarraviste muret duke shkruar në një gjuhë të çuditshme dhe të pakuptueshme për ta.

STEFAN ÇAPALIKU, NGA POEZIA E PROZA TE REGJIA, FILMI DHE TEATRI

Stefan Çapaliku u lind në Shkodër në vitin 1965. Më 1988 diplomohet për filologji në Universitetin e Tiranës. I vazhdon studimet në Itali, Çeki dhe Angli. Në vitin 1996 doktorohet. Nga viti 1993 deri më 1998 ka qenë profesor në Universitetin e Shkodrës. Nga viti 1998 deri në vitin 2005 ishte drejtor në Ministrinë e Kulturës. Që nga viti 2005 punon si studiues në Akademinë e Studimeve Albanologjike në Tiranë. Mban titullin Prof.Dr. Nga viti 1995 merret sistematikisht me teatër. Tekstet dhe shfaqjet e tij janë dhënë në disa festivale kombëtare dhe ndërkombëtare, ku është nderuar me çmime. Stefan Çapaliku u shpall nga Ministria e Kulturës si dhe nga ente të tjera si dramaturgu më i mirë për vite me rradhë. Ai ka qenë pjesëmarrës në rezidenca të ndryshme letrare si në Amerikë, Austri, Francë, Kroaci, Bullgari. Që prej viti 2006 krijimtaria e tij është shtrirë edhe në fushën e regjisë së teatrit dhe filmit. Ai ka publikuar veprat në poezi: Asgjë më shumë se kaq s’ka ndodhë, Shkodër 1993; Kohë e ndalur, Shkodër 1994; Fjalë për fjalë, Tiranë 2000. Në prozë: Kronikë në lindje (roman), Shkodër 1996; Tregime përAnën, Tiranë 2002; Secili çmendet simbas mënyrës së vet, tre vëllime, Tiranë, 2016, 2027, 2018. Në ese dhe studime: Fishta satirik, 1995; Prijes për gjeografinë dhe sociologjinë e letersisë shqipe, 1997; Letersia e interpretuar, 1998; I vetëm në Europë, 2005; Estetika moderne, 2006; Libri i vogël i dramatikës, 2011; Z.M.H dhe teatri ’30, 2015; Ars Albanica, 2017; Sita estetike, 2019. Koleksioni i dramave është përmbledhur në librat: Pesë drama dhe një korn anglez, 2004; Allegretto Albania dhe drama të tjera, 2006; Pesë komedi të përgjakshme, 2010; Tri drama, 2014. Disa nga veprat e tij janë përkthyer dhe botuar në gjuhët kryesore europiane.