Nga cikli “Takim me arvanitët”/
Nga Abdurahim Ashiku /
Ata ishin pranë e pranë, ulur në karrige të drunjta, me nga një filxhan kafe përpara. Na prisnin, ndaj kishin dalë në qendër të fshatit, aty ku nuk i shpëton syrit asnjë lëvizje, as nga fshati, as nga rruga që zbriste drejt ultësirave të Livadhjasë. Lami mbante në krah të djathtë një shkop me vegjën e çobanit kur kap delen apo qengjin për këmbësh. Jorgoja thjesht qëndronte me qeshjen që pasi merrte ujin e shpirtit e reflektonte atë në buzë e në fytyrë. I fiksova të dy në fotografi siç do fiksoja dy lisa rrënjëthellë në tokë e degëkërkues në qiell. I pari, Lami, ishte “njëqind pa tre” kurse Jorgoja “nëntëdhjetë edhe tre” vjeç…
Lam Qefalain e përcollëm në një bisedë të re dhe të vjetër, një bisedë në Saranti, kohë më parë, dhe një bisedë në Kukuri, ditë më parë…
Jorgo Qefalain po e përcjellim sot në qendër të fshatit Kukuri, në një bisedë ku shqipen e nxjerr nga shekujt dhe ta ve përpara për ta gjerbur bashkë me kafenë…
* * *
Si je me Lamin?
Jam Soji i largët.
Sa vjet je?
Sa vjet jam? Enja dhe një.
Nëntë dhe një?
Jam nani nëntëdhjetë e një.
Sa fëmijë ke?
Tre. Dy vasha dhe një djalë. Po nani janë shumë. Janë njëzet.
Janë njëzet?
Plakën nuk e kam. E kam bartur (varrosur) gruan. Nani kam katër pesë vite që e kam bartur.
E ke bartur…Si edhe Lami?
Po.
Sa vjet ndeje me gruan?
Sa vjet ndenja me gruan? U martuasha ikoshi hronja (njëzet vjeç). Dhe tani kam pesë vjet që e kam bartur. Të bëjmë një llogari. Jesh ikoshi hronja ku u martuash. Deri në eneninda (nëntëdhjetë). Janë evdhominda (tetëdhjetë). Kam pende hronja (pesë vjet) që bëra. Eksinda pente (gjashtëdhjetë e pesë) bëmë me gruan.
Dhe bëre me gruan tre fëmijë?
Tre. Tre fëmijë.
Sa nipër ke?
Nipër kam…
Sa nipër dhe mbesa?
Nipër dhe mbesa? Kam tërë e tërë…Katër ka vajza e madhe. Di ka djali, di vasha, njëra e martuar ka di djelm e një vajzë. Jemi ikoshi ena (njëzet e një) tërë e tërë ikogjenia (familja).
Njëzet e një?
Po, njëzet e një. Jemi tërë ikogjenia nani. Kemi bartur edhe një djalë, na vdiq…
Me se je marrë? Çfarë pune ke bërë?
Ç’ë punë kam bërë? Katër vite bëra stratiot (ushtar), më muarnë në polemi (luftë). Pasandaj erdha këtu bëra me dhen. U bë çoban. Martova familjen. Në evdhominda ena (shtatëdhjetë e një) i shita dhentë dhe vajta në një ergostasio (punëtori) që është në Thivë. Atje bëra dhekapente hronja (pesëmbëdhjetë vjet) dhe mora sintaksë (pension) nga IKA. Edhe rri nani.
Me dhen kush merret tani? Ke dhen?
Jo, fare. Nuk kam më dhen. S’kam të bënj që kur i shita në evdhominda ena. Martova djelm. Mbeta me gruan. Gruan e kish sëmurë, nuk më ndiq dot dhe i shita dhentë. Kështu vajta në ergostasio. Edhe atje mora sintaksën dhe nani rri.
Mbani mend ndonjë këngë apo poezi në gjuhën arvanite?
Nuk e kuptoj
Këngë, që këndonin…
Që këndonin? Unë jesh çoban. Që të gjegjesh vejë por të bëj ato nuk bëj.
Jo, kështu, me fjalë…
Me fjalë thom. E nuk e thom dot. Ki do të marri gjëra po unë nuk di.
Ndërhyn Lami. Ka një këngë.
Kukurati gropa – gropa
i ka vashat po si lopa.
E kam dëgjuar këtë në Salaminë. Atje këndonin:
Ambelaqi gropa – gropa
I ka vashat posi lopa.
Pse e thonë këtë?
I ka të mira. I ka prodhuese.
Qesh me shpirt.
Çfarë pemësh rriten në katund ?
Si?
Çfarë sojesh?
Dardha, molla, migdale (bajame), qerese (qershi), vishna, arrë. Dardhë, kumbula…
Po në pyje, çfarë sojesh ka ?
Pyje?
Dhasos…
A ! Bredh, dushqe…
Me se merren ato që rrinë në katund?
Kanë mbet ca çobanë të pakët se palja (më parë) jeshëm tërë çobanë. Tani janë pakësuar. Janë pesë gjashtë djelm çobanë. Palja më të shumtët jeshën çobanë. Dimrit vejë tërë poshtë në Saranti, në vrri. Nejëm atje. Këtu mbeteshim të pakë. Shkonim me tërë ikogjenjë (familje), me djem të vegjël tërë poshtë.
* * *
Ndërsa bisedonim, tek ngrinte e gjerbte kafenë, më tërhoqi vëmendjen një gisht i prerë. Nuk e pyeta. Mendova se ishte nga ato plagë që lidhen me punën e rëndë të çobanit apo në ndërmarrjen ku kishte punuar…
E lexoi vështrimin tim dhe ma tha vetë…
Ishte një “dhuratë” nga Lufta e Dytë Botërore. Avionët gjermanë e kishin bombarduar disa herë fshatin në kërkim të jetëve të partizanëve grekë që për strehë kishin Kukurin, fshatin e vogël midis maleve, larg, një ditë larg më këmbë nga qyteti i Thivës…
Një cifël nga bombat që dogjën e shkatërruar fshatin i kishte prerë gishtin…
Kukuri, 9 gusht 2008
Abdurahim Ashiku
Nga libri: “Njerëz që i dua vol. 3”