Nga Zina Tosku/
Në Shqipëri, më shumë se gjysma e grave janë të dhunuara. Këtë e tregon studimi i kryer nga INSTAT “Femrat dhe meshkujt në Shqipëri, gjetjet kryesore”, të tetorit të këtij viti.
Sipas këtij studimi, rezulton se më shumë se 59% e grave dhe vajzave në Shqipëri kanë pësuar të paktën një herë gjatë jetës dhunë në familje. Ndërkohë, 53% e tyre kanë pohuar se dhunën e kanë pësuar gjatë vitit të fundit. Sipas studimit, me rritjen e moshës së grave ka një tendencë në zbritje të dhunës në familje ndaj tyre. Pra, nga 64% në grupmoshën 18-24 vjeç në 58% në grupmoshën 45-55 vjeç .
Kush përjeton dhunën, si viktima ose dëshmitarë, mësojëndërmjet të tjerave, të ketë frikë, ta evitojë dhunën ose të bëhen njëlloj të dhunshëm si dhunuesi.
Por, ajo që e bën të vështirë këtë fenomen është fakti se gratë e dhunuara shpesh herë nuk janë të gatshme të kërkojnë ndihmë dhe të flasin për dhunën.
Disa nga arsyet pse gratë nuk kanë kërkuar ndihmën e shërbimeve shëndetësore ose ligjore, ka qënë dhe fakti se duhet të paguanin për to.

Dhe për shumë gra të dhunuara, pagesa është një pengesë. Ndërkohë, studimi sjell një tjetër fakt intersant, sipas të cilit, gratë me arsim fillor ose të ulët kanë më shumë gjasa të kërkojnë ndihmë për dhunën në familje, në krahasim me gratë më të arsimuara.
Ndërkaq, sipas gjetjeve të tetorit 2014, femrat me arsim të lartë dhunohen më pak dhe dhuna është më e pranishme në zonat rurale krahasuar me ato urbane. Sa i përket rasteve të dhunës, bazuar mbi statistikat zyrtare të INSTAT, dhuna nis te manifestohet kryesisht gjatë vitit të dytë dhe të tretë të martesës.
Në vendin tonë dhuna në familje u shfaq si problem shqetësues në vitet `90, kur vendi po përjetonte ndryshime të mëdha politike dhe shoqërore. Ndonëse si fenomen dhuna në familje kishte ekzistuar shumë kohë përpara tranzicionit, rastet e dhunës në famije pësuan rritje të ndjeshme në vitet `90, në kohën kur familjet pësonin trysni si pasojë e tranzicionit.

Por, dhuna në familje ndaj grave nuk është dukuri e re në Shqipëri, por i ka rrënjët në traditat dhe zakonet patriarkale që prej kohësh i kanë dhënë formë shoqërisë sonë.
Prej vitit 1991, Qeveria Shqiptare ratifikoi një sërë konventash të rëndësishmë për parandalimin e dhunës në familje. Ndër to janë, Konventa e OKB-së për të Drejtat Civile dhe Politike 1991; Konventa e OKB-së për të Drejtat Ekonomike, Sociale dhe Kulturore 1991; Konventa e OKB-së për të drejtat e fëmijëve 1992; Konventa e OKB-së kundër Torturës dhe Dënimeve ose trajtimeve të tjera mizore 1994; Konventa e OKB-së për eliminimin e të gjitha Formave të Diskriminimit ndaj grave 1994; Konventa Europiane për Mbrojtjen e të Drejtave dhe Lirive Themelore të Njeriut 1996; Konventa Europiane për Parandalimin e Torturës dhe të Dënimeve 1996; Konventa Europiane për Parnadalimin dhe Luftën kundër dhunës ndaj Grave dhe Dhunës në Familje 2013.
Në vitin 1998, qeveria e Shqipërisë miratoi Kushtetutën e re, e cila promovon parimet e barazisë dhe mos diskriminimit, si dhe mbrojtjen e respektimin e dinjitetit njerëzor dhe të të drejtave e lirive të njeriut.
Deklarata e Kombeve të Bashkuara për Eleminimin e Dhunës ndaj Grave, e përkufizon atë si “çdo akt dhune me bazë gjinore që sjell ose ka gjasa të rezultojë në lëndime ose vuajtje fizike, seksuale ose psikologjike të grave përfshirë dhe kanosjet për akte të tilla, shtrëngime apo privime arbitrare të lirisë si në jetën publike ashtu dhe private”.
Dhuna në familje ndaj grave është një problem i përhapur global, që kapërcen kufijtë dhe ndodh në të gjitha kulturat dhe shoqëritë anembanë botës. Sipas një studimi të kryer në 35 vende të botës para vitit 1999, 10% deri në 69% e grave raportonin se ishin dhunuar fizikisht në një moment të jetës. Për të luftuar këtë fenomen, media ka një rol dhe peshë të rëndësishme në sensibilizimin e opinionit publik.

Media, sipas Këshillit të Europës “luan një rol të rëndësishëm në formimin e qëndrimeve dhe vlerave të individëve si dhe shërben si një instrument i dobishëm për ndryshimet sociale”.
Duke u bazuar në vlerat universale të familjes, Organizata e Kombeve të Bashkuara e përkufizon dhunën në familje si një akt që rezulton në heqjen arbitrare të lirisë.
Dhuna në familje është një nga format e krimeve më pak të raportuara dhe zakonisht konsiderohet si një çështje private, si rrjedhojë nuk dihen me saktësi përmasat dhe frekuenca e fenomenit. Megjithatë, studimet e kryera tregojnë se dhuna në familje, sidomos ajo ndaj grave dhe vajzave, është rritur gjatë periudhës së tranzicionit.
Vështirësia e grumbullimit të informacionit mbi dhunën në familje vjen dhe si pasojë e gjendjes ekonomike të viktimave, të cilat në shumë prej rasteve janë të varfra.
Në Konferencën e Katërt Botërore të Pekinit e mbajtur në shtator 1995, dhuna në familje u përkufizua si “një problem mbarëbotëror dhe që duhet trajtuar si i tillë.” Po në këtë konferencë është theksuar se “dhuna ndaj gruas përbën dhunim të të drejtave njerëzore, si dhe një pengesë në arritjen e barazisë, zhvillimit dhe paqes”.
Në Deklaratën “Kundër Dhunës ndaj Gruas”, bërë nga Asambleja e Përgjithshme e Kombeve të Bashkuara, është dhënë përkufizimi i parë zyrtar, në të cilin thuhet se “dhuna ndaj gruas në familje do të konsiderohet çdo akt i bazuar në përkatësinë gjinore që rezulton në, ose mund të rezultojë, në lëndime fizike, seksuale apo psikologjike, ose që shkakton vuajtje tek gratë, duke përfshirë edhe kërcënime për akte të tilla, detyrimin apo privimin arbitrar të lirisë, pavarësisht nëse këto ndodhin në publik apo në jetën private”.
Në 24 nëntor të këtij viti, ministri i Mireqënies Sociale dhe Rinisë, Erion Veliaj, nisi fushatën sensibilizuese 16-ditore kundra dhunës me bazë gjinore. Sipas tij, këtë vit janë raportuar 3000 raste dhune dhe janë dhënë 1800 urdhër mbrojtjeje, ndërkohe që janë rritur raportimet me 30% të rasteve të dhunës. Ministri Veliaj ka kërkuar nga djemtë dhe burrat që t’i bashkohen kësaj fushate sensibilizuese pasi “trimëria” e tyre duhet të bejë që të dalin kundra traditës, pra të dhunimit të grave e vajzave.
Në vitin 2005, OBSH në një studim te gjere për dhunën ndaj grave në familje, tregoi se 13% deri në 61% e grave kanë pësuar dhunë fizike. Ndërkohë, në vitin 2013, OBSH kreu një analizë mbi 155 studime të kryera në vende të ndryshme të botës dhe konstatoi se 30% deri në 37% e grave kanë përjetuar dhunë