* Sot, 10-vjetori i 15 Trëndafilave të Malishevës që nuk do të vyshken kurrë/
*Ata shkuan në përjetësi në emër të dashurisë për të njohur atdheun
Nga Albert Z. ZHOLI/
Sot mbushen plot 10 vjet nga ndarja nga jeta e 15 gjimnazistëve të gjimnazit të Malishevës (Kosovë) në Fushë Arrëz, Shqipëri. Plot një dekadë që ata janë larg familjes, shokëve, shoqeve, bashkëmoshtarëve të afërmve, mësuesve. Ata ikën në kulmin e bukurisë rinore, në kulmin e ëndrrave, në kulmin e dëshirave. Ikën para kohe dhe ëndrrat i lanë në mes. Ikën si engjëj në jetën e përjetësisë duke lënë pas lot, ankth, dëshpërim, brenga, dhimbje që nuk mund të tregohet dhe as mund të përshkruhet. Sot pas dhjetë vitesh ata ndoshta do të ishin doktorë, inxhinierë, mësues, pedagogë, psikologë, mjekë, shkencëtarë… Ata do të ishin… Dhe çfarë nuk do të ishin! Ata rrezatonin si dielli, buzëqeshnin si vesa e mëngjesit plot pastërti, bisedonin si trëndafila aromëshumë, thurnin plane për jetën me pafajësinë më të madhe të moshës. Ata ikën kur i duheshin shumë atdheut, familjes shoqërisë. Ikën në atë moshë ku nuk i besohet askujt, në atë moshë që gjithkush e kujton me nostalgji pasi është kulmi bukurisë, freskisë, forcës, ideve. Ikën me buzëqeshjen e tyre duke realizuar një ëndërr stërgjyshore, që panë dhe vizituan dheun e të parëve, kryeqytetin e gjithë kombit shqiptar Tiranën, që gjyshërit e tyre ua lanë amanet. Po iknin nga Shqipëria plot energji, fantazi, gëzim shpirtëror, për të mbërritur sa më shpejt në shtëpitë e tyre, për t’u treguar familjes se çfarë panë në ëndrrën e tyre të dikurshme Shqipërinë Mëmë. Ata donin të fluturonin sa më shpejt në Kosovën martire, pasi aty i prisnin plot ankth dhe dëshirë për tu çuar përshtypjet mijëra pjesëtarëve të familjeve të tyre. Por në vend të çonin kujtimet e tyre, “ata çuan” lajmin e zi, lajmin kob që asnjë zemër njerëzore sado e fortë s’mund ta thotë, nuk mund ta përcjellë dot. Lajmi i kobshëm për humbjen e jetës së 15 gjimnazistëve pushoi dhenë. Gjithë globi u trondit. Në çdo emision lajmesh ai ishte lajmi i parë. Lajm tronditës. I pabesueshëm. Në ekranet televizive sheh vetëm lot. I pabesueshëm pasi Kosova po jeton lirinë. Ka ikur koha kur rinia vritej në emër të fjalës magjike LIRI. Dhe këta të rinj duhej ta shijonin rininë që u dhuruan prindërit e tyre me gjak. Liria është koha kur të rinjtë përcjellin prindërit sipas moshës dhe jo si lufta që prindërit përcjellin në përjetësi të rinjtë, heronjtë. Nuk ishte koha e tyre ajo ditë e zezë….

Në rrugën e një amaneti

Për here të parë pas luftës së fundit në Kosovë, nxënësit e gjimnazit “Abdyl Frashëri”, sikurse edhe të shkollave tjera të Kosovës nisën organizimin e ekskursioneve për të vizituar vendet historike të Shqipërisë. Pikërisht më 9 tetor të vitit 2004, 282 maturantë bashkë me 15 profesorë udhëtuan drejt Shqipërisë, për të realizuar kështu ekskursionin e planifikuar sipas planprogramit shkollor. Ishte një nisje plot entuziazëm thekson në librin “Lule që nuk vyshken”, Profesori i gjimnazit Malishevë, z.Ramiz Sopaj. Ata, jetuan çastet më të ëmbla rinore, gjatë 5 ditëve të shtegtimit cep më cep të atdheut, duke parë Tiranën, Krujën, Durrësin, Vlorën, Lezhën dhe Shkodrën. Por, më 14 tetor, kur po ktheheshin për në vendlindje, aty rreth orës 14 e 14 minuta, një automobil mercedes, të cilin e ngiste një shtetas i Shqipërisë, me një shpejtësi të madhe, pasi godet autobusin e parë përplaset furishëm në të dytin, të cilin e nxjerr jashtë rrugës.
Në këtë aksident të rëndë, humbën jetën 15 maturantë, ndërsa lëndime të rënda dhe të lehta morën edhe 33 nxënës dhe dy profesorë, që ndodheshin në të njëjtin autobus në momentin tragjik. Të nesërmen, më 15 tetor, pas identifikimit të trupave të nxënësve të vdekur, shteti shqiptar i përcolli në mënyrë dinjitoze nga ushtria shqiptare deri në kufirin me Kosovën, prej nga TMK ata i solli në lokalet e gjimnazit “Abdyl Frashëri” të Malishevës. Varrimi i tyre u bë më 16 tetor, te “Lëndina e Lotëve”, të lagjes së Gurit nën regëtimën e lotëve të përzier me pikat e shiut të pashtershëm të asaj dire të dhembshme për të gjithë ne. Për të nderuar maturantët që u ndanë fizikisht nga fa mil jetë dhe shoqëria e tyre, presidenti i Kosovës, dr. Ibrahim Rugova shpalli një ditë zie kombëtare, ndërsa nxënësit dhe profesorët mbajtën një të pame të madhe tre ditore, duke pritur qindra mijëra nxënës e qytetarë në mjediset e gjimnazit, nga e gjithë hapësira shqiptare.
Në shenjë të kujtimit të përhershëm për maturantët, përfaqësuesi i atëhershëm i OKB-së në Kosovë, Soren Jesen Petersen, gjimnazit i dhuroi një bibliotekë moderne në vlerë prej 20.000 eurosh, e cila është pagëzuar me emrin “15 Maturantët”. Në një vjetorin e ngjarjes tragjike, Qeveria shqiptare ka ngritur një obelisk përkujtimor tek vendi i ngjarjes në Fushë-Arrëz, kurse në përkujtimin e dy vjetorit të kësaj ngjarjeje, filloi ndërtimi i kompleksit memorial të varrezave të maturantëve edhe nga Qeveria e Kosovës, që tashmë veç është realizuar. Në kujtim të përjetshëm për ta, drejtoria e gjimnazit ka vendosur që në vend të orës së dytë në çdo përvjetor nuk do të mbahet ora e dytë e mësimit, me ç’rast do të mbahen homazhe dhe vendosja e luleve të freskëta mbi varret e 15 maturantëve.