Nga Enver Bytyçi/
Të jesh rugovist do të thotë: 1. Të kesh qëllime në jetë e në politikë dhe qëllimi më i madh të jetë liria, pavarësia e zhvillimi i kombit, interesat e tij. Ibrahim Rugova ishte politikani i vetëm që nga fillimi e deri në vdekje, në një hark kohor prej gati dy dekadash, përcaktoi, mbrojti dhe realizoi të njëjtin qëllim e synim: Pavarësinë e Republikës së Kosovës. Ai nuk devijoi as edhe një rast të veçantë, e nuk u ndiku nga asnjë lloj konjukture në përcaktimin e tij për Kosovën. 2. Të jesh i urtë dhe të gjitha vendimet t’i marrësh me urtësinë e mençurinë e trashëguar e të zhvilluar në kushtet e kohës në të cilën jeton. Nuk ka asnjë vendim madhor politik të Ibrahim Rugovës, të cilin do ta qortojë historia e kombit tonë. Të gjitha taktikat e Dr. Rugovës për çlirimin e vendit nga dhuna e sundimi i Serbisë janë dëshmuar në funksion të qëllimit madhor, duke marrë në konsideratë kushtet në të cilat ndodhej Kosova. 3. Të sakrifikosh për të vërtetën, për të mirën, për të sotmen e të ardhmen e kombit tënd, ashtu siç e përcaktoi Ibrahim Rugova sakrificën: “Kokën mund të ma ndërrojnë, por mendimin jo”. Kjo dëshmoi atë cilësi të jashtëzakonshme të Tij: Këmbnguljen dhe vendosmërinë e palëkundur në qëllimet finale, si dhe lojalitetin e pashembullt në taktikat e luftës për pavarësi. 4. Të respektosh popullin tënd, ta mbrosh atë njësoj si familjen tënde, të kujdesesh për të si në kushte e rrethana të vështira për të siguruar mbijetesën e ekzistëncën, edhe në rrethana të zakonshme e normale të zhvillimit. Respekti për popullin, për njerëzit, për jetën e dinjitetin e tyre është cilësi e udhëheqësve popullorë. Udhëheqësit si Rugova nuk sundojnë, por drejtojnë, frymëzojnë dhe i japin kombit e popullit të vet shpresën për të sotmen e të ardhmen e tyre. 5. Të luftosh për interesat e kombit tënd, duke zgjedhur mjetet dhe format më të suksesshme, pa bërë aventura, të cilat e lëndojnë ose e dëmtojnë atë. Shumica e udhëheqësve revolucionarë nuk llogarisin ekuilibrin e forcave dhe i çojnë kombet e bashkëkombasit e tyre në aventurat e përdorimit të dhunës, përfundimi i të cilave dihet – dështimi dhe kthimi në pikën e nisjes, duke lënë pas viktima të panumërta. Të tillë kanë qenë e shfaqen edhe sot shumica dërmuese e politikanëve shqiptarë. Ibrahim Rugova dëshmoi të kundërtën – luftën për qëllime të mëdha pa sakrificat e heronjve të mitizuar. Ai nuk deshi e nuk pranoi të jetë një hero i një populli në zhdukje. Ai pranoi rrugën e shpëtimit të popullit të vet. Liria dhe pavarësia pa elementin shqiptar në Kosovë ishte për Dr. Rugovën e pa mundur dhe e pavlerë, ndërkohë që për shumicën e politikanëve të sotëm në Kosovë e hapësirën shqiptare në Ballkan, më shumë rëndësi ka pushteti dhe forca e tij, sesa prania e shqiptarëve në trojet e veta mijëvjeçare. 6. Për Ibrahim Rugovën historia ishte bibla dhe kurani i mësimit dhe dijes politike të shqiptarëve. Ai ishte nga të paktët që kishte kuptuar se historia e shqiptarëve ishte një mësim dhe një pësim që nuk duhej përsëritur. Prandaj ndërtoi strategjinë dhe taktikën e rezistencës paqësore, e cila do ta çonte në fitoren e ngadalshme, por të sigurt kundër armikut shekullor serb, i cili e sundonte asokohe Kosovën. 7. Ibrahim Rugova të gjitha energjitë e tij politike e njerëzore i përdori kundër të keqes më të madhe, pushtimit, sundimit e dhunës së Serbisë në Kosovë. Ai çmontoi dhe zhvleftësoi në dhjetë vjet propagandën antishqiptare të 100 viteve, të cilën Serbia e kishte përhapur në Europë e në botë. Ai ishte lideri i vetëm që harxhoi zero energji politike e njerëzore për të polemizuar me shqiptarët, kundërshtarë të tij politikë e në fusha të tjera. Duke ditur karakterin konfliktual të politikanëve shqiptarë, ai asnjëherë nuk ra në grackën e nxitjes ose ndjekjes së këtij konflikti, për ta shndërruar atë në një pengesë të pakapërcyeshme për zhvillimin e përparimin e vendit. Ndërsa politika e atëhershme dhe e sotme në të gjitha trojet shqiptare nuk hoqi dorë asnjëherë nga konflikti i brendshëm, duke dëmtuar rëndë interesat e kombit. Të jesh rugovist do të thotë të heqësh dorë nga konflikti i brendshëm politik e social, ta pranosh partneritetin dhe bashkëpunimin , transparencën dhe dialogun si të vetmen mundësi për zhvillim dhe progres, të vendosësh argumentin në vend të vetos e bojkotit, të përcaktosh prioritete në politikë jashtë dëshirave dhe interesave personale. 8. Nëse ka ndonjë politikan pas Sami Frashërit dhe Vaso Pashës, i cili të jetë përcaktuar njëmijë përqind pro aleatëve natyralë të shqiptarëve, ky ishte Ibrahim Rugova. Ende sot e për shumë kohë nuk do të ketë një të dytë të përcaktuar aq qartë e dukshëm në vendosmërinë e këmbnguljen e tij për miqësi me SHBA-të dhe partneritet me vendet kryesore të kontinentit europian, si e sa Ibrahim Rugova. Ai ishte i gatshëm të sakrifikohej vetëm që kjo aleancë e miqësi të mos dëmtohej. 9. Ibrahim Rugova ishte dhe mbetet i vetmi lider politik i shqiptarëve që përcaktohej qartë në përballjet e tij me armiqtë e kundërshtarët e Kosovës duke mos lëshuar në asnjë rast në dëm të interesave të kombit të tij. Ai ishte interlekutori dhe interpreti më i qartë dhe vendosur i vendosur i interesave të shqiptarëve si në tavolinat e përballjes me armqitë dhe kundërshtarët e lirisë e pavarësisë së Kosovës, ashtu edhe me aelatët dhe miqtë e saj. Ai mbetet i vetmi lider politik i shqiptarëve që pranoi të artikulojë veset dhe sjelljet e këqia të shqiptarëve, duke u bërë plotësisht i besueshëm në strategjinë dhe diskursin e tij për denoncimin e krimeve serbe në Kosovë. Ky element u ka munguar negociatorëve të mëvonshëm të shtetit më të ri të Kosovës. Në vend të argumentit te shumica e politianëve tanë pas Rugovës shfaqet paranoja dhe mbivlerësimi i vetvetes e për këtë arësye Beogradi ka fituar epërsi politike e diplomatike në raportet dhe bisedimet me Prishtinën. 10. Integriteti, autoriteti moral, dinjiteti njerëzor, përsonaliteti politik, ishin dhe mbeten tiparet themelore të Dr. Ibrahim Rugovës. Përballë këtij integriteti e përsonaliteti u detyruan të përulen shumica dërmuese të politikanëve të huaj e shqiptarë, u përkulën dhe kërkuan ndjesë personalitetet më të mëdha të politikës dhe letrave shqipe, të cilët kishin atakuar me të padrejtë liderin historik të shqiptarëve. Në të gjallë të tij dhe pas vdekjes u përulën para këtij burri në radhë thuajse të gjithë politikanët e Kosovës, të cilët ndoshta dëshironin likuidimin e tij fizik e politik. Megjithatë në radhët e atyre që betohen e stërbetohen për Rugovën shfaqen disa kategori hipokritësh dhe besnikësh. Kategoria më e rrezikshme është ajo e kameleonëve, të cilët në të gjallë e pas vdekjes së presidentit historik kërkon të përfitojë nga ai. Kategori e rrezikshme është gjithashtu grupimi që në të gjallë të Rugovës e ka penguar politikën e tij kombëtare dhe tani, pa shfaqur asnjë lloj ndjese, përpiqet të spekullojë për përfitime e mbështetje elektorale me emrin dhe veprën e Ibrahim Rugovës. Kategoria e tretë lidhet me ish-kundërshtarët e liderit historik të Kosovës, të cilët pa u penduar për luftën kundër tij thirren sot në veprën e tij. Kategoria e katërt është ajo e pak politikanëve dhe intelektualëve, që veprën dhe lavdinë e Rugovës e shohin si hije për shpalosjen e veprimtarisë së tyre politike e intelektuale. Më i vlerësuar mbetet e do të jetë grupimi i atyre që e ndoqën liderin historik nga pas në ditë të mira e të vështira e që vazhdojnë edhe sot të këmbngulin jo vetëm në vlerat e tij, por edhe në modelin e Dr. Rugovës. Përulja e politikës para Ibrahim Rugovës do të mbetet hipokrizi, nëse nuk do të shoqërohet me aplikimin e parimeve të këtij personaliteti të shquar në mbrojtje të shtetit të Kosovës, të popullit e të kombit shqiptar.