Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Reflektim lidhur me librin studimor ,,THE OLD BRIDGE ‘’ të Dr. Arjeta Ferlushkaj

by

Nga Mëhill VELAJ/*

 Arjeta  Ferlushkaj është një emer e shquar në shkencen Albanologjike, andaj në fillim të këtij promovimi dua ta ngre kumtin se vlerat e saj shkencore nuk kërkojnë vetëm admirimin tonë por edhe përkrahjen qoftë institucional por edhe atë të publikut të gjërë. Mesa kam lexuar e kuptuar nga ky libër…. ,, përveç studimeve të thelluara në çështje teorike të veprave letrare nga letërsia shqipe, lexuesi në këtë libër gjenë edhe artikuj formues dhe informues të vlefshëm për autorë, vepra, figura e personazhe të botës shqiptare dhe të diasporës te cilet ne harkun kohor prej nje shekulli lane gjurmete denja ne letersine dhe rrjedhat shoqerore e kombetare ,,. Studiuesja Ferlushkaj gjatë përpunimit të këtij libri verehet se ka ndjekur metodat studimore bashkëkohore kryesisht, me fokus kryesor në shkollat e kritikës letrare që kanë në vëmendje tekstin e më pak autorin e shkëputur, total nga plani e shija subjektive. Prirja për ta vlerësuar një vepër nisur më shumë nga emri i autorit nuk është e re. Është një “problem” që e ka dëmtuar jo pak artin e vërtetë, letërsinë si art i fjalës. Prandaj gjakimi ne këtë pikë i autores Ferlushkaj që të përcjellë frymën e një kritike të vërtetë sa i takon vlerësimit që i duhet bërë një krijimtarie duke i ikur aspektit subjektiv duhet vlerësuar këtë qasje objective dhe racionale të saj. Ne si  shoqate se bashku me Vatren ku bejne pjese shume nga ne, nëpër vite kemi organizuar veprimtari te perbashketa, si seminare,promovime, takime te natyres shkencore e datave historike, synojmë që të organizojmë të tjera seminare, pse jo edhe konferenca shkencore për data të rëndësishme historiko-letrare, për shkrimtarë tëndryshëm apo edhe për dukuri letrare. Një temë diskutimi mbase do të jetë prirja e letërsisë së diasporës. Në to secili pjesëmarrës në seminar ose konferencë të përgatisë shkrime për autorë të diasporës, apo të bëhen analiza rreth prirjeve tematike dhe të formës letrare që po ndjekin autorët e diasporës për takrijuar tabllon apo mozaikun e bukur të kulturës sonë nacionale këtu në diaspore. Kjo duhet të jetë një domosdoshmëri përderisa në Shoqatën Shkrimtareve Shqiptaro-Amerikanë kemi krijues e studiues me grada shkencore. 

Promovimi i librit te dyte te Arjeta Ferlushkajt Arjeta Ferlushkaj na bënë nder si komunitet shqiptar. Le të jetë pra ky pasqyrim bibliografik i Arjetes si njëlloj përforcimi i dialektikës dhe kronologjisë se veprimtarisë dhe angazhimeve të se saj studimore ndër vite e cila e përforcon aspektin e saj shkencor me theks të veçantë librin studimor të saj ,, The OLD BRIDGE -URA E VJETER’’. Kjo vepër studimore tregon dhe shpërfaq nivelin e saj të lartë shkencor përkushtimin akademik dhe misionin e kjartë qe ia ka vënë vetës kjo artiste dhe studijuese e veçantë. Libri i autores Ferlushkaj të cilin po e promovojmë sot shquhet për metodologjinë shkencore, konceptimin e kjarte, nivelin e qensishëm akademik, si dhe forcën e mbarështrimit e përpunimit rrënjësor e kronologjik të subjekteve që ajo merr në trajtim. 

LIBRI ËSHTË I KONCEPTUAR SI NJË LLOJ MOZAIKU SHKENCOR ,, 

1. Në pjesën e parë të librit ,, Shfletime ‘’…… vihet në dukje rëndësia dhe vlera e disa autoreve të traditës dhe atyre bashkëkohorë si :Atë Bernadin Palaj, Vinçenc Prennushi, si dhe autore të kohës moderne si Ferik Ferra, Mark Lucgjonaj, Fran Camaj, Alfred Çapaliku, Mentor Quku etj ku se bashku bëjnë simbiozën letrare në mes të kohërave dhe breznive. 

2. Në pjesën e dytë ,, Hulumtime dhe studime ‘’….Na shfaqet fuqia shkencore dhe ana kontemplative e studjueses Ferlushkaj ku përmes istrumenteve teoriko – letrare duke shfrytëzuar metodat bashkëkohore e hulumtuese të një niveli të lartë shkencor. Autorja përmes metodologjise krahasimtare reflekton për emrat eminent të kulturës dhe letërsisë kombetare si Ernes Koliqi, Elvira Dones , Ridvan Dibra, Qyteti – protagonist antihero ne romanin ,, Kronike ne Gur” të Kadaresë, Albana Melyshi – Lifschin, Ag Apolonin nga Kosova etj. duke mos anashkaluar edhe shkrimtarin martir të Shkodrës Qemal Draçini ( 1922 – 1947 ) i cili kishte vdekur në kazamatet Komuniste nga torturat. 

3. Në pjesën e tretë të librit ,, Urat e shtypit shqiptar të diaspores’’ ,, në artikullin studimor për gazetën ,, Albania ‘’ ( 1897 – 1909 ) të drejtuar nga Faik Konica autorja Ferlushkaj thekson vizionet dhe prirjet e natyrshme të këtij vigani të Kulturës shqiptare ë cili gjakon të kulturën perendimore si një urë lidhëse drejt qyteterimit të cilit ne i takojmë me shekuj e mileniume. 

4. Në pjesën e fundit të librit ,, modele suksesi’’kemi dy shkrime publicistike të kushtuara modelit progresist dhe integrues të shqiptareve që jetojnënë SHBA me theks të veçant Dr. Ermira Babamusta dhe organizatën rinore ,, Rrënjëtshqiptare – Albanian Roots’’ që ndoshta është edhe motivi i titullimit të këtij libri shkencor. I gjithë ky përshkallëzim dhe përkushtim shkencor e studimor në kohë dhe hapësirë e forcon bindjen e lëxuesve dhe receptuesit të vemendshëm e intuitiv se :për formimin e duhur teoriko – letrar dhe përkushtimine mbarështrimin shkencor të kësaj studijuese të talentuar si në planin ideo – artistik po ashtu edhe të metodologjisë dhe hulumtimit shkencor dhe durimin e saj të çeliktë në objektivat e saj për ti kontribuar letërsisë dhe shkencës shqiptare. Kjo vepër vertetë i ngjanë një ,, ure të vjetër ‘’ në mestë kohërave, brezave, rrjedhave letrare e historike, personazheve ,gjurmeve e vlerave letrare e historike të shumë figurave e personaliteteve të dijes, shkencës, artit e kulturës shqiptare te cilat ka ditur t’i sublimoj e mbarështroj në formen me të mirë kjo studijuese e cilai i bënë nder dhe e pasuron histografinë dhe albanologjinë tonë. 

       Studijuesja Ferlushkaj nuk i mjafton vetvetës sepse nuk është egoiste por Altruiste në shkencë andaj rrezet e vlerave dhe rrezatimit të shumë përsonaliteteve që i kontribuan kauzës kombetare e letërsisë kombetare deshiron ti ndaj me lexuesit e studiuesit dhe opinionin e gjërë i cili jo rrallë di të mos jetë i etur për njohje dhe keto vlera sublime. Është krenari kombetare dhe kulturore për ne por edhe diasporen shqiptare ne Amerikë në përgjithësi kur vajza e brumosur me kulturën iluministe të Shkodër locës rrezet e saj të diturisë i shpërndanë edhe përtej Atlantikut gjegjësisht në mendjet e shpirtërat e diaspores shqiptare e etur për integrim kulturor, vatër e kandil dije ,e cila ndizet që një shekull në bërthamen e tokës Amerikane. 

  Autores Arjeta Ferlushkaj i urojmë suksese në punën e saj shkencore e studimore e cila duke i kontribuar letërsisë, etnografisë, albanologjisë, dhe kulturës shqiptare e lartëson emrin dhe sakrificën e saj sublime në fushën studimore e bashk me të emrin shqiptar e bënë edhe me të dinjitetshëm para syve të botës.

   Urime e suksese, le të jetë pra ky promovim vertetë uralidhëse mes brezave, kulturës dhe kontributit letrar nëbreza ku keto se bashku ta krijojnë tabanin dhemozaikun e pasur të kulturës shqiptare edhe pertejAtlantikut 

  • Autori eshte Kryetar i Shoqates se Shkrimtareve Shqiptaro-Amerikane. Kumtese e mbajtur ne veprimtarine e organizuar ne Seline e Federates Panshqiptare te Amerikes”VATRA” me 16. 05.2021.

VATRA PROMOTES THE OLD BRIDGE BY ARJETA FERLUSHKAJ

by

by Rafaela Prifti/

Vatra is hosting the promotion of Arjeta Ferlushkaj’s book “The Old Bridge”.

The Albanian-American Writers Society and Albanian-American Dual Language & Culture are co-hosts of the event. Today’s book promotion by three organizations may be seen as a physical representation of her comprehensive interests in the field of literary studies, language preservation and cultivation which are critical elements of nurturing our identity as Albanians in a multi ethnic society.

In the forward of “The Old Bridge”, Assistant Professor Dr. Arben Prendi, asserts that Ferlushkaj’s first book presented her to the public and to the community of writers on Albanian literature as “a promising” critic. He affirms that in her second book, “the author continues to cultivate the specific purpose” to make value judgments and interpretations on a work of literature by following strict scientific methodologies and textual analysis criteria. (Note: These quotations are translated from Albanian by me.) Her thesis and cultivated area of expertise center on specific notions and concepts of Postmodernism studies.

Old Bridge is “built’ (pardon the pun) as a collection of previously published writings, book reviews, studies, and presentations spanning from 2007 through 2020., with one exception, namely her paper on Dielli Structural Evolution presented at the event honoring 110 anniversary of the newspaper on April 6, 2019. It is worth reminding those who were present at the event or those reading her presentation published in the book that Arjeta Ferlushkaj raised an important question: WHO WILL SAVE DIELLI’S PAST?, to increase awareness and intensify efforts to preserve its archives through classification and digitization.

Indeed the theme of connectivity is present in “The Old Bridge”. In the Preface, the author shares with the reader her intentions of assembling the content of the book with the hope of enticing the reader’s curiosity and appetite for specialized topics of literary studies. The book is constructed in four parts. The biographical and background data of the reviewed authors and figures is included in a 40 page chapter named Profiles. The book is printed by Codex Books in New York, in November 2020.

About the Author: Arjeta Ferlushkaj was born in Shkoder in 1983. She earned her graduate degree in Language and Literature from Luigj Gurakuqi Shkoder University, before pursuing a Master Degree in Literary Studies. From 2006 to 2016 Ferlushkaj worked at the Science Library of Shkoder University. She is enrolled in the Doctorate Program of the Academy of Albanological studies. Over the years, she has penned numerous articles, analysis, critical and book reviews in publications in and out of Albania. Her first book Post modernity Mirrors was published in 2012 in Tirana. The bulk of her postgraduate studies has focused on contemporary fiction written in prose with particular attention to the artistic properties of the text.

Her research work encompasses a range of interests that pertain to journalism, education and teaching methodologies but mostly specific properties of the prose and textual analysis. The Head of the Society of Albanian American Writers, Din Mehmeti, observes that the main feature of Ferlushkaj’s critique is her adherence to the school of literary criticism that is more intent on elevating the properties of the text rather than the name of the writer. A tendency that has had a negative impact on the arts and particularly literature, notes Mehmeti. (Note: These quotations are translated from Albanian by me.)

Beginning in Albania and later on, with her moving to the US, where Ferlushkaj continues to pursue her doctorate program, she stands by her views on delivering an unadulterated literary criticism of the works that she studies.

Today’s book promotion by three organizations may be seen as a physical representation of her comprehensive interests in the field of literary studies, language preservation and cultivation which are critical elements of nurturing our identity as Albanians in a multi ethnic society. Arjeta Ferlushkaj is a member of the Board of the Pan-Albanian Federation of America Vatra. She has been recognized by Vatra officials and Dielli Editor for contributing to the efforts of filing and categorizing the archives of Vatra. Arjeta Ferlushkaj has joined the Society of the Albanian American Writers and Albanian-American Dual Language & Culture that co-host the event.

“The Old Bridge” is intended as a tribute, writes Arjeta Ferlushkaj in the Preface, to the predecessors who came before us and also as a message to the next generation. She indicates that she is placing the “first stone” in order to keep that precious and remarkable connection strong.

KUJTESE PER PROMOVIMIN SOT- “THE OLD BRIDGE – URA E VJETËR”

by

“THE OLD BRIDGE – URA E VJETËR” E STUDIUESES ARJETA FERLUSHKAJ PROMOVOHET NË VATËR  SOT, NE ORA 3.00 P.M. TË DIELËN, 16 MAJ 2021

-Promovimi organizohet nga Federata Panshqiptare e Amerikës”VATRA”, Shoqata e Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë dhe Albanian-American Dual Language & Culture-

Të Dielën me 16 Maj 2021, në orën 3.00 PM, në selinë e Federatës Panshqiptare të Amerikës”VATRA” organizohet promovimi I librit”OLD BRIDGE-URA E VJETËR” i studiueses Arjeta Ferlushkaj, anëtare e Këshillit të Përgjithshëm të Federatës Panshqiptare të Amerikës”VATRA”.

Promovimi organizohet nga Federata Panshqiptare e Amerikës”VATRA”, Shoqata e Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë dhe Albanian-American Dual Language & Culture. 

Veprimtaria do të moderohet nga Marjana Bulku.

Bëhuni pjesë e këtij promovimi.

“THE OLD BRIDGE – URA E VJETËR” – VEPËR ME INTERESIME TË GJERA STUDIMORE

by

Shkruan: Prof. As. Dr. Arben PRENDI/

Arjeta Ferlushkaj, pas librit studimor Pasqyrat e postmodernitetit (2012) vjen me librin e saj të dytë, me përmbledhjen studimore The old bridge–Ura e vjetër (2020). 

Libri i saj i parë Pasqyrat e postmodernitetit (2012) u prit me interes nga publiku i specializuar në studimin e letërsisë si një studim që do të sillte një studiuese premtuese, në radhën e studiuesve dhe kritikëve të letërsisë shqiptare. Konstatoj me kënaqësi se autorja vijon ta ruajë e ta kultivojë kërkesën për studimin e letërsisë siç na e dëshmon edhe ky libër i saj i dytë, kërkesë të cilën me siguri do të ketë mundësi ta plotësojë më tej në vendbanimin e saj të ri, në mesin e komunitetit shqiptar në Amerikë, komunitet me një histori të gjatë kontributesh e rezultatesh të rëndësishme për mbijetesën e kulturës dhe letërsisë shqipe.

Thelbi i këtij libri të dytë shpreh lidhjen e vijueshme të autores me letërsinë dhe studimin e saj, pavarësisht lëvizjes edhe në zhanre të tjera të përafërta si eseja, recensioni për libra e autorë, shkrimi publicistik etj. 

Konceptualisht, vëllimi studimor në katër kapitujt por edhe titulli kryesor “The old bridge-Ura e vjetër” shpreh edhe zhvendosjen e autores në një kontekst të ri, në atë të jetës së komunitetit shqiptaro-amerikan, pjesë e të cilit ajo është bërë tashmë, sigurisht duke ruajtur urat e komunikimit me kulturën mëmë por edhe duke u integruar në atdheun e ri. Siluetat e këtyre urave i vërejmë që në pjesën e parë të vëllimit, tek artikulli “Procesi i të lexuarit, sfidat dhe një mundësi për të mësuar”, ku shprehet shqetësimi për ruajtjen e kulturës dhe gjuhës shqipe tek nxënësit e komunitetit shqiptaro-amerikan, për të vijuar me pjesën e dytë ku merret në shqyrtim vepra letrare e një autoreje që është pjesë e komunitetit shqiptaro-amerikan, siç është Albana Melyshi Lifschin, ndërsa në pjesën e tretë dhe të katërt “Ura e vjetër” na nxjerr gradualisht në kontinentin tjetër…

Në pjesën e parë “Shfletime” vihen në dukje rëndësia dhe vlera e veprës letrare dhe joletrare të disa autorëve të traditës apo bashkëkohësisë, të cilët, ose kanë mbetur jashtë vëmendjes së studiuesve ose është thënë shumë pak për ta. Të tillë janë artikujt për veçori të veprës dhe personalitetit autorëve, si: At Benardin Palajn, At Vinçens Prennushin, por edhe të autorëve të tjerë, si: Ferik Ferrra, Mark Lucgjonaj, Fran Camaj, Alfred Çapaliku, Mentor Quku etj. Këto janë shfletime të rastit por edhe fokusime të përgjithshme mbi vepra të caktuara. Në mbyllje të pjesës së parë, autorja, në artikullin “Procesi i të lexuarit, sfidat dhe një mundësi për të lexuar”, shpreh shqetësimin për një rënie të interesit për leximin e letërsisë nga brezat më të rinj por edhe gjetjen e rrugëve të duhura për t’ua afruar atyre përmes formave më tërheqëse dhe praktike, veçanërisht për nxënësit e shkollave në Shqipëri, por edhe për nxënësit shqiptarë në SHBA. Në këtë artikull autorja e sheh letërsinë, përveçse si një krijim që ngjall përjetime dhe kënaqësi estetike, edhe si një mënyrë efikase për transmetimin e kulturës dhe gjuhës shqipe tek nxënësit me origjinë shqiptare në SHBA. 

Në pjesë e dytë “Hulumtime dhe studime”, na shfaqet potenca e autores si studiuese dhe kritike letrare. Përmes një ligjërimi të konsoliduar dhe vënies në përdorim të instrumenteve teoriko-letrare të metodave të ndryshme kritike bashkëkohore, autorja tenton të kryejë interpretime interesante dhe me vlerë mbi veprat letrare të disa autorëve të njohur e më pak të njohur, si: Ernest Koliqi, Elvira Dones, Ridvan Dibra, Albana Melyshi Lifschin, Ag Apolloni.

Me mjaft interes për studiuesin e letërsisë por edhe për mësuesit e letërsisë apo për të interesuarit e tjerë është qasja kritike ndaj autorëve të sipërpërmendur. Kjo qasje nxjerr në pah vlerat e njëmendta të veprave letrare të bëra objekt si edhe aftësitë e autores për të hyrë në strukturat artistike të këtyre veprave në mënyrë profesionale dhe të guximshme, duke asimiluar përvojat e teorive letrare bashkëkohore të cilat bëhen çelësa për dekodifikimin e mesazheve të fshehta të tekstit letrar apo të mekanizmave me të cilat funksionojnë shtresat tekstuale të veprave të shqyrtuara. 

Në artikullin studimor mbi novelat e Ernest Koliqit, autorja zgjedh konceptet e “kujtesës së pavullnetshme” të Prust-it dhe “kohën si vazhdim” të Bergson-it për t‘i aplikuar në zbërthim të kodeve të botës shpirtërore dhe psikologjike të personazheve, por edhe të kodeve të tekstit të fshehura në shtresat e katër teksteve të përzgjedhura. Herë pas here autorja i referohet në analizën e këtyre teksteve edhe psikanalizës së Frojdit (Freud), sipas së cilës fëmijëria ka një rol të rëndësishëm në jetën e mëpasme të njeriut.

Ndërsa, në artikullin kushtuar teknikave narrative që përdor në tregime e novela shkrimtarja Elvira Dones ajo veçon elemente kompozicionalë dhe narrativë, si: mbyllja unazore, analepsën dhe prolepsën, futjen e elementit rast, lojën me kohën dhe hapësirën ndërsa nga ana tematike vlerëson se prozat e Dones paraqesin tjetërsimin e njeriut nën diktaturë, stadin e ri të tjetërsimit të njeriut modern dhe qëndrimin se fati i njeriut është gjithnjë paradoksal.

Mund të vihet re se, në këto punime autorja synon me qëllim apo intuitivisht të pranëvejë autorë të afirmuar me autorë më pak të afirmuar apo më pak të studiuar, siç është rasti me Koliqin dhe Dones apo Ridvan Dibrën dhe Ismail Kadarenë, Albana Melyshi Lifschin e Ag Apollonin. Në fakt hapësirën më të madhe në këtë kapitull e zënë studimet për autorët që krijimtarinë e tyre e botuan pas vitit 1990 dhe në mënyrë të veçantë autori Ridvan Dibra, vepra e të cilit ka qenë objekt shqyrtimi nga autorja edhe në librin e parë “Pasqyrat e postmodernitetit” (2012) por që tashmë analizohet dhe interpretohet nga pikëvështrime të tjera. Në interpretimet e reja për veprën e Ridvan Dibrës studiuesja është fokusuar në veprat Triumfi i Gjergj Elez Alisë, Triumfi i dytë i Gjergj Elez Alisë, Nudo, Mjerimi i gjysmës, Franc Kafka i shkruan të birit, Kanuni i Lekës së Vogël etj. Edhe këtu ajo e zgjeron gamën e kërkimeve dhe inventarizimeve në drejtim të elementeve postmoderne në prozat e këtij autori, veprën letrare të të cilit studiesja e përshkruan të pasur me veçori dhe tipare të letërsisë postmoderniste. Besoj se kontributi i interpretimeve kritike të lidhura me këtë autor do të përbëjnë një ndihmesë me vlerë për studiuesit e tjerë që mund të merren me veprën e tij letrare në të ardhmen. Përmes këtyre studimeve, ajo ofron disa mundësi praktike dhe teorike për t’iu qasur teksteve “problematike” dhe “provokative” të shkrimtarit Ridvan Dibra.

Në veçanti, studiuesen e kanë intriguar elementët e letërsisë moderne dhe postmoderne në strukturat artistike të veprave letrare të autorëve shqiptarë bashkëkohorë, në strukturat narrative dhe kompozicionale si edhe në ato semantike. Kërkimi i saj mëton të gjejë dhe të inventarizojë se si funksionojnë këto struktura në raport me veçori të tjera të veprës letrare dhe çfarë ndikimi kanë ato tek vlera estetike e tekstit letrar.

Zakonisht, një pjesë e studiuesve të letërsisë preferojnë të merren me vepra dhe autorë të konfirmuar për vlerat e veprës së tyre letrare. Studiuesja Arjeta Ferlushkaj guxon edhe në këtë drejtim ta thotë fjalën e saj, ndaj me interes janë edhe artikuj studimorë për shkrimtarë pothuajse të pastudiuar siç është rasti i shkrimtarit shkodran Qemal Draçini (1922-1947), i cili vdes në moshë fare të re për shkak të torturave në burgjet komuniste. Në artikullin në fjalë studiuesja merr në shqyrtim tregimin “Era” si një shembull të qartë të talentit të ndërprerë të një prozatori që premtonte shumë të ishte ndër shkrimtarët e rëndësishëm të letërsisë bashkëkohore shqipe, nëse nuk do të binte mbi të kazma e diktaturës komuniste, e cila synoi ta varroste përgjithmonë edhe veprën e tij letrare. Pjesë e kësaj kurajoje profesionale janë edhe studimet për vepra letrare të shkrimtarëve Albana Melyshi Lifschin dhe Ag Apolloni. Albana, një nga shkrimtaret e talentuara, pjesë e komunitetit shqiptaro-amerikan e Agu një nga shkrimtarët e talentuar të brezit më të ri në Kosovë. Kësisoj, studiuesja  ka përvijuar, me siguri jo rastësisht, edhe një përfaqësim simbolik të degëve të letërsisë tonë kombëtare. 

Në artikullin për romanin Yjet nuk janë të kuq, evidentohen mjetet që janë përdorur për të ndërtuar autenticitetin brenda rrëfimit artistik si dhe shqyrtohet lloji dhe roli i komunikimit që veprat e kësaj autoreje ndërtojnë njëra me tjetrën (dialogimi). Shqyrtimi në roman i raporteve ndërmjet fakteve të jetës reale dhe atyre fiksionale, ndërmjet jetës nën regjimin komunist në Shqipëri dhe përpjekjes për integrim të emigrantëve në SHBA, përbën një nga synimet e këtij studimi që nxjerr në pah natyrën e veçantë të veprës letrare të shkrimtares Albana Melyshi Lifschin.

Artikulli për librin Mesjeta ime të shkrimtarit Ag Apolloni është ndër më interesantët e këtij vëllimi dhe përveç zhdërvjelltësisë në përdorimin e termave kritikë, tek autorja dallohet edhe frymëzimi për të provuar klasifikime kundra rrymës apo kundra termave tradicionalë me të cilët zakonisht klasifikojmë se kur një tekst përbën një tekst letrar, poezi, tregim apo roman. Kjo edhe për shkak të lëvizshmërisë së natyrës së tekstit të veprës në fjalë, tekst që kalon herë nga domeni i tekstit letrar e herë nga domeni i tekstit eseistik autobiografik apo tjetër fare. Duke qenë një vepër kapriçioze (studiuesja e pranëvë me roman-à-clef, roman çelës, term i Madeleine de Scudéry) me një tekst të luhatshëm dhe vështirë të klasifikueshëm, studiuesja zgjedh t’i qaset duke çmontuar kodet e saj si mënyra më interesante për të komunikuar me veprën, por edhe për t’ia zbuluar atë lexuesit të mundshëm. Kjo tentohet përmes analizës dhe interpretimit të pesë kodeve të aplikuara në vepër: Inventio (Eurexis), Dispositio (Taxis), Elocutio (Lexis), Memoria (Mnemoa), Pronuntiatio (Hypocrisis). 

Në pjesën e tretë të vëllimit: “Urat e shtypit shqiptar të diasporës”, në artikullin për gazetën “Albania” (1897-1909) të drejtuar nga Faik Konica, autorja thekson rolin e tij në programin dhe orientimin e “Albania” drejt kulturës evropiane perëndimore. Roli i kësaj gazete në krijimin e një fryme dhe letërsie kritike të shkëputur nga propaganda e thatë atdhetare lidhet pazgjidhshmërisht me idetë dhe projeksionet që kishte Konica për kulturën shqiptare. Konica me “Albaninë” e tij u bë një parapërgatitës edhe i zhvillimeve të letërsisë dhe kulturës shqiptare në fundin e shekullit të XIX dhe fillimin e shekullit XX. Siç e analizon edhe autorja në këtë artikull, vërtetë që “Albania” cilësohet si kryevepra e tij, e cila duhet parë edhe si urë që lidhi e përtëriu lidhjet e kulturës shqiptare me atë evropiane perëndimore dhe merita padyshim i takon Faik Konicës, i cili e shihte shpëtimin e Shqipërisë dhe shqiptarëve vetëm duke ndjekur modelin  jetës dhe kulturës së qytetërimit evropian perëndimor. 

Me mbylljen e “Albanisë”, Konica do t’i përkushtohet bashkë me Fan Nolin gazetës tjetër “Dielli” në Amerikë, e cila pati një jetë më të gjatë… Në artikullin në vijim, i kushtohet rëndësi rolit dhe misionit të gazetës “Dielli” për ndriçimin dhe afirmimin e kulturës kombëtare, por edhe për ruajtjen e identitetit të saj në rrethanat jetësore të komunitetit shqiptar në Amerikë përgjatë një shekulli e në vijimësi. Siç shtjellohet edhe në këtë artikull, gazeta “Dielli” u bë një universitet për emigrantin shqiptar në botën e re. Autorja konsideron se gazeta “Dielli” vijon misonin e saj edhe në ditët tona duke ruajtur ato parime e motive që ishin në themel të krijimit të saj, pavarësisht ndryshimeve e përshtatjeve me kohën dhe rrethanat e reja në të cilat ajo botohet. Studiuesja vë në dukje, me këtë rast, lidhjet mes shoqatës “Vatra” dhe gazetës “Dielli”, lidhje të cilat i shërbejnë komunikimit me komunitetin shqiptar dhe përcjelljes së mesazhit se ata nuk janë vetëm…

Në pjesën e katërt të librit: “Modele suksesi”, kemi dy shkrime publicistike të kushtuara modeleve të sukseshme të shqiptarëve që jetojnë në Amerikë, artikulli për dr.Ermira Babamusta dhe organizatën shqiptare “Rrënjët Shqiptare – Albanian Roots”. Përmes këtyre artikujve, autorja dëshiron të përçojë mesazhin se përmes punës dhe angazhimit shqiptarët që jetojnë në Amerikë mund t’ia dalin madje me sukses deri në nivelet më të larta të administratës amerikane si shembulli i dr. E. Babamusta, drejtoreshë e fushatës elektorale për presidentin Obama, e vlerësuar për punën dhe angazhimin e saj me çmime e tituj të lartë, apo shembulli i aktivistëve të organizatës “Rrënjët Shqiptare – Albanian Roots”, e cila luan një rol të rëndësishëm në jetën e komunitetit shqiptaro-amerikan.

Pjesa më e madhe e artikujve dhe studimeve të paraqitura në këtë vëllim studimor janë botuar në disa organe të shtypit dhe në revista shkencore të profilizuara në studimet letrare, pra e kanë kaluar filtrin e verifikimit të disa vlerave thelbësore që duhet të kenë punime të kësaj natyre. Mbetet që me këtë botim të zgjerohet rrethi i receptimit të tyre, duke synuar publikun e specializuar në fushat që u përkasin artikujt, por edhe publikun tjetër që përveç studimeve të thelluara në çështje teorike të veprës letrare, mund të gjejnë artikuj formues dhe informues të vlefshëm për autorë, vepra, figura e personazhe të botës shqiptare. Pra, kategori me interesa të ndryshme kulturore mund të gjejnë veten në secilën nga pjesët e këtij vëllimi studimor.

Prof.as.dr. Arben PRENDI