vlonjatet – Dielli

VLONJATET QE MORREN PJESE NE KONGRESIN E LUSHNJES

January 22, 2015 by dgreca

Nga Gezim Llojdia/
Ne Foto:Nga veprimtarite e 95 vjetorit te Kongresit te Lushnjes organizuar ne qytetin e Lushnjes, 21 Janar 2015/
KONGRESI I LUSHNJES-VLONJATET QE MORREN PJESE/
Xhafer Belegu në mesin e viteve 1934,verë qershor,u ka përcjellur,shqiptarëve dokumente me të dhëna nga historia e lidhjes së Prizrenit. Dritën,botimit ja ka dhënë botuesja “Kristo Luarasi”:”Lidhja e Prizrenit dhe veprimet e saj 1978-1881”.Nga veprimet e marsit 1878 faqe 148 shkruhet: Lidhja në jug…Lidhja shqiptare duke i parë këto veprime të Greqisë e duke marrë njoftime për kërkesën e saj në kongres vendosi me zhvillue një aktivitet të madh në jug. Organizoi këshillat krahinor dhe përgatiti një fuqi mbrojtëse kundër Greqisë. Mbledhja e parë si mbas dëshirës së Abdyl Bej Frashërit i cili ishte faktori më kryesor në jug,u ba në teqenë e Frashërit,nën kryesin e Baba Alushit i cili vuri në dispozicion të Lidhjes një shumë të madhe të hollash.Në këtë mbledhje të parë të jugut u bisedua organizimi i këshillave krahinor e masat,që do të merreshin kundër Greqisë Burrat me rëndësi të Lidhjes në Jug.Abdyl Bej Frashëri,Mehemet Ali bej Vrioni.Sulejman Ali Kuci, Myslim Vasjari,Mustafa Pashë Vlora,Muslim Gjoleka. Sheh Mahmuti nga Kolonja e Kurveleshit,Xhafer bej Vlora,Thanas Ekonomidhi prej Sopiku disa bejlerë prej Libohove,Vasil Hido,Petro Meksi prej Tepelene,Mihal Haritua nga Përmeti,Vasil Linavori e Eustrat Tasho Duka nga Berati Dhimitër Kolea. Lidhja në Jug u mbajt në 11 kallnuer 1878.Dhimitër Qypi Kolea ka qenë nënprefekt në Himarë dhe Lushnjë. Delegat i Vlorës në Kongresin e Lushnjes dhe financues.
Po citoj disa te dhena marre nga rilindasi Ibrahim Abdullai:“Kujtime te shkurtera nga Levizja kombetare ne Vlore ,viti 1947libri Rilindasi Ibrahim Avdullai ,Bardhosh Gace.Fati e solli qe pas manifestimit te dites se Flamurit disa perfaqesues te Vlores te thirren ne Lushnje ku disa atdhetare me ne ze organizuan Kongresin e Lushnjes.Organizmi I nje kongresi kombetare sic na thane :Dhimiter Qypi,Halim Xhelo,Jani Minga,Myqerem Hamzai qe u kthyhen prej andej na bene me krahe pasi atje shikonim shpresen tone per te fituar Shqiperine.Me 26 dhjetor 1919 ne shtepin e Osman Haxhiut me kthimin e perfaqesuesve te Vlores nga Lushnja u zgjodh nje Nenkomitet per te zgjedhur delegatet e Vlores.Anetare te ketij Nenkomiteti u zgjodhen: Osman Haxhiu, Abaz Mezini, Aristidh Ruci,Dhimiter Qypi,Beqir Sulo,Ymer Radhima,Myqerem Hamzarai,Hamza Isai,Eshref Dano,Ibrahim Abdullai.
Anetare te komisionit per organzimin e Kongresit te Lushnjes ishin caktuar edhe Halim Xhelo dhe Dhimiter Qypi.Vlonjatet zgjodhen per në Kongresin e Lushnjës 4 delegatë, 5 përfaqësues. Ja lista e plote:Dhimitër Qypi,Qazim Kokoshi,Myqerem Hamzai,Ymer Radhima,Osman Haxhiu, Ibrahim Abdullai,Jani Minga,Hamza Isai,Halim Xhelo.Këta përfaqësues morrën me vete edhe 5 shoqërues të armatosur. Pasë ditës së pare thote autori B.Gace ne librin Rlindasi Ibrahim Avdullai “ Mesapliku dhe Kurveleshi dërgoi 6 përfaqësues të tjerë në përkrahje të kongresit.Ne senat u zgjodhën nga Vlora: Qazim Koculi,Spiro J.Koleka,Sadulla Tepelena,Myqerem Hazmai.” Pra përfaqësues nga Vlora dhe krahinat ishin 9+6=15. Arsye ishte për një shpërndarje dhe përfaqësim të të gjithë krahinave.Lista e parë ishte e përfaqësuar vetëm nga delegatët e qytetit të Vlorës.Krahina e Mesaplikut dhe Kurveleshit dërgo I ditën e dytë, 6 përfaqësues të sajën.
Patrioti Dhimiter Qypi me një kontribut të rëndësishëm në kulmin e përndritjes tonë kombëtare , si dhe aktiviteti i mëvonshëm i tij ka ngecur nën rrotat e mullirit të kohës. Vetëm një shkrim dhe përmendje nëpër libra të aktivitetit të tij patriotik regjistrojnë një thatësirë,për këtë figurë historike. Ka prurje të madhe për figurat e rilindjes madje edhe ato vlonjate, që dhanë kontribute për pavarësinë tonë kombëtare. Ndërsa pritej, që pas çlirimit të Shqipërisë të merrte vlerësime ,harresa e historianëve u bë më e madhe dhe rëndesa e errësirës më e errtë.
Shtëpia Muze Kongresi i Lushnjes kryesisht,historiani Niko Ferro , na mundësoi një fotografi të këtij patrioti e cila gjendet aktualisht në muzeun e Kongresit të Lushnjës. Historiani në fjalë jep këtë shpjegim për foton e cila i përket atyre të viteve ’20 Kjo fotografi përbënë interes sepse është e vetmja foto që do të pasqyrojë figurën e këtij patrioti . Të afërmit e tij nuk disponojnë një foto as edhe në arkivat e qytetit historik nuk gjendet. Gjetja e një fotografie për të bërë portretin e patriotit Dh.Qypi sjell interes,edhe për faktin që ky muze ka bërë në ruajtje dhe dokumentimin e figurave që patën kontribute në Kongresin e Lushnjës. Ndërsa kemi prekur vitin e 100 vjetorit momenti për të zbardhur figurat e këtij përvjetori mbetet pikënisje për evenimentin kryesor.

DHIMITËR QYPI NË KONGRESIN E LUSHNJËS

Patrioti Dhimiter Qypi me një kontribut të rëndësishëm në kulmin e përndritjes tonë kombëtare , si dhe aktiviteti i mëvonshëm i tij ka ngecur nën rrotat e mullirit të kohës. Vetëm një shkrim dhe përmendje nëpër libra të aktivitetit të tij patriotik regjistrojnë një thatësirë,për këtë figurë historike. Ka prurje të madhe për figurat e rilindjes madje edhe ato vlonjate, që dhanë kontribute për pavarësinë tonë kombëtare. Ndërsa pritej, që pas çlirimit të Shqipërisë të merrte vlerësime ,harresa e historianëve u bë më e madhe dhe rëndesa e errësirës më e errtë.
Shtëpia Muze Kongresi i Lushnjes kryesisht,historiani Niko Ferro , na mundësoi një fotografi të këtij patrioti e cila gjendet aktualisht në muzeun e Kongresit të Lushnjës. Historiani në fjalë jep këtë shpjegim për foton e cila i përket atyre të viteve ’20 Kjo fotografi përbënë interes sepse është e vetmja foto që do të pasqyrojë figurën e këtij patrioti . Të afërmit e tij nuk disponojnë një foto as edhe në arkivat e qytetit historik nuk gjendet. Gjetja e një fotografie për të bërë portretin e patriotit Dh.Qypi sjell interes,edhe për faktin që ky muze ka bërë në ruajtje dhe dokumentimin e figurave që patën kontribute në Kongresin e Lushnjës. Ndërsa kemi prekur vitin e 100 vjetorit momenti për të zbardhur figurat e këtij përvjetori mbetet pikënisje për evenimentin kryesor.
Trungi i fisit Qypi
Skeda fillon me atësinë e Dhimitrit që quhej Themistokli. Për të ëmën nuk disponojmë të dhëna ,kryesisht për emrin,ndërkaq bashkëshortja e tij quhej Melpomeni. Prejardhja e tij nga Berati. Vendlindja Vlorë diku nga vitet 1886. Ka të dhëna se kanë ardhur në Vlorë dy shekuj më parë. Koleat ishin tre vëllezër. I pari quhej Spiro.Ka pasur djalë Harilla Kolean oficer me gradë në luftën e Vlorës. Ka qenë drejtor burg në vitin 1943. Shenjë e veçantë është se njësitet guerile kanë pasur respekt sepse Harrilla i njoftonte duke u dhenë të dhëna konspirative të rëndësishme për luftën çlirimtare. Harilla besohet dhe ka të dhëna se ka qenë edhe kuestor në Kosovë.Markua. E renditëm ne pikërisht të dytin,por jo më pak patriotë. Madje me një kontribut në luftërat shqiptare për liri dhe pavarësi të shquara për kryengritjet e vitit 1911,kur pritej shpërthimi dhe ngjarja madhore për kombin shqiptar ,pavarësia madhe. Pjesëmarrës në kuvendin e dëgjuar të Sinjës. Ka pasur dy çupa. Njëra martuar me Jakov Milen,tjetra martuar me avokatin bregas që mbrojti jezuitët.
DHIMITËR QYPI
Xhafer Belegu në mesin e viteve 1934,verë qershor,u ka përcjellur,shqiptarëve dokumente me të dhëna nga historia e lidhjes së Prizrenit. Dritën,botimit ja ka dhënë botuesja “Kristo Luarasi”:”Lidhja e Prizrenit dhe veprimet e saj 1978-1881”.Nga veprimet e marsit 1878 faqe 148 shkruhet: Lidhja në jug…Lidhja shqiptare duke i parë këto veprime të Greqisë e duke marrë njoftime për kërkesën e saj në kongres vendosi me zhvillue një aktivitet të madh në jug. Organizoi këshillat krahinor dhe përgatiti një fuqi mbrojtëse kundër Greqisë. Mbledhja e parë si mbas dëshirës së Abdyl Bej Frashërit i cili ishte faktori më kryesor në jug,u ba në teqenë e Frashërit,nën kryesin e Baba Alushit i cili vuri në dispozicion të Lidhjes një shumë të madhe të hollash.Në këtë mbledhje të parë të jugut u bisedua organizimi i këshillave krahinor e masat,që do të merreshin kundër Greqisë Burrat me rëndësi të Lidhjes në Jug.Abdyl Bej Frashëri,Mehemet Ali bej Vrioni.Sulejman Ali Kuci, Myslim Vasjari,Mustafa Pashë Vlora,Muslim Gjoleka. Sheh Mahmuti nga Kolonja e Kurveleshit,Xhafer bej Vlora,Thanas Ekonomidhi prej Sopiku disa bejlerë prej Libohove,Vasil Hido,Petro Meksi prej Tepelene,Mihal Haritua nga Përmeti,Vasil Linavori e Eustrat Tasho Duka nga Berati Dhimitër Kolea………….Lidhja në Jug u mbajt në 11 kallnuer 1878
Dhimitër Qypi Kolea ka qenë nënprefekt në Himarë dhe Lushnjë. Delegat i Vlorës në Kongresin e Lushnjes dhe financues.
Po citoj disa te dhena marre nga rilindasi Ibrahim Abdullai:“Kujtime te shkurtera nga Levizja kombetare ne Vlore ,viti 1947libri Rilindasi Ibrahim Avdullai ,Bardhosh Gace.Fati e solli qe pas manifestimit te dites se Flamurit disa perfaqesues te Vlores te thirren ne Lushnje ku disa atdhetare me ne ze organizuan Kongresin e Lushnjes.Organizmi I nje kongresi kombetare sic na thane :Dhimiter Qypi,Halim Xhelo,Jani Minga,Myqerem Hamzai qe u kthyhen prej andej na bene me krahe pasi atje shikonim shpresen tone per te fituar Shqiperine.Me 26 dhjetor 1919 ne shtepin e Osman Haxhiut me kthimin e perfaqesuesve te Vlores nga Lushnja u zgjodh nje Nenkomitet per te zgjedhur delegatet e Vlores.Anetare te ketij Nenkomiteti u zgjodhen;
Osman Haxhiu,Abaz Mezini,,Aristidh Ruci,Dhimiter Qypi,Beqir Sulo,Ymer Radhima,Myqerem Hamzarai,Hamza Isai,Eshref Dano,Ibrahim Abdullai.
Anetare te komisionit per organzimin e Kongresit te Lushnjes ishin caktuar edhe Halim Xhelo dhe Dhimiter Qypi.Vlonjatet zgjodhen per në Kongresin e Lushnjës 4 delegatë,5 përfaqësues:Ja lista e plote:Dhimitër Qypi,Qazim Kokoshi,Myqerem Hamzai,Ymer Radhima,Osman Haxhiu
Ibrahim Abdullai,Jani Minga,Hamza Isai,Halim Xhelo.Këta përfaqësues morrën me vete edhe 5 shoqërues të armatosur.
Pasë ditës së pare thote autori B.Gace ne librin Rlindasi Ibrahim Avdullai “ Mesapliku dhe Kurveleshi dërgoi 6 përfaqësues të tjerë në përkrahje të kongresit.Ne senat u zgjodhën nga Vlora: Qazim Koculi,Spiro J.Koleka,Sadulla Tepelena,Myqerem Hazmai.”
Pra përfaqësues nga Vlora dhe krahinat ishin 9+6=15
Arsye ishte për një shpërndarje dhe përfaqësim të të gjithë krahinave.Lista e parë ishte e përfaqësuar vetëm nga delegatët e qytetit të Vlorës.Krahina e Mesaplikut dhe Kurveleshit dërgo I ditën e dytë, 6 përfaqësues të sajën.
Mirëpo në 5 maj 1930 shuhet ose shpirti i ndriçim i këtij rilindësi ka shtegtuar përgjithmonë. Kemi një dokument origjinal,që vërteton këtë nga ofiqari i gjendjes civile.:”Sot më tre nëntor 19930,ora 16,Telo Noçkës sekretar i gjendjes civile i deleguar nga zvkryetari i bashkisë delegimi 30 nëntor 1930,për të përmbushur detyrat ofiqarit të gjendjes civile, më mëriti kopja e vendimit gjyqtarit të Vlorës Nr 442 dt 3 korrik 1930,masi e vizitova e rreshtova në volumin e të lidhurave të këtij radhori dhe këtu poshtë transkriptoj diapozitivin e tij:”Prandaj gjyqi vendosi;Dhimitër Qypi ish-nënprefekt i Lushnjes,ka vdekur në 5 maj 1930,ofiqari T.Nocka…”
I biri Dhimitrit Platoni martuar në vitin 1940 në shtetin italian,kthehet befasisht paslufte në tokën e tij. Kolejat ishin të pasur dhe fëmijët e tyre kërkuan të shkollohen si paradhësit e tyre. Mirëpo aty nga viti 1946,kthimi në atdhe shtrëngohet të pësoj një zhgënjim të tmerrshëm. Nuk merret me mend sepse nuk kishte orë ndriçimi në ato vite paslufte dhe kur shteti shtrëngonte rradhët për tu afruar drejt lindjes,duke rrëzuar çdo urë që na lidhte me perëndimin. Duke qenë i shkolluar punoi si fillim në gazetën “Federata sportive”,Gjyqtar në gjykatën Durrës, Lezhë. Avokat në Tepelenë dhe në Ballësh. Mirëpo kur shteti ndërtoi burgjet për të burgosur njerëzinë. Kështu Platoni i biri patriotit Dhimitër Qypit Kolea do të burgosej. Kur u arrestua babai isha shtat vjeç rrëfen: Marked Kolea,ndërsa më i vogëli 1 vjeç. Vite arrestimi regjistrohet duhet të ketë qënë 1957,kur e mbyllën në burgun e Tepelenës. Nëna ime pra Liri Kolea ishte mbesa e Selam Musajt. 4 vite burgimi dënohet avokati i njohur. I martuar me tre fëmijë. E bija e Selam Musa Salarisë,Metua vajza e këtij luftëtari, të shquara të vitit 1920,e mbajti në shtëpinë e saj të bijën,Lirin bashkëshorten e Platonit.Absurdi që lexohet shkurtazi është.Platoni i biri i Dhimitrit, që financoi Kongresin e Lushnjës dergjej në burg.Metua vajza e Selam Salarisë do të duronte hidhërimin që i solli regjimi duke i burgosur dhëndrin në Tepelenë. Platoni përfiton nga një amnisti duke u kthyer në qytetin e lindjes. Avokati i Padoves tash zë fill në një formë të re rrëfimi,punëtor gjeologjie duke gjezdisur neper vende kërkimi.

Vlonjatët e Mat’hauzenit pa lapidar dhe pa memorial

December 2, 2014 by dgreca

* Një bisedë interesante me fëmijët e të vrarëve në kampin famëkeq të Mat’hauzenit. Flasin Jorgo Papingji dhe Lefter Gjyli/
*Jorgo Papingji: S’kam ku ti vë një lule babait, asnjë lapidar për të vrarët vlonjat të Mat’hauzenit/
Ne Foto:Jorgo Papingji/
Nga Albert Z. ZHOLI/
Një histori e rrallë, një histori e pabesueshme, një histori që përcjell dhimbje të patregueshme. Jorgo Papingji dhe Lefter Gjyli janë dy vlonjatë, baballarët e të cilëve u vranë nga bisha naziste në Mat’hauzen së bashku me 308 burra të tjerë vlonjatë. Arrestimi I tyre u bë në mesnatën e 15 Mars 1943, u mbajtën një natë në burgun e Vlorës dhe të nesërmen u nisën për në Prishtinë dhe prej andej në Austri. Jorgo atëherë ishte vetëm 6 muajsh ndërsa Lefteri vetëm 4 vjeç. Lajmi për vdekjen e baballarëve e morën vesh në qershor 1945 me anë të një liste të Kryqit të Kuq Shqiptar. Ata u rritën pa baba, por nga ana tjetër dhe pse prindërit janë shpallur dëshmor, për të 308 të vrarët vlonjat në Mat’hauzen, nuk ka një lapidar ku fëmijët të vendonin një lule (pasi ata janë pa varr).
Lefter Gjyli
Kush nga familja Gjyli është vrarë në Mat’hauzen dhe si është ngjarja?
Nga familja jonë janë vrarë dy vëllezër, Kristaq Dhimitër Gjyli, me të vëllain Kristofor Dhimitër Gjyli. Pra që të dy janë vrarë në Mat’hauzen.
Ne kemi banuar në Vlorë prej kohësh dhe babai im, ishte tregtar i mesëm. Ne jemi një familje patriotësh. Në kohën e luftës, babai nuk shkoi direkt në luftë, në front, por ai ndihmonte luftën me të holla, me veshmbathje dhe me ushqime. Madje në dyqanin e tij bëheshin mbledhjet e ilegalëve dhe vinin të gjithë udhëheqësit kryesorë të luftës në Vlorë. Ai kishte rënë ën sy. Gjithmonë e ndiqnin spiunët megjithëse ai ruhej. Kryetar i Ballit në Vlorë ishte Vizhdan Risilia i cili e ka spiunuar. Në sajë të këtyre spiunimeve që ishte përkrahës i luftës, gjermanët kishin kohë që e kishin vënë babanë në rreth të kuq për ta arrestuar. Një natë në orën 12 babanë vijnë dhe e arrestojnë papritur. Së bashku me babanë e Vaso Godos, Lito Godon, babanë e Aranit Berberit babanë e Jorgo Papingjit dhe shumë të tjerë në lagje.

Të kanë treguar ditën apo javën që ka ndodhur?
Me atë që më ka treguar nëna dhe të afërmit më vonë, ka qenë rreth 15 mars I vitit 1943. Pra fillim pranvere. Askush nuk e priste të vinin në atë orë, askush nuk e mori me mend se do ti arrestonin ashtu befasisht.

Ku i çuan në fillim?
Në fillim i çuan në burgun e Bashkisë në Vlorë që ishte përballë Bashkisë, I ndante vetëm rruga. Pas një apo dy ditësh i hipën në makina dhe I çuan në Prishtinë. Mësuam vetëm kaq se nga Prishtina do ti nisnin në stacionet më të afërta të trenit për në Austri. Kaq mësuam, asgjë më shumë. Atëherë nuk kishte këtë ndërlidhje që ka sot. Kristofor Gjyli, ishte xhaxhai im, pas 9 muajsh e arrestuan dhe atë dhe e çuan në Prishtinë. Edhe xhaxhai ndihmonte shumë luftën dhe spiunët kishin bërë punën e tyre. Xhaxhain e arrestuan në janar 1944. Edhe xhaxhain e çuan në Prishtinë dhe më vonë në Mat’hauzen. Pra të dy vëllezërit nga një derë ën Mat’hauzen. Aty u vranë të dy, aty gjetën vdekjen të dy duke lënë familjet dhe fëmijët vetëm.
Ju që nga ajo ditë nuk kishit asnjë lajm prej tyre?
Jo. Asnjë, fare. Nuk dinim çfarë bëhej, por prisnim. Unë isha I vogël se kisha idenë shumë. Por shija nënën që qante ditë e natë.
Kur e morët vesh për vdekjen e tyre?
Në vitin 1945, nga muaji shkurt, ne na erdhi në shtëpi një njoftim i qeverisë, apo më mirë të themi mandatet e vdekjes që I kishte marrë kryqi I kuq në Mat’hauzen. Ne hapëm derën e shtëpisë 40 ditë për vakinë. Gratë filluan të qanin për të dy vëllezërit. Pra një vdekje në mungesë. Unë atëherë isha vetëm katër vjeç dhe nuk I shoshitja mirë gjërat, por e dija çfarë ndodhi. Shtëpia u shtrua me qilima dhe mindere për pritjen e njerëzve. Të dy familjet u mblodhën tek ne madje edhe dy vëllezërit e tjerë që ishin gjallë. U bë gjithë rituali sipas zakoneve tona, sipas traditave tona.
Po nga qeveria shqiptare a u nderuan dy vëllezërit babai dhe xhaxhai juaj?
Po, u nderuan, ju dha titulli “Dëshmor i atdheut”. Ato ditë erdhën në shtëpinë tonë të gjithë drejtuesit e Komitetit Ekzekutiv dhe Komitetit të Partisë së Vlorës.
Me statusin e dëshmorit morët ndonjë shpërblim?
Morëm disa vite, më pas qeveria Berisha na e hoqi këtë shpërblim, dhe nuk e kemi kuptuar kurrë se përse.
Nga Mat’hauzen çfarë dokumentesh keni që vërtetojnë vdekjen e babait tuaj?
Ne me anë të kryqit të kuq dhe të njerëzve kemi marrë të fotokopjuara të gjitha dokumentet origjinale, ku përcaktohej vendi, rrethinat, numri I të burgosurit dhe të dhënat e tjera që përputhen katërcipërisht me identitetin e babait. Ishte dhe një matrikull metalik me numër për identifikim sa më të saktë. Të gjitha këto, ja i kam këtu në një dosje të veçantë.
Jorgo Papingji
Babai im ishte simpatizant i lëvizjes, ishte njeri që e ka ndihmuar me të gjitha mundësitë lëvizjen, pasi ne historikisht kemi qenë një familje patriotike. Babai im punonte në doganën e Vlorës, si spedicioner. Kishte vite që punonte aty dhe e njihnin dhe kishte miqësi të madhe në Vlorë. Madje babai dinte dy gjuhë të huaja. Me ato pak kursime që kishte (siç më thoshte nëna) ai ndihmonte me tërë mundësitë e tij lëvizjen nacional çlirimtare. Ndihma e tij kishte rënë në sy ndaj ai ishte etiketuar nga gjermanët nëpërmjet spiunëve që kontrollonin çdo lëvizje.
Në të njëjtën kohë me babanë e Lefterit?
Ajo ishte dita e gjëmës. Besoj se atë ditë 15 Mars 1943 pasi ajo ishte nata që u bënë më shumë arrestime në Vlorë. Nëna nuk e mbante mend mirë nga stresi I madh që kaloi, por sipas shumë kujtimeve të miqve, besoj se ajo ditë ka qenë. Edhe im atë natën është arrestuar, sit ë gjitha arrestimet e tjera.
Çfarë moshe kishe në atë kohë?
Unë atëherë isha vetëm 6 muaj, isha në pelena (qesh) dhe as dija çfarë bëhej. As kur u bëra një vjeç se kisha idenë. Kur u rrita dhe doja babanë shihja se ndryshe nga shokët e mi babai më mungonte. Më vonë e mora vesh se si ishte e vërteta. Mbaj mend pastaj ku u rrita dhe pyesja nënën vazhdimisht si është historia e babait. Ajo më thoshte ishte natë, ora 12. Ishim në gjumë. Kur dera bie me forcë. Nuk hapëm sytë mirë kur na e shqyen derën dhe u futën brenda. Ishin sulur nga gardhi i shtëpisë dhe jo nga dera e oborrit. Babai nuk kishte arritur të vishej me rrobat e tjera por ishte me rroba nate. Unë vura kujën më tha nëna, por s’kisha çfarë të bëja. Ata e lidhën dhe e morën me vete sikur të ishte kafshë.
Pra babanë e ke njohur vetëm nëpërmjet tregimeve të nënës?
Po. Unë nuk i kurseja pyetjet dhe nëna me durim më sqaronte çdo gjë që unë kërkoja. Nëpërmjet tregimeve të saj kisha krijuar dhe kam një ide të qartë se kush ka qenë babai im.
Çfarë të veçante ju ka thënë nëna për babanë?
Para se të lindja unë, nëna kishte lindur dy motra. Babai e kishte merak të lindte një djalë për të vazhduar jetën e trashëgimisë familjare. Kur linda unë babai u gëzua shumë, shumë më thoshte nëna. Pas lindjes time ai u bë më i gëzuar. Tani i tha nënës jam i qetë. E kam trashëgimtarin. Tani dhe ju jeni të sigurt. Sikur e parandiente. Sikur diçka dinte.
Si e përjetoi nëna jote këtë gjëmë?
Shumë keq, Jashtëzakonisht keq. Më thoshte se të nesërmen e arrestimit, ne u mblodhëm shumë gra (pasi u bënë shumë arrestime) dhe bëmë demonstratë përpara burgut (tek Bashkia), por më kot. Ata i nisën për në Kosovë dhe më vonë i çuan në Austri. Pastaj nuk morën vesh asgjë. Kjo deri sa erdhi lajmi në vitin 1945.
Kush ishte iniciatori i zbulimit të së vërtetës?
Ishte Kryqi i kuq Ndërkombëtar në përkrahje të të cilit ishte dhe Kryqi i Kuq Shqiptar. Ata shkuan në Austri dhe aty morën dokumentacionin e plotë. Madje ata morën listat e plota, listat e sakta ku dhe si kanë qenë. Me ato lista ato erdhën ën Shqipëri.
Si i sollën dhe ku i vendosën mandatet?
I solli kryqi i kuq me listë të vërtetuara katërcipërisht dhe me vulën e institucionit ku i kishin marrë. Gjithë lista u vendos në merkato në qendër të Vlorës. Ishte një dokument origjinal i marrë në vendin e ngjarjes. Ishte një ditë që për Vlorën ka ngelë në kujtesë. Njerëzit shtyheshin për të parë të vërtetën. Duhet të dimë se në ato ditë arrestimesh u çuan në Mat’hauzen dhe kampet e shfarosjes mbi 308 burra nga Vlora. Ky lajmërim mban datën 28 qershor 1945. Në merkaton e Vlorës atë ditë u kthye në ditë zie. Kam një kopje të origjinalit të atij lajmërimi n ku babai im Perikli Papingji mban numrin rendor 10.
Në sistemin monist a janë vlerësuar dhe përkujtuar këto figura?
Po. Babai u shpall “Dëshmor I Atdheut” dhe në 5 maj tek ne vinin veteran dhe drejtues të pushtetit në Vlorë. Më pas u lanë në harresë. Kur u shpall dëshmor u bë një ceremoni shumë e madhe nga pushteti vendor dhe Komiteti I Partisë. Na dhanë dhe një shpërblim 5 mijë lekë të reja më vonë por na e hoqën prapë. Ai shpërblim ishte ndihma që na jepte babai për patriotizmin e vetë, pasi nuk na la gjë tjetër dhe ne u rritëm jetimë.
Në gjithë këtë ngjarje kush është pjesa më e dhimbshme?
Është ajo, që ne nuk dimë ku të qajmë prindërit tanë. Nuk dimë ku të vëmë një tufë lule, Nuk dimë se ku të gjejmë një çast prehje në kujtim të prindërve. Është thënë se do të bëhet një lapidar, se do të bëhet një Memorial, apo një përmendore. Është thënë shumë, janë marrë shumë nisma, por asgjë nuk është bërë. Duhet një lapidar i veçantë. Nuk janë përkujtuar asnjëherë, nuk është bërë diçka e veçantë. Ja tani përkujtojmë 70-vjetorin e çlirimit, ku të shkoj ti vë një tufë lule babait, ku? Unë të gjitha dokumentacionin e babait e kam marrë në Austri, ka shkuar vetë mbesa ime dhe e ka marrë me saktësi të plotë.
Ku duhet të bëhet ky memorial?
Aty nga i nisën, përballë Bashkisë ku ka qenë burgu i vetëm. Aty ku kanë qarë me qindra gra për burrat e tyre. Unë 70 vjeç dhe skam ditur ku ti vë një tufë lule babait.

KONGRESI I LUSHNJES-VLONJATET QE MORREN PJESE

January 21, 2013 by dgreca

NGA GEZIM LLOJDIA/

Xhafer Belegu në mesin e viteve 1934,verë qershor,u ka përcjellur,shqiptarëve dokumente me të dhëna nga historia e lidhjes së Prizrenit. Dritën,botimit ja ka dhënë botuesja “Kristo Luarasi”:”Lidhja e Prizrenit dhe veprimet e saj 1978-1881”.Nga veprimet e marsit 1878 faqe 148 shkruhet: Lidhja në jug…Lidhja shqiptare duke i parë këto veprime të Greqisë e duke marrë njoftime për kërkesën e saj në kongres vendosi me zhvillue një aktivitet të madh në jug. Organizoi këshillat krahinor dhe përgatiti një fuqi mbrojtëse kundër Greqisë. Mbledhja e parë si mbas dëshirës së Abdyl Bej Frashërit i cili ishte faktori më kryesor në jug,u ba në teqenë e Frashërit,nën kryesin e Baba Alushit i cili vuri në dispozicion të Lidhjes një shumë të madhe të hollash.Në këtë mbledhje të parë të jugut u bisedua organizimi i këshillave krahinor e masat,që do të merreshin kundër Greqisë Burrat me rëndësi të Lidhjes në Jug.Abdyl Bej Frashëri,Mehemet Ali bej Vrioni.Sulejman Ali Kuci, Myslim Vasjari,Mustafa Pashë Vlora,Muslim Gjoleka. Sheh Mahmuti nga Kolonja e Kurveleshit,Xhafer bej Vlora,Thanas Ekonomidhi prej Sopiku disa bejlerë prej Libohove,Vasil Hido,Petro Meksi prej Tepelene,Mihal Haritua nga Përmeti,Vasil Linavori e Eustrat Tasho Duka nga Berati Dhimitër Kolea. Lidhja në Jug u mbajt në 11 kallnuer 1878.Dhimitër Qypi Kolea ka qenë nënprefekt në Himarë dhe Lushnjë. Delegat i Vlorës në Kongresin e Lushnjes dhe financues.

Po citoj disa te dhena marre nga rilindasi Ibrahim Abdullai:“Kujtime te shkurtera nga Levizja kombetare ne Vlore ,viti 1947libri Rilindasi Ibrahim Avdullai ,Bardhosh Gace.Fati e solli qe pas manifestimit te dites se Flamurit disa perfaqesues te Vlores te thirren ne Lushnje ku disa atdhetare me ne ze organizuan Kongresin e Lushnjes.Organizmi I nje kongresi kombetare sic na thane :Dhimiter Qypi,Halim Xhelo,Jani Minga,Myqerem Hamzai qe u kthyhen prej andej na bene me krahe pasi atje shikonim shpresen tone per te fituar Shqiperine.Me 26 dhjetor 1919 ne shtepin e Osman Haxhiut me kthimin e perfaqesuesve te Vlores nga Lushnja u zgjodh nje Nenkomitet per te zgjedhur delegatet e Vlores.Anetare te ketij Nenkomiteti u zgjodhen: Osman Haxhiu, Abaz Mezini, Aristidh Ruci,Dhimiter Qypi,Beqir Sulo,Ymer Radhima,Myqerem Hamzarai,Hamza Isai,Eshref Dano,Ibrahim Abdullai.

Anetare te komisionit per organzimin e Kongresit te Lushnjes ishin caktuar edhe Halim Xhelo dhe Dhimiter Qypi.Vlonjatet zgjodhen per në Kongresin e Lushnjës 4 delegatë, 5 përfaqësues. Ja lista e plote:Dhimitër Qypi,Qazim Kokoshi,Myqerem Hamzai,Ymer Radhima,Osman Haxhiu, Ibrahim Abdullai,Jani Minga,Hamza Isai,Halim Xhelo.Këta përfaqësues morrën me vete edhe 5 shoqërues të armatosur. Pasë ditës së pare thote autori B.Gace ne librin Rlindasi Ibrahim Avdullai “ Mesapliku dhe Kurveleshi dërgoi 6 përfaqësues të tjerë në përkrahje të kongresit.Ne senat u zgjodhën nga Vlora: Qazim Koculi,Spiro J.Koleka,Sadulla Tepelena,Myqerem Hazmai.” Pra përfaqësues nga Vlora dhe krahinat ishin 9+6=15. Arsye ishte për një shpërndarje dhe përfaqësim të të gjithë krahinave.Lista e parë ishte e përfaqësuar vetëm nga delegatët e qytetit të Vlorës.Krahina e Mesaplikut dhe Kurveleshit dërgo I ditën e dytë, 6 përfaqësues të sajën.

Shtëpia Muze Kongresi i Lushnjes kryesisht,historiani Niko Ferro , na mundësoi një fotografi të këtij patrioti e cila gjendet aktualisht në muzeun e Kongresit të Lushnjës. Historiani në fjalë jep këtë shpjegim për foton e cila i përket atyre të viteve ’20 Kjo fotografi përbënë interes sepse është e vetmja foto që do të pasqyrojë figurën e këtij patrioti . Të afërmit e tij nuk disponojnë një foto as edhe në arkivat e qytetit historik nuk gjendet. Gjetja e një fotografie për të bërë portretin e patriotit Dh.Qypi sjell interes,edhe për faktin që ky muze ka bërë në ruajtje dhe dokumentimin e figurave që patën kontribute në Kongresin e Lushnjës. Ndërsa kemi prekur vitin e 100 vjetorit momenti për të zbardhur figurat e këtij përvjetori mbetet pikënisje për evenimentin kryesor.