Disa mendime mbi librin “Tregime nga Malësia e Gjakovës” të Xhenc Bezhit/

Nga Astrit Lulushi/

Libri i Bezhit përbën risi sepse kërkon të përtërijë tregimet gojore duke e sjelle atë në formën e shkruar. Dhe kjo bëhet që legjenda të mos shuhet; sepse shumë nga legjendat a tregimet popullore kanë evoluar; është vetëm forma letrare që i bëjnë të mbijetojnë. Dhe Bezhi sjell në libër ato që janë treguar brez pas brezi pranë vatrës, në oda e kuvende. Sa keq që “Oratoritë” në parlamentet e sotme pak u ngjajnë përrallave të urta të moçme prej nga njerëzit e mbledhur nxirrnin mësim.
Xhenc Bezhi është diplomuar për gjuhë letërsi nga shkolla e Lartë Pedagogjike e Gjakovës. Lindur më 1961, pasioni i Xhencit është përralla, legjenda, tregimi, si dhe poezia, mjeshtër i së cilës është;
“As pranverë, as vjeshtë;
as zgjuet,
as fjetë.
Pak verë,
dimën shumë
Dielli i zbehtë, portokall,
krejt pak dritë, pa ngrohtësi…
Për një kore bukë, mundqarë
pse s’deshtem me lypë, pak bukë
të ngjyeme në lot
e të lidhun
në grykë.
Rinia –
e trishtë,
përditë e ma e largtë,
e ardhmja – e zbehtë,
si ky diell i paktë.”
(Ky Diell i Paktë, XB)
Prej vitit 1992, Xhenc Bezhi ndodhet në emigracion, në Austri. Librin Tregime nga Malësia e Gjakovës e shkroi për tri arësye, thotë Bezhi në parathënie: që tregime të tilla të mos humbasin; të mos mungojnë: që urtësia e shprehur në to të trashëgohet brez pas brezi, si tregime pleqërie në oda e kuvende burrash.
Libri përmban 218 tregime, dhe çdo titull ngjan me një fjale të urtë. Janë anekdota plot urtësi që padashur të bëjnë të mendosh e buzëqeshësh njëkohësisht. Ato të kujtojnë shijen e mbetur pasi ke ngrëne një ushqim të mirë; bëjnë që kuptimi të mos harrohet e tregimi të ngulitet thellë në mendje. Këto e bëjnë librin tepër edukues.
Për shkruarjen e një libri të tillë një studio për të shkruar nuk mjafton. Shpesh autorit i është dashtë me i marrë ato direkt nga goja e njerëzve ndoshta pa dieninë e tyre por veç duke i dëgjuar prej tyre. Pastaj i ka ‘përtypë, i ka mendue e përpunue dhe është ulë e i ka hedhë në letër.’ Kësaj i thonë edhe “mbledhje folklori”; puna që ka bërë autori Xhenc Bezhi, me banim larg por me zemrën gjithmonë në Gjakovën e lindjes.
Shumë folkloristë i kanë interpretuar gojëdhënat si dokumente historike. duke besuar se ato kanë ruajtur detajet e kohëve të lashta. Tregimet e Bezhit rrjedhin nga goja e malësorit me gjuhë të zhdërvjellë, humor të hollë e gegnishte të pastër si gura e maleve që përhapet fushave e kudo, siç është edhe historia jonë.