Nga FEDERICO FUBINI
Historiani Ferguson: “Biden-i ka gabuar gjithshka në Kabul, tani një shkallëzim me Pekinin”. “Dyluftimit mbi armët bërthamore i ka zënë vëndin ai mbi zgjuarsinë artificiale”
Nga i dërguari i ynë në Cernobbio
Juve flisni për një luftë të ftohtë të dytë botërore. Çfarë doni të thoni?
“Kanë qënë e Para dhe e Dyta luftë botërore. Përse të mos jenë edhe e para dhe e dyta luftë e ftohtë botërore? – pyet buzë Forumit Ambrosetti të Cernobbios historiani i madh i Stanfordit Niall Ferguson – Do të ishim të verbër nëse do të shtireshim se nuk është kështu. Zgjatet prej pak kohësh dhe ka zanafillën në kalimin e Xi Jinping-ut – i pastër, i ndërgjegjshëm – drejt një shëmbëllese marksiste-leniniste më autoritare brënda e në planin ndërkombëtar drejt një shemërie të hapur me Shtetet e Bashkuara për zotërimin, së paku, të zonës së Paqësorit. Në planin e brëndshëm është mendimi i Xi Jinping-ut, mbikqyrja digjitale, përqëndrimi i pushtetit në shumë pak duar, kthimi në totalitarizëm. Në botë është rruga e Mëndafshit e e gjithë armëria e shtrirjes kineze”
A mjaftojnë këto për t’a përcaktuar një luftë të dytë të ftohtë?
“E para kishte përmasa ideologjike, gjeopolitike, ekonomike dhe rendjen drejt armatimit. Përsëri kemi të gjitha këto. Shemëria ideologjike është bërë e dukëshme që kur Xi ka deklaruar se idetë perëndimore janë më të këqiat. Pastaj ka një shemëri ekonomike dhe teknologjike. Jo më për armët bërthamore, por për zgjuarsinë artificiale. Ka një rendje për armatim, me kinezët që ndërtojnë raketa tokë-ajër në gjëndje që të fundosin një aeroplanmbajtëse. E nëse shohim hartën gjeopolitike, bota është tashmë e ndarë në dy blloqe: Vëndet që përdorin Huawei dhe të tjerët”.
A flisni me kolegët tuaj kinezë?
“Kur u them atyre privatisht se kjo është një luftë e ftohtë, ata më shohin e thonë: është afërmëndsh”
Shtetet e Bashkuara dhe Kina a nuk janë shumë të ndërvarur në planin ekonomik?
“Mund t’i ndajnë interesat e tyre ekonomike shumë shpejt. Në 1914 Gjermania dhe Britania e Madhe e bënë në pak kohë. Kina, me ndërveprimtaritë e saj ekonomike, mund të bëjë spiunazh në një shkallë shumë më të gjërë se sa sovjetikët nuk kanë arritur kurrë t’a bëjnë. E dinim përsosmërisht se çfarë bënte cilido qytetar sovjetik në Shtetet e Bashkuara. Por kinezët janë milionë: studentë, njerëz me viza pune…”
Universitetet amerikane a do të duhej të ndalonin dyndjen e tyre?
“Jo. Besoj se nuk ka asnjë lloj problemi në ardhjen e studentëve kinezë për të studjuar në Shtetet e Bashkuara. Është një gjë shumë pohenike e nëse ndokush do t’i ndalojë ai njeri do të jetë Xi Jinping-u. Por është më pak e mundëshme që kinezët të mund të punojnë në laboratorët e zgjuarsisë artificiale të Google apo Apple ose të pranohen në laboratorët e kërkimeve më të përparuara të Stanfordit. Do t’ishte sikur të kishim qytetarë sovjetikë në role të tilla në vitet 50”.
A nuk po e teproni me demonizimin?
“Ka një vështrim historik: në kohët e para të luftës së parë të ftohtë, shumë amerikanë dhe evropianë parapëlqenin t’a largonin këtë realitet. Disa vazhdojnë t’a bëjnë edhe sot, deri aty sa t’i venë fajin e shemërisë mes mbifuqive Shteteve të Bashkuara. Nuk është e pazakontë që në fillim të luftës së ftohtë intelektualët ose vëzhgues të tjerë t’i mohojnë vetvetes dukjen sheshit të dukurisë. Mua më duket se është një tjetër tregues. Edhe mbas luftës kishte ndonjë që donte të mbante marrëdhënie të mira me Stalinin e kishte vështirësi të kuptonte kush ishte e me çfarë merrej. Tani me Kinën jemi në një fazë si vitet 1946 ose 1947 ishin me Rusinë”.
Çfarë do të thoni?
“Nuk kemi mundur të përvehtësojmë plotësisht faktin që do të ketë një shkallëzim, sepse Xi Jinping-u ka nevojë të jetë luftarak – si Stalini – për arsye shtëpijake. Sistemi e kërkon sepse baza e ligjëshmërisë së Xi-së nuk mund të jetë përgjithmonë rritja ekonomike. Ekonomia do të ngadalësojë dhe tashmë ka prodhuar një pabarazi jugamerikane. Nëse ka një plutokraci në botë, ajo është Kina. Shtrirja ndërkombëtare shërben për të bërë levë mbi ndjenjën kombëtariste”
Pra Afganistani është një betejë e humbur nga ana e Perëndimit dhe e fituar për Kinën?
“Besoj se nga pikpamja kineze ka qënë një qumësht dallëndysheje, sepse administrata Biden nuk ishte e shtrënguar të gabonte gjithshka në këtë mënyrë. Mund t’a zbërthesh një mision kolonial në mënyrë të përshtatëshme, britanikët ishin mjaft të zotët në këtë. Ose mund të bëhet si Joe Biden në Afganistan. Bën të duket e mirë edhe ikja nga Saigoni më 1975”.
“Corriere della Sera”, 8 shtator 2021 Përktheu Eugjen Merlika