Rafaela Prifti/
STOCKHOLM – Akademia Mbretërore Suedeze e Shkencave po shpall fituesit e çmimit Nobel duke filluar ditën e parë më 2 tetor me kategorinë Fiziologji/ Mjekësi dhe me radhë në Fizik, Kimi, Letërsi, Paqe dhe Shkencat Ekonomike. Ashtu siç ishte lajmëruar, njoftimet jepen gjatë javës së parë të muajit tetor, respektivisht nga data 2 deri në 9 tetor. Deri tani fituesit janë:
– Nobelistet në mjekësi janë dy shkencëtare Katalin Karikó dhe Drew Weissman, hulumtimet e të cil çuan në zbulimin e vaksinës së mRNA Covid-19. Shpallja e emrave të nobelistes Katalin Karikó ngjalli reagim tek disa grupe meqë Universiteti i Pensilvanisë ku ajo ishte e angazhuar me hulumtime e shkarkoi atë në vitin 1995. Njoftimi për shtyp nga Universiteti nuk e përmendte këtë fakt.
– Tre shkencëtarë Pierre Agostini, Ferenc Krausz dhe Anne L’Huillier janë fituesit e çmimit Nobel të vitit 2023 në fizik. Ata kanë zhvilluar medoda eksperimentale që japin pulsime drite të shkallës një miliard të një miliardit të sekondës për të parë studimin e elektroneve në materie.” Zbulimi do të bëjë të mundur hartimin e një atlasi të detajuar molekular me aplikime apo zbatime jetësore me shumë rëndësi.
– Moungi Bawendi, Louis Brus dhe Aleksey Ekimov janë laureatët e këtij viti në kimi. Ata kanë zbuluar dhe zhvilluar pika kuantike të cilat janë në gjendje të shfaqin fragmente të ndryshimeve në brendësi të atomit, që potencialisht çojnë në ecjen përpara në nanoteknologji dhe hetime më të hershme të sëmundjeve në mjekësi si edhe do të ndihmojë kirurgët të shohin brenda vazave të gjakut të tumoreve. Zbulimi i ‘sekreteve’ të sjelljes brenda atomit mendohej se ishte i pamundur të ndiqej deri tani. “Aftësia për të gjeneruar pulse drite ka hapur derën në një shkallë mikroskopike që çon drejt botës së elektroneve,” tha Eva Olsson, anëtare e jurisë përzgjedhëse e Çmimit Nobel. “
– Sot shkrimtari norvegjez Jon Fosse u shpall Nobelisti i vitit 2023 për Letërsinë. Vepra e tij masive përfshin një sërë zhanresh ku përfshihen një mori me drama, romane, koleksione me poezi, ese, libra për fëmijë dhe përkthime. “Ai është një nga dramaturgët më në zë në botë dhe prozator me shumë influencë,” thuhet në njoftimin e Akademisë Suedeze. Sipas Booker Prize, dramat e tij janë vënë në skenë mbi një mijë herë në mbarë botën dhe në 50 gjuhë të ndryshme. Opusi më i madh letrar i Fosse është Septologjia botuar në tri vëllime Emri Tjetër, Unë jam një Tjetër dhe Një emër i Ri botuar nga 2019-2021. Fosse është quajtur mjeshtër i teatrit bashkëkohor dhe është përshkruar nga Le Monde si “Beketi i shekullit 21”.
Nesër do njoftohet çmimi Nobel për Paqe dhe ditën e hënë shpallet emri apo emrat e nobelistëve të fushës ekonomike.
Akademia Mbretërore Suedeze e Shkencave është organizatë e pavarur e krijuar në vitin 1739. Synimi i Akademisë është nxitja e përparimeve në shkencë dhe thellimi i ndikimit të saj në shoqëri.