Prof.dr.Mustafa Ibrahimi/
Është befasi e këndshme ajo qё profesorët e nderuar, Bahtijar Kryeziu – Begzad Baliu, tani mё të dy autorët të njohur nё opinion akademik me botime tё teksteve shkencore dhe universitare, mё besuan tё isha pjesё e librit tё tyre, , tani mё të dy autorët të njohur nё opinion akademik me botime tё teksteve shkencore dhe universitare, mё besuan tё isha pjesё e librit tё tyre, Rrapi shekullor -Akademik Idriz Ajeti, ku nga pozita e recensuesit mё lejohet tё shpreh opinionet e mia mbi peshёn qё mban kjo vepёr e munguar pёr jetën dhe veprimtarinë e Idriz Ajetit.
Ajo që si gjuhëtar më lë përshtypje është simbolika e titullit “Rrapi shekullor”, i cili si kult i drurit u trashëgua në traditën popullore brez pas brezi që nga Pellazgët të cilët gjithashtu besonin në këtë lloj kulti, p.sh.. në tempu¬llin e Dodonës pellazge ekzistonte kulti i lisit. – Dryadat, nymfat e pyje¬ve, Besimi ndaj kultit të drurit vazhdoi edhe më vonë siç është “Rrapi shekullor i Ballaban Pashës” në Krujë i cili konsiderohet si pjesë e jetës së banorëve të këtij qyteti, apo “Rrapi i mashkullores” në Korçë.
Si i tillë, ky kult ka arritur deri në ditët tona dhe thellë është mbjellë në vetëdijen e njerëzve. Ky portretizim i prof.Ajetit me epitetin e “rrapit shekullor” nuk është i rastit sepse ai portretizohej me epitetet më të larta të mundshme, si: mësues i mësuesve, dijetar, prijatar, shkencëtar, bard, doajen e klasiku i albanistikës, arushan, babaxhanë, kurrizdrejt, patriark i albanistikës, Nestor, Lis i Madh, e të tjera epitete që mund t‘i shkojnë vetëm një personaliteti si ky.
Psikologët nuk shohin asgjë të keqe në besimet e tilla. P.sh. kancelari gjerman Oto fon Bizmark përherë e përqafonte drurin e tij të dëshiruar dhe në këtë mënyrë e ripërtërinte fuqinë e tij, dy autorët në fjalë duke përqafuar opusin krijues e shkencor të Idriz Ajetit, e ripërtërijnë forcën e tyre në fushën e studimeve albanologjike. Ashtu i shpërfytyruar siç është, ky rrap që mban aq histori brenda, duket sikur metafo¬ri¬kisht shpalos dhe shpërfytyrimin e historisë sonë nëpërmjet studimeve të prof. Idriz Ajetit, si në mënyrën e të rrëfyerit, ashtu dhe në atë të hulumtimit, studimit dhe përkujde¬sjes ndaj gjuhës shqipe, si memorie e kombit
Rrjedhimisht, kjo vepёr e radhёs sё autorëve nё fjalё shtrihet nё afёr 305 faqe, tё sistemuar nё disa njёsi tё pavarura nga njëra-tjetra, qёllimisht tё komponuara pёr lexues tё prirë, por edhe tё vullnetshёm qё tё futen nё botёn e madhe tё shkencës gjuhësore që me dekada e ka krijuar prof. Ajeti. Nga ajo qё ofron ky libёr perceptojmё se objektivi i autorëve ёshtё qё në prag të 100 vjetorit të lindjes së profesor Idriz Ajetit bashkuan shkrimet e tyre në një vëllim, duke shprehur kështu edhe një mesazh afrues e bashkues, i cili e shquan biografinë dhe veprën e profesor Ajetit gjatë gjithë jetës së tij.
Veprimtaria shkencore e akademik Idriz Ajetit është e begatë dhe e nduar¬du¬ar¬shme. Ajo ngërthen më vete një korpus të gjerë studimesh: sa nga dia¬le¬kto¬logjia aktuale e historike, po aq edhe nga historia e gjuhës së shkruar, sa nga morfologjia historike e shqipes dhe problemet e diskutu¬e¬shme të saj, po aq edhe nga historia e leksikut, sa nga interferencat e dyan¬shme gjuhësore shqi¬ptaro-sllavojugore, po aq edhe nga onomastika mesjetare, sa nga nor¬mi¬mi i shqipes, po aq edhe nga çështjet e kulturës së gjuhës etj., preokupime këto që kaherë ishin ngulitur në zemrën dhe mendjen e akademikut Idriz Ajeti.
Nga të gjitha këto studime të profesor Idrizit Ajetit do ta veçojmë kontributin në fushën e onomastikës, disiplinë relativisht të re dhe shumë problemore e të ndërlikuar të gjuhësisë, ku siç thotë edhe Begzad Balliu, të huajt (jo të gjithë), me paragjykimet dhe detyrat që kishin marrë (veçanërisht ata sllavë), përpiqeshin e përpiqen edhe sot që përmes objektivitetit shkencor të studimit dhe shpjegimit të onomave të ndryshme (si fosile të paleonto¬lo¬gji¬së njerëzore) të Ilirikut të dikurshëm, të Kosovës së sotme dhe të tërthoreve të tjera të gjeografisë shqiptare, të caktojnë, jo vetëm fatin por edhe shtëpinë tjetër të shqiptarëve. Pikërisht pena e prehtë e klasikut të albanistikës e ballkanistikës Idriz Ajeti i cili u doli përpara Selishqevit, Veigandit, Skokut, Ivan Popoviqit, Atanasije Urosheviqit e të tjerëve studiues të këtij kalibri, për t‘ua bërë me dije se shumë toponime e patronime të këtij nënqielli, të parë nga prizma e tyre janë gabime profesionale. thënë më butë.
Mbështetur në metoda të rrepta dhe objektive shkencore, me prova të pakundërshtueshme tregon të vërtetën dhe lashtësinë e popullit tonë dhe të gjuhës së tij në trojet e veta që i banon sot e ku ka banuar dikur, së paku që nga antikiteti. Po t‘i sjellësh në mend toponimet mesjetare të Malit të Zi, Bosnjë e Hecegovinës dhe të Kosovës, si: Pantalesh, Barzan (Bardhan), Bankeq (nga ban+keq), Butidosi (Bytydosi nga një emër vëllazërie – bythëdosë), Lazorci të rrethit të Kuçit; ose edhe Leshkoviqi, Vjedushi, Bardiqi, Kuçi etj. vërtetojnë shumë lehtë autoktoninë.
Gjurmë tona dhe thërrmija gjuhësore me origjinë shqiptare, thotë profesor Idrizi, vërtetohen edhe nga burime historike, si te këta emra të vjetër vëllazërie të Zetës: Mataguzhët te Podgorica (1335) e te Mahina Bregdetare (1435), Malonshiqët (Malonsi) në Luginën e lumit Zeta , por megjithëkëtë profesori e pranon se ka edhe një numër emrash të krishterë të përbashkët për të dy grupet etnike, si: Nikola, Andreja, Lazar, Gjorgj, Stepan, Dimitër, Petër, Mihal etj., të cilët vështirë dallohen sipas përkatësisë së tyre, ose ka edhe raste ku prindërit mbajnë përzierje emrash shqiptarë, kurse bijtë dhe vëllezërit kanë emra karakteristikë serbë.. I prirë kurdoherë vetëm nga e vërteta shkencore, profesor Idriz Ajeti nuk bën përpjekje që çdo emërtim me çdo kusht ta paraqesë me etimologji të shqipes. Nuk janë të rralla rastet kur prof. I. Ajeti, në trajtimin e çështjeve nga fusha e onomastikës, del edhe jashtë orbitës mbarëshqiptare, duke shprehur kozmopolitizmin e tij në hetimin, shpjegimin ose edhe në mbështetjen e disa mendimeve të drejta, pavarësisht përkatësinë e studiuesit.
Nga pozita e recensuesi qё me pёrgjegjёsi u thellova nё vlerёsimin e kёtij botimi, konstatoj se komponimi i librit ёshtё zhvilluar me mjeshtri tё veçantё. Ndёrsa pesha pragmatike e kёtij stili tё komponimit qёndron nё ofrimin e shansёs qё lexuesi tё pёrqёndrohet nё pjesё qё i pёrshtatet interesit tё tij, dhe pa e humbur logjistikёn e koordinimit tё gjёrave.
Marrë në tërësi, akademik Ajeti ishte dhe mbetet një ndër themelvënësit e arsimit të lartë dhe të shkencës albanologjike në Kosovë, por edhe fanar i shkencës shqiptare në përgjithësi. Ndërsa autorët Begzad Balliu dhe Bahtijar Kryeziu me këtë vepër të rëndësishme shkencore, e pasuruan gjuhësinë tonë në përgjithësi dhe onomastikën shqiptare dhe atë ballkanike në veçanti.