Ese nga Xhevair Lleshi/
Të gjitha zjarret digjen mbi tokë, ndërsa Visar Zhiti, vetëm ai digjet nën tokë. Dhe digjet që në krye të herës, ngadalë, por vazhdimisht dhe kështu do të digjet sa të jetë jeta, ndryshe nga të tjerët, derisa askush të mos kuptojë dot më se ç’ka qenë për njerëzimin zjarri. Dikur plakat e fshihnin zjarrin në hi dhe e ruanin për të nesërmen. Dhe zjarri ishte aty, shpuzë që nuk fikej, por natyrisht që digjej. Po nën tokë? Aty ku zjarri është në thelbin e vet, që është i gatshëm të shpërthejë me një erupsion të llahtarshëm? Aty zjarri ndihet më mirë, me siguri. Për Visarin kjo do të dukej më mirë ditëve që jetojmë, teksa e kemi veprën e tij në duar dhe një libër i tij i ri bën bujë. Me siguri të gjithëve u shkon mendja se e shkruara e tij buron nga gjiri i ngrohtë i tokës, me kumte të mëdha dhe sigurisht i mbushur me aq shumë plagë. Dhe plagët që s’t’i shëron dot mbitoka, vetë toka e njeh mirë detyrën e saj; jo vetëm që t’i shëron plagët, por të hedh në luftëra të reja, në djegie po ashtu të reja. Po të më thoshin se Visari tani nuk digjet më, nuk është më zjarr, s’do ta besoja dot. Ai gjendet ende në labirinte minierash, në gjithë labirintet e nëntokës për të ngrohur njerëzit që sigurisht jetojnë nëndheun e tij, si për të kuptuar se nënvetëdija njerëzore është zjarr që digjet nën tokë. A mund të thotë dikush, që e njeh nënvetëdijen, se ajo nuk ngjan me zjarrin? Kurrë. Po pse Visari është një zjarr i tillë? Sepse shkrimtarë si ai janë nënvetëdija e kombit. Vetëdija del në shesh të betejës me pallë në dorë, lufton si e çartur, plagoset, lëpin plagët e veta, ruan të mos i rrjedhë gjaku dhe vjen çasti që shërohet dhe sërish në sulm. Kudo. E armatosur me gjithçka. Vetëdija është dukja, ajo që shohim dhe që herë pas here na rrëmben, na bën për vete, ajo që perceptohet direkt, që triumfon ose humbet, që përfytet me jetën, që lyp, që sfidon, hap e mbyll ç’të gjejë përpara, që s’njeh askënd dhe që ngrohet në zjarrin e madh ku digjet bota jonë. Ngrohet edhe në dashuri edhe në urrejtje. Kurse nënvetëdija është pjesa e padukshme e ajsbergut, pjesa e fshehtë, shpirtërorja e mrekullueshme, ajo që nxit, që motivon, ajo që mpreh armët e jetës, ajo që vetëdigjet e që nuk soset kurrë, që lë pas hirin e mrekullueshëm të asaj që mbetet pas në çfarëdolloj forme e brendie. Nënvetëdija është shumë herë më e madhe e më e gjerë se planeti i vetëdijes. Duket nganjëherë si prapavijë e domosdoshme, ndërsa është jeta kurrë e përshkruar, gjithnjë që gëlon në thellësi, e padukshmja që përgatit atë që shohim, flasim, bëjmë, punojmë, krijojmë, ajo që na hedh në beteja e na spraps, që na këshillon, na tërheq veshin, na shqetëson e na bën të mos kursehemi. Ky është zjarri i vërtetë që na shtyn të mos ndiejmë ftohtë kurrë, që digjemi pa u ndjerë, që të jemi aty kurdoherë të pranishëm e të domosdoshëm, edhe atëherë kur nuk jetojmë më. Ky është Visar Zhiti…
Më erdhi asaj dite kur unë isha në jerm dhe folëm pa këmbyer fjalë. Flokët e bukur kaçurrela, zëri i shtruar – thuaj më mirë se nuk fliste fare – shikimi që nuk dukej si zjarr por kushdo mund të shihte aty një zjarr që s’mund të shuhej kurrë, balli i lartë dhe si i rregulluar me dorë, fytyra e ëmbël dhe aq shprehëse, paqja e trishtë e mbetur aty përjetësisht si dëshmi e të pamundurës, kumti i fshehtë që kishte zënë pusi prej kohësh. Pusí ndaj mendimit të tij, atë që s’duhej ta shprehte. Një nënvetëdije e pastër. Edhe pa e njohur fare ti mund ta vëresh fare mirë, edhe pa e ditur kush është, ç’jetë ka bërë, edhe pa i mësuar luftërat dhe betejat e tij ti e kupton mirëfilli se ç’zjarr është, si digjet për ty, si e duron përvëlimin e tij të llahtarshëm. Këtë djegie e duron vetë ajo që e përmban zjarrin, nënvetëdija… E pashë, të gjitha fjalët e thëna nga Simon Vrusho, poeti që i rrokjezon ndryshe poezitë e tij, më mbushën kraharorin. Ai më ngushëllonte dhe thëngjijtë e fjalëve i nxirrte nga shpirti dhe t’i linte në duar. Fjalët shpuzë nuk digjnin, por ngrohnin edhe pse ishin e digjeshin mbi mishin tënd. Po ç’rëndësi kishte mishi? E rëndësishme, e përkorë ishte shpirtërorja, ajo dridhej si gjeth në erë, ajo vetë digjej e vijon të digjet dhe e ruan përjetësisht e pafundësisht zjarrin, edhe pse ti e kërkon që të jetë një Promete… Me kaq ngushëllimi bëhej një dritë tjetër. Po për këtë duhej sy i veçantë, që të mund të depërtonte tek tjetri. Ta ndiente që futej atje, jo për të kontrolluar botën e tij, as për të vendosur rregulla të reja të paktën për djegien…
Ferri i tij ishte çarë dhe ai vraponte ku mundte. Diçka e thjeshtë dhe krejt tokësore, e thjeshtë për t’u parë e për t’u dëgjuar, e ashpër në perceptim, shpesh do të bënte përshtypje si një furi e pandodhur dhe gjithmonë e më shumë e çuditshme, duke djegur fletët e vogla që të mbeteshin thjesht dëshmi e tmerrit, por që t’u transmetohej brezave përmes flakëve të fjalës, pa ulje-ngritjet aktoreske por me butësinë e jashtëzakonshme të shpirtit që ngrohte të tjerët. Pastaj,… pastaj ai mund të bëhej deputet, mund të bëhej ministër, mund të ndihej i përveçuar e tjetër njeri kur vazhdimisht ishte duke shkruar, si një rrëfim prej shkrimtari të pjekur pa lindur, po ama me përjetime të llahtarshme që duheshin thënë patjetër, tek e fundit hiri i nxehtë i asaj që ndodhte do të ishte hiri vullkanik i përvëlimit shpirtëror që pat ndodhur e që ndodhte saora. Një gjë krejt vetjake? Jo. Kurrë. Sigurisht një nxitje e madhe për t’u dhënë njerëzve fuqinë çliruese, për t’u rrëfyer atyre se cila ishte e vërteta, ajo që nuk të lumturon, por t’i bën më të gjalla flakët ku digjet shpirti yt. Se shpirti njerëzor duke djegur veten prodhon energji të pashtershme, aq sa reaksioni i shpërthimit të tij mund të jetë dhe realisht është një «big beng» i ri, i çuditshëm, ndërsa ndihet gjithnjë si para një psikanalisti ndryshe, domethënë vetvetes, në një shkretim të hatashëm të pandodhur kurrë dhe gjithnjë si ferrë nëpër këmbë, që përdor metoda të allasojta hetimi – siç i ka hequr mbi kurriz, – një sekret që për njerëzimin s’mund të vinte ndryshe. E ç’është ky sekret? Një shkrim që digjej në zjarrin e shpirtit duke lënë pas në labirinte të pazbulueshëm vijën e hollë të gjakut…
Visari vjen te çdo njeri. Atë sigurisht nuk e përfytyron dot ndryshe nga zjarri rinor kur ishte i gatshëm të bëhej fli për njerëzit e tjerë, pavarësisht nëse e donin dhe i donte, po aq i bukur sa edhe Atjoni i tij që jetoi si shenjë tjetër në jetë, po me atë jehonë filozofie dhe po me atë fytyrë perëndie. S’ka fjalë për të thënë Visari. Ai digjet dhe është një zjarr i nëndheshëm. Ngrohja na vjen në formën e librave, poezive, përsiatjeve, po edhe në formën e një pëshpërime të zjarrtë, të një fjale të fisme mbi varrin e të birit, në ngrohjen e çuditshme që i fal Edës së tij të dashur, të ngrejë një himn të zjarrtë kënge, të shpërthejë si vullkan por hiri kurrë të mos mbulojë botën, veç të kthehet në burim jete. Ti e sheh nga afër dhe merr atë që është për ty, se ai jep mesazhe dhe shpërndan kumte për këdo, tani më shumë se kurrë duket si një misionar i fjalës dhe i së vërtetës. Një takim libri në Prishtinë, një bisedë e tejzgjatur televizive por që duket jashtëzakonisht e shkurtër si kohë, ai bën vetëm përshtypje dhe gjithnjë ti dëshiron ta shohësh edhe njëherë akoma. Visar Zhiti, si një visar i kësaj toke, ecën pranë teje pa shqetësuar askënd, duke lënë pas tragën e një zjarri shpirtëror që digjet e digjet pa fund, pa bërë zhurmë… Duket sikur u thotë të gjithëve, të njohur e të panjohur, se është dhe ndihet mirë, madje shton se kohëve të fundit përsiat më tepër, se mendimet e tij burojnë nga një zjarr i madh që digjet e digjet nën tokë, që të tjerët veç sa i ngroh… I flasin mirë për librat, shkruajnë mirë për to, por ai s’e ka mendjen aty, teksa mbrun një bukë tjetërsoj, dhe teksa lëviz sytë e zjarrtë nga një pikë shikimi në tjetrën, se Visari – ky njeri jo si të tjerët – jeton në një botë të padukshme, të nënvetëdijshme, si një lëndë e përzier me magmën e nëntokës, aty ky zjarri i shkrirë pret çastin që të shpërthejë, pastaj gjithçka do tregohet plot hollësi e detaje, si ato që ka dhuruar deri tani shkrimtari dhe poeti i pazakontë Visar Zhiti… Të bën përshtypje ky njeri i thjeshtë që shpirtin, ndonëse aq të thellë e të pasur, e ka dhe e mban në pëllëmbë të dorës… Sigurisht për të tjerët.
Një shpirt që endet në amullinë e të përditshmes. Një përditshmëri gri që endet në qiellin tonë të sosur, diçka që mjegullon mes banalitetit dhe intrigës, butaforisë së fjalëve dhe baltovinës së mjerë të varfërisë ekstreme – ndonëse mbjellë me vila, në një vend interesant për të vetëdijshmit që nuk e njohin dhe një çmendinë – për të pavetëdijshmit e tromaksur… Shpirti, nënvetëdija, janë jo pronë e një njeriu të veçantë, ose të një njeriu perëndi, por pronë e të gjithë njerëzve normalë dhe anormalë. Nënvetëdija e Visar Zhitit është si gjetje kozmike! Të gjithë do të bërtisnin në forma groteske që ta linin këtë gjetje nën tokë, të digjej në zjarrin gjigant shpirtëror dhe pastaj t’i vërsuleshin botës me urë zjarri në dorë. Por zjarri i shpirtit nuk djeg, ai vetëm ngroh. Pra nënvetëdija qenkej zjarr aq i dobishëm edhe kur bëhej fjalë që ta përfytyroje si djegie të pamundur kozmike, bëhet fërtele në përditshmërinë e molepsur. Por kaq është mjaft pak. Shumë nga librat e Visar Zhitit burojnë nga ato që ka përtypur gjatë viteve të burgut, nga vargjet e krijuar dhe njëherësh të mësuar përmendësh, sepse thjesht duhej të mos linin dëshmi për riburgim. Mjaftonte që brumi të gatuhej me zjarrin e nënvetëdijes. Një shikim në dukje i zakonshëm, mbetur i freskët, sikur sapo është shkruar, pa përfillje të kohës. Ky është zjarri i Visar Zhitit. Kush nuk e njeh fizikisht mund të mahnitet me këtë mrekulli, por gjithë ata që e kanë pranë jetës së tyre, që flasin, që hanë e pinë me të, që ngrohin duart dhe mëkojnë zjarrin e tyre me atë të tijin, bëhen më të fuqishëm, më të mirë e më të ëmbël. Ky është, ndërkohë edhe burim i shenjtë.
Njerëzit e kësaj toke kanë receptorë të mrekullueshëm: e ndiejnë ku është e bukura, e mira, jeta që kërkojnë, për ta njohur atë edhe më thellë; ndaj dhe e lexojnë Visar Zhitin. Aty është zjarri i madh e i fuqishëm i Kadaresë, pse jo edhe dhjetëra zjarre të tjerë. Por ky zjarr shpirtëror i Visarit ka një të veçantë: ka kaluar nëpër kalvarin e Krishtit dhe ka flijuar vijimësinë e tij si një sakrificë e skajshme që zakonisht e bën vetëm një Shpirt për Shpirtin. Kjo dhembje e padurueshme për shpirtin është dritë që përcillet dhe do të jetë e tillë edhe për jetët e paardhura. Cila fuqi mund të na ndihmojë që ta kuptojmë këtë? As ai çast kur Sebastiano Graso nga Milanoja pyeste për të verifikuar gjëmën e ndodhur dhe vihej përballë murit të mekjes sime. Çfarë i kishte ndodhur Visar Zhitit, e kisha marrë vesh apo jo? Dhe unë s’dija kurrgjë. Kjo gjendje e fshehur kur zjarri po digjte edhe shkretinat, më sillte ndërmend faktin që asaj dite kur qe vrarë im bir, unë isha «i fshehur» nga bota, çuditërisht pa ditur kurrgjë, sepse kumti i mortit ka tjetër magji, ka tjetër fuqi dhe është një mistikë më vete. Edhe aty digjej një shpirt njeriu dhe nënvetëdija e merr në mbrojtje të pambrojturën e mundshme, atë që s’duket përvëluar më keq, por do mbajtur me përkujdes të rrallë. Është mençuria e perëndisë që tjerr jetën kësisoj, në të gjitha format e përfytyruara të ekzistencës. Ndoshta dhimbja mund të vijë në formën e buzëqeshjes. Se mund të vdesësh edhe nga tronditja… Ai është veshur me këtë zhgun dhe s’ka pse hiqet i madh, por s’ka pse hiqet edhe i rëndomtë. Ç’tip qenkej ky njeri? A mund të vdesë ai pa pasur as dyshimin më të vogël se njerëzimin po e plak dhe do ta vdesë vetëm ndjenja e tërbuar e madhështisë? Ndërkaq ky betim na mbetet në mend, sepse kemi ecur me Visarin mendërisht në udhët e nëndheshme të Shqipërisë tjetër, në galeritë e zjarrta të Spaçit dhe jo vetëm të tij! Ne jetojmë me këtë dhimbje të thekshme, eh, ajo është edhe dhimbja jonë, e të gjithë njerëzimit. Visar Zhiti shkrimtar e poet, psikolog dhe filozof na i mjekon plagët me kujdes të përsosur, duke na i fashuar, buzagaz e pa përqeshur askënd, pa cinizmin e tmerrshëm që miliona njerëz e kanë bërë stoli e talisman, por gjithnjë me një dhembje që natyrisht të prek. Të prek shumë. Ndaj dhe zjarri i tij nuk shuhet e s’ka për t’u shuar kurrë.
Visar Zhiti sikur na thotë enkas: po, unë kam vuajtur dhe u betova një ditë, në nëndheun shqiptar se kjo vuajtje e lemerishme do të bëhej dritë. Se nuk ishte vetëm mundimi i pashpirt i një njeriu të vetëm, por i mijëra e mijëra njerëzve, një nënvetëdije që do të ndizej zjarr vetiu dhe ky zjarr magjik do të mbetej i përjetshëm, i gatshëm të ngrohte edhe shpirtin më të vogël e të humbur diku në labirintet e padukshëm të kësaj bote që tretej pafund brenda vetvetes, si një pikë përjetësie e botës, duke e ndjerë edhe rrezikun e zhdukjes. Dhe aty bëhej fjalë me këmbëngule vetëm për dashurinë njerëzore, se ajo ndjenjë e ruante zjarrin e nënvetëdijes së amshuar, edhe brenda përbindshmërisë së rroposur të vuajtjes së shkaktuar me qëllim. Po edhe për dashurinë nuk të lejonin të ushqeje mbrojtjen e flakëve. Edhe në ato thellësi, hone e gryka, në fundet e hirta të materies mund të kafshoje veten me tërbim, mund të fluturoje në qiellin e zi të hapësirës së padukshme dhe të mbeteshe në fronin pa fron të babëzisë së pashpjegueshme që t’i shkakton plagët me vetëdije të lemerishme. Diagrami i brendshëm dhe krejt dramatik i së keqes, shenja kuneiforme të pashpirtësisë, simbole të vrazhdësisë që s’e pranon zjarrin dhe gëlon me tërbim në terr…
Ku e gjeti energjinë Visar Zhiti, energjinë që realisht e ka çdo njeri, por që në jetë e mendon veç punë të Zotit, por nuk ka kontakt me të, nuk e sheh e s’e dëgjon, e çmon si dhuratë të çmuar por asnjëherë nuk bindet se është dhuratë që e ka nën zotërim, të cilën e sundon dhe s’e përdor kurrë për të sunduar të tjerë. Këtë profeci nuk e di edhe ai dhelparak që e ka mësuar ekzistencën por nuk ia njeh thelbin e së vërtetës! Janë fatlumë ata që e dinë se ky burim i padukshëm vjen tek ti vetvetiu dhe me hap të pandjeshëm, duke u ngjizur thjesht e pa përplasje, duke u bërë bashkudhëtar i përjetshëm i shpirtit tënd, i nënvetëdijes, i cili kur nuk njihet është thjesht një kaos ku lëvizja brauniane, e çrregullt e energjisë, e rrit më tej kaosin, fijezuar dhe endur në mijëra hollësi e thekse, në një sintezë të habitshme mendimi dhe kërkese natyrore, si nevojë e motiv shpirtëror, që krijojnë besnikërisht një tjetër mundësi të jetuari, të hapërdarë, të pakapshme, të ndërprerë prej vogëlsive të dhimbjes e të gëzimit, me një ndjeshmëri të paskrupullt dhe legjitime por gjithnjë të vogla, të imëta dhe habitërisht të domosdoshme.
Visar Zhitin e këtillojnë epik dhe lirik, një shpirt që digjet, një zjarr i tillë si ai, a mund t’i zotërojë të dyja këto cilësi të jashtëzakonshme të nënvetëdijes së sakrifikuar për të qenë e të tjerëve dhe në harmoni të përsosur me ligjësitë e krijimtarisë dhe të nëntokës. Ai mund të takonte dikë, të panjohurin e njohur që vinte nga larg tek rrinte para Rognerit në shi dhe, edhe pse që prej 15 vjetësh i shkojnë pagesa në Shtetet e Bashkuara, ku jeton familjarisht, një rrogë e plotë si këshilltar ministrash në Tiranë dhe pare të tjera si konsulent bordesh po këtu, dhe ja që ende s’kishte blerë dot një ombrellë dhe, ndërkohë, po më çante kokën me qejf të madh, duke më kumtuar se kishte ardhur ca ditë me «pushime» vetëm «për gjuhën e bryllët e të rrallë shqipe» dhe vetëm për të! Ashtu si dukja dhe mosdukja e të vetëdijshmes me të nënvetëdijshmen te njeriu, qëndrojnë në thellësitë e karaktereve të pavëna re, që të lënë përshtypje të allasojta! Shpirt që duket efemer por që mbart sekretin e krijimit. Ai e dashuron jetën e tij, e urren po aq, këndellet me fjalën e jeratisur në boçen e fshehur me shpuzë, duke fshirë pikën e lotit, duke thyer duart e atij që ia ka qepur jelekun e ngushtë pranverës, ndërsa gjinjtë e fryrë nga e reja e virgjër që çel, fsheh buzëqeshjen në cep të qepallës. Shaka me fjalën, me brumin e saj, duke kulluar të vërtetat e bujshme në sitën e padurueshme të jetës. E futin në këllëf jetën dhe njeriu nuk komunikon, por shpirti ama vijon të digjet madhërishëm dhe me aq prekshmëri të fisme. Është i përpiktë Visar Zhiti, ndonëse dashuria e tij njerëzore s’ka të bëjë fare me farsat, harresën, por me tronditjet që bëjnë epokë, elegancën e tjetrit, poezitë e thella që rrjedhin bollshëm plot madhëri e zgjatime të ngrohta flakësh, që përkthehen plot ëmbëlsi një natë dimri në shtëpinë e Hajnrih Bëlit, në Globus ku thureshin dhe zhvisheshin lakuriq tragjeditë e Shekspirit, në një monument të Shvejkut dhe Havelit, nën tronditjen e madhe të së qeshurës që shkakton Don Kishoti dhe vetë Servantesi. Këto madhështi bote, edhe kur vijnë nga Dostojevski, Kadareja, Tolstoi apo Hygoi duken të paprekshme dhe njëjtësohen me shpirtin e tij të zjarrtë. Kuptime të tjera, largësi të mëdha, ulërima që theken në zjarrin e tij, përmbushje rastësore, mërzi të shtjellura në vargje të hekurt plot lirizëm magjik, fluturime të Pindarit që s’kthehen kurrë në vendin e nisjes, dashuri plot ëndrra, qëllime të zbrazëta por ama fisnike, lumturi fatkeqe që shemben rrugës, drithërima të mahisura me tërbim, pamundësi që ndjekin fatin që do e vjen apo që do dhe ikën, largohet… Po trishtimi, trishtimi që vdes dhe ngjallet brenda çastit te njeriu i plotësuar ku tretet? Po përkujdesja e çalë që kthehet në pamundësi, a nuk bëhet brenda çastit një prekje e madhërishme? Se të duash njeriun ashtu siç është, ëndërr dhe realitet – një mjegullnajë e paparë, a nuk kthehet në ashpërsi fatale dhe aq ngutshëm e përdhunshëm të ardhur në magjinë tënde krijuese. Projekte që herë ndryshken dhe herë sjellin ankth, shqetësim, që bëjnë rokadë me të pavërtetat dhe ngujohen si zjarr dashurie. Kataklizmo shpirti dhe egërsi shfaqjeje. Besim te mundësia e pamundur gjer në thelb të nënvetëdijes, sepse gjithçka ndodh brenda individualistit, çartjes së tij të kobshme, brenda të puthurës së zjarrtë, të puthurës që e kthen njeriun me këmbë në tokë, që e djeg si flutur dhe e bën papritmas gjeni. Visari, ky visar i kombit tonë, brenda harresës së kohës gjeti dashurinë për njerëzit, por jo duke çuar ndihma me mushka e gomerë, siç bëjnë disa bujtës të përkryer të mendimit, të filozofisë dhe të kritikës edhe të mundimit të përditshëm njerëzor, përmbushur me një dhembshuri që udhëhiqet besnikërisht edhe nga idealet dhe që e shohin jetën e përditshme si një monotoni të lavdishme. Prirja e Visarit si shkrimtar dyndej ta zhbironte këtë fshehje gati femërore edhe pse në dukje mistike, edhe pse të përunjur para dobisë, por me kreshpërim dhe indinjatë, duke anashkaluar vulgaritetin e çdollojshëm e të habitur, të paraqitur me dukje tërë tronditje të kapërthyer keqas. A i duron dot Visari makutët dhe makutërinë? Kurrë. Po delenxhinjtë e mjerë, edhe kur vijnë me toga politikanësh, gjyqtarësh, ministrash dhe drejtorësh? Po as batakçinjtë, që i hipin kalit së prapthi, as injorantët që ecin kryelartë si pemë pa kokrra që janë, as hipokritët e mjerë (se hipokritë jemi nga pak të gjithë!), as të dehurit nga pija dhe lavdia, as perversët me të cilët bota e sotme është mbushur plot e përplot, as të vetëkënaqurit e tmerrshëm të cilët ia kanë vënë kazmën me kohë njerëzimit, as hajdutët që gëlojnë në këtë shoqërinë tonë duke gjalluar edhe flakët e shpirtrave që digjen, pa le kriminelët e bujshëm dhe ata me frak, pa menduar për lakmitarët… Një galeri e pafund. Dashuritë janë gati të përfundojnë në çmendinë dhe Visari këtë e di mirë. Zhgun të rëndë ka hedhur supeve. Një tis trishtimi duket se e mbyt, një dhembshuri e tjetërfartë ia kthen fytyrën vetëdijes, nuri burrëror i përjetshëm e rrëqethës e provokon çdo çast dhe drita, drita e çmendur e vjeshtës së moshës së tij xiglon nën peshën e zbrujtur të vranësirave. Gjethet e zverdhura bien mbi lulet e thara, shkruan ai në një nga poezitë e tij. Dhe ne që e lexojmë e ndjejmë thellë nënvetëdijen që i digjet duke na dhuruar hirin e pavdekshëm! Njohës i mrekullueshëm i vetmisë tronditëse, një sjellje delikate e përkorë, po edhe mik i paftuar i trishtimit të kujtdo. I ka tiposur këto plot figuracion në meditimet e veta, i ka ledhatuar botës që përshkruan faqet dhe supet e rënduar nga mjerimi i skajshëm. Dhe betohesh për të dhe dashurinë e tij tunduese. Poet i zhgënjimit të thellë, i elegancës së mundimit dhe i nënvetëdijes. Çdo dridhmë njerëzore të emocionon, të mbush me hidhërim, të ngashënjen dhe të provokon me braktisjen e rëndë, me një shndërrim të përshpirtshëm dhe krejt egoist, sa që të vërtetat bëhen më të arritshme mes përshkrimeve të holla, metaforave që nuk ndihen kurrë keq, lakuriqësisë së paturpshme, ndjenjave që fishken-thahen-bien-ngrihen-