Mbresa dhe shenime pas nje udhetimi ne Atdhe, Shqiperi e Kosove/
Nga Illo FOTO/ New York/
Vjeshta nuk eshte vetem stina e shirave , as e shkollave , vjeshta e dasmave,vjeshta e panaireve madje as stina e renies se gjetheve . Vjeshta eshte stina me e ngjeshur e puneve bujqesore . Mbillet dhe korret ne vjeshte . Ne kete shkrim do te paraqes faktikisht , si po e pershkon token bujqesore – mjedisore te Shqiperise dhe Kosoves vjeshta e ketij viti .
Ne vjeshte, zakonisht kryej vizita ne Atdhe . Kete vit isha per vizite 29 dite ( 15 Shtator – 14 Tetor ). Pershkrova shume kilometra ne autostradat e Kombit tim . Sodita dhe analizova vjeshten bujqesore .
Perpara se te zbrisja nga avioni , dita me diell , me dha mundesine , qe te soditja nga ajri, tokat e Shkodres, Lezhes dhe Krujes , sic munda te vrojtoj ne ngjitje , tokat bujqesore rreth Vjenes dhe me gjere , sa te hante syri, prej dritares se avionit. ky vleresim eshte metode , qe zbatohet ne praktiken e shteteve me bujqesi te madhe .Kete praktike mua ma mundesoi, si me porosi avioni “Vjenaair line” , qe me solli ne Tirane , ku kisha 4 vite , qe nuk kisha shkelur .Pamja nga lart e fushes se Shkodres , deri ne Durres , nuk ngjante me fushe , por me nje qytet gjigant kaotik , qe pret nga dita ne dite , te permbytet . Siperfaqet pyjore i ngjanin fytyres se nje njeriu te vrare nga lija .
Ne kete shkrim do te rrefej kryesisht per tokat bujqesore ne vjeshten e ketij viti ; impresionet e tjera do t’i pershkruaj rrast pas rrasti , ndoshta mund te me duhet shume kohe . Nervi i gazetarit dhe studjusit eshte shume i njeshem ndaj mjedisit rrethus .Plotesohet , kur kete ndjeshmeri e percjell tek te tjeret.
Per punet bujqesore te vjeshtes kane folur shume dietare dhe shkencetare te natyres , qe te permbledhura mund te shprehen keshtu : “Per bujqesine dhe bujkun , mos prit fundin e vitit . Viti mbyllet ne vjeshte “ . Nga fotografimi , qe i behet tokes ne vjeshte , bujku gjykon se si do te jete viti bujqesor, qe mbyllet dhe ai qe vjen .
Po e nis me token bujqesore vjeneze , qe e vezhgova nga dritaria e aroplanit . Eshte nje pikture e vertete ! Peisazh , qe te clodh syte . Kryesisht bie ne sy ugari i vjeshtes . Rreth 70 % e siperfaqes eshte e punuar rishtas ; eshte mbjelle ose pret faren e bimve te vjeshtes , qe perbejne boshtin e bujqesise , ne sejcilen bujqesi , e perparuar ose e prapambetur qofte . Duken gjurme te gjelbra te ndezura , qe jane parcellat e jonxhes dhe foregjereve . Vjeshta ne tokat vjeneze ka ardhur e begate dhe premtuse . Si jane ruajtur konturet e parcelles ? Rendesi ka fakti, qe nuk duket as nje ndertim ne fushe . Ndertesat e banimit dhe ekonomike ndodhen vetem ne vendbanimet e grumbulluara, ne forme qyteze. Konturet ndarese te blloqeve fushore , dallohen qarte , ndersa konturet e parcellave ngajne si vija me laps te holle . Mbizoteron figura katerkendshe , me vija rigorozisht te drejta , qe jane rrjeti kullus dhe ujites , ne gjendje perfekte .
Javen jeter, shetita dhe shumicen e fushave te komunes se Prizrendit . Tokat nuk kishin ndonje ndryshim rrenjesor nga ato vjeneze . Bujku i talentuar prizentas , kishte ne proces shumicen e parcellave te misrit . Ishte pluguar pjesa me e madhe e siperfaqes te vjeshtes. Ishte siguruar nje ugar si buk e ardhur, me ngjyre marmalate . Parcella te mbjella me laker foragjere dhe ato te jonxhes , perbenin nje peisazh te gjelber , qe i ka hije stines . Ishte vjele kungulli karakteristik prizenes, qe eshte perberesi i shumices se gatimeve tradicionale . Vjeshta konsiderohet gjysem pranvere . Pashe disa parcella me miser te pa korrur , qe nuk dallonin nga parcellat me miser te zones fushore te NY. Ne keto pika vjeshta e Prizendit krahasohet me vjeshten bujqesore vjeneze . Ajo qe nuk eshte e ngjashme , jene ndertimet e pa ligjshme , qe jane ndertuar buze autostrades , larg venbanimeve te fshatrave te grumbulluara . Ndertimet e pa ligjshme, krahasuar me Shqiperine m nuk jane shume , por gjithsesi ka . Ne zhargonin e perditshem , ndertimet ne fushen bujqesore , quhen ndertime pa leje , ne ngjashmeri me ndertimet ne qytete . Ndertimet ne fushe , me ose pa leje konsiderohen jo vetem te pa ligjshme , por figure krimi , sepse na heqin token nga kadastra , kur jemi vendi me me pak toke bujqesore , per fryme . Kush mund ta ligjeroi kete veprim , me nje firme dhe vule ? Toka eshte pasuri private , po nuk mund ta tjetersosh statsin e saj .
Toka bujqesore shqiptare e kodres dhe e malit , zhvillohet normalisht , si dhe toka ne Kosove , ndoshta dhe si ne Europe .
Situata ne token bujqesore fushore shqiptare edhe kete vjeshte , nuk ka as nje zgjidhje . Nuk pashe as nje traktor, pashe ndoshta 2 eskavatore ne pune, ne fushen e madhe , qe ka emrin gjografik “Ultesira bregdetare shqiptare “ . Ka kaq pak toka te pluguara , sa mund te mos i marresh ne konsiderate.Bujku i ketyre zonave eshte i traumatizuar , perballe stines se permbytjeve , qe do te jete rrastesi ne se nuk ndodhin. Te tera keto tregojne se vjeshta shqiptare , vjen apatike dhe e varfer . Ta themi troc , bujqesia ne vitin e 24 te tranzicionit , do te perseriti vitet e trishtushme para ardhese . Shenova me lart se ne fushen e Prizrenit ka ndertime te pa ligjshme , por jane lehtesisht te manipulshme , sepse jane me pak dhe toka eshte rafshnalte , nuk eshte baraz me nivelin e detit , sic eshte fusha shqiptare .
Pylltaria ne Kosove eshte e demtuar , por jo si ne Shqiperi , qe jane rrafshuar dhe parqet e mbrojtura .
Ultesira bregdetare shqiptare , bashkengjitur Fushat e Maliqit dhe te Vurgut , eshte pasuria me e madhe e vendit. Po qe se kjo toke do te rivihet nen kulture , jeta dhe punesimi ne Shqiperi do te permiresohen rrenjesisht . Ne kete vjeshte ajo eshte aq e trishtuar , sa dhe 23 vitet paraardhes . Nuk ka dyshim se shumica dermuse e vilave , bizneseve dhe pikave te karburantit jane ilegale . Prishja e tyre eshte domosdoshmeri , por perben nje dhimbje te madhe ekonomike. E pa perballushme nga shteti yne eshte krijimi i infrastruktures bujqesore , qe lidhet me kullim- ujitjen . Kjo gjendje erdhi e trasheguar ng tranzicioni yne i deshtuar dhe qe 75 % e shqiptarve besuan se filloi nje ere e re , ne 23 Qershor 2013 .
Menoj se nje vit ishte i mjaftushem , per te njohur gjendjen tragjike te bujqeise fushore te Shqiperise . Kam besim se Profesor Panariti do te vihet ne krye te nje pune gjigante , per t’i rikthyer identitetin Zones fushore te vendit , qe aktualisht eshte ne gjendjen e vitit 1939. Nje komisjon ekspertesh , duhet te kryej nje studim gjithperfshires , ku te pasqyrohet dhe fatura e fondeve . Kam mendimin , se ky studim duhet t’i paraqitet Komunitetit europjan , nga vete Profesori ndoshta dhe ne OKB, per te perfituar nga programet, qe jane te shumta , per bujqesine , si alternativa antikrize .Nuk shof ndonje mundesi tjeter , per t’ i kther popullit shqiptar Ultesiren bregdetare , qe ka 24 vite qe nuk ka as ngjyre as forme dhe dergjet nen ujrat siperfaqesore te maleve , qe i rrine si kurore. Konstatimi im , qe publikoj dhe rruga e zgjidhjes , ma dikton ndergjegja dhe pasioni , per bujqesine . Une nuk jam specjalist i fushes se bonifikimit , jam pensionist . Gjithe karieren time profesionale , prej me shume se 40 vite e kam kaluar ne ish Fermat socialiste te Ultesires bregdetare . E dua kete fushe si shqiptar , si profesionist dhe si autor i librave bujqesore . Dikush duht t’i dali per zot kesaj pasurie te jashtzakonshme , qe na i ka falur natyra dhe historia .
Illo Foto / studjus – Tirane 13 Tetor 2014